SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY. dotyczące realizacji Europejskiego programu energetycznego na rzecz naprawy gospodarczej

Transkrypt

1 KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia r. COM(2012) 445 final SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY dotyczące realizacji Europejskiego programu energetycznego na rzecz naprawy gospodarczej {SWD(2012) 243 final} PL PL

2 SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY dotyczące realizacji Europejskiego programu energetycznego na rzecz naprawy gospodarczej 1. REALIZACJA PROGRAMU JEST W TOKU Europejski program energetyczny na rzecz naprawy gospodarczej (EPENG) 1 zapewnia wsparcie finansowe wybranym strategicznym projektom w sektorze energetycznym. Zapewniając współfinansowanie tych projektów, program pomaga Unii Europejskiej w osiągnięciu następujących celów politycznych w zakresie energetyki i klimatu: zapewnienie bezpieczeństwa i dywersyfikacji dostaw energii, zakończenie tworzenia i zapewnienie sprawnego funkcjonowania wewnętrznego rynku energii oraz ograniczenie emisji gazów cieplarnianych. Równocześnie, podtrzymując nakłady inwestycyjne na gospodarkę realną, program ma na celu stymulowanie działalności gospodarczej oraz przyspieszenie wzrostu gospodarczego i tworzenie nowych miejsc pracy. Od czasu opublikowania zeszłorocznego sprawozdania odnotowano postępy w realizacji EPENG. Dla przypomnienia, rok 2010 przeznaczony był głównie na uruchomienie EPENG. Większość dostępnych środków budżetowych przeznaczono na 59 projektów w ramach następujących podprogramów: infrastruktura gazowa (1363 mln EUR), infrastruktura elektroenergetyczna (904 mln EUR), morska energia wiatrowa (565 mln EUR) oraz wychwytywanie i składowanie dwutlenku węgla (1000 mln EUR). Ogółem do końca 2010 r. wydano decyzje o udzieleniu dotacji oraz zawarto umowy o udzielenie dotacji o łącznej wartości 3833 mln EUR, tzn. 96,3 % całkowitego budżetu EPENG. Kwotę 146 mln EUR, której nie wykorzystano na projekty w tych sektorach przed upływem ostatecznego terminu, tzn. do dnia 31 grudnia 2010 r., przeniesiono do nowego instrumentu finansowego Europejskiego Funduszu na rzecz Efektywności Energetycznej 2 którego celem jest wspieranie inwestycji w zakresie efektywności energetycznej i energii odnawialnej. EPENG utworzono w szerszym kontekście uwzględniającym globalne działania podejmowane na szczeblu UE w celu zaradzenia kryzysowi finansowemu, który rozpoczął się w 2008 r., oraz w celu pobudzenia wzrostu gospodarczego. Od tamtej pory kryzys w Europie jeszcze się zaostrzył i dlatego działania na rzecz ożywienia gospodarczego pozostają niezbędne. Uwzględniając złożoność i skalę kryzysu, nie można oczekiwać, że jedna inicjatywa polityczna czy też jeden program wydatków spowoduje ożywienie gospodarcze. Niemniej jednak w tej trudnej sytuacji EPENG był i nadal pozostaje przydatnym narzędziem umożliwiającym realizację szeregu kluczowych projektów inwestycyjnych, które bez środków publicznych UE narażone byłyby na ryzyko opóźnień, zmniejszenia skali inwestycji lub zaniechania ich realizacji. Niniejsze sprawozdanie roczne dotyczy stanu realizacji programu. Bardziej szczegółową analizę skutków EPENG przedstawiono w ramach śródokresowej 1 2 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 663/2009 z dnia 13 lipca 2009 r. ustanawiające program wspomagania naprawy gospodarczej poprzez przyznanie pomocy finansowej Wspólnoty na projekty w dziedzinie energetyki. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1233/2010 z dnia 15 grudnia 2010 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 663/2009. PL 2 PL

3 oceny 3 przeprowadzonej w 2011 r. Z oceny tej wynika, że program wywiera już znaczący wpływ na gospodarkę realną dzięki inicjowaniu prac budowlanych i dzięki zamówieniom na sprzęt i produkowane towary pośrednie. Z perspektywy polityki energetycznej program w konkretny sposób przyczynia się do wdrażania technologii niskoemisyjnych i do poprawy funkcjonowania rynku wewnętrznego gazu i energii elektrycznej, zapewniając połączenia międzysystemowe między zachodnimi i wschodnimi częściami UE, w peryferyjnych państwach członkowskich oraz w krajach Europy Środkowej i Wschodniej, zapewniając poprawę zdolności magazynowania, stopniowo wdrażając sieć dwukierunkowych gazociągów oraz łącząc dotychczasowe wyspy energetyczne. Rzeczywista realizacja projektów wspieranych w ramach programu rozpoczęła się już w 2010 r., ale prawdziwego tempa nabrała dopiero w 2011 r. Jak przedstawiono w poniższych rozdziałach, kilka projektów już ukończono, a realizacja wielu innych przebiega zgodnie z planem. W