Diagnoza Lokalnych Zagrożeń Społecznych Gorzów Wielkopolski 2014

Transkrypt

1 Diagnoza Lokalnych Zagrożeń Społecznych Gorzów Wielkopolski 2014 Studio Diagnozy i Profilaktyki Kraków ul. Oboźna 17/5 tel. (12)

2 Spis treści Wstęp Metodologia oraz opis badania... 4 Rozdział I Metryka Miasta Gorzów Wielkopolski... 5 Bezrobocie... 5 Rynek alkoholowy... 6 Skala problemów społecznych... 6 Stan zasobów w sferze rozwiązywania problemów społecznych... 9 Działania profilaktyczne dla dzieci i młodzieży Rozdział II Lokalne zagrożenia społeczne w grupie dorosłych mieszkańców Grupa badawcza Cel badania Podstawowe problemy społeczne w opinii mieszkańców Bezrobocie oraz wykluczenie społeczne Spożywanie alkoholu oraz związane z nim inne problemy społeczne Narkotyki w środowisku lokalnym Przemoc Dorośli mieszkańcy a gry hazardowe Rozdział III Problemy społeczne w środowisku dzieci i młodzieży Grupa badawcza Cel badania Dzieci i młodzież a substancje psychoaktywne Spożywanie alkoholu wśród dzieci i młodzieży Palenie tytoniu Zachowania związane z używaniem narkotyków i dopalaczy

3 Dzieci i młodzież a zachowania przemocowe Hazard i inne ryzykowne zachowania Używanie komputera przez dzieci i młodzież oraz zagrożenie cyberprzemocą Rozdział IV Badanie rodziców uczniów szkół podstawowych, gimnazjalnych oraz ponadgimnazjalnych Grupa badawcza Cel badania Wyniki badania Podsumowanie i wnioski Strategiczne kierunki realizacji miejskich programów przeciwdziałania uzależnieniom w przyszłych latach

4 Wstęp Metodologia oraz opis badania Celem przeprowadzonego badania było zdiagnozowanie skali lokalnych zagrożeń społecznych wśród dorosłych mieszkańców oraz uczniów szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych. W badaniu dorosłych osób uwzględnione zostały takie obszary jak: bezrobocie i wykluczenie społeczne, spożywanie alkoholu i zagrożenia z tym związane, używanie narkotyków, przemoc domowa, hazard. W badaniu młodych mieszkańców uwzględnione zostały takie obszary jak: spożywanie alkoholu, palenie tytoniu, używanie narkotyków oraz dopalaczy, przemoc rówieśnicza oraz domowa, hazard oraz zachowania seksualne. Badaniem zostali objęci również pracownicy punktów sprzedaży napojów alkoholowych oraz wyrobów tytoniowych. Ponadto badaniem objęto rodziców uczniów szkół podstawowych, gimnazjalnych oraz ponadgimnazjalnych, pytając ich o wiedzę na temat substancji psychoaktywnych, doświadczenia ich dzieci z substancjami odurzającymi oraz ich relacje z dziećmi. Badanie dorosłych mieszkańców oraz pracowników punktów sprzedaży zrealizowane zostało przy użyciu standaryzowanego kwestionariusza ankiety rozdawanego i odbieranego przez ankieterów w miejscach publicznych. Dzieci objęte są ustawowym obowiązkiem nauki szkolnej, dlatego też badania zostały przeprowadzone w czasie zajęć. Wybór metody ilościowej sprawił, że najbardziej dogodną metodą była ankieta w formie aplikacji internetowej. Uczniowie wypełniali samodzielnie ankiety przed komputerami. Badanie przeprowadzone zostało zgodnie z zasadami etyki, zaś uczestnicy poinformowani zostali o zachowaniu anonimowości badania. Za każdym razem uzyskiwano zgodę dyrektorów szkół na przeprowadzenie badań w ich placówkach. Próba z populacji uczniów szkół w Gorzowie Wielkopolskim obejmuje 333 uczniów klas szóstych szkół podstawowych, 261 uczniów szkół gimnazjalnych oraz 284 uczniów szkół ponadgimnazjalnych. W badaniu wzięli udział uczniowie Szkoły Podstawowej nr 1, Szkoły Podstawowej nr 4, Zespołu Szkół nr 6, Zespołu Szkół nr 13, Zespołu Szkół nr 20, Zespołu Szkół nr 21, Zespołu Szkół nr 12, Gimnazjum nr 7, Zespołu Szkół Ogólnokształcących nr 3, 4

5 Zespołu Szkół Sportowych, Liceum Ogólnokształcącego nr 4, Zespołu Szkół Mechanicznych, Zespołu Szkół Ogrodniczych, Zespołu Szkół Technicznych i Ogólnokształcących, Zespołu Szkół Elektrycznych, Liceum Ogólnokształcącego nr 1. Rozdział I Metryka Miasta Gorzów Wielkopolski Gorzów Wielkopolski jest miastem na prawach powiatu w województwie lubuskim. Miasto położone jest nad rzeką Wartą i zajmuje powierzchnię 8572 ha. Gorzów Wielkopolski w dniu 31 XII 2013 roku faktycznie zamieszkiwały osoby (dane Główny Urząd Statystyczny). Bezrobocie Poniższa tabela przedstawia statystyki dotyczące bezrobotnych mieszkańców Gorzowa Wielkopolskiego zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy. Tab. 1. Liczba zarejestrowanych bezrobotnych mieszkańców Gorzowa Wielkopolskiego. PUP w Gorzowie Wielkopolskim. Liczba zarejestrowanych w PUP bezrobotnych mieszkańców Gorzowa Wielkopolskiego 2012 rok 2013 rok Bezrobotni ogółem w tym kobiety Bezrobotni z prawem do zasiłku w tym kobiety Osoby poprzednio pracujące W tym kobiety Osoby zwolnione z przyczyn zakładu pracy w tym kobiety Osoby dotychczas niepracujące w tym kobiety Niepełnosprawni w tym kobiety Bezrobotni do 25 roku życia w tym kobiety Bezrobotni powyżej 50 roku życia w tym kobiety Osoby długotrwale bezrobotne w tym kobiety

6 Rynek alkoholowy Liczba zezwoleń sprzedaży napojów alkoholowych w 2013 roku (ogółem 972), w tym: do spożycia poza miejscem sprzedaży (wg zawartości alkoholu): do 4,5% 216 od 4,5% do 18% 264 powyżej 18% 221 do spożycia w miejscu sprzedaży (według zawartości alkoholu): do 4,5% 127 od 4,5% do 18% 66 powyżej 18% 78 Liczba punktów sprzedaży napojów alkoholowych w 2013 roku: do spożycia poza miejscem sprzedaży 264 powyżej 18% 221 do spożycia w miejscu sprzedaży 144 powyżej 18% 78 Skala problemów społecznych Poniżej przedstawiamy statystyki związane z poszczególnymi problemami społecznymi. Przemoc domowa Gorzowskie Centrum Pomocy Rodzinie i Polityki Społecznej: w 2013 roku założono 246 Niebieskich Kart, GCPRiPS założyło 35 Niebieskich Kart, pracowały 623 grupy robocze. Ofiarami przemocy w rodzinie zostało 296 osób, w tym 254 kobiety, 42 mężczyzn. Sprawcami przemocy w rodzinie było 268 osób, w tym 38 kobiet, 230 mężczyzn oraz 3 nieletnich; 107 sprawców znajdowało się pod wpływem alkoholu. Podczas interwencji obecnych było 72 dzieci. W 2012 roku założono 197 Niebieskich Kart, GCPRiPS założyło 75 Niebieskich Kart, pracowało 416 grup roboczych. Ofiarami przemocy w rodzinie zostały 283 osoby, 6

7 w tym 227 kobiet, 56 mężczyzn. Sprawcami przemocy w rodzinie było 208 osób, w tym 30 kobiet, 178 mężczyzn oraz 5 nieletnich; 77 sprawców znajdowało się pod wpływem alkoholu. Podczas interwencji obecnych było 87 dzieci. Policja na podstawie procedury Niebieskie Karty : w 2013 roku ofiarami przemocy w rodzinie zostało 395 osób, w tym 271 kobiet, 30 mężczyzn oraz 94 małoletnich. Sprawcami przemocy w rodzinie było 295 osób, w tym 22 kobiety, 264 mężczyzn oraz 4 nieletnich; 149 sprawców znajdowało się pod wpływem alkoholu (6 kobiet, 143 mężczyzn). W 2012 roku ofiarami przemocy w rodzinie zostało 257 osób, w tym 163 kobiety, 14 mężczyzn oraz 80 małoletnich. Sprawcami przemocy w rodzinie było 181 osób, w tym 22 kobiety, 159 mężczyzn oraz 60 nieletnich; 66 sprawców znajdowało się pod wpływem alkoholu (3 kobiety, 63 mężczyzn). Gorzowskie Centrum Pomocy Rodzinie i Polityki Społecznej: w związku z procedurą Niebieskie Karty w 2013 roku sporządzono 625 wniosków, w tym 72 wnioski skierowano do Miejskiej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, 68 wniosków ośrodków służby zdrowia, 10 wniosków placówek szkolnowychowawczych, 27 wniosków Sądów i Prokuratury, 92 wnioski innych instytucji i organizacji; ponadto udzielono 106 konsultacji prawnych, 196 konsultacji psychologicznych, 35 osób skierowano do grup wsparcia, 19 osób skierowano do asystentów rodziny. W związku z procedurą Niebieskie Karty w 2012 roku sporządzono 627 wniosków, w tym 66 wniosków skierowano do Miejskiej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, 60 wniosków ośrodków służby zdrowia, 12 wniosków placówek szkolnowychowawczych, 43 wnioski Sądów i Prokuratury, 114 wniosków innych instytucji i organizacji; ponadto udzielono 131 konsultacji prawnych, 170 konsultacji psychologicznych, 16 osób skierowano do grup wsparcia, 15 osób skierowano do asystentów rodziny. Policja: w związku z procedurą Niebieskie Karty w 2013 roku sporządzono 19 wniosków, w tym 17 wniosków skierowano do Gorzowskiego Centrum Pomocy Rodzinie i Polityki Społecznej, 2 wnioski do Miejskiej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. W 2012 roku sporządzono 11 wniosków, w tym 9 wniosków skierowano do Gorzowskiego Centrum Pomocy Rodzinie i Polityki 7

8 Łamanie prawa Społecznej, 2 wnioski skierowano do Miejskiej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. Tab. 2. Przestępstwa na terenie miasta w latach Przestępstwa na terenie miasta 2012 rok 2013 rok Kradzież z włamaniem Fizyczne i psychiczne znęcanie się nad rodziną Pobicie Uszkodzenie mienia Kradzież pieniędzy wraz z dokumentami Kradzież mienia Tab. 3. Statystyki dotyczące problemów społecznych w Gorzowie Wielkopolskim. Problemy społeczne 2012 rok 2013 rok Liczba nowych wniosków o skierowanie na leczenie odwykowe złożone do Miejskiej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych Liczba interwencji Straży Miejskiej związanych z nadużywaniem alkoholu Liczba osób prowadzących pojazdy na drodze publicznej w stanie nietrzeźwości Liczba osób prowadzących pojazdy na drodze publicznej po użyciu alkoholu Liczba wypadków pod wpływem alkoholu 5 4 Przestępstwa kryminalne ogólnie wszczęcie Czyny karalne popełnione przez nieletnich ogólnie Liczba przestępstw popełnionych przez nieletnich pod wpływem środków odurzających 0 0 Liczba osób zatrzymanych do wytrzeźwienia Liczba osób nieletnich zatrzymanych do wytrzeźwienia

9 Tab. 4. Przestępstwa na terenie miasta. Artykuł KK Kwalifikacja prawna Wszczętych Stwierdzonych Zakończonych Znęcanie się nad rodziną Groźba karalna Rozpijanie małoletniego Uchylanie się od płacenia alimentów Stan zasobów w sferze rozwiązywania problemów społecznych Z powyższych zestawień wynika, że zarówno problem nadużywania alkoholu jak i przemocy w rodzinie jest obecny w Gorzowie Wielkopolskim. Istnieją jednak ośrodki i instytucje oferujące specjalistyczną pomoc, z której mogą korzystać osoby z problemami alkoholowymi oraz rodziny, w których występuje problem przemocy. Na terenie miasta funkcjonują trzy ośrodki terapeutyczne. Miejska Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych 2013: Działalność Miejskiej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w roku Odbyły się 24 ogólne posiedzenia (24 posiedzenia w 2012 roku). Odbyły się 194 posiedzenia zespołów diagnozujących (200 posiedzeń w 2012 roku). Przeprowadzono 194 rozmowy (200 rozmów w 2012 roku). Przeprowadzono 132 kontrole punktów sprzedaży napojów alkoholowych (136 kontroli w 2012 roku). W 2013 roku wydano 713 postanowień opiniujących lokalizację punktów sprzedaży napojów alkoholowych, w tym 11 dotyczących jednorazowego zezwolenia oraz 697 dotyczących zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych do spożycia w miejscu i poza miejscem sprzedaży oraz pięć postanowień negatywnych. 9

10 W 2012 roku wydano 304 postanowienia opiniujące lokalizację punktów sprzedaży napojów alkoholowych, w tym 13 dotyczących jednorazowego zezwolenia i 624 dotyczące zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych do spożycia w miejscu i poza miejscem sprzedaży oraz pięć postanowień negatywnych. Działalność zespołów diagnozujących w 2013 roku. Do zespołów wpłynęło 213 wniosków o leczenie odwykowe (180 wniosków w 2012 roku) rozpoczętych spraw (3129 rozpoczętych spraw w 2012 roku). 15 spraw zakończonych z powodu zgonu (12 spraw w 2012 roku). Wydano 65 zleceń przeprowadzenia badania przez biegłych sądowych (51 zleceń w 2012 roku). Skierowano 41 wniosków do Sądu w sprawie obowiązku leczenia odwykowego (48 wniosków w 2012 roku). Gorzowskie Centrum Pomocy Rodzinie i Polityki Społecznej W 2013 roku z pomocy GCPRiPS korzystało 3535 rodzin, w tym 280 rodzin z powodu problemów uzależnień. Z pomocy GCPRiPS korzystało w 2012 roku 3158 rodzin, w tym 251 rodzin z powodu problemów uzależnień. Struktura odbiorców pomocy społecznej ze względu na aktywność zawodową w 2012 roku: Pracuje 620 osób (295 kobiet i 325 mężczyzn), Nie pracuje osoby (2 166 kobiet i mężczyzn), Bezrobotny bez prawa do zasiłku osób (984 kobiety i 972 mężczyzn). Struktura odbiorców pomocy społecznej ze względu na aktywność zawodową w 2013 roku: Pracuje 683 osoby (323 kobiety i 360 mężczyzn), Nie pracuje osób (2 363 kobiety i mężczyzn), Bezrobotny bez prawa do zasiłku osób (1 002 kobiety i mężczyzn). 10

