1. Ryzyko zakażenia HIV podczas wykonywania pracy w służbie zdrowia
|
|
- Ludwik Drozd
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Profilaktyka poekspozycyjna po zawodowej ekspozycji na HIV pracownika ochrony zdrowia 1. Ryzyko zakażenia HIV podczas wykonywania pracy w służbie zdrowia... 1 Standardowe środki ostrożności Co należy zrobid bezpośrednio po zakłuciu (skaleczeniu) ostrym narzędziem zanieczyszczonym zawierającą HIV krwią? Uzasadnienie stosowania profilaktyki poekspozycyjnej Badanie osoby, od której pochodziła krew lub zakaźny płyn ustrojowy Kiedy należy rozpocząd profilaktykę poekspozycyjną i jak długo ją stosowad? Leki stosowane w profilaktyce poekspozycyjnej, wybór i dawkowanie a. Wybór i dawkowanie leków antyretrowirusowych stosowanych w profilaktyce poekspozycyjnej Badanie eksponowanego na HIV pracownika służby zdrowia Działania uboczne i interakcje leków antyretrowirusowych stosowanych w profilak-tyce poekspozycyjnej Zawodowe zakażenia HIV na świecie W jakich sytuacjach dochodziło do zakażeo HIV związanych z wykonywaniem pracy w służbie zdrowia? Możliwośd przeniesienia zakażenia HIV z pracownika ochrony zdrowia na pacjenta a. Przeniesienie zakażenia HIV z lekarza na pacjenta b. Przeniesienie zakażenia HIV z pacjenta na pacjenta c. Zakażenia HIV w placówkach służby zdrowia krajów rozwijających się Znane przypadki nieskuteczności profilaktyki poekspozycyjnej Piśmiennictwo Ryzyko zakażenia HIV podczas wykonywania pracy w służbie zdrowia W początkach epidemii AIDS zakładano, że czynnik wywołujący AIDS jest podobny do wirusa zapalenia wątroby typu B (HBV), a więc wirusa wykazującego dużą zakaźnośd. Jednak zanim ją zauważono epidemia AIDS rozpoczęła się w latach 70., a więc pracownicy opieki medycznej mieli częsty kontakt z krwią i płynami ustrojowymi ciężko chorych pacjentów, o których nie wiedziano na co chorują. W początkach lat 80. pracownicy medyczni na ogół nie stosowali środków ostrożności mających zapobiegad zakażeniom przenoszonym przez krew, a pewna niefrasobliwośd wiązała się z nie wykazaniem przypadków zachorowao na AIDS spowodowanych zawodową ekspozycją. Była też grupa pracowników medycznych, którzy bardzo obawiali się przeniesienia zakażenia od pacjentów używając nadmiernych, niepotrzebnych środków ostrożności. 15 czerwca 1983r. amerykaoskie Ośrodki Kontroli Chorób (ang. Centers for Disease Control CDC) opublikowały doniesienie o 4 przypadkach AIDS związanych prawdopodobnie z wykonywaniem pracy w opiece medycznej 1. Nie wykazano źródła AIDS u tych pracowników, którzy negowali przynależnośd do którejś ze znanych grup ryzyka, żaden nie podawał opiekowania się chorym na AIDS ani kontaktu z krwią chorego na AIDS; w publikacji podkreślono koniecznośd znajomości i przestrzegania zleceo związanych z zapobieganiem AIDS w placówkach medycznych. W 1985r. stało się jasne, że ludzie zakażeni wirusem powodującym AIDS przez wiele lat mogą nie wykazywad objawów chorobowych (stadium bezobjawowe zakażenia HIV) 2. Pojawiły się więc obawy, że możliwe jest przynajmniej teoretycznie że wielu pracowników opieki medycznej mogło się zakazid HIV nie wiedząc o tym. Ale w tym samym roku w badaniach surowic pracowników medycznych u żadnego nie wykazano obecności przeciwciał