niektórych przypadkach realizacja projektów jest trudniejsza niż oczekiwano i w związku z tym postępuje wolniej niż pierwotnie planowano. Kontekst gospodarczy i prawny jest szczególnie trudny w przypadku podprogramu dotyczącego wychwytywania i składowania dwutlenku węgla, który znalazł się na rozdrożu. Wspólnym problemem występującym w przypadku trzech podprogramów jest skomplikowana i długa procedura wydawania pozwoleń. Wynikający z niej brak pewności prawa często prowadzi do opóźnień w podejmowaniu ostatecznych decyzji inwestycyjnych. Udana realizacja EPENG wymaga silnego zaangażowania wszystkich zainteresowanych stron, w tym również państw członkowskich, na rzecz przyspieszenia procedur regulacyjnych i procedur związanych z wydawaniem pozwoleń. W tym kontekście oczekuje się, że wniosek Komisji w sprawie wytycznych dotyczących infrastruktury energetycznej 4 przyniesie istotne usprawnienia w tej dziedzinie. Wniosek zawiera przepisy umożliwiające przyspieszenie procedur wydawania pozwoleń, co ma być możliwe dzięki utworzeniu indywidualnych krajowych organów koordynujących wszystkie procedury wydawania pozwoleń, ustanowieniu trzyletniego terminu na wydanie decyzji w sprawie udzielenia pozwolenia oraz zwiększeniu przejrzystości i udziału społeczeństwa. Ponadto kryzys kredytowy i wprowadzone w związku z nim środki regulacyjne (Bazylea III, Wypłacalność II) spowodowały, że dostęp do długoterminowych źródeł finansowania projektów infrastrukturalnych stał się utrudniony. Zbiegło się to w czasie z bezprecedensowym zapotrzebowaniem na środki inwestycyjne, gdyż wielu operatorów sieci przesyłowych będzie wkrótce zmuszonych do trzykrotnego zwiększenia poziomu planów inwestycyjnych. Wniosek Komisji dotyczący instrumentu Łącząc Europę 5, będącego międzysektorowym funduszem na rozwój infrastruktury, ma na celu ułatwienie gromadzenia środków finansowych na realizację projektów. Instrumenty finansowe przewidziane w ramach instrumentu Łącząc Europę powinny ułatwić promotorom projektów dostęp do długoterminowych źródeł finansowania dzięki uwzględnieniu nowych rodzajów Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie wytycznych dotyczących transeuropejskiej infrastruktury energetycznej, COM(2011) 658 wersja ostateczna. Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego instrument Łącząc Europę, COM(2011) 665. PL 3 PL

4 inwestorów (fundusze emerytalne i ubezpieczeniowe) oraz dzięki ograniczeniu niektórych rodzajów ryzyka. Komisja uważnie monitoruje realizację wszystkich projektów i sprawdza, czy osiągane są odpowiednie cele pośrednie. W dokumencie roboczym służb Komisji uzupełniającym niniejsze sprawozdanie przedstawiono stan realizacji każdego projektu. W przypadkach opóźnień Komisja podejmuje działania mające na celu ułatwienie realizacji programów polegające na podejmowaniu intensywnego dialogu z beneficjentami opartego na regularnych sprawozdaniach i kontrolach na miejscu. Niemniej jednak, w przypadkach gdy nie jest możliwe znalezienie wykonalnego rozwiązania mającego na celu zmniejszenie opóźnień i gdy nie jest możliwa dalsza realizacja projektu, Komisja może wycofać swoje wsparcie finansowe. Europejski Fundusz na rzecz Efektywności Energetycznej znajduje się jeszcze na wczesnym etapie działania, ponieważ istnieje on dopiero od lipca 2011 r. W ciągu pierwszych pięciu miesięcy istnienia funduszu prowadzono bardzo intensywne działania mające na celu jego uruchomienie oraz określenie projektów, które mogą być wspierane z jego środków. 2. INFRASTRUKTURA GAZOWA I ELEKTROENERGETYCZNA 2.1. Wprowadzenie W ramach podprogramu EPENG dotyczącego infrastruktury wspiera się 44 projekty w trzech głównych dziedzinach: Projekty dotyczące infrastruktury gazowej i magazynowania. Infrastruktura służąca do transportu gazu i handlu gazem w całej UE musi zostać w większym stopniu zintegrowana poprzez budowę brakujących połączeń między państwami członkowskimi i usunięcie wąskich gardeł w poszczególnych krajach. Bezpieczeństwo dostaw wymaga zintegrowanych sieci energetycznych w UE, jak również dalszej dywersyfikacji unijnych źródeł i tras dostaw energii, co obejmuje również skroplony gaz ziemny (LNG). Projekty dotyczące przesyłu gazu w odwrotnym kierunku. Źródeł tego rodzaju działań należy upatrywać w kryzysie dostaw gazu z 2009 r., kiedy nastąpiły zakłócenia w przechodzących przez Ukrainę dostawach gazu z Rosji. Większość państw Europy Centralnej i Środkowej pozostawiona była bez gazu nie z powodu braku gazu w Europie, lecz dlatego, że istniejąca infrastruktura nie posiada wyposażenia technicznego umożliwiającego odwrócenie przepływu gazu z kierunku wschód zachód na kierunek