11 Tab. 5. Powody przyznania pomocy społecznej. Powody przyznania pomocy społecznej 2012 rok Ogółem 4118 rodzin 2013 rok Ogółem 4530 rodzin Niepełnosprawność Bezrobocie Osoby dotknięte klęską żywiołową 0 0 Ubóstwo Bezradność opiekuńczowychowawcza Długotrwała i ciężka choroba Alkoholizm Narkomania Potrzeba ochrony macierzyństwa, w tym wielodzietność Bezdomność W 2013 roku GCPRiPS udzielił pomocy w postaci świadczeń pieniężnych 3303 osobom, świadczeń niepieniężnych 1645 osobom, świadczeń porady 2500 osobom (poradnictwo specjalistyczne). GCPRiPS udzielił pomocy w 2012 roku w postaci świadczeń pieniężnych 3166 osobom, świadczeń niepieniężnych 1389 osobom, świadczeń porady 2026 osobom (poradnictwo specjalistyczne). Specjalistyczny Ośrodek Wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie W Gorzowie Wielkopolskim działa Specjalistyczny Ośrodek Wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie. W 2013 roku w zajęciach organizowanych w Ośrodku korzystało 142 uczestników (97 uczestników w 2012 roku). W Gorzowie Wielkopolskim działają 3 grupy Anonimowych Alkoholików, 3 grupy dla osób współuzależnionych oraz grupa AlAteen. W Gorzowie Wielkopolskim pracownicy GCPRiPS oraz członkowie MKRPA skorzystali ze specjalistycznych szkoleń: 2012 rok 59 pracowników GCPRiPS oraz 2 członków MKRPA 2013 rok 53 pracowników GCPRiPS oraz 3 członków MKRPA 11

12 Działania profilaktyczne dla dzieci i młodzieży W Gorzowie Wielkopolskim działa 19 placówek wsparcia dziennego (świetlic), w których zatrudnionych jest 39 wychowawców. Z zajęć organizowanych w świetlicach korzysta 548 dzieci. W Gorzowie Wielkopolskim organizowane są różne działania profilaktyczne dla młodzieży w formie warsztatów i programów. W 2012 roku zorganizowano oddziaływania profilaktyczne: LUPO Handel ludźmi, kampanię Zachowaj Trzeźwy Umysł, kampanię Obudź się, w których uczestniczyło uczniów (Policja) i około 7600 uczniów (Miasto Gorzów Wielkopolski) oraz 100 opiekunów. W 2013 roku zorganizowano oddziaływania profilaktyczne: LUPO Handel ludźmi, kampanię Zachowaj Trzeźwy Umysł, kampanię Obudź się, w których uczestniczyło uczniów (Policja) i około 6000 uczniów (Miasto Gorzów Wielkopolski), 113 nauczycieli oraz 55 rodziców. Tab. 6. Pozostałe oddziaływania profilaktyczne prowadzone w Gorzowie Wielkopolskim. Oddziaływania profilaktyczne Programy i przedsięwzięcia profilaktyczne opracowywane i realizowane przez młodzież, skierowane do grup rówieśniczych np. kluby dyskusyjne, dyskoteki bezalkoholowe, audycje radiowe itp. Kolonie i obozy z programem zajęć profilaktycznych w zakresie rozwiązywania problemów alkoholowych. Pozalekcyjne zajęcia sportowe realizowane w ramach programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych. Uczestnicy 2012 rok 1500 osób 2012 rok 50 osób 2013 rok 145 osób 2012 rok 2226 osób 2013 rok 3944 osoby 12

13 Rozdział II Lokalne zagrożenia społeczne w grupie dorosłych mieszkańców Grupa badawcza W badaniu wzięło udział 116 osób (63 kobiety i 53 mężczyzn). Wśród respondentów zdecydowana większość badanych mieszkańców Gorzowa Wielkopolskiego miała wykształcenie średnie lub wyższe (81,9% ogółu badanych). Wykształcenie większości badanych kobiet było średnie (52,4%) oraz wyższe (33,3%), podczas gdy 11% badanych kobiet miało wykształcenie zawodowe, a 3,2% badanych kobiet wykształcenie podstawowe. Wśród badanych mężczyzn przeważało wykształcenie średnie (62,3%) oraz zawodowe (20,8%), ponadto, 15,1% badanych mężczyzn miało wykształcenie wyższe, a 1,9% badanych mężczyzn podstawowe. Średnia wieku respondentów wynosiła 36,5 lat. Cel badania Kwestionariusz ankiety, przeprowadzony wśród 116 badanych dorosłych osób w Gorzowie Wielkopolskim, miał na celu zbadanie zagrożeń społecznych występujących w środowisku lokalnym, takich jak: bezrobocie, wykluczenie społeczne, spożywanie alkoholu, uzależnienie od alkoholu, działania władz w tym zakresie, rozpowszechnienie oraz dostępność narkotyków w środowisku, przemoc w rodzinie, zachowania agresywne w miejscach publicznych, hazard. Podstawowe problemy społeczne w opinii mieszkańców W pierwszym pytaniu poprosiliśmy o ocenę ważności różnych problemów społecznych w środowisku lokalnym. Przyjętą w tych badaniach miarą jest odsetek respondentów, którzy wskazują dany problem jako bardzo poważny. Poniższa tabela przedstawia rozkład odpowiedzi uzyskanych w badaniu mieszkańców Gorzowa Wielkopolskiego. 13

14 Tab. 7. Ocena ważności problemów społecznych w Gorzowie Wielkopolskim. Problemy społeczne Bardzo poważny Poważny Umiarkowany Znikomy Nie występuje Bezrobocie 45,7% 35,3% 16,4% 1,7% 0,9% Zubożenie społeczeństwa Problemy mieszkaniowe 28,4% 34,5% 31% 2,6% 3,4% 25,9% 21,6% 38,8% 10,3% 3,4% Alkoholizm 25% 44,8% 24,1% 5,2% 0,9% Zanieczyszczenie środowiska 16,4% 23,3% 48,3% 8,6% 3,4% Kryzys rodzinny 13,8% 22,4% 53,4% 7,8% 2,6% Kryzys norm moralnych Wzrost przestępczości 10,3% 24,1% 49,1% 12,9% 3,4% 8,6% 22,4% 56,9% 10,3% 1,7% Narkomania 7,8% 17,2% 50,9% 21,6% 2,6% HIV/AIDS 1,7% 4,3% 13,8% 58,6% 21,6% Wśród najpoważniejszych problemów społecznych w Gorzowie Wielkopolskim, zdaniem respondentów, na pierwszym miejscu znajduje się bezrobocie aż 45,7% badanych mieszkańców uważa, że brak pracy stanowi bardzo poważy, zaś 35,3% ankietowanych określa go jako poważny problem społeczny. Na kolejnym miejscu znajduje się zubożenie społeczeństwa, problemy mieszkaniowe, alkoholizm oraz zanieczyszczenie środowiska. Nieco mniej poważnymi problemami społecznymi są, w ocenie respondentów, kryzys rodzinny, kryzys norm moralnych, wzrost przestępczości oraz narkomania. Zaledwie 1,7% badanych ocenia jako bardzo poważny problem HIV/AIDS, zaś 4,3% badanych ocenia HIV/AIDS jako poważny lokalny problem. Badani mieszkańcy wskazywali ponadto na brak perspektyw rozwoju handlu w mieście, zły stan służby zdrowia, brak miejsc pracy, niskie zarobki, brak ciekawych kierunków studiów, emigrację, hazard oraz donosicielstwo jako dokuczliwe lokalne problemy. 14

15 Bezrobocie oraz wykluczenie społeczne Bezrobocie jest zjawiskiem trudnym do zmierzenia. Statystyki najczęściej odnoszą się do skali bezrobocia rejestrowanego (jawnego), ujmując w ten sposób tylko część osób pozostających bez pracy. Bezrobocie przyczynia się do występowania wielu negatywnych zjawisk społecznych w życiu osób nieposiadających stale pracy. Poważnym skutkiem bezrobocia jest zubożenie rodziny, które często prowadzi do narastania konfliktów i napięć między członkami rodziny oraz przyczynia się do powstawania patologii społecznych. Brak perspektyw zatrudnienia, szczególnie w przypadku bezrobotnych długoterminowych, powoduje degradację pozycji społecznej tych osób, budzi obawy o własny los i możliwości przetrwania całej rodziny, a także odbija się negatywnie na samopoczuciu i stanie zdrowia bezrobotnego. Długotrwałe bezrobocie często prowadzi do ubóstwa i marginalizacji społecznej. Podczas badania, dorosłym mieszkańcom zadano pytanie, czy kiedykolwiek byli bezrobotni. Twierdząco odpowiedziało aż 69,8% badanych. Wystąpiły pewne różnice w odpowiedziach badanych mieszkańców. Bezrobocia doświadczyło 71,4% respondentek oraz 67,9% respondentów. Odsetek badanych mieszkańców Gorzowa Wielkopolskiego, którzy pozostawali w przeszłości bez pracy lub obecnie doświadczają bezrobocia, jest znacznie wyższy od wyników badań ogólnopolskich. Badanie CBOS z 2011 roku na temat bezrobocia pokazało, że 41% respondentów doświadczyło w przeszłości lub obecnie doświadcza bezrobocia. Powyższe pytanie dotyczyło subiektywnych odczuć respondentów i nie precyzowało ram czasowych. Uzyskany wynik warto zatem zestawić z danymi dotyczącymi bezrobocia rejestrowanego. Według danych GUS w 2013 roku udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w Gorzowie Wielkopolskim wyniósł 6,2%. 15

16 Znacznie niższy odsetek badanych (36,2%) deklarował, że w ich gospodarstwie domowym znajduje się osoba bezrobotna. Bardzo wysoki odsetek osób, które nie posiadały w przeszłości lub nie posiadają obecnie pracy oraz wysoki odsetek osób deklarujących, że w ich gospodarstwie domowym znajdują się osoby bezrobotne, znajduje potwierdzenie w odpowiedziach respondentów na pytanie o szansę znalezienia pracy w Gorzowie Wielkopolskim. Niemal połowa ankietowanych ocenia szansę znalezienia pracy jako niewielką, ponad jedna trzecia ankietowanych ocenia szansę znalezienia pracy jako umiarkowaną, a 8,6% badanych sądzi, że 16

17 jest ona bardzo duża lub duża. Nie wystąpiły znaczne różnice w odpowiedziach badanych ze względu na ich płeć. Poniższy wykres przedstawia rozkład odpowiedzi na to pytanie. Trudności na rynku pracy przekładają się na zamożność rodzin. W kolejnym pytaniu ankietowani zostali poproszeni o wybranie określenia, które najlepiej charakteryzuje sposób zarządzania dochodem w ich gospodarstwach domowych. Prawie jedna trzecia badanych mieszkańców Gorzowa Wielkopolskiego jest na tyle zamożna, by móc zaspokoić swoje potrzeby, natomiast zarobki nie pozwalają na oszczędzanie. Jedna trzecia badanych żyje oszczędnie, kupując najtańsze produkty, 15,5% badanych może nadwyżki pieniędzy odkładać na przyszłość, zaś 19% badanych mieszkańców nie jest w stanie zaspokoić swoich bieżących potrzeb. Tab. 8. Proszę zaznaczyć określenie, które najlepiej charakteryzuje sposób zarządzania dochodem w Pana/Pani gospodarstwie domowym. Starcza na wszystko i pozwala na oszczędzanie 15,5% Starcza na wszystko, ale nie pozwala na oszczędzanie 31,9% Żyjemy oszczędnie (kupując najtańsze produkty) i dzięki temu starcza na wszystko 33,6% Pieniędzy nie starcza na zaspokajanie bieżących potrzeb 19% Osoby trwale ubogie cechuje poczucie bezradności, bezsilności oraz zepchnięcia na margines. Z powodu podejmowania prac dorywczych i potrzeby oszczędzania, takie osoby 17

18 nie uczestniczą czynnie w życiu społecznym ani nie korzystają z dóbr kulturowych. W takich rodzinach może istnieć przyzwolenie na łamanie norm społecznych, mogą występować liczne konflikty i napięcia między członkami rodziny, jak również przemoc. Do grup szczególnie zagrożonych ubóstwem można zaliczyć rodziny, w których członkowie utrzymują się z niezarobkowych źródeł, innych niż renta czy emerytura. Utrwalanie się biedy powoduje zmianę stylu życia rodziny oraz przyczynia się do powstania wielu niekorzystnych zjawisk, jak: zaniedbania w opiece i wychowaniu, alkoholizm, przemoc w rodzinie, przestępczość. Prawie połowa badanych mieszkańców Gorzowa Wielkopolskiego wskazuje na osoby starsze jako najbardziej zagrożone wykluczeniem społecznym, na kolejnym miejscu znalazły się rodziny wielodzietne, osoby niepełnosprawne, osoby uzależnione oraz osoby samotnie wychowujące dzieci. Badani mieszkańcy wskazywali ponadto na osoby młode, studentów oraz osoby bezrobotne. Osoby, które znajdują się w trudnej sytuacji życiowej, według badanych mieszkańców Gorzowa Wielkopolskiego, najczęściej mogą liczyć na pomoc swoich krewnych oraz Ośrodka Pomocy Społecznej. Nieco mniej niż jedna piąta respondentów jest przekonana, że pomoc można uzyskać od organizacji pozarządowych, 12,1% badanych wskazuje na Kościół i Caritas, a 7,8% badanych wskazuje na sąsiadów. Należy zaznaczyć, że 7,8% respondentów odpowiedziało, że osoby znajdujące się w trudnej sytuacji życiowej nie mogą na nikogo liczyć. 18

19 Zaledwie 12,9% badanych mieszkańców Gorzowa Wielkopolskiego posiada wiedzę na temat działań prowadzonych przez władze lokalne, których celem jest wspieranie osób bezrobotnych oraz zagrożonych wykluczeniem społecznym. Twierdząco na to pytanie odpowiedziało 14,3% respondentek oraz 11,3% respondentów. Wśród wymienianych przez respondentów działań podejmowanych przez władze lokalne znalazła się działalność Gorzowskiego Centrum Pomocy Rodzinie i Polityki Społecznej, Powiatowego Urzędu Pracy, Caritasu, Centrum Integracji Społecznej, Domu Pomocy Społecznej, kursy i szkolenia, staże oraz dofinansowanie dla osób prowadzących własną działalność gospodarczą. 19

20 Spożywanie alkoholu oraz związane z nim inne problemy społeczne W Gorzowie Wielkopolskim problem alkoholizmu pojawia się na czwartym miejscu wśród ważnych problemów społecznych. Zjawisko to jest jednak dość powszechne w całej Polsce. Przyjęło się sądzić, że Polacy piją alkohol często, w dużych ilościach. Należałoby więc wnioskować, że istnieje społeczne przyzwolenie, norma, która nie potępia częstego spożywania alkoholu, lecz przeciwnie czyni je społecznie akceptowalnym wzorem postępowania. Jednak nie potwierdza tego rozkład deklaracji, jaki uzyskaliśmy w trakcie badania. Ponad połowa Polaków (53%) twierdzi, że pije alkohol, ale tylko od czasu do czasu i mając ku temu dobrą okazję. Można to nazwać umiarkowanym stylem picia. Niewielkie grupy badanych deklarują częste (4%) i dosyć częste (7%) wykorzystywanie różnych okazji do napicia się alkoholu. Co szósty respondent (16%) przyznaje, że unika okazji do tego, żeby pić alkohol, a prawie co piąty (19%) deklaruje abstynencję. Warto zauważyć, że pewien normatywny styl picia nie zmienił się od dziesięciu lat, gdyż w badaniu z 1997 roku respondenci odpowiadali bardzo podobnie. 1 W naszych badaniach interesowało nas kilka zagadnień: jaka jest wiedza i stosunek do alkoholu, czy w środowisku lokalnym występują zagrożenia (bójki, wandalizm) związane z nadmiernym spożywaniem alkoholu, czy respondenci widzą jakieś zmiany związane z alkoholem na przestrzeni ostatnich 10 lat oraz czy posiadają wiedzę o działaniach władz związanych z tym zagadnieniem. Zapytaliśmy o postawę względem dostępności alkoholu. Prosiliśmy badanych o określenie, czy uważają, że alkohol jest towarem szczególnym, czy w związku z tym dostęp do niego powinien być ograniczony i kontrolowany, czy też alkohol jest towarem, jak każdy inny i zasady sprzedaży nie powinny być wyjątkowe. 1 CBOS Postawy wobec wybranych substancji psychoaktywnych, 2007r. 20