anty-hiv, mimo iż pracowali na oddziałach, w których leczono wielu chorych na AIDS 3. W badaniach krwi oddawanej przez pracowników medycznych w USA między marcem 1990 a sierpniem 1991r. obecnośd przeciwciał anty-hiv stwierdzono u 3 (0,04%), przy czym 2 z nich podawało istnienie pozazawodowych czynników ryzyka zakażenia, trzeci seropozytywny dawca nie został odnaleziony. Te wyniki także potwierdzały, że zakażenie związane z zawodową ekspozycją na HIV zdarza się niezwykle rzadko 4. Od połowy lat 80. zaczęto podkreślad, że ryzyko zakażenia HIV związane z wykonywaniem pracy w opiece medycznej jest niewielkie, a wiąże się przede wszystkim z zakłuciami igłami do iniekcji używanymi wcześniej u zakażonych HIV lub chorych na AIDS pacjentów 5, 6. W 1985r. opublikowano doniesienie o przeniesieniu zakażenia HBV na pracownika medycznego od pacjenta z AIDS, w którym nie doszło jednak do przeniesienia zakażenia HIV 7. Zakłucia, skaleczenia ostrymi przedmiotami, igłami do iniekcji i do szycia ran zdarzają się dośd często podczas wykonywania pracy w placówkach medycznych. Amerykaoskie CDC szacuje, iż co roku w szpitalach dochodzi do ponad zakłud igłami, przy czym około 61% - igłami zawierającymi światło; zakłucia zdarzają się także w laboratoriach, więc dokładna liczba takich wypadków przy pracy jest prawdopodobnie znacznie wyższa, chod niemożliwa do oszacowania 8. Na ryzyko przeniesienia zakażenia HIV wpływają, między innymi, następujące czynniki 9 : głębokośd zakłucia, skaleczenia ostrym narzędziem, widoczna krew na kaleczącym narzędziu, igła do iniekcji, która była używana do wkłucia w tętnicę lub żyłę, grubośd igły do iniekcji,
2 2 poziom wiremii we krwi zakażonego HIV pacjenta, ilośd krwi, która dostała się do skaleczonego miejsca, czas trwania ekspozycji. Niekiedy wystarczyd może pojedynczy kontakt z HIV, czasem zaś liczne ekspozycje mogą nie mied żadnych następstw ( dalej). Średnie ryzyko zakażenia w następstwie skaleczenia (zakłucia) narzędziem zanieczyszczonym zakażoną HIV krwią wynosi 0,32%, a wskutek kontaktu błon śluzowych z zakażoną krwią 0,09%. Zakażenie HIV związane z wykonywaniem pracy zawodowej w służbie zdrowia udokumentowano jedynie po kontaktach z krwią lub płynami ustrojowymi zawierającymi widoczną domieszkę krwi ( dalej). Zakaźne są również nasienie oraz wydzielina pochwy. Potencjalnie zakaźne (chod ryzyko zakażenia związane z ekspozycją nie zostało dotąd ustalone) są płyny: mózgowo-rdzeniowy, stawowy, opłucnowy, otrzewnowy, osierdziowy, owodniowy. HIV izolowano także z płynu uzyskiwanego podczas dializy otrzewnowej zakażonych HIV pacjentów 10. Materiałem zakaźnym nie są: ślina, łzy, pot, mocz, kał osoby zakażonej HIV chyba że znajduje się w nich domieszka krwi, ale wówczas to krew jest materiałem zakaźnym. W grudniu 1995r. opublikowano wyniki retrospektywnych badao, przeprowadzonych we Francji, Wielkiej Brytanii i w Stanach Zjednoczonych 11, porównujących podobne ekspozycje zawodowe: pracowników medycznych, u których potwierdzono zawodowe zakażenie HIV z pracownikami, którzy nie ulegli zakażeniu. Określono w nich czynniki wpływające na ryzyko zakażenia związanych z wykonywaniem pracy zawodowej, co przedstawiono w tabeli I. Tabela I. Czynniki wpływające na ryzyko