zachód wschód. Projekty dotyczące infrastruktury elektroenergetycznej. Integracja coraz bardziej znaczących lecz zmiennych dostaw energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych, zapewnienie wysokich norm niezawodności i bezpieczeństwa systemu oraz zagwarantowanie przystępnych cen energii wymaga poczynienia ogromnych inwestycji w nową infrastrukturę. Ponadto kilka państw członkowskich pozostaje wyspami energetycznymi, ponieważ są one słabo połączone z sąsiednimi państwami i z wewnętrznym rynkiem energii. W każdym z państw członkowskich projekty realizowane są przez operatorów systemów przesyłowych (OSP) lub przez promotorów projektów. Średni okres realizacji projektu wynosi od 3 do 5 lat. Na projekty przeznaczono kwotę wynoszącą 2,268 mld EUR, z czego do końca marca 2012 r. przekazano beneficjentom około 586 mln EUR, tzn. 25,9 %. Należy podkreślić, że realizacja płatności nie jest PL 4 PL

5 możliwa do momentu uzyskania przez projekty wymaganych decyzji o uwarunkowaniach środowiskowych. Ponadto, w celu zabezpieczenia interesów finansowych UE, płatności są również uzależnione od podjęcia przez promotorów zobowiązania do realizacji projektu w drodze ostatecznej decyzji inwestycyjnej Dotychczasowe postępy Projekty ukończone w 2011 r. Z 44 projektów współfinansowanych w ramach programu 13 projektów wymienionych poniżej (stanowiących 30 % projektów) ukończono na początku 2012 r.: dwa gazowe połączenia międzysystemowe po raz pierwszy łączące Węgry z Chorwacją i Rumunią, sprzyjające integracji rynku i wspierające rozwój w regionie; wzmocnienie belgijskiej sieci gazociągów na osi Niemcy Zjednoczone Królestwo, umożliwiające również przesył w odwrotnym kierunku z granicy niderlandzko-niemieckiej do Zeebrugge w Belgii i dalej do Zjednoczonego Królestwa; siedem projektów dotyczących przesyłu gazu w odwrotnym kierunku cztery w Austrii, dwa na Słowacji i jeden w Republice Czeskiej. Projekty te zapewniają lepszy dostęp do austriackich obiektów do magazynowania gazu w Baumgarten dla wszystkich sąsiednich państw; dwa międzysystemowe połączenia elektroenergetyczne między Portugalią a Hiszpanią, które usprawniają funkcjonowanie rynku energii elektrycznej na Półwyspie Iberyjskim i przyczyniają się do integracji odnawialnych źródeł energii; jedno międzysystemowe połączenie elektroenergetyczne między Austrią a Węgrami, które zapewnia znaczną dodatkową zdolność przesyłową na przeciążonej osi południe południe i umożliwia tym samym dalszą integrację rynku i handel Postępy w realizacji projektów będących w toku Z pozostałych projektów 18 (10 dotyczących gazu i 8 dotyczących energii elektrycznej) realizowanych jest zgodnie z planem (jest to 40 % całkowitej liczby projektów). Odbywają się już procedury przetargowe i prace budowlane, w ramach których zakupywane są kable, rury, tłocznie i inne urządzenia, co z kolei pobudza wzrost gospodarczy i przyczynia się do tworzenia nowych miejsc pracy. W odniesieniu do gazu realizacja projektów przebiega sprawnie w następujących trzech regionach Europy: pięć projektów w regionie Morza Bałtyckiego (Polska, Dania, Litwa i Łotwa); dwa projekty w Europie Środkowo-Wschodniej (Słowenia i Republika Czeska); trzy projekty w Europie Zachodniej (Belgia, Francja i Hiszpania). Jeśli chodzi o energię elektryczną, poczyniono zadowalające postępy w realizacji projektów w dwóch następujących regionach: trzy projekty dotyczące połączeń międzysystemowych w regionie Morza Bałtyckiego (Estonia, Łotwa, Finlandia i Szwecja); PL 5 PL

6 pięć projektów w Europie Zachodniej (Niemcy, Irlandia, Zjednoczone Królestwo, Francja, Hiszpania, Włochy i Malta). Jedynie realizacja 13 projektów z 44 (30 %) postępuje wolniej niż pierwotnie oczekiwano ze względu na trudności o charakterze technicznym, prawnym i handlowym. W tych przypadkach promotorzy projektów zwrócili się o przedłużenie okresu realizacji średnio o 18 miesięcy. Trudności ze sfinalizowaniem umów w sprawie dostaw gazu są źródłem opóźnień w przypadku trzech ważnych projektów mających na celu dywersyfikację dostaw gazu do UE dzięki wykorzystaniu nowych gazociągów i nowych źródeł. Projekty te to gazociąg Galsi z Algierii do Włoch, gazociąg Posejdon z Grecji do Włoch i gazociąg Nabucco z Turcji do Austrii mający doprowadzić gaz kaspijski od nowych kontrahentów (Azerbejdżan, Turkmenistan), jak również gaz z Iraku. Wsparcie udzielone tym projektom w ramach EPENG było niezbędne i przybliżyło je do ostatecznej decyzji inwestycyjnej, której podjęcie uzależnione jest jednak od tego, czy dostawcy gazu zdecydują się na przesyłanie go tymi gazociągami. Negocjacje dotyczące tych umów są w toku 6 i