21 Nieco ponad połowa badanych osób (53%) wskazuje na specyfikę tego towaru i postuluje za ograniczeniami. Nie wystąpiły różnice w odpowiedziach badanych kobiet i mężczyzn. W badaniu interesowało nas również, czy respondenci zauważyli zmiany w sposobie spożywania alkoholu w swoim środowisku. Ponad połowa badanych stwierdziła, że zdecydowanie spożycie wzrosło, jedna trzecia badanych nie zauważa zmian na przestrzeni ostatnich 10 lat, natomiast co dziesiąty badany uważa, że spożycie alkoholu zmalało. Nie wystąpiły znaczne różnice w odpowiedziach badanych kobiet i mężczyzn. 21

22 Zbadaliśmy wiedzę respondentów na temat prowadzonych lokalnie działań, które mają na celu przeciwdziałanie i zapobieganie uzależnieniom od alkoholu i narkotyków. Zaledwie 7,8% badanych mieszkańców Gorzowa Wielkopolskiego deklaruje, że posiada wiedzę na temat prowadzonych lokalnie działań, których celem jest przeciwdziałanie i zapobieganie uzależnieniom od alkoholu oraz narkotyków. Taką wiedzę posiada 7,9% badanych kobiet oraz 7,5% badanych mężczyzn. Wśród działań prowadzonych w mieście, respondenci najczęściej wymieniają kluby abstynentów, MONAR, Dom Św. Alberta, poradnię leczenia uzależnień, profilaktykę prowadzoną w szkołach. Kolejne pytanie dotyczyło częstotliwości spożywania alkoholu. 42,9% badanych kobiet oraz 30,2% badanych mężczyzn w Gorzowie Wielkopolskim pije alkohol okazjonalnie (od czasu do czasu), 22,2% badanych kobiet oraz 17% badanych mężczyzn nie pije alkoholu w ogóle, ponadto 9,5% badanych kobiet oraz 5,7% badanych mężczyzn pije alkohol średnio raz w miesiącu, 17,5% badanych kobiet oraz 37,7% badanych mężczyzn kilka razy w miesiącu, 7,9% badanych kobiet i 5,7% badanych mężczyzn spożywa napoje alkoholowe więcej niż raz w tygodniu, 3,8% badanych mężczyzn spożywa alkohol prawie codziennie. Poniższy wykres przedstawia zbiorcze wyniki. Największym zainteresowaniem wśród badanych mieszkańców cieszy się piwo: 65,6% badanych deklaruje, że spożyło piwo przynajmniej raz w ciągu ostatnich 12 miesięcy, a 29,3% badanych spożywało je 10 lub więcej razy. Nieco mniejszą popularnością wśród badanych mieszkańców cieszą się napoje wysokoprocentowe oraz wino 57,7% badanych 22

23 spożyło napoje wysokoprocentowe przynajmniej raz w ciągu ostatnich 12 miesięcy, zaś 20,6% badanych spożywało napoje wysokoprocentowe 10 lub więcej razy; natomiast 51,6% badanych deklaruje, że spożyło przynajmniej raz wino w ciągu ostatnich 12 miesięcy, zaś 16,3% badanych spożywało je 10 lub więcej razy. Poniższa tabela zawiera rozkład odpowiedzi na pytanie o częstotliwość spożywania konkretnych napojów alkoholowych w ciągu ostatnich 12 miesięcy od badania. Tab. 9. Rodzaje alkoholu spożywanego przez dorosłych mieszkańców Gorzowa Wielkopolskiego w ciągu ostatnich 12 miesięcy od badania. Ogółem Kobiety Mężczyźni PIWO Nigdy 34,4% 41,3% 26,5% 12 razy 14,7% 14,3% 15,1% 35 razy 12,1% 14,3% 9,4% 69 razy 9,5% 9,5% 9,4% 1019 razy 11,2% 7,9% 15,1% 2039 razy 5,2% 3,2% 7,5% 40 i więcej razy 12,9% 9,5% 17% WINO Nigdy 48,4% 44,4% 52,7% 12 razy 17,2% 17,5% 17% 35 razy 11,2% 15,9% 5,7% 69 razy 6,9% 9,5% 3,8% 1019 razy 10,3% 9,5% 11,3% 2039 razy 3,4% 3,2% 3,8% 40 i więcej razy 2,6% 5,7% NAPOJE WYSOKOPROCENTOWE (DRINKI, WÓDKA, WHISKY) Nigdy 42,3% 41,3% 43,5% 12 razy 19,8% 25,4% 13,2% 35 razy 9,5% 9,5% 9,4% 69 razy 7,8% 7,9% 7,5% 1019 razy 11,2% 9,5% 13,2% 2039 razy 6% 4,8% 7,5% 40 i więcej razy 3,4% 1,6% 5,7% Jeśli chodzi o preferencje płci, kobiety sięgają tak samo często po piwo, napoje wysokoprocentowe, zaś nieco rzadziej po wino 58,7% respondentek spożyło piwo przynajmniej raz w ciągu ostatnich 12 miesięcy, 58,7% respondentek spożyło napoje wysokoprocentowe przynajmniej raz w ciągu ostatnich 12 miesięcy, zaś 55,6% respondentek 23

24 deklaruje spożycie wina przynajmniej raz w ciągu ostatnich 12 miesięcy. Mężczyźni najbardziej preferują piwo 73,5% badanych deklaruje picie piwa przynajmniej raz w ciągu ostatnich 12 miesięcy. Napoje wysokoprocentowe oraz wino cieszą się nieco mniejszym zainteresowaniem wśród badanych mężczyzn, 56,5% respondentów deklaruje spożycie napojów wysokoprocentowych przynajmniej raz w ciągu ostatnich 12 miesięcy, a 47,3% badanych w ciągu ostatnich 12 miesięcy piło wino. Zjawisko nadmiernego spożywania alkoholu może być powiązane z agresywnym zachowaniem i pojawiać się w życiu publicznym w postaci bójek, awantur, pobić, czy wulgaryzmów. Zapytaliśmy respondentów, czy w ciągu ostatnich 12 miesięcy od badania doświadczyli lub byli świadkami któregoś z tych nieprzyjemnych przeżyć. Ponad jedna piąta badanych nie była świadkiem ani uczestnikiem takich wydarzeń. Natomiast 56,9% respondentów doświadczyło lub było świadkiem głośnego i nagannego zachowania młodzieży, kolejno 41,4% osób awantury, 31% osób wandalizmu, 25,9% osób bójki i 12,1% osób bezpośredniej krzywdy w postaci kradzieży, pobicia czy wulgaryzmów. Jak widać, najwięcej nieprzyjemnych doświadczeń respondenci mieli z awanturującymi się osobami oraz młodzieżą zachowującą się niestosownie pod wpływem alkoholu. Problemem jest nie tylko spożywanie alkoholu przez młodzież, ale również naganne zachowanie młodych ludzi. Życie publiczne w Gorzowie Wielkopolskim jest naznaczone przez bardzo dużą liczbę wydarzeń prowokowanych przez osoby, które nadużyły alkoholu. 24

25 Kolejnym ważnym zagadnieniem poruszanym przez nas w badaniu był problem nadużywania alkoholu. Poprosiliśmy badanych o zdefiniowanie alkoholizmu. Istniała możliwość zaznaczenia kilku odpowiedzi przez jednego badanego. Najwięcej badanych wskazuje na utratę kontroli nad własnym życiem (58,6% badanych), chorobę, którą można powstrzymać (44% badanych) oraz problemy z silną wolą (34,5% badanych). Takie podejście wskazuje na dużą świadomość i znajomość tematu oraz jest wyrazem empatii i zrozumienia problemu. Ponad jedna piąta badanych mówi o alkoholizmie jako o chorobie nieuleczalnej, a alkoholika utożsamia z osobą, która pije i będzie piła, zaś 15,5% badanych sądzi, że jest to sposób życia. Należałoby zwrócić szczególną uwagę na edukację w tym zakresie. Alkoholizm z medycznego punktu widzenia jest chorobą, z którą należy walczyć poprzez specjalistyczną pomoc oraz wsparcie najbliższych. Ta wiedza powinna być dana każdemu, gdyż w każdej rodzinie może pojawić się ten problem. Odpowiedzi na pytanie o motywy sięgania po alkohol, ujawniły przede wszystkim jego społeczny oraz psychologiczny wymiar. Badani mieszkańcy mogli zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź. W odpowiedziach respondentów dominowały dwa powody: chęć zapicia problemów i smutków (70,7% badanych) oraz chęć wyluzowania się (39,7% badanych). Kolejnymi powodami były: presja ze strony znajomych (25% badanych) oraz brak możliwości alternatywnego spędzania wolnego czasu (27,6% badanych). Co dziesiąty badany nie miał zdania na ten temat. Badani wskazywali ponadto na brak pracy i perspektyw. 25

26 Narkotyki w środowisku lokalnym Problem narkotyków występuje w Gorzowie Wielkopolskim, a liczba badanych mieszkańców, która próbowała narkotyków, jest wyższa od wyników analiz ogólnopolskich. Problem narkotykowy dotyczy w takim samym stopniu badanych kobiet i mężczyzn. Zapytaliśmy respondentów, ile znają osób w swoim otoczeniu, które używają narkotyków. 60,3% badanych kobiet deklaruje, że w ogóle nie zna nikogo, kolejno 27% badanych kobiet deklaruje, że zna do 5 osób, 3,2% badanych kobiet od 5 do 10 osób, zaś 9,5% badanych kobiet więcej niż 10 osób. Jeśli chodzi o badanych mężczyzn 56,6% z nich przyznaje, że nie zna nikogo, 22,6% badanych mężczyzn deklaruje, że zna do 5 osób, 7,5% badanych mężczyzn przyznaje, że zna od 5 do 10 takich osób, a 13,2% badanych mężczyzn więcej niż 10 osób. Wspólne podliczenie odpowiedzi kobiet i mężczyzn przedstawia poniższy wykres. 26

27 Ponad połowa badanych przyznaje, że nie zna nikogo, a 25% badanych deklaruje, że zna do 5 osób, 5,2% badanych odpowiada, że zna od 5 do 10 osób i 11,2% badanych przyznaje, że zna więcej niż 10 osób. W badaniu tym interesowało nas również, czy respondenci wiedzą, gdzie i u kogo można kupić narkotyki. Zdecydowana większość badanych mieszkańców Gorzowa Wielkopolskiego nie posiada takiej wiedzy (82,8%). Należy podkreślić, że 15,9% badanych kobiet oraz 18,9% badanych mężczyzn wie, gdzie może kupić narkotyki. Wśród mieszkańców wystąpiło niewielkie zróżnicowanie na płeć pod względem używania narkotyków, o czym świadczą wyniki podsumowujące następne pytanie: Czy kiedykolwiek zażyłeś narkotyk?. Do zażycia narkotyku przyznało się 23,8% badanych kobiet i 26,4% badanych mężczyzn. Trzeba wyraźnie podkreślić, że przyznanie się do używania narkotyków (lub nawet jednorazowej próby) jest w istocie przyznaniem się do czynu karalnego w Polsce. Ponadto używanie narkotyków nie jest czymś powszechnie akceptowanym, dlatego można by spodziewać się raczej niewielkiego odsetka odpowiedzi twierdzących. W tym miejscu warto odwołać się do sondażu Centrum Badania Opinii Publicznej Postawy wobec narkotyków z 2011 roku. Spytano respondentów, czy kiedykolwiek próbowali narkotyków. Znacznie niższy odsetek badanych odpowiedział tak 7% (w stosunku do 25% naszych respondentów). Aż 93% populacji w 2011 roku nie próbowało 27

28 narkotyków. Warto również zwrócić uwagę, że narkotyki używali głównie mężczyźni (10%) i tylko 4% kobiet. Zapytaliśmy również o przebywanie w pracy pod wpływem alkoholu lub narkotyków. Zaledwie 5,2% badanych mieszkańców (4,8% respondentek i 5,7% respondentów) odpowiedziało twierdząco na to pytanie. Przemoc Ogółem 23% dorosłych Polaków deklaruje, że padło ofiarą przemocy. Co dziesiąty (10%) doświadczył agresji na ulicy, ale nie w pobliżu domu, natomiast co czternasty (7%) w najbliższej okolicy miejsca zamieszkania. W domu z aktami przemocy spotkało się 6% dorosłych. Co dwudziesty (5%) padł ofiarą przemocy w lokalu gastronomicznym restauracji, kawiarni, na dyskotece. Mniej liczne grupy doświadczyły agresji w pracy bądź w szkole, w środkach komunikacji lub w jakimś innym miejscu (po 3%). Mężczyźni znacznie częściej niż kobiety przyznają, że zdarzyło im się paść ofiarą agresji (odpowiednio: 28% i 18%). Większość dorosłych (68%) przyznaje, że w ich domach zdarzają się różnego rodzaju konflikty, sprzeczki lub awantury. 2 Zbadanie zjawiska przemocy jest dość trudne. Często bowiem ludzie nie przyznają się do tego, że są ofiarami agresji, co może być spowodowane, między innymi, racjonalizacją, usprawiedliwianiem sprawców, obwinianiem siebie. Przemoc, zarówno ta fizyczna, jak i psychiczna, jest zjawiskiem dość powszechnym w polskiej społeczności. 2 CBOS Przemoc i konflikty w domu, 2009r. 28

29 Świadczą o tym wyniki CBOS cytowane wyżej. W naszym badaniu interesowało nas przede wszystkim zbadanie zjawiska przemocy w rodzinie i stosowanie jej w stosunku do dzieci, oraz skala zjawiska w Gorzowie Wielkopolskim. Na początek zapytaliśmy respondentów, czy znają osoby, które doświadczają przemocy fizycznej ze strony najbliższych. Przeważają zdecydowanie osoby, które nie znają takich osób (75%) w porównaniu do osób, które odpowiedziały twierdząco na to pytanie (25%). Rodziny, w których występuje przemoc fizyczna zna 20,6% badanych kobiet oraz 30,2% badanych mężczyzn. Interesowało nas również, czy respondenci znają osoby, które doświadczają przemocy psychicznej ze strony najbliższych. Przeważają badani, którzy nie znają takich osób (56%) w porównaniu do respondentów, którzy znają osoby doświadczające przemocy (44%). Wystąpiły różnice między płciami 41,3% badanych kobiet oraz 47,2% badanych mężczyzn zna takie rodziny. 29

30 Skala zjawiska przemocy jest poważna, jeśli weźmie się pod uwagę, że istnieją osoby, które doświadczają przemocy, natomiast nikt o tym nie wie. Przemoc w rodzinie jest poważnym problemem społecznym, jak widać obecnym również w Gorzowie Wielkopolskim. W związku z powyższym zbadaliśmy, czy respondenci wiedzą, gdzie należy się zgłosić, do kogo udać, jeśli mają wiadomość o osobie, która jest ofiarą przemocy. 66% badanych mężczyzn oraz 63,5% badanych kobiet przyznało, że posiadają taką wiedzę. 30