zakażenia po parenteralnej zawodowej ekspozycji na HIV 5. Czynnik Głębokie zakłucie igłą o szerokim świetle Widoczna krew na kaleczącym narzędziu Pacjent w zaawansowanym stadium AIDS Profilaktyczne przyjmowanie zydowudyny (AZT, Retrovir) przez pracownika służby zdrowia Ryzyko zakażenia HIV (średnia: 0,3%) 16- krotnie większe 5- krotnie większe 6- krotnie większe 79- krotnie mniejsze Standardowe środki ostrożności Zasady zapobiegania infekcjom w szpitalach, w salach operacyjnych powstały ponad 100 lat temu. W połowie XIX wieku węgierski chirurg Ignaz Semmelweis ( ) wykazał, że obowiązkowe mycie rąk w roztworze wapna chlorowanego przed badaniem każdej kobiety będącej po porodzie zmniejsza ogromnie śmiertelnośd spowodowaną gorączką połogową. W tamtych czasach nie spotkało się to z aprobatą świata medycznego. Po latach brytyjski chirurg Joseph Lister ( ) spopularyzował używanie antyseptyków. Jego pomysł i obalenie przez Ludwika Pasteura ( ) teorii o samorództwie drobnoustrojów doprowadziło do powstania praktyk kontroli zakażeo. W 1890r. amerykaoski chirurg William S. Halsted ( ) wprowadził do użytku rękawice lateksowe dla ochrony spierzchniętych dłoni pracującej z nim pielęgniarki (która później została jego żoną) przed drażniącym działaniem środków antyseptycznych. W 1900r. zostały wprowadzone zasady aseptyki, to znaczy zapobiegania zanieczyszczaniu drobnoustrojami ran chirurgicznych. Pojawienie się antybiotyków w połowie XX wieku sprawiło, że pojawiła się nadzieja eliminacji zakażeo szpitalnych. Tak się jednak nie stało. A epidemia HIV/AIDS znowu zwróciła uwagę na profilaktykę ekspozycji zarówno lekarzy, jak i pacjentów 12. W 1982r. amerykaoskie CDC zaleciło, by wobec wszystkich pacjentów z AIDS stosowane były środki ostrożności polecane w kontaktach z krwią lub płynami ustrojowymi 13. Te pierwsze zalecenia opierały się na założeniu, iż czynnik zakaźny wywołujący AIDS jest podobny do wirusa zapalenia wątroby typu B (HBV). Uzupełniono je w następnym roku 14. Krótko później udokumentowano możliwośd przeniesienia HIV w następstwie kontaktu krwi z błonami śluzowymi, zdano sobie też sprawę z tego, że status serologiczny większości pacjentów może nie byd znany, co spowodowało, że CDC zaleciło stosowanie środków ostrożności związanych z kontaktem z krwią i płynami ustrojowymi wobec wszystkich pacjentów, koncepcja znana dziś pod nazwą powszechnych (ogólnych) środków ostrożności (ang. universal precautions), które później zastąpiono określeniem standardowe środki ostrożności (ang. standard precautions). Pojęcie standardowe odnosi się do wszystkich pacjentów. Standardowe środki ostrożności powinny dotyczyd krwi, płynów zawierających widoczną jej domieszkę, nasienia, wydzielin pochwy, tkanek i płynów: mózgowo-rdzeniowego, opłucnowego, osierdziowego, otrzewnowego, owodniowego i stawowego. Nie dotyczą łez, wydzielin z nosa, śliny, plwociny, moczu, kału, wymiocin, jeśli nie zawierają widocznych gołym okiem domieszek krwi. Standardowe środki ostrożności obejmują stosowanie barier mechanicznych (rękawice, fartuchy, i/lub ochrony twarzy lub okulary), które powinny byd używane rutynowo do zapobiegania kontaktu skóry lub błon śluzowych przed kontaktem z krwią lub innymi płynami ustrojowymi.