istnieją szanse, że decyzje zostaną podjęte jeszcze w tym roku. Jakiekolwiek oznaki zmniejszenia unijnego wsparcia dla tych projektów byłyby niekorzystnym sygnałem dla producentów gazu w okresie, gdy nadal prowadzone są intensywne negocjacje handlowe. W pozostałych przypadkach procedury przetargowe okazały się bardziej skomplikowane z przyczyn technicznych niż początkowo zakładano, zwłaszcza w odniesieniu do trzech następujących projektów: połączenie międzysystemowe między Bułgarią i Rumunią, połączenie międzysystemowe między Włochami i Maltą oraz projekt dotyczący przesyłu w odwrotnym kierunku w Portugalii. Procedury udzielania zezwoleń administracyjnych są kolejnym istotnym czynnikiem, który opóźnia realizację kilku projektów, zwłaszcza projektów dotyczących przesyłu w odwrotnym kierunku realizowanych w Polsce i w Republice Czeskiej. Niektóre projekty zostały opóźnione ze względu na kwestie prawne lub spadek zainteresowania ze strony rynku spowodowany spowolnieniem gospodarczym. Sytuacja taka ma miejsce np. w przypadku projektów dotyczących przesyłu w odwrotnym kierunku w Rumunii i na Węgrzech, w przypadku rozbudowy obiektu do magazynowania gazu w miejscowości Tvrdonice w Republice Czeskiej oraz w przypadku połączenia międzysystemowego między Węgrami a Słowacją. Z kolei realizacja połączenia międzysystemowego między Bułgarią a Grecją, które jest bardzo ważne z punktu widzenia bezpieczeństwa dostaw w tym regionie, uległa opóźnieniu w wyniku zmian legislacyjnych, jakie wprowadzono w Bułgarii Podsumowanie W drugim roku wdrażania programu poczyniono zadowalające postępy w realizacji projektów dotyczących infrastruktury elektroenergetycznej i gazowej, w szczególności projektów związanych z przesyłem w odwrotnym kierunku. Ukończono 13 projektów, które są obecnie na etapie eksploatacji. Realizacja znacznej większości projektów (31 z 44, czyli 70 % całkowitej liczby projektów) została zakończona lub przebiega zgodnie z planem. 6 W przypadku projektu Posejdon negocjacje z deweloperem pola gazowego Shah Deniz 2 zostały niedawno przerwane i sponsorzy projektu analizują obecnie możliwość wykorzystania innych źródeł dostaw dostępnych w regionie Morza Kaspijskiego i na Bliskim Wschodzie. PL 6 PL

7 Ogółem EPENG w konkretny sposób przyczynia się do poprawy funkcjonowania rynku wewnętrznego poprzez zapewnianie połączeń międzysystemowych między zachodnimi i wschodnimi częściami UE oraz poprzez zwiększanie bezpieczeństwa dostaw w poszczególnych krajach i regionach 7. EPENG nadaje infrastrukturze gazowej prawdziwie europejski wymiar, umożliwiając szybsze i skuteczniejsze wdrażanie trzeciego pakietu dotyczącego rynku wewnętrznego i rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa dostaw gazu 8. Cały czas podejmowane są bardzo znaczące kroki. Projekty dotyczące przesyłu gazu w odwrotnym kierunku są już wdrożone i pomogły uniknąć kryzysu w dostawach gazu w okresie niskich temperatur w lutym 2012 r. Silne wsparcie ze strony EPENG dla projektów dotyczących południowego korytarza gazowego jest kluczowe z punktu widzenia negocjacji z krajami dostarczającymi, które nabierają coraz większego tempa. Projekty w sferze elektroenergetycznej wspierane w ramach EPENG w znaczący sposób przyczyniają się do urzeczywistnienia rynku wewnętrznego, przy pełnym udziale wszystkich zainteresowanych stron z całej UE, przynosząc zdecydowaną poprawę bezpieczeństwa dostaw zaangażowanym krajom i regionom. Projekty dotyczące sieci elektroenergetycznej przyczynią się do umożliwienia integracji energii elektrycznej wytwarzanej ze źródeł odnawialnych. Dzięki rozwiązaniu kwestii wąskich gardeł i stopniowej integracji wysp energetycznych, takich jak trzy państwa bałtyckie, Półwysep Iberyjski, Irlandia, Sycylia i Malta, postępuje proces tworzenia systemu infrastruktury energetycznej obejmującego całą UE. Ponadto program przyspieszył realizację projektów poprzez finansowanie konkretnych działań i prac budowlanych, umożliwił promotorom projektów uzyskanie dodatkowych środków finansowych od instytucji finansowych, a także sprawił, iż duża liczba projektów, których realizacja była utrudniona ze względu na konieczność uzyskania wymaganych decyzji o uwarunkowaniach środowiskowych, została potraktowana priorytetowo przez administracje krajowe. Na chwilę obecną przewiduje się, że większość z 31 realizowanych projektów zostanie ukończona w latach , oraz że jedynie w przypadku kilku projektów czas realizacji wydłuży się do 2017 r. ze względu na trudności o charakterze technicznym, prawnym i handlowym. 