31 Rysuje się obraz społeczności dobrze poinformowanej. Warto ponadto dodać, iż do sprawnego funkcjonowania społeczeństwa obywatelskiego nie wystarczy sama wiedza, lecz również działanie. Deklaracja o znajomości osób i instytucji nie jest równoznaczna z podjęciem działania na rzecz ofiary przemocy. Interesowała nas również postawa badanych względem przemocy. Zapytaliśmy, czy istnieją jakieś specjalne okoliczności, warunki, które mogłyby usprawiedliwiać stosowanie przemocy. Zdecydowana większość badanych (87,1%) zaprzeczyła temu stwierdzeniu, zaś 10,3% badanych nie miało zdania na ten temat. Zaledwie 2,6% badanych przyznało, że zgadza się z tym stwierdzeniem. Większość badanych odrzuciła możliwość usprawiedliwienia stosowania przemocy specjalnymi, nietypowymi okolicznościami, co jest pozytywną informacją. Następnie zbadaliśmy postawę mieszkańców odnośnie stosowania kar fizycznych i przemocy względem dzieci. Stosowanie kar fizycznych względem dzieci jest tematem dość kontrowersyjnym. Dnia 1 sierpnia 2010 roku weszła w życie nowelizacja ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, która przewiduje całkowity zakaz stosowania kar cielesnych wobec dzieci 3. Badając postawy mieszkańców Gorzowa Wielkopolskiego 3 Dz. U. Nr 125, poz

32 względem tego tematu, poprosiliśmy ich o zaopiniowanie stwierdzenia jako zgodnego lub niezgodnego z ich przeświadczeniem. Stosowanie kar fizycznych w stosunku do dzieci jest dobrą metodą wychowawczą. Tak 12,9% Nie 87,1% Kobiety Mężczyźni Tak 11,1% 15,1% Nie 88,9% 84,9% W tym pytaniu nie wystąpiło znaczne zróżnicowanie odpowiedzi badanych ze względu na płeć. Stosunkowo niewielu badanych mieszkańców zgadza się z opinią, że bywają sytuacje, gdzie dziecku trzeba na przykład dać klapsa. Zapytaliśmy również, czy respondenci znają przypadki bicia dzieci. Większość badanych przyznało, że nie zna w swoim otoczeniu dzieci, które są bite przez opiekunów. Niepokoi jednakże informacja, że 37,9% badanych przyznało, że zna takie dzieci. Wystąpiło zróżnicowanie odpowiedzi badanych ze względu na ich płeć: 34,9% badanych kobiet oraz 41,5% badanych mężczyzn odpowiedziało twierdząco na to pytanie. 32

33 Dorośli mieszkańcy a gry hazardowe Uczestnictwo w grach na pieniądze wciąga oraz kusi możliwością szybkiej i wysokiej wygranej, z czasem jednak może doprowadzić do uzależnienia od hazardu. Szeroka oferta różnego rodzaju form gier hazardowych oraz ich dostępność sprawiają, że problem dotyczy zarówno dorosłych, jak również dzieci i młodzieży. W badaniu skoncentrowaliśmy się na czterech formach gier hazardowych, pytając mieszkańców Gorzowa Wielkopolskiego o ich osobiste doświadczenia. Prawie połowa badanych mieszkańców Gorzowa Wielkopolskiego nie brała udziału w konkursach organizowanych przez gazety, telewizję, operatorów telefonicznych, polegających na wysyłaniu płatnych smsów, jedna piąta badanych wzięła udział w takim konkursie raz, blisko jedna trzecia badanych kilka razy, zaś 2,6% badanych 10 lub więcej razy. Ponad połowa badanych kobiet (52,4%) oraz mężczyzn (52,8%) brała udział w tego typu konkursach. W badaniu CBOS w 2011 roku na temat hazardu, 18% Polaków deklarowało uczestnictwo w konkursach czy grach tego typu w ciągu ostatnich 12 miesięcy od badania. W naszym badaniu pytaliśmy o doświadczenia w ciągu całego życia, dlatego też uzyskane przez nas wyniki mogą być wyższe od wyników badań ogólnopolskich. 33

34 Większość badanych nie grała nigdy na automatach, 9,5% badanych zrobiło to raz, 14,7% badanych kilka razy, zaś 5,2% badanych grało na automatach 10 lub więcej razy. Tego typu doświadczenia miało więcej badanych mężczyzn (34%) niż badanych kobiet (25,4%). Podobnie, jak w przypadku pytania o grę na automatach, większość badanych mieszkańców Gorzowa Wielkopolskiego nie obstawiała nigdy żadnych zakładów bukmacherskich, 6% badanych zrobiło to raz, 6% badanych kilka razy, zaś 34

35 6,9% badanych 10 lub więcej razy. Większy odsetek badanych mężczyzn (28,3%) niż badanych kobiet (11,1%) miał tego typu doświadczenia. Niewielki odsetek badanych mieszkańców Gorzowa Wielkopolskiego deklaruje, że brał udział w grze na pieniądze w Internecie. Zaledwie 3,4% badanych zagrało w Internecie za pieniądze raz, 1,7% badanych kilka razy, a 0,9% badanych 10 lub więcej razy. 6,3% badanych kobiet i 5,7% badanych mężczyzn miało tego typu doświadczenie. Badanie CBOS z 2011 roku pokazuje, że zaledwie 1% Polaków grało w jakąkolwiek grę na pieniądze w Internecie w ciągu ostatnich 12 miesięcy przed badaniem. W naszym badaniu pytaliśmy o doświadczenia w ciągu całego życia, dlatego też uzyskane przez nas wyniki mogą być wyższe od wyników badań ogólnopolskich. 35

36 Rozdział III Problemy społeczne w środowisku dzieci i młodzieży Grupa badawcza W przeprowadzonym badaniu wzięło udział 878 uczniów. Badaniem objęto 15 klas szóstych w szkołach podstawowych, 15 klas drugich w szkołach gimnazjalnych oraz 15 klas drugich w szkołach ponadgimnazjalnych. W szkołach podstawowych przebadano 333 uczniów (170 dziewczynek i 163 chłopców), w szkołach gimnazjalnych 261 uczniów (137 dziewczyn i 124 chłopców), a w szkołach ponadgimnazjalnych 284 uczniów (109 dziewczyn i 175 chłopców). Średnia wieku w szkołach podstawowych wyniosła 12,8 lat, w gimnazjach 15 lat, zaś w szkołach ponadgimnazjalnych 17,8 lat. Ankieta składała się z 60 pytań zamkniętych. Uczniowie szkół podstawowych wypełniali krótsze ankiety (50 pytań zamkniętych). Cel badania Podstawowym celem przeprowadzonej ankiety była analiza następujących problemów społecznych: używania przez młodych ludzi substancji psychoaktywnych, w tym picia alkoholu, palenia papierosów oraz używania narkotyków i dopalaczy, problemów przemocy i agresji w środowisku szkolnym oraz domowym, hazardu i innych ryzykownych zachowań, używania komputera i zagrożenia cyberprzemocą. Dzieci i młodzież a substancje psychoaktywne Badanie miało na celu, między innymi, analizę stopnia używania substancji psychoaktywnych przez dzieci i młodzież. Analiza dotyczyła rozpowszechnienia palenia papierosów, picia alkoholu oraz używania narkotyków, a także okoliczności towarzyszących tym zachowaniom i postaw wobec substancji psychoaktywnych. Ankieta została skonstruowana w taki sposób, by możliwe było porównanie wyników tego badania z wynikami badania ogólnopolskiego, zrealizowanego w ramach międzynarodowego projektu 36

37 European School Survey Project on Alcohol and Drugs (ESPAD). W raporcie diagnozy uzyskane wyniki odnoszone są do wyników badania ESPAD zrealizowanego na reprezentatywnej próbie uczniów klas trzecich szkół gimnazjalnych (wiek: 1516 lat) oraz klas drugich szkół ponadgimnazjalnych (wiek: 1718) w 2011 roku (J. Sierosławski, Używanie alkoholu i narkotyków przez młodzież szkolną. Raport z ogólnopolskich badań ankietowych zrealizowanych w 2011 roku. Warszawa: Instytut Psychiatrii i Neurologii). W naszym badaniu, oprócz uczniów szkół gimnazjalnych oraz ponadgimnazjalnych, uwzględniliśmy również uczniów klas szóstych szkół podstawowych. Poniższa tabela ilustruje nasilenie spożywania alkoholu, palenia papierosów, używania narkotyków i dopalaczy w poszczególnych grupach wiekowych w Gorzowie Wielkopolskim. Tab. 11. Nasilenie określonych problemów społecznych w poszczególnych grupach wiekowych. Problem społeczny Szkoły Podstawowe Gimnazjum Szkoły Ponadgimnazjalne N % N % N % Picie alkoholu 45 13, , ,5 Palenie papierosów 33 10, , Używanie narkotyków 4 1, Używanie dopalaczy 6 1,8 17 6, ,3 N ilość osób, które przyznają się do używania środków psychoaktywnych oraz papierosów Z otrzymanych rezultatów wynika, że wraz z wiekiem rośnie odsetek osób sięgających po wybrane rodzaje substancji psychoaktywnych. Do wypicia alkoholu przynajmniej raz w życiu przyznaje się 13,5% uczniów szkół podstawowych, 51,9% gimnazjalistów oraz 90,5% uczniów szkół ponadgimnazjalnych. Alkohol jest środkiem psychoaktywnym najbardziej rozpowszechnionym wśród młodych ludzi w porównaniu z papierosami i narkotykami. Uzyskane wyniki są znacznie niższe w przypadku gimnazjalistów oraz nieco niższe w przypadku uczniów szkół ponadgimnazjalnych od wyników badań ESPAD z 2011 roku, w których chociaż raz w ciągu całego życia piło 87,3% uczniów szkół gimnazjalnych oraz 95,2% uczniów szkół ponadgimnazjalnych. Rozpowszechnione w Gorzowie Wielkopolskim jest również palenie papierosów w grupie uczniów szkół gimnazjalnych wyniosło 38,6%, a w grupie uczniów szkół 37

38 ponadgimnazjalnych 64%. Wynik uzyskany w badaniu młodych mieszkańców jest niższy w przypadku gimnazjalistów oraz uczniów szkół ponadgimnazjalnych od wyników badań ESPAD z 2011 roku, w których chociaż raz w życiu paliło 57,2% gimnazjalistów oraz 70,9% uczniów szkół ponadgimnazjalnych. Wyniki badań wskazują na wysoki odsetek młodych osób sięgających po substancje odurzające. Najwyższy odsetek młodych osób, które używają narkotyków wystąpił w grupie uczniów szkół ponadgimnazjalnych i wyniósł on 31%. Badania prowadzone w Polsce co kilka lat wskazują na obniżanie się problemu narkotykowego wśród młodych ludzi, sondaż Krajowego Biura Do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii z 2008 roku określił ilość młodych ludzi mających kontakty z narkotykami na poziomie 15%. Używanie dopalaczy przez badanych młodych mieszkańców Gorzowa Wielkopolskiego jest na nieco niższym poziomie od wyniku ogólnopolskich badań ESPAD z 2011 roku. W naszym badaniu 1,8% uczniów szkół podstawowych, 6,6% gimnazjalistów oraz 11,3% uczniów szkół ponadgimnazjalnych kiedykolwiek używało dopalaczy, zaś w badaniu ESPAD z 2011 roku odsetek uczniów, którzy kiedykolwiek używali dopalaczy wyniósł 10,5% w grupie gimnazjalistów oraz 15,8% w grupie uczniów szkół ponadgimnazjalnych. W następnej kolejności zostaną dokładnie przeanalizowane formy używania przez młodych ludzi substancji psychoaktywnych oraz okoliczności, w jakich mają one miejsce. Spożywanie alkoholu wśród dzieci i młodzieży Jak to już zostało zaznaczone, alkohol jest najbardziej rozpowszechnioną używką w środowisku młodych ludzi, co potwierdzają prowadzone sondaże. Średni wiek pierwszego kontaktu z alkoholem wynosił dla poszczególnych grup wiekowych: 10,7 lat uczniowie szkół podstawowych, 12,6 lat gimnazjaliści, 14,7 lat uczniowie szkół ponadgimnazjalnych. Jeżeli chodzi o zróżnicowanie między płciami w kwestii spożywania alkoholu, w szkołach podstawowych do wypicia alkoholu przyznało się 12,4% badanych dziewczynek oraz 14,7% badanych chłopców. W gimnazjum alkohol wypiło 51,5% badanych chłopców oraz 52,4% badanych dziewczyn. W szkołach ponadgimnazjalnych alkohol piło kiedykolwiek w życiu 90,8% badanych dziewczyn oraz 90,3% badanych chłopców, co stanowi bardzo duży odsetek młodych ludzi mających kontakt z alkoholem. W badaniu 38

39 ESPAD z 2011 roku kiedykolwiek w życiu piło alkohol 89% gimnazjalistów oraz 85,6% gimnazjalistek, a także 96,2% uczniów oraz 94,2% uczennic szkół ponadgimnazjalnych. Poniższa tabela przedstawia rozkład odpowiedzi uczniów na pytanie o spożywanie kiedykolwiek przez nich napojów alkoholowych. Tab. 12. Spożywanie napojów alkoholowych przez młodych mieszkańców w Gorzowie Wielkopolskim. Czy spożywałeś kiedykolwiek alkohol? Szkoła Podstawowa Gimnazjum Szkoła Ponadgimnazjalna Tak 13,5% 51,9% 90,5% Nie 86,5% 48,1% 9,5% Przyczyny sięgania po alkohol mogą być różne, od społecznych i towarzyskich, po próbę radzenia sobie z trudnymi sytuacjami. Otrzymane rezultaty przedstawiono na wykresie. Każdy badany mógł zaznaczyć kilka odpowiedzi. Jako najczęstszą przyczynę spożywania alkoholu uczniowie szkół podstawowych wymieniali chęć zaimponowania, presję rówieśniczą oraz obawę przed odrzuceniem. 39

40 Uczniowie ze starszych grup wiekowych wskazywali często na okazje towarzyskie jako powód sięgania po alkohol. Jest to zgodne z polską obyczajowością, według której spotkania rodzinne i towarzyskie powinny odbywać się przy napojach alkoholowych. Uczniowie szkół gimnazjalnych, oprócz okazji towarzyskich, wskazywali również często na chęć zaimponowania oraz presję rówieśniczą. Dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych przyczyną sięgania po alkohol również często była chęć zapicia problemów i smutków. Wraz z wiekiem rośnie odsetek badanych, którzy spożywają alkohol z braku możliwości bardziej atrakcyjnego spędzania wolnego czasu oraz w trakcie okazji towarzyskich, maleje natomiast odsetek uczniów przyznających, że powodem sięgania po alkohol jest chęć zaimponowania, presja rówieśnicza oraz obawa przed odrzuceniem. W pytaniu o dostępność alkoholu w środowisku dzieci i młodzieży w Gorzowie Wielkopolskim zaobserwowano znaczne zróżnicowanie odpowiedzi wraz z wiekiem ankietowanych. Uzyskane rezultaty obrazuje poniższa tabela. Tab. 13. Dostępność alkoholu w środowisku dzieci i młodzieży w Gorzowie Wielkopolskim. Czy uważasz, że w Twoim środowisku kupić alkohol jest? Szkoła Podstawowa Gimnazjum Szkoła Ponadgimnazjalna Bardzo trudno 19% 3,1% 0,4% Raczej trudno 12,7% 5,8% 3,5% Trudno, ale jak się zna odpowiednie osoby to można 27,4% 28,1% 14,1% Raczej łatwo 9% 25,8% 34,2% Bardzo łatwo 6,9% 24,6% 42,6% Nie wiem 25% 12,7% 5,3% Wyraźnie widać tendencję wzrostową w dostępności alkoholu w otoczeniu młodych ludzi. Wśród uczniów szkół podstawowych 15,9% ankietowanych uznało zakup alkoholu za czynność bardzo łatwą bądź raczej łatwą, natomiast podobnej odpowiedzi udzieliło już zdecydowanie więcej gimnazjalistów 50,4% oraz uczniów szkół ponadgimnazjalnych 76,8%. Łatwy dostęp do alkoholu dla osób niepełnoletnich jest sprzeczny z ustawą 40