3 3 Stosowanie barier mechanicznych zmniejsza ryzyko zakażenia od pacjenta. W badaniach doświadczalnych nieuszkodzone w widoczny sposób rękawice winylowe i lateksowe nie przepuszczały wirusów różnej wielkości: Echo 9 (25 nm), HIV (100 nm) i HSV-1 (180 nm) 15. Dzięki używaniu rękawic lateksowych zmniejsza się ilośd krwi, która dostaje się do miejsca zakłutego igłą do iniekcji o 46-63%, a w przypadku zakłucia igłą chirurgiczną nawet o 86% 16. Stosowanie rękawic ochronnych jest ważne także podczas pielęgnacji pacjentów z HIV/AIDS. W 2003r. opisano przypadek równoczesnego zakażenia HCV i HIV pracownika domu opieki, którego jak ustalono w Centers for Disease Control w USA jedynym czynnikiem ryzyka był kontakt z wymiocinami, moczem i stolcem chorego cierpiącego na demencję związaną z AIDS, bez stosowania rękawic ochronnych, za to często z popękaną, poobcieraną skórą dłoni 17. W sytuacjach, kiedy rozpryśnięcie się krwi jest wysoce prawdopodobne wskazane jest używanie ochronnych okularów. Ryzyko zakażenia HIV w wyniku kontaktu błon śluzowych i skóry z zawierającą go krwią zależy także od objętości krwi i stadium infekcji HIV pacjenta (czyli od liczby cząstek wirusa w jego krwi). Ryzyko zakażenia jest prawdopodobnie większe, gdy kontakt ze skórą jest długi, obejmuje rozległe jej obszary lub miejsca, w których jej integralnośd naruszona jest w widoczny sposób (to znaczy kiedy widoczne są otarcia, pęknięcia, zmiany zapalne lub otwarte rany). Istnieją dowody, iż układ odpornościowy pracownika służby zdrowia również wpływa na ryzyko zakażenia HIV. W badaniach osób, które miały kontakt z HIV, a nie uległy zakażeniu oraz osób, które nie nabyły zakażenia mimo wielokrotnych wysoce ryzykownych ekspozycji seksualnych na HIV wykazano, iż cytotoksyczne limfocyty T tych osób pamiętają kontakt z wirusem (reagują na stymulację antygenami HIV) 18, 19, 20, 21. Podobną odpowiedź cytotoksycznych limfocytów T obserwowano także u niezakażonych partnerów seksualnych osób HIV (+) 22,a także u niezakażonych osób uzależnionych od środków psychoaktywnych, używających wspólnie z osobami HIV(+) sprzętu do iniekcji 23. Wielokrotnie wykazywano, że ryzyko zakażenia HIV pracowników medycznych jest niewielkie. W jednym z londyoskich szpitali, w którym od 1982 do czerwca 1985r. pobrano około próbek krwi niezbędnych do badao biochemicznych i mikrobiologicznych od zakażonych pacjentów, przeprowadzano zabiegi operacyjne lub dokonano innych inwazyjnych procedur, a personel oddziałów szpitalnych i laboratoriów przestrzegał procedur związanych z zapobieganiem przenoszenia zakażenia HBV, nie stwierdzono żadnego przypadku zakażenia, które zostałoby przeniesione z pacjenta na pracownika opieki zdrowotnej 24. W analizie amerykaoskiej, pochodzącej z lat , spośród pracowników opieki medycznej, którzy zakłuli się lub skaleczyli ostrym narzędziem zanieczyszczonym zakażoną HIV krwią doszło do 4 przypadków serokonwersji 0,36%, częstośd serokonwersji po ekspozycji na krew pacjenta w stadium AIDS wynosiła 0,44% (4 osoby spośród 899 badanych); nie stwierdzono zakażeo wśród osób, które były eksponowane na krew zakażonych HIV pacjentów, którzy