3. MORSKA ENERGIA WIATROWA 3.1. Wprowadzenie Podprogram EPENG dotyczący morskiej energii wiatrowej obejmuje dziewięć projektów w dwóch głównych obszarach działalności: wspieranie prowadzonych na dużą skalę działań mających na celu testowanie, produkcję i wykorzystywanie innowacyjnych turbin i fundamentów morskich elektrowni wiatrowych; wspieranie rozwoju rozwiązań modułowych dotyczących integracji z siecią dużych ilości energii elektrycznej pochodzącej z elektrowni wiatrowych. 7 8 Szczegółowa analiza modelu rynku gazu w regionie naddunajskim przeprowadzona przez Regionalne Centrum Badań nad Polityką Energetyczną wykazała korzyści połączeń międzysystemowych oraz ich wpływ na obniżenie cen gazu w regionie, które może sięgnąć nawet 6 %. Wśród projektów objętych analizą znalazły się np. połączenie międzysystemowe HU-SK, połączenie międzysystemowe BG-EL i projekt LNG w PL. Więcej informacji: Rozporządzenie UE nr 994/2010 z dnia 10 października 2010 r. Dz.U. L 295 z PL 7 PL

8 Wśród beneficjentów dotacji znajdują się przedsiębiorstwa koordynujące projekty, przedsiębiorstwa inżynieryjne, producenci energii ze źródeł odnawialnych oraz operatorzy sieci przesyłowych. Wszystkie dostępne na ten cel środki EPENG w wysokości 565 mln EUR zostały przydzielone, przy czym na koniec marca 2012 r. wartość zrealizowanych płatności na rzecz wszystkich dziewięciu projektów wyniosła 189 mln EUR Stan realizacji projektów dotyczących morskiej energii wiatrowej Realizacja projektów przebiega różnie jeden został już zakończony, część realizowana jest zgodnie z planem, a część uległa znacznym opóźnieniom Turbiny morskie i elementy instalacji morskich (sześć projektów) Dzięki wsparciu EPENG możliwa stała się budowa pierwszych dużych (400 MW) morskich elektrowni wiatrowych na pełnym morzu (ponad 100 km od brzegu) i na wodach o dużych głębokościach (ponad 40 m). Dzięki środkom pozyskanym w ramach EPENG udało się uzyskać od konsorcjów bankowych kredyty na projekty, które były niezbędne w celu osiągnięcia zamknięcia finansowego. Wspierany przez EPNG projekt Thornton Bank w Belgii ukończono we wrześniu 2011 r. Cztery niemieckie projekty dotyczące farm wiatrowych są już na etapie produkcji lub instalacji. Ponadto jesienią 2010 r. po raz pierwszy wprowadzono do niemieckiej sieci energetycznej morską energię wiatrową wytworzoną przez infrastruktury współfinansowane przez EPENG. Realizacja tych projektów przebiega na ogół dobrze, mimo iż w stosunku do pierwotnych planów występują pewne opóźnienia. Wynikają one z trzech głównych powodów, którymi są opóźnienia w gwarantowanym przyłączeniu do sieci, opóźnienia w procesie wydawania pozwoleń, i opóźnienia z przyczyn technicznych (problemy z jakością produkcji i niekorzystne warunki pogodowe). W związku z tym termin realizacji jednego z projektów (Bard I) został już oficjalnie przesunięty poprzez zmianę umowy o udzielenie dotacji, a w przypadku pozostałych projektów oczekuje się wpłynięcia wniosków o przedłużenie umowy o udzielenie dotacji o okres od 1 roku do 2 lat. Realizacja projektu mającego na celu instalację centrum badań technologii związanych z morską energią wiatrową w Aberdeen (Zjednoczone Królestwo)) jest bardziej opóźniona. Konieczne było wprowadzenie odpowiedniej struktury spółki, zapewniającej udział wielu beneficjentów, tak aby umożliwić połączenie komercyjnej farmy wiatrowej z ośrodkiem badań. Ponadto procedura wydawania pozwoleń trwa dłużej niż przewidywano Sieć przesyłowa morskiej energii wiatrowej (trzy projekty) Prace nad trzema projektami dotyczącymi morskiej energii wiatrowej, których celem jest zastosowanie innowacyjnej technologii wprowadzania morskiej energii wiatrowej do sieci (sieć wysokiego napięcia prądu stałego napięcie kontrolowane u źródła), są jeszcze na wczesnym etapie. Głównym celem tych projektów jest stworzenie pierwszych zasadniczych elementów europejskiej sieci przesyłowej morskiej energii wiatrowej. Projekty te są wysoce złożone nie tylko pod względem technicznym, lecz również pod względem prawnym i handlowym. Opóźnienia w wydawaniu decyzji w sprawie współfinansowania przez krajowe organy regulacyjne spowodowały konieczność wydłużenia okresu realizacji tych projektów do r. Niemniej jednak, pomimo tych trudności projekty dotyczące integracji sieci przesyłowych energii wiatrowej posunęły się w 2011 r. o krok do przodu dzięki PL 8 PL