41 o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi z 1982 r., wyraźnie zabraniającej sprzedaży alkoholu osobom poniżej 18 roku życia. Uzyskane wyniki są zbliżone do wyników badań ESPAD z 2011 roku, w których 49,3% gimnazjalistów oraz 73,1% uczniów szkół ponadgimnazjalnych deklaruje, że zakup piwa jest dla nich bardzo łatwy, 39,5% gimnazjalistów oraz 67,8% uczniów szkół ponadgimnazjalnych uznaje zakup wina za czynność bardzo łatwą, zaś 33,4% gimnazjalistów oraz 67,5% uczniów szkół ponadgimnazjalnych wypowiada się w ten sposób o kupowaniu wódki. Badani młodzi mieszkańcy Gorzowa Wielkopolskiego najczęściej swój pierwszy kontakt z alkoholem mieli podczas wakacji oraz w czasie wolnym. Szczegółowe zestawienie wyników znajduje się w tabeli. Tab. 14. Okoliczności pierwszego spożycia alkoholu. Procent odnosi się do uczniów, którzy deklarowali wcześniej spożycie alkoholu. W jakiej sytuacji po raz pierwszy miałeś kontakt z alkoholem? Szkoła podstawowa Gimnazjum Szkoła ponadgimnazjalna W szkole 2,6% 0,8% 1,6% W czasie wolnym 7,7% 25,8% 26,1% Na dyskotece/w pubie 2,6% 15% 22% Na wakacjach 20,5% 34,2% 37,1% W domu 35,9% 17,5% 7,8% W innej sytuacji 30,8% 6,7% 5,3% Picie alkoholu po raz pierwszy w czasie wakacji zadeklarowało 20,5% uczniów szkół podstawowych, 34,2% gimnazjalistów oraz 37,1% uczniów szkół ponadgimnazjalnych. 7,7% uczniów szkół podstawowych, 25,8% gimnazjalistów oraz 26,1% uczniów szkół ponadgimnazjalnych spożyło pierwszy raz w życiu alkohol w czasie wolnym. W grupie badanych młodych mieszkańców Gorzowa Wielkopolskiego swój pierwszy kontakt z alkoholem w domu miało 35,9% uczniów szkół podstawowych, 17,5% gimnazjalistów oraz 7,8% uczniów szkół ponadgimnazjalnych. Badani młodzi mieszkańcy Gorzowa Wielkopolskiego wskazywali ponadto na zabawę sylwestrową, wesele, urodziny czy święta. 41

42 Tab. 15. Rodzaje alkoholu spożywanego przez dzieci i młodzież oraz częstotliwość ich spożywania. Procenty dotyczą wszystkich uczniów, a nie tylko tych, którzy wcześniej deklarowali kontakt z alkoholem. Gimnazjum PIWO Szkoła Ponadgimnazjalna Nigdy 65,2% 16,2% 12 razy 7,3% 8,4% 35 razy 13% 11,3% 69 razy 6,5% 9,5% 1019 razy 3,4% 18,3% 2039 razy 2,3% 8,5% 40 i więcej razy 2,3% 27,8% WINO Nigdy 73,6% 33,7% 12 razy 18% 33,5% 35 razy 4,2% 14,8% 69 razy 3,4% 8,5% 1019 razy 0,8% 5,9% 2039 razy 2,5% 40 i więcej razy 1,1% NAPOJE WYSOKOPROCENTOWE Nigdy 69,4% 20% 12 razy 10,3% 15,5% 35 razy 6,5% 19% 69 razy 7,7% 12,7% 1019 razy 3,4% 13,4% 2039 razy 0,8% 9,2% 40 i więcej razy 1,9% 10,2% Uzyskane wyniki można porównać do rezultatów badań Krajowego Biura do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii z 2008 roku. Według tamtego sondażu do picia piwa w ciągu ostatniego miesiąca przyznawało się 75% uczniów szkół ponadgimnazjalnych, do picia wódki 54%, do spożywania wina 29% młodych ludzi. Spożycie piwa w Gorzowie Wielkopolskim wynosi 34,8% w grupie gimnazjalistów, 83,8% w grupie uczniów szkół ponadgimnazjalnych, spożywanie wina gimnazja 26,4%, szkoły ponadgimnazjalne 76,3%. Natomiast poziom picia napojów wysokoprocentowych wynosi 30,6% w gimnazjach, 80% w szkołach ponadgimnazjalnych. Porównując wyniki tego badania z wynikami badań KBPN z 2008 roku należy zachować ostrożność, gdyż w naszym badaniu, odmiennie do badania ogólnopolskiego, pytaliśmy o częstotliwość spożywania alkoholu, bez podania ram czasowych, dlatego też uzyskane wyniki w tym badaniu mogą być wyższe. 42

43 Ponad połowa gimnazjalistów (59%), którzy deklarowali wcześniej kontakt z alkoholem spożywali alkohol okazjonalnie (kilka razy w roku), 11,5% gimnazjalistów kilka razy w miesiącu, 10,7% gimnazjalistów średnio raz w miesiącu, 0,8% gimnazjalistów prawie codziennie, 2,5% gimnazjalistów więcej niż raz w tygodniu, a kolejnych 15,6% uczniów z tej grupy wiekowej spróbowało alkoholu tylko raz w życiu. 41,6% uczniów szkół ponadgimnazjalnych, którzy deklarowali wcześniej kontakt z alkoholem, spożywało napoje alkoholowe kilka razy w miesiącu, 11% uczniów średnio raz w miesiącu, 11% uczniów więcej niż raz w tygodniu, 30,6% uczniów okazjonalnie (kilka razy w roku), 3,3% uczniów prawie codziennie, a 2,4% uczniów spróbowało tylko raz. We wszystkich grupach wiekowych spożywanie alkoholu było najczęściej wynikiem własnej inicjatywy. W ten sposób odpowiedziało 77,5% uczniów szkół podstawowych, 81,1% gimnazjalistów oraz 82% uczniów szkół ponadgimnazjalnych mających kontakt z alkoholem. Ponadto młode osoby były namawiane do spożycia alkoholu przez znajomych (12,5% uczniów szkół podstawowych, 13,1% gimnazjalistów oraz 16,3% uczniów szkół ponadgimnazjalnych). 10% uczniów szkół podstawowych, 5,7% gimnazjalistów oraz 1,6% uczniów szkół ponadgimnazjalnych, którzy deklarowali wcześniej kontakt z alkoholem, wskazało na inne sytuacje, gdy zostali namówieni przez członka rodziny. Kolejne pytanie dotyczyło upojenia alkoholowego. Picie w znacznych ilościach prowadzić może do uszczerbku zdrowia oraz nagannych zachowań, zaburzających porządek publiczny. Zapytaliśmy uczniów, czy zdarzyło się im kiedykolwiek upić (stracić kontrolę nad swoim zachowaniem). Wśród uczniów szkół podstawowych, którzy deklarowali wcześniej kontakt z alkoholem, 12,5% uczniów odpowiedziało twierdząco na to pytanie. Wśród gimnazjalistów, którzy deklarowali wcześniej spożycie alkoholu, 55,4% uczniów nie miało tego typu doświadczeń, 22,3% gimnazjalistów upiło się tylko raz, 19% gimnazjalistów upiło się 29 razy, a 3,3% gimnazjalistów 10 lub więcej razy. Wśród uczniów szkół ponadgimnazjalnych, którzy deklarowali wcześniej spożycie alkoholu, 40% uczniów nie miało tego typu doświadczeń, 29% uczniów upiło się tylko raz, 25,7% uczniów kilka razy, zaś 5,3% uczniów upiło się 10 lub więcej razy. Podsumowując 20,7% gimnazjalistów oraz 51,8% uczniów szkół ponadgimnazjalnych przynajmniej raz w życiu upiło się, tracąc kontrolę nad własnym 43

44 zachowaniem (procenty dotyczą wszystkich badanych uczniów, a nie tylko tych, którzy deklarowali wcześniej kontakt z alkoholem.). W badaniu ESPAD z 2011 roku uwzględniono dwa poziomy nadmiernego spożycia napojów alkoholowych: przekroczenie progu nietrzeźwości oraz silne upicie się (wypicie tyle, żeby zataczać się, bełkotać, nie pamiętać, co się działo). Do przekroczenia progu nietrzeźwości przynajmniej raz w życiu przyznało się 48,6% gimnazjalistów oraz 70,3% uczniów szkół ponadgimnazjalnych, zaś do silnego upicia się przynajmniej raz w życiu przyznało się 44,5% gimnazjalistów oraz 65,7% uczniów szkół ponadgimnazjalnych. Wyniki uzyskane w naszym badaniu wskazują na niższy odsetek uczniów, którzy posiadali tego typu doświadczenia. Rodzina odgrywa istotną rolę w wychowywaniu młodego pokolenia. Rodzice mogą mieć decydujący wpływ na podejmowanie doświadczeń z substancjami psychoaktywnymi przez ich dzieci, dlatego też ta kwestia została poruszona w badaniach. Uczniowie udzielali odpowiedzi na pytanie o reakcję rodziców w sytuacji, gdy wrócili do domu pod wpływem alkoholu. Tab. 16. Reakcja rodziców na stan upojenia alkoholowego dzieci. Jeśli wróciłeś do domu pod wpływem alkoholu, jaka była reakcja Twoich rodziców? Gimnazjum Szkoła Ponadgimnazjalna Zdenerwowali się i nakrzyczeli na mnie 4,9% 26,9% Ukarali mnie 7,3% 3,3% Nie zorientowali się 29,3% 24,9% Zauważyli, ale nie zareagowali 0,8% 14,7% Taka sytuacja nie miała miejsca 57,7% 30,2% Ponad połowa uczniów szkół gimnazjalnych oraz prawie jedna trzecia uczniów szkół ponadgimnazjalnych nie doświadczyła takiej sytuacji. W sytuacji, kiedy rodzice rozpoznają stan upojenia alkoholowego u dzieci, czasami reagują gniewem. Niepokojący wydaje się jednak znaczny odsetek sytuacji, w których rodzice nie zorientowali się, że ich dzieci znajdują się pod wpływem alkoholu (29,3% gimnazjalistów i 24,9% uczniów szkół ponadgimnazjalnych). 44

45 Palenie tytoniu Analizę związaną z paleniem papierosów w Gorzowie Wielkopolskim warto zacząć od wskazania średniego wieku dzieci i młodzieży, w którym sięgnęli po pierwszego papierosa. Wiek ten wynosi kolejno: dla szkół podstawowych 10,9 lat, dla szkół gimnazjalnych 12,3 lat, dla szkół ponadgimnazjalnych 14,4 lat. Wysoki odsetek osób, które kiedykolwiek paliły papierosa, w badanej grupie (38,6% uczniów szkół gimnazjalnych oraz 64% uczniów szkół ponadgimnazjalnych) jest niższy w przypadku gimnazjalistów oraz uczniów szkół ponadgimnazjalnych od wyników badania ESPAD z 2011 roku, według których w czasie całego życia, jakiekolwiek doświadczenia z paleniem miało 57,2% gimnazjalistów oraz 70,9% uczniów szkół ponadgimnazjalnych. W Gorzowie Wielkopolskim zjawisko palenia papierosów przez młodych ludzi, szczególnie przez młodzież w wieku ponadgimnazjalnym jest stosunkowo nasilone. Poniższa tabela przedstawia rozkład odpowiedzi na pytanie o doświadczenia z paleniem papierosów. Tab. 17. Palenie papierosów przez młodych mieszkańców Gorzowa Wielkopolskiego. Czy paliłeś kiedykolwiek papierosy? Szkoła Podstawowa Gimnazjum Szkoła Ponadgimnazjalna Tak 10,2% 38,6% 64% Nie 89,8% 61,4% 36% Jeżeli chodzi o zróżnicowanie między płciami w kwestii palenia papierosów, w szkołach podstawowych wśród uczniów przyznających się do palenia zdarzało się to częściej badanym chłopcom (11%) niż badanym dziewczynkom (9,3%). W gimnazjum papierosy paliło mniej badanych dziewczyn (38,2%) niż badanych chłopców (39%). W szkołach ponadgimnazjalnych paliło papierosy więcej badanych dziewczyn (68,8%) niż badanych chłopców (60,9%), co stanowi duży odsetek młodych ludzi mających kontakt z papierosami. Powyższe pytanie odnosiło się do zjawiska eksperymentowania z tą substancją, czyli podejmowania prób palenia tytoniu. W kolejnym pytaniu interesowało nas poznanie rozmiarów grupy aktualnie palących młodych mieszkańców Gorzowa Wielkopolskiego. Badani uczniowie zostali poproszeni o odpowiedź na pytanie o palenie papierosów 45

46 w ciągu ostatnich 30 dni przed badaniem. Zaledwie 1,5% uczniów szkoły podstawowej odpowiedziało twierdząco na to pytanie. Wśród gimnazjalistów, 4,6% uczniów paliło w ciągu ostatnich 30 dni przed badaniem mniej niż jednego papierosa tygodniowo, 2,7% uczniów mniej niż jednego papierosa dziennie, 7,7% uczniów 15 papierosów dziennie, 4,2% uczniów 610 papierosów dziennie, 1,1% uczniów 1120 papierosów dziennie, a 0,8% uczniów więcej niż 20 papierosów dziennie. Wśród uczniów szkół ponadgimnazjalnych, 8,1% uczniów paliło w ciągu ostatnich 30 dni przed badaniem mniej niż jednego papierosa na tydzień, 4,2% uczniów mniej niż 1 papieros dziennie, 11,9% uczniów 15 papierosów dziennie, 7,1% uczniów 610 papierosów dziennie, 3,9% uczniów 1120 papierosów dziennie, a 2,8% uczniów więcej niż 20 papierosów dziennie. Tab. 18. Porównanie wyników badań z badaniami ESPAD z 2011 roku. Palenie tytoniu w czasie ostatnich 30 dni w Gorzowie Wielkopolskim. Diagnoza ESPAD Gimnazjum Nie 78,9% 70,2% Mniej niż jeden papieros na tydzień 4,6% 8,2% Mniej niż 1 papieros dziennie 2,7% 4,1% 15 papierosów dziennie 7,7% 8,2% 610 papierosów dziennie 4,2% 5,3% 1120 papierosów dziennie 1,1% 2,4% Więcej niż 20 papierosów dziennie 0,8% 1,7% Szkoła ponadgimnazjalna Nie Mniej niż jeden papieros na tydzień 62% 8,1% 58,1% 9,8% Mniej niż 1 papieros dziennie 4,2% 4,9% 15 papierosów dziennie 11,9% 11,1% 610 papierosów dziennie 7,1% 9% 1120 papierosów dziennie 3,9% 5% Więcej niż 20 papierosów dziennie 2,8% 2,1% W czasie ostatnich 30 dni przed badaniem paliło 21,1% gimnazjalistów oraz 38% uczniów szkół ponadgimnazjalnych. Według ESPAD z 2011 roku, w czasie ostatnich 30 dni przed badaniem paliło 29,8% gimnazjalistów oraz 41,9% uczniów szkół ponadgimnazjalnych. 46