byli w stadium objawowym, ale jeszcze nie w stadium AIDS (0 z 57 przypadków) lub krew pochodziła od osób zakażonych HIV, które nie miały żadnych objawów klinicznych (0 spośród 147 pacjentów). Nie było przypadku serokonwersji po kontakcie krwi zakażonego pacjenta z błonami śluzowymi pracowników medycznych (67 pracowników) lub ze skórą (75 osób) 25. W 5-letnich obserwacjach włoskich (do 2001r.) nie wykazano zawodowych zakażeo HIV, HBV i HCV 26. W Szwajcarii, od 2001r. do czerwca 2008r. (w czasie 7,5 roku) do ośrodków referencyjnych zgłoszono przypadki ekspozycji, średnio rocznie 27. Ponad połowa dotyczyła kontaktu personelu pomocniczego z wirusami przenoszonymi przez krew (53,3%), ponad 30% zgłoszeo pochodziło od lekarzy i studentów medycyny. Prawie połowa zgłoszeo lekarzy (46,9%) dotyczyła lekarzy zabiegowych. Większośd ekspozycji zdarzała się na salach operacyjnych (39,2%), rzadziej w salach chorych (26,6%), najrzadziej w oddziałach intensywnej opieki medycznej (6,0%). W ponad 80% przypadków stanowiły zakłucia, skaleczenia ostrymi narzędziami zanieczyszczonymi zakażoną krwią, ponad 10% - kontaktów zakażonej krwi z błonami śluzowymi. Spośród 442 ekspozycji skóry na zakażoną krew 39,6% przypadków dotyczyło nieuszkodzonej skóry. Zakłucia najczęściej powodowane były przez igły mające światło, motylki. Nie wszyscy zgłaszający ekspozycję zawodową odpowiedzieli na pytanie, czy takiej ekspozycji można było uniknąd. Ale ponad połowa z tych, którzy na to pytanie odpowiedzieli przyznało, że było to możliwe, podając stres, brak skupienia i zmęczenie jako najczęstsze przyczyny wypadków przy pracy. Wśród zgłoszonych przypadków ekspozycji w 6,5% przypadków pacjent był zakażony HIV, w 12,3% był zakażony HCV i w 2,2% przypadków HBV. Ponad 94% eksponowanych na zakażoną krew pracowników opieki medycznej było szczepionych przeciwko HBV, chod większośd dawno nie kontrolowała poziomu przeciwciał anty-hbs w odpowiedzi na szczepienie. Znacznie rzadziej szczepienia przeciwko HBV przebyli pracownicy pomocniczy, pracujący w opiece zdrowotnej. W analizowanym okresie profilaktykę po ekspozycji na HIV rozpoczęto u 655 (7,6%) pracowników opieki medycznej. W 152 przypadkach (23,2%) leki antyretrowirusowe zostały odstawione po otrzymaniu ujemnego wyniku testu na HIV pacjenta, od którego pochodziła krew. Nie wszyscy pracownicy medyczni, u których istniały wskazania do rozpoczęcia profilaktyki poekspozycyjnej zgodzili się na jej przyjmowanie. Około 6% pracowników służby zdrowia przerwało przyjmowanie leków antyretrowirusowych przed upływem 4 tygodni, ze względu na występujące działania uboczne. Nie obserwowano poważnych działao ubocznych. W analizowanym okresie nie doszło do żadnego przypadku serokonwersji HIV, doszło natomiast do 2 przypadków zakażeo HCV. W komentarzu do tych danych eksperci ze szwajcarskiego ośrodka referencyjnego dla chorób przenoszonych przez krew w opiece medycznej podkreślili, że liczba zgłoszeo ekspozycji zawodowych wzrosła w oddziałach zabiegowych, co ich zdaniem wiązad należy z poprawą stanu wiedzy o istnieniu i zaletach profilaktyki poekspozycyjnej. Mimo że nie istnieje ryzyko zakażenia w