9 dokładniejszemu określeniu celów działalności oraz dzięki określeniu optymalnych tras dla przewodów i specyfikacji technicznych modułów międzysystemowych Wnioski Bezpośrednim efektem wsparcia EPENG dla projektów dotyczących turbin i morskich instalacji wiatrowych będzie zdolność wytworzenia dodatkowych 1500 MW bezemisyjnej energii elektrycznej, przy czym niektóre projekty już przyczyniają się do realizacji tego wyniku. Projekty wspierane przez EPENG posiadają również walory edukacyjne, np. przyczyniają się do skrócenia czasu produkcji fundamentów instalacji morskich i do skrócenia czasu instalacji tych fundamentów. W niektórych przypadkach realizacja projektów jest utrudniona i w związku z tym postępuje powoli. Terminowe wdrożenie działań EPENG w dużej mierze zależy od szybkich postępów w zakresie procedur wydawania pozwoleń. Kluczowe znaczenie mają również inne warunki ramowe, takie jak zapewnienie morskim farmom wiatrowym gwarancji podłączenia do sieci. W przypadku projektów dotyczących integracji sieci przesyłowych energii wiatrowej głównymi przeszkodami, jakie należy pokonać przed podjęciem ostatecznych decyzji inwestycyjnych, są kwestia udzielania farmom wiatrowym pozwoleń na przyłączanie się do sieci i kwestia współfinansowania, które pozyskać należy za pośrednictwem organów regulacyjnych. 4. WYCHWYTYWANIE I SKŁADOWANIE DWUTLENKU WĘGLA (CCS) 4.1. Wprowadzenie Osiągnięcie ambitnych celów UE w zakresie energii i klimatu, w szczególności dekarbonizacja systemu energetycznego do roku 2050, wymaga stosowania technologii niskoemisyjnych, w tym wychwytywania i składowania dwutlenku węgla (CCS). Zgodnie ze strategicznym planem w dziedzinie technologii energetycznych (plan EPSTE) w ramach EPENG wspierane są działania demonstracyjne obejmujące projekty dotyczące CCS w celu umożliwienia wprowadzenia tej technologii na rynek przed końcem bieżącej dekady. Program zapewnia wsparcie finansowe wynoszące 1 mld EUR sześciu projektom w sektorze produkcji energii, z czego do marca 2012 r. wypłacono beneficjentom 392 mln EUR. Wybrane projekty dotyczą trzech różnych technologii CCS, jak również różnych koncepcji dotyczących składowania dwutlenku węgla na lądzie i na morzu obejmujących wyczerpane złoża węglowodorów (z intensyfikacją wydobycia ropy naftowej lub bez tej intensyfikacji) oraz solankowe warstwy wodonośne. W ramach tego podejścia uznaje się, że zintegrowane projekty dotyczące CCS stanowią nowego rodzaju wyzwanie oraz że powiązane z nimi działania demonstracyjne powinny uwzględniać szereg kwestii technicznych, ekonomicznych i prawnych. Koordynatorami projektów są przedsiębiorstwa użyteczności publicznej lub przedsiębiorstwa energetyczne. Wśród innych beneficjentów znajdują się przedsiębiorstwa przesyłowe, dostawcy wyposażenia oraz ośrodki badawcze Stan realizacji projektów dotyczących wychwytywania i składowania dwutlenku węgla EPENG umożliwił szybkie uruchomienie wszystkich sześciu projektów (w Niemczech, w Zjednoczonym Królestwie, we Włoszech, w Niderlandach, w Polsce i w Hiszpanii). W przypadku jednego z nich EPENG odegrał kluczową rolę w pozyskaniu środków krajowych. W kwestii wydawania pozwoleń dzięki EPENG PL 9 PL

10 udało się nawiązać ukierunkowany dialog i współpracę z władzami i społecznościami lokalnymi. Niektóre projekty prawdopodobnie przyczyniły się do przyspieszenia rzeczywistego wdrożenia ram prawnych na poziomie państw członkowskich. Ponadto przeprowadzone dotychczas szczegółowe prace inżynieryjne umożliwiły przedsiębiorstwom użyteczności publicznej zdobycie wiedzy na temat przyszłej eksploatacji zintegrowanych obiektów wychwytywania i składowania dwutlenku węgla. Prace mające na celu określenie charakterystyki konkretnych geologicznych miejsc składowania umożliwiły również identyfikację odpowiednich miejsc do celów stałego i bezpiecznego składowania CO 2. W podprogramie dotyczącym CCS zapisano zobowiązanie do dzielenia się doświadczeniami i najlepszymi praktykami, które spełniono inicjując powstanie sieci projektów CCS. Podobnie jak w 2010 r., w 2011 r. sieć opublikowała ogólnodostępne streszczenia wniosków wyciągniętych w trakcie realizacji projektów w zakresie składowania dwutlenku węgla, zaangażowania społeczeństwa i wydawania pozwoleń. W 2011 r. w ramach większości projektów wykonano analizy FEED (Front End Engineering Design) dla jednostki wychwytywania dwutlenku węgla, w tym dokonano wstępnego wyboru dostawcy sprzętu, co stanowi ostatni etap przed wydaniem zlecenia. Kontynuowano prace mające na celu określenie charakterystyki wybranych miejsc składowania i równocześnie opracowywano optymalne trasy transportu CO 2. Mimo tych pozytywnych kroków podprogram dotyczący CCS stoi przed poważnymi trudnościami o charakterze prawnym i ekonomicznym, które mogą zakłócić jego realizację. Fakt, iż w przypadku żadnego z projektów nie przyjęto jeszcze ostatecznej decyzji inwestycyjnej, dobrze ilustruje zaistniałe trudności. Projekt, który jako pierwszy ma być gotowy na przyjęcie ostatecznej decyzji