47 Tab. 19. Dostępność papierosów w środowisku dzieci i młodzieży w Gorzowie Wielkopolskim. Czy uważasz, że w Twoim środowisku kupić papierosy jest? Szkoła Podstawowa Gimnazjum Szkoła ponadgimnazjalna Bardzo trudno 13,6% 3,5% 2,1% Raczej trudno 9,9% 1,6% 1,4% Trudno, ale jak się poprosi odpowiednie osoby to można 21,6% 15,5% 2,8% Raczej łatwo 17,3% 24,4% 30,3% Bardzo łatwo 18,5% 48,1% 57,7% Trudno powiedzieć 19,1% 7% 5,6% Wraz ze wzrastającym wiekiem ankietowanych, dostęp do papierosów okazuje się coraz łatwiejszy. Prawie jedna czwarta uczniów szkoły podstawowej wskazała na możliwość dostępu do papierosów w sytuacji, gdy zakupi je inna osoba, a dla 35,8% uczniów zakup papierosów jest raczej łatwy lub bardzo łatwy. Odsetek uczniów, którzy oceniają zakup papierosów jako raczej łatwy lub bardzo łatwy, wzrasta w starszych grupach wiekowych (72,5% uczniów gimnazjów, 88% uczniów szkół ponadgimnazjalnych). Powinno to uświadamiać dorosłym, że młodzi ludzie mają stanowczo zbyt mało ograniczony dostęp do nikotyny, mimo iż prawo zabrania sprzedaży papierosów osobom poniżej 18 roku życia. Powyższa tabela przedstawia zestawienie wyników na pytanie o dostępność papierosów. Prawie połowa gimnazjalistów oraz ponad połowa uczniów szkół ponadgimnazjalnych wskazuje, że dostęp do papierosów jest dla nich bardzo łatwy. Uzyskane wyniki są zbliżone w przypadku gimnazjalistów oraz niższe w przypadku uczniów szkół ponadgimnazjalnych od wyników badań ESPAD z 2011 roku, w których odsetek uczniów określających zdobycie papierosów jako bardzo łatwe zadanie wśród gimnazjalistów wyniósł 48,1%, zaś w grupie uczniów szkół ponadgimnazjalnych 67,5%. W przypadku pytania uczniów o inicjatywę dotyczącą palenia papierosów, najczęściej początek palenia był rezultatem własnej decyzji (szkoły podstawowe 59,3% uczniów, gimnazja 68% uczniów, szkoły ponadgimnazjalne 77,3% uczniów mających kontakt z papierosami). Często badani wskazywali również na wpływ rówieśników (szkoły 47

48 podstawowe 37%, gimnazja 28,9% uczniów, szkoły ponadgimnazjalne 20,9% uczniów mających kontakt z papierosami). 3,7% uczniów szkół podstawowych, 3,1% gimnazjalistów oraz 1,7% uczniów szkół ponadgimnazjalnych wskazało na inną sytuację. Uzyskane wyniki świadczą o tym, że palenie niekoniecznie musi być powodowane motywacjami społecznymi i chęcią dopasowania się do grupy rówieśniczej. Młodzi ludzie często samodzielnie decydowali się na sięgnięcie po papierosy, ich dokładne motywacje nie są jednak znane. Tab. 20. Okoliczności zapalenia pierwszego papierosa. Odsetek badanych odnosi się do uczniów, którzy wcześniej deklarowali kontakt z papierosami. Gdzie po raz pierwszy paliłeś? Szkoła podstawowa Gimnazjum Szkoła Ponadgimnazjalna Szkoła 3,8% 4,1% 12,2% Dyskoteka/pub 3,8% 5,2% 13,4% Wakacje 19,2% 28,9% 25,6% Czas wolny/po lekcjach 50% 52,6% 39,5% Dom 19,2% 7,2% 7% Inna sytuacja 3,8% 2,1% 2,3% Osoby badane pytane o okoliczności zapalenia pierwszego papierosa, najczęściej wskazywały wakacje oraz czas wolny po lekcjach jako początek kontaktu z papierosami. 19,2% uczniów szkół podstawowych, 28,9% gimnazjalistów oraz 25,6% uczniów szkół ponadgimnazjalnych wskazało na wakacje. Wśród uczniów szkół podstawowych odsetek badanych wskazujących na czas wolny wyniósł 50%, w grupie gimnazjalistów 52,6%, zaś w grupie uczniów szkół ponadgimnazjalnych 39,5%. Wakacje to często czas spędzany z dala od domu i rodziców, nawiązywania nowych znajomości. Może on sprzyjać eksperymentowaniu z używkami, do którego dzieci i młodzież mogą być zachęcane w czasie wakacyjnych wyjazdów. Uczniowie wskazywali również na dom, szkołę oraz dyskotekę jako miejsca, w których mieli pierwszy kontakt z papierosami. 48

49 Zachowania związane z używaniem narkotyków i dopalaczy Przeprowadzone badania wykazują, że 1,2% uczniów szkół podstawowych miało kontakt z narkotykami. Wśród starszych uczniów 10% uczniów szkół gimnazjalnych (11% badanych dziewczyn i 8,9% badanych chłopców) oraz 31% uczniów szkół ponadgimnazjalnych (27,5% badanych dziewczyn i 33,1% badanych chłopców) miało przynajmniej raz w życiu doświadczenia z używaniem substancji psychoaktywnych. W przypadku uczniów szkół podstawowych średni wiek inicjacji narkotykowej wyniósł 12,3 lat, szkół gimnazjalnych 13,7 lat, zaś uczniów szkół ponadgimnazjalnych 15,8 lat. Na podstawie uzyskanych wyników można stwierdzić, że zjawisko używania narkotyków jest dość nasilone wśród młodych mieszkańców Gorzowa Wielkopolskiego. Tab. 21. Używanie narkotyków przez młodych mieszkańców Gorzowa Wielkopolskiego. Czy użyłeś kiedykolwiek narkotyku? Szkoła Podstawowa Gimnazjum Szkoła Ponadgimnazjalna Tak 1,2% 10% 31% Nie 98,8% 90% 69% Problem używania narkotyków przez młodych ludzi widoczny jest również przy pytaniu o to, ile zna się osób używających substancji odurzających. Poznanie rozpowszechnienia używania substancji w najbliższym otoczeniu pozwala w przybliżeniu oszacować ryzyko sięgania po nie. W szkołach podstawowych 14,1% osób przyznało, że zna co najmniej jedną osobę używającą narkotyków. W szkołach gimnazjalnych w podobny sposób odpowiedziało 52,3% uczniów, zaś w szkołach ponadgimnazjalnych 65,8% uczniów. 49

50 Według badań ESPAD z 2011 roku, 61,7% gimnazjalistów oraz 70,1% uczniów szkół ponadgimnazjalnych ma wśród swoich przyjaciół osoby, które palą marihuanę lub haszysz, 22,7% gimnazjalistów oraz 22,7% uczniów szkół ponadgimnazjalnych deklaruje, że ma wśród przyjaciół osoby, które biorą środki uspokajające lub nasenne bez przepisu lekarza, 16,2% gimnazjalistów oraz 18,9% uczniów szkół ponadgimnazjalnych ma wśród przyjaciół osoby, które biorą Ecstasy, zaś 17,5% gimnazjalistów oraz 13,9% uczniów szkół ponadgimnazjalnych ma wśród przyjaciół osoby używające środków wziewnych. Tab. 22. Dostępność narkotyków w środowisku dzieci i młodzieży w Gorzowie Wielkopolskim. Czy uważasz, że w Twoim środowisku kupić narkotyki jest? Szkoła Podstawowa Gimnazjum Szkoła Ponadgimnazjalna Bardzo trudno 29,7% 12,7% 10,6% Raczej trudno 12,6% 13,1% 11,3% Trudno, ale jak się zna odpowiednie osoby to można 21,9% 25,8% 27,5% Raczej łatwo 3,9% 17,3% 22,5% Bardzo łatwo 3,6% 11,2% 13% Nie wiem 28,2% 20% 15,1% 50

51 Jeżeli chodzi o dostęp do narkotyków wśród dzieci i młodzieży uczącej się, na poziomie szkoły podstawowej 7,5% uczniów twierdzi, że zakup narkotyków byłby dla nich raczej łatwy lub bardzo łatwy. W gimnazjum w ten sposób odpowiedziało 28,5% nastolatków, a wśród uczniów szkół ponadgimnazjalnych 35,5% badanych stwierdziło, że zakup narkotyków byłby dla nich raczej łatwy bądź bardzo łatwy. Tab. 23. Wiedza na temat miejsc, w których można kupić narkotyki. Gdzie, według Ciebie, najłatwiej można kupić narkotyki? Szkoła Podstawowa Gimnazjum Szkoła Ponadgimnazjalna Na podwórku 12,6% 20,1% 17,5% Na dyskotece 16,9% 19,8% 19% W szkole 7,8% 8,4% 8,7% Można zamówić przez telefon 7,6% 7,5% 10,8% Można zamówić przez Internet 12,1% 6,9% 6,3% Nie wiem 43% 37,4% 37,6% Niemal połowa uczniów szkół podstawowych, ponad jedna trzecia gimnazjalistów oraz uczniów szkół ponadgimnazjalnych deklaruje, że nie posiada wiedzy na temat tego, gdzie można najłatwiej zaopatrzyć się w narkotyki. Badani uczniowie najczęściej wskazują na podwórko oraz dyskotekę jako miejsca, w których można kupić narkotyki. Niepokoi informacja, że dla niektórych uczniów miejscem, w którym najłatwiej można kupić narkotyki, jest szkoła. Zapytaliśmy również uczniów, którzy deklarowali używanie narkotyków, o okoliczności pierwszego kontaktu z substancjami psychoaktywnymi. Badani młodzi mieszkańcy Gorzowa Wielkopolskiego najczęściej substancji psychoaktywnych w czasie wakacji (32% uczniów szkół gimnazjalnych i 36,5% uczniów szkół ponadgimnazjalnych) oraz w czasie wolnym (32% gimnazjalistów, 43,2% uczniów szkół ponadgimnazjalnych). Szczegółowy rozkład wyników ukazuje poniższa tabela. 51

52 Tab. 24. Okoliczności pierwszego kontaktu z narkotykami. Procenty dotyczą uczniów, którzy deklarowali wcześniej kontakt z narkotykami. Gdzie po raz pierwszy użyłeś narkotyku? Gimnazjum Szkoła Ponadgimnazjalna Szkoła 5,4% Dyskoteka/pub 12% 6,8% Wakacje 32% 36,5% Czas wolny/po lekcjach 32% 43,2% Dom 8% 1,4% Inna sytuacja 16% 6,8% Jeżeli chodzi o inicjatywę pierwszego kontaktu z narkotykami w grupie uczniów szkół gimnazjalnych, którzy mieli kontakt z narkotykami, 69,2% uczniów spróbowało narkotyków z własnej inicjatywy, 19,2% uczniów zostało namówionych przez znajomych, a 11,5% uczniów wskazało na inne okoliczności. Wśród uczniów szkół ponadgimnazjalnych, którzy mieli kontakt z narkotykami, 81,6% badanych spróbowało narkotyków z własnej inicjatywy, 15,8% uczniów zrobiło to za namową znajomych, a 2,6% uczniów wskazało na inne okoliczności. Zadaliśmy również pytanie o to, jak często młodzi ludzie używają narkotyków. Procenty odnoszą się do uczniów, którzy wcześniej deklarowali kontakt z narkotykami. Wśród gimnazjalistów, którzy deklarowali wcześniej kontakt z narkotykami, 25% uczniów używa narkotyków okazjonalnie, 4,2% uczniów średnio raz w miesiącu, 4,2% uczniów więcej niż raz w tygodniu, 16,7% uczniów kilka razy w miesiącu, 4,2% uczniów prawie codziennie, a 45,8% uczniów spróbowało narkotyków tylko raz. Wśród uczniów szkół ponadgimnazjalnych, którzy deklarowali kontakt z narkotykami, 47,3% uczniów używa narkotyków okazjonalnie, 13,5% średnio raz w miesiącu, 5,4% uczniów kilka razy w miesiącu, 6,8% uczniów więcej niż raz w miesiącu, 1,4% uczniów prawie codziennie, zaś 25,7% uczniów spróbowało narkotyku tylko raz. Istotną informacją jest rodzaj substancji odurzających, po które sięgają młodzi ludzie oraz częstotliwości używania tych substancji w ciągu ostatnich 12 miesięcy. Najczęściej używanym przez badanych młodych mieszkańców Gorzowa Wielkopolskiego jest marihuana 52

53 oraz jej pochodne. Poniższa tabela zawiera rozkład odpowiedzi na pytanie o rodzaj używanych narkotyków. Tab. 25. Używanie różnych rodzajów substancji psychoaktywnych przez uczniów. Procenty odnoszą się do wszystkich badanych uczniów, a nie tylko tych, którzy wcześniej deklarowali użycie narkotyku. Substancja Gimnazjum Szkoła ponadgimnazjalna Marihuana lub jej pochodne Amfetamina LSD Ecstasy Środki nasenne Środki nasenne + alkohol Nigdy 12 razy 35 razy 69 razy 1019 razy 2039 razy 40 i więcej razy Nigdy 12 razy 35 razy 69 razy 1019 razy 2039 razy 40 i więcej razy Nigdy 12 razy 35 razy 69 razy 1019 razy 2039 razy 40 i więcej razy Nigdy 12 razy 35 razy 69 razy 1019 razy 2039 razy 40 i więcej razy Nigdy 12 razy 35 razy 69 razy 1019 razy 2039 razy 40 i więcej razy Nigdy 12 razy 35 razy 69 razy 1019 razy 2039 razy 40 i więcej razy 91,6% 2,4% 2% 1,2% 0,8% 1,6% 0,4% 96,8% 0,4% 0,8% 0,4% 0,8% 0,4% 0,4% 97,6% 0,8% 0,8% 0,4% 0,4% 97,6% 1,2% 0,8% 0,4% 96,4% 0,4% 1,6% 0,8% 0,4% 0,4% 96,4% 2% 0,8% 0,4% 0,4% 81,7% 6% 2,7% 2,4% 1,8% 0,3% 5,1% 97,9% 0,9% 0,6% 0,3% 0,3% 98,5% 1,2% 0,3% 96,4% 0,9% 0,3% 0,3% 97,6% 1,2% 0,9% 0,3% 97,3% 2,4% 0,3% 53

54 Klej, rozpuszczalnik Sterydy anaboliczne Grzyby halucynogenne Kokaina Nigdy 12 razy 35 razy 69 razy 1019 razy 2039 razy 40 i więcej razy Nigdy 12 razy 35 razy 69 razy 1019 razy 2039 razy 40 i więcej razy Nigdy 12 razy 35 razy 69 razy 1019 razy 2039 razy 40 i więcej razy Nigdy 12 razy 35 razy 69 razy 1019 razy 2039 razy 40 i więcej razy 98,4% 0,4% 0,4% 0,8% 97,6% 0,8% 0,4% 0,4% 0,4% 0,4% 97,2% 1,6% 0,4% 0,4% 0,4% 96,8% 0,8% 0,8% 0,4% 0,8% 0,4% 99,4% 0,3% 0,3% 99,7% 0,3% 97,9% 1,2% 0,6% 0,3% 98,5% 0,6% 0,3% 0,3% 0,3% Pozytywną informacją uzyskaną podczas badania są deklaracje większości uczniów, że nie sięgnęliby po narkotyki, nawet gdyby zdarzyła się ku temu okazja. W ten sposób odpowiadało 94,6% uczniów szkół podstawowych, 81,1% gimnazjalistów oraz 79,2% uczniów szkół ponadgimnazjalnych. Informacje te mogą świadczyć o dużej świadomości związanej ze szkodliwością narkotyków oraz konsekwencjami ich zażywania wśród uczniów. Rosnącym problemem, z którym boryka się wiele krajów jest dostępność na rynku (produktów nazywanych dopalaczami. Postanowiliśmy zbadać skalę zjawiska stosowania dopalaczy wśród młodych mieszkańców Gorzowa Wielkopolskiego. Niewielki odsetek uczniów szkół podstawowych (1,8%) odpowiedział twierdząco na pytanie o używanie dopalaczy w ciągu swojego życia. W szkołach gimnazjalnych do zażywania dopalaczy przyznało się 6,6% uczniów, zaś w szkołach ponadgimnazjalnych 11,3% uczniów. Średnia wieku pierwszego kontaktu z dopalaczami wyniosła 10,2 lat w przypadku uczniów szkół podstawowych, 13,4 lat w przypadku gimnazjalistów oraz 15,7 lat w przypadku uczniów szkół ponadgimnazjalnych. Poniższa tabela zawiera rozkład 54