następstwie kontaktu zakażonej krwi z nieuszkodzoną skórą eksperci szwajcarscy zalecają udzielenie pracownikowi medycznemu konsultacji i dokonanie oceny ryzyka przez osobę kompetentną, przede wszystkim wówczas, kiedy pacjent, od którego pochodziła krew jest zakażony HIV, HCV i/lub HBV. Stwierdzają też, że właściwe szkolenia i zalecenia używania środków ochronnych (rękawice, fartuchy ochronne) powinny doprowadzid do zmniejszenia liczby takich ekspozycji. Eksperci zwrócili też uwagę, iż istotne jest analizowanie zgłoszeo dotyczących ekspozycji zawodowych, gdyż może to pozwolid na poprawę działao profilaktycznych. W obserwacjach z Polski z początków lat 90. wynikało, że pracownicy opieki medycznej wykazywali dbałośd w własne bezpieczeostwo tylko wówczas, kiedy wiedzieli o zakażeniu HIV pacjenta, a tych, o których statusie serologicznym nie mieli żadnych informacji traktowali jako zupełnie dla siebie bezpiecznych, przy czym ich wiedza o ryzyku zakażenia i istnieniu profilaktyki poekspozycyjnej były dalece niewystarczające 28. W Warszawie w latach profilaktykę poekspozycyjną stosowano u 79 pracowników opieki medycznej, wśród których było 39 pielęgniarek, 17 lekarzy (w tym 2 chirurgów), 13 salowych, 7 studentów medycyny i 3 pracowników laboratoriów, a najczęstszy rodzaj ekspozycji stanowiło zakłucie igłą (70 przypadków, w 64 przypadkach igłą posiadającą światło), w 16 przypadkach krew pochodziła
4 4 od zakażonego HIV pacjenta. Ponad 30% pracowników medycznych poprzestawało na pierwszej wizycie w Poradni Profilaktyczno- Leczniczej. Wśród tych, którzy wykonali badania po 6 miesiącach od wypadku przy pracy (niektórzy jeszcze po 12 miesiącach) nie wykazano przypadków serokonwersji 29. Pracownicy medyczni częściej, niż osoby przyjmujące leki antyretrowirusowe w ramach pozazawodowej profilaktyki poekspozycjnej nie stosowali się do zaleceo związanych z badaniami po wypadku przy pracy. HIV jest tylko jednym z czynników chorobotwórczych, którymi zakazid się może pracownik służby zdrowia w następstwie kontaktu z krwią lub zakaźnymi płynami ustrojowymi uszkodzonej lub nieuszkodzonej skóry czy błon śluzowych. Ryzyko zakażenia znacznie częściej występującymi w Polsce wirusami zapaleo wątroby typu B i C jest wyższe, niż ryzyko zakażenia HIV. Dla HBV ryzyko przeniesienia na wrażliwego pracownika opieki zdrowotnej wynosi do 30%, dla HCV między 3 a 10%, rośnie dodatkowo ponad 10-krotnie, gdy pacjent ma wysoki poziom wiremii. W placówkach szpitalnych zdarzały się także przypadki zakażeo pracowników wirusami gorączek krwotocznych (argentyoskiej, boliwijskiej wirus Machupo, brazylijskiej wirus Sabia, Ebola, Kongo, Lassa, Marburg, wenezuelskiej wirus Guantario), wirusami dengi, Hendra, Kyasanur, Rift Valley Fever, Simian Foamy Virus, Varizella zoster, wirus Zachodniego Nilu i żółtej febry, a także bakteriami i riketsjami (m. in. Brucella abortus, Burkholderia mallei, Lepospira icterohaemorrhagiae, Mycobacterium leprae, tuberculosis, Neisseria gonorrhoeae, Ricketsia typhi, Treponema pallidum) i drożdżakami (m. in. Cryptococcus neoformans) Co należy zrobid bezpośrednio po zakłuciu (skaleczeniu) ostrym narzędziem