inwestycyjnej, do września 2012 r., jest realizowany w Niderlandach. W przypadku pozostałych projektów oczekuje się, że podjęcie ostatecznych decyzji inwestycyjnych nastąpi nie wcześniej niż w roku Ten ważny etap realizacji projektów został opóźniony z różnych powodów, m.in. nie otrzymano jeszcze wszystkich pozwoleń, nie zakończono określania charakterystyki miejsc składowania, nie opracowano do końca struktury finansowej. Ponadto niskie ceny emisji dwutlenku węgla w ramach systemu handlu uprawnieniami do emisji (ETS) sprawiają, że krótko- i średnioterminowe plany biznesowe dotyczące składowania i wychwytywania dwutlenku węgla są nieatrakcyjne, oraz zwiększają szacunkowe koszty eksploatacji obiektów. Ze względu na obecną sytuację gospodarczą projekty mają ponadto utrudniony dostęp do źródeł finansowania. Na początku 2012 r. zaniechano realizacji projektu EPENG w Jaenschwalde, w Niemczech. Oprócz społecznego sprzeciwu wobec potencjalnych miejsc składowania pojawił się też inny problem, gdyż promotorzy stwierdzili, że ze względu na znaczne opóźnienia w transpozycji dyrektywy w sprawie CCS w Niemczech niemożliwe byłoby uzyskanie koniecznych pozwoleń na składowanie CO 2 w ramach czasowych przeznaczonych na projekt. Ze względu na powyższe trudności przyszłość CCS wydaje się być niepewna. Komisja prowadzi rozmowy z zainteresowanymi stronami i promotorami projektów na temat tego, w jaki sposób powinno wyglądać dalsze wsparcie UE dla tego strategicznego sektora, oraz na temat możliwości optymalnego wykorzystania PL 10 PL

11 środków dostępnych w ramach EPENG przez projekty, w przypadku których podjęto ostateczne decyzje inwestycyjne Wnioski Osiągnięto zadowalające postępy jeśli chodzi o przygotowywanie szczegółowych analiz technicznych dotyczących jednostek wychwytywania dwutlenku węgla oraz, w mniejszym stopniu, w odniesieniu do zatwierdzania miejsc składowania. Niemniej jednak po drugim roku realizacji podprogram CCS znajduje się na rozdrożu: jeden z projektów został anulowany, a w przypadku pozostałych pięciu nie przyjęto jeszcze ostatecznych decyzji inwestycyjnych. Istnieje kilka przyczyn opóźnień: nie otrzymano jeszcze wszystkich pozwoleń, nie zakończono określania charakterystyki miejsc składowania, nie opracowano do końca struktury finansowej. W rezultacie większość obiektów będzie prawdopodobnie zmuszona do przesunięcia rozpoczęcia działalności na r. CCS stanowi nowy rodzaj działalności, która oprócz spełnienia warunków technicznych i ekonomicznych musi być również zgodna z nowymi ramami regulacyjnymi (np. dotyczącymi składowania CO 2 ). Aby zmniejszyć opóźnienia w realizacji projektów wynikające z kwestii prawnych i finansowych, przemysł i państwa członkowskie będą musiały zintensyfikować swoje działania. 5. EUROPEJSKI FUNDUSZ NA RZECZ EFEKTYWNOŚCI ENERGETYCZNEJ (EFEE) Opis i cele funduszu W rozporządzeniu (UE) nr 1233/2010 przewidziano utworzenie instrumentu finansowego na rzecz wspierania efektywności energetycznej oraz zdecentralizowanych inwestycji w energię odnawialną. Zgodnie z rozporządzeniem nowemu instrumentowi przyznano kwotę w wysokości około 146,3 mln EUR, co odpowiada środkom EPENG na pokrycie zobowiązań niewykorzystanym do dnia 31 grudnia 2010 r. Po wejściu w życie zmienionego rozporządzenia w sprawie EPENG Komisja powierzyła Europejskiemu Bankowi Inwestycyjnemu (EBI) zadanie polegające na utworzeniu funduszu inwestycyjnego oraz zainicjowaniu jego działalności. W tym celu Komisja i EIB podpisały w marcu 2011 r. umowę o delegowaniu zadań. Instrument obejmuje fundusz inwestycyjny, zwany Europejskim Funduszem na rzecz Efektywności Energetycznej (EFEE) 9, pomoc techniczną (TA) oraz działania informacyjne. Fundusz posiada kapitał w wysokości 265 mln EUR, z czego UE przekazała 125 mln EUR. Wkład pozostałych partnerów założycieli przedstawia się następująco: EBI 75 mln EUR, Cassa Depositi e Prestiti (CDP) 60 mln EUR oraz Deutsche Bank 5 mln EUR. Oprócz wkładu w kapitał funduszu, UE przekazała jeszcze 20 mln EUR na dotacje związane z pomocą techniczną (TA) oraz 1,3 mln EUR na działania informacyjne. Uczestnictwo w funduszu jest otwarte dla innych zainteresowanych instytucji finansowych. Zgodnie ze strategią Europa 2020 na rzecz inteligentnego, trwałego i sprzyjającego włączeniu społecznemu wzrostu gospodarczego, EFEE stanowi uzupełnienie obecnych ram polityki w dziedzinie efektywności energetycznej, w szczególności 9 EFEE SA jest strukturyzowanym instrumentem finansowym (SICAV-FIS zgodnie z prawem luksemburskim). PL 11 PL