55 odpowiedzi na pytanie o używanie dopalaczy przez badanych młodych mieszkańców Gorzowa Wielkopolskiego. Tab. 26. Używanie dopalaczy przez młodych mieszkańców Gorzowa Wielkopolskiego. Czy użyłeś kiedykolwiek dopalaczy? Szkoła Podstawowa Gimnazjum Szkoła Ponadgimnazjalna Tak 1,8% 6,6% 11,3% Nie 98,2% 93,4% 88,7% Następne pytanie dotyczyło dostępności dopalaczy wśród młodych mieszkańców Gorzowa Wielkopolskiego. Ponad jedna czwarta badanych uczniów szkół podstawowych nie posiada wiedzy na temat dostępności tych substancji w najbliższej okolicy. Dla 38,1% badanych z tej grupy wiekowej zakup dopalaczy jest bardzo trudny lub raczej trudny, zaś 13,8% badanych deklaruje, że jest to raczej łatwe lub bardzo łatwe zadanie. Wśród uczniów gimnazjum i szkoły ponadgimnazjalnej wyniki rozkładają się następująco: 23,3% gimnazjalistów i 23,6% uczniów szkół ponadgimnazjalnych nie posiada wiedzy na ten temat; dla kolejnych 17,5% gimnazjalistów oraz 17,6% uczniów szkół ponadgimnazjalnych zakup dopalaczy oceniany jest jako bardzo trudny lub raczej trudny, zaś 33,8% gimnazjalistów i 39,8% uczniów szkół ponadgimnazjalnych ocenia to zadanie jako raczej łatwe bądź bardzo łatwe. Tab. 27. Dostępność dopalaczy w środowisku dzieci i młodzieży w Gorzowie Wielkopolskim. Czy uważasz, że w Twoim środowisku kupić dopalacze jest? Szkoła Podstawowa Gimnazjum Szkoła ponadgimnazjalna Bardzo trudno 22,2% 7,8% 8,1% Raczej trudno 15,9% 9,7% 9,5% Trudno, ale jak się zna odpowiednie osoby to można 21% 25,6% 19% Raczej łatwo 10,8% 20,2% 23,6% Bardzo łatwo 3% 13,6% 16,2% Trudno powiedzieć 27% 23,3% 23,6% 55

56 Badani młodzi mieszkańcy Gorzowa Wielkopolskiego oceniają zakup dopalaczy jako trudniejszy od młodych uczestników badania ESPAD z 2011 roku, w którym 40,5% gimnazjalistów oraz 45,3% uczniów szkół ponadgimnazjalnych oceniło dopalacze jako raczej łatwo lub bardzo łatwo dostępne. Zapytaliśmy również badanych o to, czy gdyby mieli okazję spróbować dopalaczy, to czy zdecydowaliby się na to. 5,1% uczniów szkoły podstawowej odpowiedziało twierdząco na to pytanie. Podobnie 7% gimnazjalistów oraz 6% uczniów szkół ponadgimnazjalnych przyznało, że spróbowaliby dopalaczy, gdyby mieli okazję. Zapytaliśmy uczniów o przebywanie pod wpływem substancji psychoaktywnych (alkoholu, dopalaczy, narkotyków) na terenie szkoły. 2,7% uczniów szkół podstawowych, 9,3% gimnazjalistów oraz 21,5% uczniów szkół ponadgimnazjalnych miało tego typu doświadczenia. Uczniowie zostali również poproszeni o ocenę tego, jak bardzo ludzie ryzykują, że sobie zaszkodzą, kiedy używają narkotyków. Większość uczniów, podobnie jak w badaniach ogólnopolskich, dostrzega ryzyko szkód związanych z używaniem substancji psychoaktywnych. Prawie dwie trzecie uczniów szkół podstawowych, ponad połowa gimnazjalistów oraz prawie połowa uczniów szkół ponadgimnazjalnych deklaruje, że używanie narkotyków jest bardzo szkodliwe. 56

57 Należy podkreślić, że stosunkowo niewielki odsetek badanych ocenia szkodliwość narkotyków jako małą lub deklaruje, że wcale nie są one szkodliwe dla zdrowia osób, używających tych substancji. Uczniowie zostali również poproszeni o ocenę wiedzy i postaw swoich rodziców wobec narkotyków. W przeważającej części młodzi ludzie w gimnazjum i szkole ponadgimnazjalnej ocenili wiedzę swoich rodziców o narkotykach jako średnią, odpowiedziało tak 47,5% gimnazjalistów oraz 50,4% uczniów szkół ponadgimnazjalnych. 25,8% uczniów szkół podstawowych nie posiada wiedzy na ten temat, 8,1% uczniów szkół podstawowych deklaruje, że ich rodzice nie posiadają żadnej wiedzy na temat narkotyków, zaś prawie jedna trzecia uczniów szkół podstawowych ocenia wiedzę rodziców o narkotykach jako średnią. Dwie trzecie uczniów szkół podstawowych (65,8%), uczniów szkół gimnazjalnych (66%) oraz uczniów szkół ponadgimnazjalnych (67,6%) deklaruje, że ich opiekunowie rozmawiali z nimi na temat szkodliwości używania narkotyków. 56,5% uczniów szkół podstawowych, 64,7% uczniów szkół gimnazjalnych oraz 78,5% uczniów szkół ponadgimnazjalnych uczestniczyło w zajęciach profilaktycznych na temat szkodliwości używania substancji psychoaktywnych (narkotyki, dopalacze, alkohol). 57

58 W przypadku pytania o reakcję rodziców na używanie narkotyków przez własne dzieci, większość uczniów wskazywała odpowiedzi sugerujące aktywną postawę krytyczną wobec takiego faktu i próbę znalezienia rozwiązania. Stosunkowo niewielki odsetek młodych ludzi był przekonany, że ich rodzice łatwo pogodziliby się z faktem, że ich dzieci używają narkotyków. Należy podkreślić, że niewielu badanych uczniów odpowiedziało, że rodzice nie zareagowaliby w takiej sytuacji. Zestawienie wyników dla tego zagadnienia przedstawione zostało w poniższej tabeli. Tab. 28. Postawy rodziców wobec zażywania narkotyków w oczach uczniów. Jak myślisz, jak zareagowaliby Twoi rodzice, gdyby dowiedzieli się, że zażywasz narkotyki? Szkoła podstawowa Gimnazjum Szkoła ponadgimnazjalna Ukarali 23,9% 25,6% 20,8% Próbowali pomóc znaleźć przyczynę 49,6% 44,2% 45,2% Pokrzyczeli i odpuścili 2,4% 5,1% 3% Zmartwiliby się 18,1% 18,4% 25,1% Nic by nie zrobili 1,2% 2,6% 1,6% Inne 4,8% 4,1% 4,2% Dzieci i młodzież a zachowania przemocowe Zjawisko przemocy w środowisku młodych ludzi staje się problemem coraz bardziej aktualnym i wymagającym podjęcia odpowiednich rozwiązań. Poziom agresywności dorastającej młodzieży wzrasta, liczne są również akty przemocy dokonywane przez dzieci i młodzież wobec ich rówieśników. Agresja ujawniająca się w szkole często ma swoje źródła w przemocy domowej, kiedy rodzice uczą swoje dzieci niewłaściwych wzorców reagowania i wchodzenia w kontakty z innymi ludźmi. Przeprowadzone ankiety w Gorzowie Wielkopolskim pozwalają przyjrzeć się dokładniej nasileniu zjawiska agresji w środowisku szkolnym, a także przeanalizować postawy wychowawcze rodziców wobec własnych dzieci. Jeżeli chodzi o poczucie bezpieczeństwa na terenie szkoły, bezpiecznie lub raczej bezpiecznie w szkole czuje się 68,7% uczniów szkół podstawowych, 74,9% gimnazjalistów 58

59 oraz 89,5% uczniów szkół ponadgimnazjalnych. Raczej niebezpiecznie oraz bardzo niebezpiecznie czuje się w szkole 9,3% uczniów szkół podstawowych, 3,5% gimnazjalistów oraz 1,8% uczniów szkół ponadgimnazjalnych się czuć bezpiecznie w środowisku szkolnym. W tym miejscu można przejść do bezpośrednich pytań o akty agresji i przemocy, z jakimi spotykali się młodzi ludzie na terenie szkoły i poza jej obszarem. W dzisiejszych czasach rosnąca agresja w środowisku dzieci i młodzieży staje się problemem narastającym i wymagającym podjęcia aktywnych działań, umożliwiających zwiększenie bezpieczeństwa młodych ludzi. W przypadku pytania o częstotliwość obserwowania zjawisk przemocy na terenie szkoły, na bardzo częsty i częsty kontakt z takimi sytuacjami wskazało 27,5% uczniów szkół podstawowych, 14,3% uczniów szkół gimnazjalnych oraz 6% uczniów szkół ponadgimnazjalnych. Rezultaty te wskazują, że przemoc nie jest zjawiskiem rozpowszechnionym w szkołach w Gorzowie Wielkopolskim. Jednocześnie warto dodać, że 18% uczniów szkół podstawowych, 10% uczniów gimnazjum oraz 6% uczniów szkół ponadgimnazjalnych deklaruje, że są w szkole uczniowie, których się boją. 59

60 Tab. 29. Częstość obserwowania zjawisk przemocy na terenie szkoły. Jak często obserwujesz zjawiska przemocy w szkole? Szkoła podstawowa Gimnazjum Szkoła ponadgimnazjalna Bardzo często 13,6% 4,6% 3,5% Często, kilka razy w tygodniu 13,9% 9,7% 2,5% Kilka razy w miesiącu 18,6% 20,5% 11,3% Rzadko 42,1% 51% 48,6% Nie obserwuję wcale 11,8% 14,3% 34,2% Do znajomości osoby z otoczenia, która doświadcza przemocy ze strony otoczenia rówieśniczego lub członków rodziny, przyznaje się 29,8% uczniów szkół podstawowych, 41,3% gimnazjalistów oraz 23,6% uczniów szkół ponadgimnazjalnych. W związku z tym zbadaliśmy, czy młodzi mieszkańcy wiedzą, jak należy postąpić wobec osoby, która doświadcza przemocy ze strony rówieśników oraz gdzie należy się zgłosić, do kogo udać, jeśli są świadkami przemocy. Zdecydowana większość badanych (78,6% uczniów szkół podstawowych, 77,2% gimnazjalistów oraz 81,3% uczniów szkół ponadgimnazjalnych) posiada taką wiedzę, pozostałych uczniów należałoby poddać edukacji w tej kwestii. Postawy uczniów wobec zachowań przemocowych można zanalizować na podstawie reakcji, jaką przyjęliby w sytuacji bycia świadkiem przemocy. 6,3% uczniów szkół podstawowych, 9,6% gimnazjalistów oraz 7,5% uczniów szkół ponadgimnazjalnych deklaruje, że nie zareagowałoby na akt przemocy dokonywany w ich obecności. Trudno stwierdzić jednak, czy taka postawa wynikałaby z lęku czy też z obojętności wobec zjawiska agresji. Pozytywna informacja wiąże się ze znaczącą ilością uczniów deklarującą poinformowanie innej osoby oraz podjęcie próby złagodzenia konfliktu. Umiarkowanie niepokojący jest wskaźnik uczniów, którzy deklarowali włączenie się do bójki 7,6% uczniów szkół podstawowych, 11,4% gimnazjalistów oraz 14,6% uczniów szkół ponadgimnazjalnych, którzy zareagowaliby w ten sposób. Należy wziąć pod uwagę, że może on być wyrazem chęci pozowania niż dowodem prawdziwych intencji. 60

61 Zapytaliśmy również młode osoby, kogo powiadomią, jeżeli będą ofiarami przemocy. Istniała możliwość zaznaczenia kilku odpowiedzi. Badani uczniowie bardzo często wskazywali na rodziców (77,2% uczniów szkół podstawowych, 62,8% gimnazjalistów, 54,9% uczniów szkół ponadgimnazjalnych). Młodsi badani uczniowie wskazywali często wychowawcę, nauczyciela (59,5% uczniów szkół podstawowych, 44,1% gimnazjalistów, 25,1% uczniów szkół ponadgimnazjalnych). Wraz z wiekiem badani coraz częściej deklarowali chęć zwrócenia się do kolegów (19,8% uczniów szkół podstawowych, 31,8% gimnazjalistów oraz 39,8% uczniów szkół ponadgimnazjalnych). Warto zaznaczyć, że wśród badanych młodych mieszkańców Gorzowa Wielkopolskiego były też osoby, które nie powiadomiłyby nikogo o przemocy. Odpowiedziało w ten sposób 3,9% uczniów szkół podstawowych, 11,9% gimnazjalistów oraz 12,3% uczniów szkół ponadgimnazjalnych. 61

62 Badania koncentrowały się również na przemocy w rodzinie, relacjach młodych ludzi z rodzicami i postawach wychowawczych rodziców wobec własnych dzieci. 85,6% uczniów szkół podstawowych oceniło swoje relacje z rodzicami jako bardzo dobre lub raczej dobre, W ten sposób odpowiedziało 76,1% uczniów w szkołach gimnazjalnych oraz 87,1% uczniów w szkołach ponadgimnazjalnych. 1,8% uczniów szkół podstawowych, 8,4% gimnazjalistów oraz 2,5% uczniów szkół ponadgimnazjalnych oceniło swoje relacje z rodzicami jako raczej złe. Dzięki utrzymywaniu dobrych relacji dzieci z rodzicami, dom rodzinny staje się bezpiecznym miejscem dla młodej osoby. 62

63 Tab. 30. Jakość relacji młodych mieszkańców Gorzowa Wielkopolskiego z rodzicami. Jak oceniasz swoje relacje z rodzicami? Szkoła podstawowa Gimnazjum Szkoła ponadgimnazjalna Bardzo dobre 65,7% 53,8% 59,8% Raczej dobre 19,9% 22,3% 27,3% Raz dobre, a raz złe 12,5% 15,5% 10,3% Raczej złe 1,2% 7,2% 1,8% Bardzo złe 0,6% 1,2% 0,7% W odniesieniu do postaw wychowawczych rodziców, w ankiecie pojawiło się pytanie o stosowanie kar wobec dzieci i formę, jaką ewentualne kary przybierają. Odpowiedzi uczniów zostały przedstawione na poniższym wykresie. Każdy badany mógł zaznaczyć kilka odpowiedzi. 63

64 Na podstawie otrzymanych rezultatów można stwierdzić, że istnieje znaczny odsetek rodziców niestosujących kar wobec własnych dzieci. W szkołach podstawowych wyniósł on 28,9%, w gimnazjach 33,5%, a w szkołach ponadgimnazjalnych 54,1%. Z jednej strony brak stosowania kar w wychowaniu dzieci może świadczyć o braku konieczności takich zachowań bądź łagodnej i liberalnej postawie rodziców. Z drugiej strony może być również dowodem zbyt pobłażliwych zachowań rodziców w sytuacji, kiedy pewne rodzaje kar (w postaci pozbawienia przywilejów) wydają się potrzebne w procesie wychowania dzieci. Kary, jeśli już występują, to najczęściej przybierają formę różnego rodzaju zakazów. Do stosowania przez rodziców kar fizycznych w postaci bicia przyznało się 2,3% uczniów szkół podstawowych, 3,4% gimnazjalistów oraz 1,6% uczniów szkół ponadgimnazjalnych. Hazard i inne ryzykowne zachowania Gry hazardowe stanowią poważny, choć dość często pomijany problem społeczny. Istnieje wiele możliwości uprawiania gier hazardowych: udział w loteriach pieniężnych, gra na automatach, odwiedzanie kasyna. Istnieje również możliwość uprawiania gier hazardowych w Internecie oraz poprzez uczestnictwo w loteriach SMS. Uczestnictwo w grach na pieniądze wciąga, kusi możliwością szybkiej, wysokiej wygranej, z czasem jednak może doprowadzić do uzależnienia od hazardu. Szeroka oferta różnego rodzaju form gier hazardowych oraz ich dostępność sprawiają, że problem dotyczy nie tylko dorosłych, ale również dzieci i młodzieży. W badaniu skoncentrowaliśmy się na czterech formach gier hazardowych, pytając młodych mieszkańców Gorzowa Wielkopolskiego o ich osobiste doświadczenia. Dane zawarte w poniższej tabeli pokazują, że 29,1% uczniów szkół podstawowych, 44% gimnazjalistów oraz 41,5% uczniów szkół ponadgimnazjalnych wzięło przynajmniej raz w życiu udział w konkursach organizowanych przez gazety, operatorów telefonicznych, w których wysyła się płatne Smsy. 64