12 Planu na rzecz efektywności energetycznej z 2011 r. 10 oraz wniosku dotyczącego dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej 11. Fundusz inwestuje w działania obejmujące środki energooszczędne/środki z zakresu efektywności energetycznej (70 %), projekty w dziedzinie energii ze źródeł odnawialnych (20 %) oraz w czysty miejski transport (10 %), z naciskiem na inwestycje w środowisku miejskim. Beneficjentami instrumentu są władze lokalne, regionalne oraz w odpowiednich przypadkach krajowe organy publiczne, a także podmioty publiczne lub prywatne działające w imieniu władz publicznych. Fundusz oferuje różne rodzaje instrumentów dłużnych i kapitałowych 12 dostosowanych do struktury i potrzeb danego projektu. Fundusz oferuje przede wszystkim następujące rodzaje usług finansowych: średnio- i długoterminowe pożyczki uprzywilejowane, pożyczki podporządkowane, inwestycje w dług mezaninowy, gwarancje, inwestycje kapitałowe i quasi-kapitałowe oraz skup należności terminowych 13. Element obejmujący pomoc techniczną zapewnia promotorom projektów wsparcie finansowe w postaci dotacji przeznaczonych na pomoc w strukturyzowaniu projektów oraz w przygotowywaniu wniosków. Celem utworzenia EFEE było usunięcie głównych barier rynkowych dla efektywności energetycznej. Bariery te to brak dostosowanych metod finansowania, niski poziom zaufania do tych inwestycji oraz wysokie koszty kapitałowe związane z realizacją projektu. Fundusz ma zatem na celu finansowanie konkretnych i możliwych do odtworzenia projektów sztandarowych w celu wykazania opłacalności inwestycji w dziedzinie efektywności energetycznej, zapewniając odpowiednio dostosowane źródła finansowania, obecnie niedostępne na rynku, wspierając w szczególności rozwój przedsiębiorstw usług energetycznych (ESCO) i przyciągając jednocześnie dodatkowe prywatne źródła finansowania Dotychczasowe postępy Po podpisaniu umowy o delegowaniu zadań EBI w krótkim czasie podjął niezbędne kroki prawne w celu utworzenia funduszu, którego działalność rozpoczęła się w dniu 1 lipca 2011 r. Deutsche Bank, który wybrano jako podmiot zarządzający funduszem, w pierwszej kolejności przeprowadził serię działań komunikacyjnych i marketingowych w celu rozpowszechnienia wiedzy o funduszu oraz w celu opracowania listy potencjalnych umów i nawiązania cennych kontaktów z władzami gminnymi, władzami lokalnymi, a także z potencjalnymi inwestorami z myślą o zwiększeniu wielkości funduszu w przyszłości. W tym kontekście utworzono stronę internetową oraz udostępniono internetowe narzędzie do składania wniosków w sprawie projektów, które powinno usprawnić kontakty między podmiotem zarządzającym funduszem a wnioskodawcami. Jeśli chodzi o pomoc techniczną, EBI przekazał zarządzanie tym elementem podmiotowi zarządzającemu funduszem i pierwsze wnioski są już analizowane COM(2011) 109 z COM(2011) 370 z EFEE nie udziela dotacji ani dopłat do oprocentowania pożyczek (pożyczek uprzywilejowanych). Tego rodzaju zachęty finansowe nie są uznawane za odpowiednie zachęty w przypadku projektów generujących dochody zapewniające opłacalność. Skup należności terminowych polega na sprzedaży przyszłych wierzytelności (oszczędności energii) po obniżonej stawce. Skup należności terminowych w ramach EFEE jest dodatkowo zabezpieczony poprzez umowy o wydajności energetycznej. PL 12 PL

13 W ciągu pierwszych miesięcy działalności funduszu gminy, przedsiębiorstwa usług energetycznych i inne podmioty działające w imieniu władz publicznych przekazały już podmiotowi zarządzającemu funduszem dużą liczbę wniosków dotyczących projektów w dziedzinie kogeneracji, oświetlenia przestrzeni publicznych, systemów ciepłowniczych oraz modernizacji budynków. Kilka obiecujących projektów jest w trakcie szczegółowej oceny i wkrótce zostaną zawarte pierwsze umowy. Podobnie jak w przypadku innych instrumentów finansowych, wiele wstępnie wybranych projektów wiąże się z koniecznością przeprowadzenia długich procedur dotyczących zamówień publicznych oraz wymaga przygotowania złożonych umów. Pierwsze projekty posłużą jako doświadczenia pilotażowe, zwłaszcza w kontekście wspierania działalności przedsiębiorstw usług energetycznych. W związku z powyższym opracowano standardową umowę dotyczącą skupu należności terminowych w odniesieniu do usług związanych z efektywnością energetyczną, która ułatwi prace nad kolejnymi innowacyjnymi umowami z przedsiębiorstwami usług energetycznych. Oczekuje się, że po zakończeniu wstępnego okresu rozwoju funduszu rozpocznie się realizacja dalszych projektów. Do czerwca 2013 r., zgodnie z wymogami rozporządzenia 1233/2010, Komisja przedstawi Parlamentowi Europejskiemu i Radzie sprawozdanie na temat postępów oraz ewentualnego przyszłego rozwoju funduszu. PL 13 PL