65 Tab. 31. Udział w konkursach organizowanych przez gazety, telewizję, operatorów telefonicznych, w których wysyła się płatne smsy. Udział w konkursach organizowanych przez gazety, TV, operatorów telefonicznych Szkoła podstawowa Gimnazjum Szkoła ponadgimnazjalna Nigdy 70,9% 56% 58,5% 1 raz 14,7% 20,7% 19,4% Kilka razy (29) 10,2% 19,9% 20,4% 10 lub więcej razy 4,2% 3,4% 1,7% Kolejne pytanie dotyczyło doświadczenia związanego z grą na automatach w salonach gier. Poniższa tabela zawiera dane, które pokazują, że 48% uczniów szkół podstawowych, 59,8% gimnazjalistów oraz 60,9% uczniów szkół ponadgimnazjalnych przynajmniej raz w życiu zagrało na automatach. Tab. 32. Granie na automatach, w salonach gier, Granie na automatach, w salonach gier Szkoła podstawowa Gimnazjum Szkoła ponadgimnazjalna Nigdy 52% 40,2% 39,1% 1 raz 11,1% 8,8% 14,1% Kilka razy (29) 19,8% 32,2% 36,9% 10 lub więcej razy 17,1% 18,8% 9,9% Zdecydowanie mniej uczniów deklaruje obstawianie przynajmniej raz w życiu zakładów bukmacherskich. Twierdząco na to pytanie odpowiedziało 7,5% uczniów szkół podstawowych, 16,7% gimnazjalistów oraz 26,8% uczniów szkół ponadgimnazjalnych. Tab. 33. Obstawianie zakładów bukmacherskich, np. STS, Totomix Obstawianie zakładów bukmacherskich, np. STS, Totomix Szkoła podstawowa Gimnazjum Szkoła ponadgimnazjalna Nigdy 92,5% 83,3% 73,2% 1 raz 2,4% 4,9% 8,1% Kilka razy (29) 3,3% 6,1% 9,9% 10 lub więcej razy 1,8% 5,7% 8,8% 65

66 Niewielu badanych młodych mieszkańców Gorzowa Wielkopolskiego deklaruje udział w jakichkolwiek grach na pieniądze w Internecie. Przynamniej raz w życiu miało takie doświadczenia 6,9% uczniów szkół podstawowych, 21,1% gimnazjalistów oraz 16,5% uczniów szkół ponadgimnazjalnych. Tab. 34. Granie w jakiekolwiek gry na pieniądze w Internecie. Granie w jakiekolwiek gry na pieniądze w Internecie Szkoła podstawowa Gimnazjum Szkoła ponadgimnazjalna Nigdy 93,1% 78,9% 83,5% 1 raz 3% 9,6% 4,2% Kilka razy (29) 1,5% 6,1% 7,7% 10 lub więcej razy 2,4% 5,4% 4,6% Najbardziej rozpowszechnionymi grami hazardowymi wśród badanych młodych mieszkańców Gorzowa Wielkopolskiego są gry na automatach oraz konkursy organizowane przez gazety, telewizję, operatorów telefonicznych. Badania ESPAD z 2011 roku pokazują, że około jedna trzecia młodzieży (32,9% gimnazjalistów oraz 37,4% uczniów szkół ponadgimnazjalnych) ma za sobą doświadczenia gry na pieniądze. Uczniom szkół gimnazjalnych oraz ponadgimnazjalnych zadano również pytania dotyczące zachowań seksualnych oraz przekonań związanych z tymi zachowaniami. Inicjację seksualną ma za sobą 18 gimnazjalistów (7,1%) oraz 111 uczniów szkół ponadgimnazjalnych (44,2%). Jeśli chodzi o zróżnicowanie odpowiedzi badanych ze względu na płeć, w szkołach gimnazjalnych inicjację seksualną miało 4,5% dziewcząt oraz 10% chłopców, zaś w szkołach ponadgimnazjalnych takie doświadczenia miało 39,4% dziewcząt oraz 47,1% chłopców. Średni wiek inicjacji seksualnej w przypadku gimnazjalistów wyniósł 14,8 lat, zaś w przypadku uczniów szkół ponadgimnazjalnych 16,4 lat. Młodym mieszkańcom Gorzowa Wielkopolskiego zadane zostały również pytania o stosunek bez zabezpieczenia. W grupie gimnazjalistów, 2,3% uczniów odbyło stosunek bez zabezpieczenia raz, 1,1% uczniów kilka razy (29 razy), zaś 1,5% uczniów 10 lub więcej razy. W grupie uczniów szkół ponadgimnazjalnych, 2,5% uczniów deklarowało, że miało 66

67 stosunek seksualny bez zabezpieczeń jeden raz, 7,4% uczniów szkół ponadgimnazjalnych kilka razy (29 razy), a 5,6% uczniów 10 lub więcej razy. Kolejne pytanie dotyczyło doświadczania niechcianych kontaktów seksualnych. Wśród gimnazjalistów, 4,6% uczniów deklarowało jednorazowe doświadczenie takiego kontaktu, 3,1% uczniów kilka razy, a 3,4% uczniów 10 lub więcej razy. W grupie uczniów szkół ponadgimnazjalnych, 3,2% uczniów odpowiedziało, że doświadczyło niechcianego kontaktu seksualnego 1 raz, 2,8% uczniów kilka razy (29), a 0,4% uczniów 10 lub więcej razy. Według ESPAD z 2011 roku, 10,9% gimnazjalistów oraz 21,3% uczniów szkół ponadgimnazjalnych uprawiało seks bez zabezpieczenia (bez antykoncepcji) w ciągu ostatnich 12 miesięcy przed badaniem, zaś 5,3% gimnazjalistów oraz 5,5% uczniów szkół ponadgimnazjalnych miało niechciane doświadczenia seksualne w ciągu 12 ostatnich miesięcy przed badaniem. W Gorzowie Wielkopolskim niższy odsetek uczniów szkół gimnazjalnych oraz uczniów szkół ponadgimnazjalnych uprawiał seks bez zabezpieczenia (4,9% gimnazjalistów oraz 15,5% uczniów szkół ponadgimnazjalnych), a nieco wyższy odsetek badanych gimnazjalistów oraz niższy odsetek badanych uczniów szkół ponadgimnazjalnych doświadczył niechcianego kontaktu seksualnego (11,1% gimnazjalistów i 6,4% uczniów szkół ponadgimnazjalnych). Należy zaznaczyć, że w badaniu ESPAD z 2011 roku pytano o doświadczenia w ciągu ostatnich 12 miesięcy, podczas gdy w naszym badaniu pytaliśmy respondentów o doświadczenia w ciągu całego życia. W mediach coraz częściej poruszany jest problem młodych ludzi, którzy świadczą usługi seksualne za różnego rodzaju korzyści materialne. W badaniu młodzi mieszkańcy Gorzowa Wielkopolskiego zostali również zapytani o stosunek do świadczenia tego typu usług. 32% badanych gimnazjalistów oraz 26,9% badanych uczniów szkół ponadgimnazjalnych deklaruje, że nie widzi niczego niestosownego w kontaktach seksualnych za pieniądze/prezenty. Występują różnice w odpowiedziach badanych dziewcząt i chłopców: 14% gimnazjalistek oraz 52,7% gimnazjalistów odpowiedziało twierdząco na to pytanie. Wśród badanych uczniów szkół ponadgimnazjalnych, 9,6% uczennic oraz 37,4% uczniów nie widziało niczego złego w świadczeniu usług seksualnych za korzyści materialne. 67

68 Używanie komputera przez dzieci i młodzież oraz zagrożenie cyberprzemocą Internet jest bardzo popularnym medium wśród dzieci i młodzieży. Nawet jeśli dziecko nie ma w domu komputera z dostępem do Internetu, nie oznacza to wcale, że nie ma ono dostępu do sieci internetowej. Internet, jako nieocenione narzędzie komunikacji, edukacji oraz rozrywki jest atrakcyjnym medium. Należy jednak pamiętać, że korzystanie z tego medium może wiązać się z występowaniem pewnych zagrożeń na jakie narażeni są młodzi ludzie. W badaniu postanowiliśmy poznać nawyki korzystania z komputera młodych mieszkańców Gorzowa Wielkopolskiego oraz ich znajomość zagrożeń, jakie mogą wiązać się z korzystaniem z komputera i Internetu. W badaniu zapytaliśmy uczniów o ulubione formy spędzania wolnego czasu. Najczęściej wybieraną przez uczniów szkół podstawowych formą spędzania wolnego czasu jest korzystanie z komputera (52,9%), uprawianie sportu (52%) oraz oglądanie TV (39,1%). Gimnazjaliści najczęściej deklarowali, że lubią spędzać wolny czas uprawiając sport (57,1%), przed komputerem (54,8%) oraz wychodząc z przyjaciółmi (52,9%). Uczniowie szkół ponadgimnazjalnych najczęściej wolny czas spędzają wychodząc z przyjaciółmi (63,1%), uprawiając sport (57,1%) oraz korzystając z komputera (50,7%). Najrzadziej badani młodzi mieszkańcy Gorzowa Wielkopolskiego biorą udział w pracach różnych organizacji oraz czytają książki i gazety. 68

69 Ponad połowa uczniów szkół podstawowych, niemal połowa uczniów szkół gimnazjalnych oraz uczniów szkół ponadgimnazjalnych spędza przed komputerem od jednej do trzech godzin dziennie; 19,2% uczniów szkół podstawowych, 17,4% gimnazjalistów oraz 18,7% uczniów szkół ponadgimnazjalnych spędza codziennie przed komputerem mniej niż godzinę, natomiast 9,6% uczniów szkół podstawowych, 13,9% gimnazjalistów oraz 8,8% uczniów szkół ponadgimnazjalnych spędza przed komputerem ponad 5 godzin dziennie, co może wskazywać na występowanie uzależnienia od komputera. Młodzi mieszkańcy Gorzowa Wielkopolskiego najczęściej korzystają z Internetu. 15,2% uczniów szkół podstawowych, 16,7% gimnazjalistów i 16,6% uczniów szkół ponadgimnazjalnych wykorzystuje komputer do nauki. Wraz z wiekiem młodzi ludzie częściej wykorzystują komputer do nauki, słuchania muzyki, oglądania filmów oraz korzystania z Internetu, rzadziej natomiast grają w gry komputerowe. 69

70 Internet wzbudza wśród wielu dorosłych osób duże obawy. Według badań przeprowadzonych przez Centrum Badania Opinii Społecznej, większość opiekunów osób małoletnich (58%) obawia się zagrożeń, jakie mogą spotkać dzieci w Internecie. 4 W badaniu chcieliśmy dowiedzieć się, czy dorosłe osoby interesują się tym, co ich dzieci robią, kiedy korzystają z komputera. Ponad połowa uczniów szkół podstawowych oraz niemal połowa gimnazjalistów deklaruje, że ich opiekunowie wykazują zainteresowanie tym, do czego dzieci wykorzystują komputer. W ten sam sposób odpowiedziało 30% uczniów szkół ponadgimnazjalnych. Niepokoi fakt, że w przypadku 23,9% uczniów szkół podstawowych, 34,4% gimnazjalistów oraz 56,9% uczniów szkół ponadgimnazjalnych nikt nie interesuje się tym, co robią młodzi ludzie, gdy korzystają z komputera. 4 CBOS, Zagrożenia w Internecie,

71 Zapytaliśmy również badanych, czy znają pojęcie cyberprzemocy oraz czy sami byli kiedyś jej ofiarami. Pozytywną informacją jest to, że zdecydowana większość uczniów szkół ponadgimnazjalnych (94,7% uczniów), gimnazjalistów (93,4% uczniów) oraz uczniów szkół podstawowych (92,2%) zna to pojęcie i jest świadoma zagrożenia. Badani uczniowie stosunkowo rzadko bywają ofiarami tego typu przemocy. Twierdząco odpowiedziało na to pytanie 9,6% uczniów szkół podstawowych, 13,5% gimnazjalistów oraz 4,9% uczniów szkół ponadgimnazjalnych. 77,3% uczniów szkół podstawowych, 79,5% gimnazjalistów oraz 84,8% uczniów szkół ponadgimnazjalnych uznaje jako niestosowne podawanie swoich danych osobowych przypadkowym osobom poznanym w Internecie. 71

72 Rozdział IV Badanie rodziców uczniów szkół podstawowych, gimnazjalnych oraz ponadgimnazjalnych Grupa badawcza W badaniu wzięło udział 165 osób (119 kobiet i 46 mężczyzn). Wśród respondentów prawie połowa badanych (46,7%) miała wykształcenie średnie, 27,3% badanych wykształcenie wyższe, 23% badanych wykształcenie zawodowe, 1,2% badanych wykształcenie gimnazjalne oraz 1,8% badanych wykształcenie podstawowe. Średnia wieku respondentów wynosiła 32 lata. W badaniu wzięło udział 64 rodziców uczniów trzech klas VI szkoły podstawowej, 53 rodziców uczniów trzech klas II szkoły gimnazjalnej oraz 48 rodziców uczniów trzech klas II szkoły ponadgimnazjalnej. Cel badania Kwestionariusz ankiety, przeprowadzony wśród 165 badanych rodziców uczniów szkół podstawowych, gimnazjalnych oraz ponadgimnazjalnych w Gorzowie Wielkopolskim, miał na celu zbadanie zagrożeń społecznych występujących w środowisku lokalnym, takich jak: wiedza rodziców na temat narkotyków, dopalaczy; wiedza na temat doświadczeń ich dzieci z substancjami psychoaktywnymi; relacje rodziców w dziećmi oraz sposób spędzania z nimi wolnego czasu. Wyniki badania Pierwsze zagadnienie dotyczyło zakresu wiedzy na temat narkotyków i dopalaczy. Poprosiliśmy badanych rodziców o ocenę wiedzy, jaką posiadają na temat substancji psychoaktywnych. 72

73 Zdecydowana większość badanych rodziców oceniła swoją wiedzę o narkotykach jako średnią, jedna czwarta respondentów odpowiedziało, że posiada bardzo duża wiedzę na ten temat, zaś zaledwie 5,4% badanych przyznało, że jest ona znikoma bądź nie posiadają żadnej wiedzy. Podobnie, jak w przypadku narkotyków, większość badanych respondentów przyznała, że posiada umiarkowaną wiedzę na temat dopalaczy, nieco mniej niż jedna czwarta badanych przyznała, że posiada bardzo dużą wiedzę na ten temat. Należy zauważyć, że w porównaniu do pytania o wiedzę na temat narkotyków, większy odsetek respondentów odpowiedział, że posiada znikomą wiedzę o dopalaczach. Większość badanych deklarowała 73