zanieczyszczonym zawierającą HIV krwią? Bezpośrednio po wypadku przy pracy, w którym doszło do kontaktu parenteralnego lub kontaktu błon śluzowych z materiałem zakaźnym wskazane jest, by: miejsce zakłucia igłą do iniekcji lub skaleczenia ostrym narzędziem wymyd dużą ilością wody z mydłem, krew rozpryśniętą na skórę, do nosa lub jamy ustnej wypłukad wodą, oko przepłukad czystą wodą lub roztworem fizjologicznym soli. Nie udowodniono dotąd, by używanie środków antyseptycznych zmniejszało ryzyko zakażenia drobnoustrojami przenoszonymi przez krew, ale ich stosowanie nie jest przeciwwskazane 31. Eksperci niemieccy i austriaccy zalecają wymuszanie krwawienia z miejsca zakłucia poprzez ucisk i masowanie otaczających skaleczenie tkanek, powyżej zranienia, przez 1 minutę lub dłużej 32 ; podkreślono to zalecenie wyraźnie w zaleceniach z 2008r. 33. Takiego postępowania nie polecają eksperci amerykaoscy (teoretycznie zbyt silny ucisk spowodowad może uszkodzenie tkanek ułatwiające wniknięcie wirusa) 1. Eksperci niemieccy sugerują też, by po wyciśnięciu krwi ze skaleczonego miejsca intensywnie je przepłukad lub położyd na nim wacik nasączony wirusobójczym środkiem antyseptycznym, który powinien byd wilgotny przez około 10 minut. Nie zalecają takiego postępowania inni eksperci. Ekspozycja na HIV uszkodzonej lub zmienionej zapalnie skóry wymaga dokładnego wymycia dużą ilością wody i mydła. Ryzyko zakażenia poprzez kontakt zakażonej krwi z błonami śluzowymi jest niewielkie, wskazane jest więc zachowanie w takiej sytuacji spokoju i rozsądku - w literaturze medycznej opisano przypadek, gdy po pryśnięciu zakażonej krwi do oka lekarza pielęgniarka podała mu do przepłukania spirytus. Można sobie wyobrazid konsekwencje takiego zdarzenia, chod nie mają one żadnego związku z HIV. Poza HIV rozważyd należy również ryzyko zakażenia wirusami zapalenia wątroby B i C, a także innymi chorobami zakaźnymi. 3. Uzasadnienie stosowania profilaktyki poekspozycyjnej Określenie profilaktyka po ekspozycji na HIV dotyczy stosowania leków antyretrowirusowych w sytuacjach, kiedy kontakt z HIV naraża z dużym prawdopodobieostwem na zakażenie osobę dotąd niezakażoną. Od 1988r. coraz bardziej powszechne stawało się stosowanie zydowudyny (ZDV, Retrovir TM ) przez pracowników służby zdrowia w celu zmniejszenia ryzyka zakażenia zawodowego HIV 34. Podstawę dla takiego postępowania stanowiły zarówno wyniki doświadczeo na zwierzętach, jak i rozważania teoretyczne, sugerujące iż podawanie ZDV po kontakcie z HIV może zmniejszyd ryzyko zakażenia. Informacje o pierwotnej infekcji wywołanej SIV (ang. simian immunodeficiency virus małpi wirus upośledzenia odporności) wskazują, iż bezpośrednio po zakażeniu infekcja dotyka komórek dendrytycznych w miejscu wniknięcia wirusa, zaś w ciągu pierwszych godzin komórki te wędrują do okolicznych węzłów chłonnych, a wirus wykrywany jest we krwi obwodowej po 5 dniach 35, co sugeruje istnienie krótkiego okresu, kiedy interwencja poekspozycyjna przy użyciu leków antyretrowirusowych może zmodyfikowad lub zapobiec replikacji HIV. W badaniach na zwierzętach wykazano też, że przyjmowanie profilaktyczne leków antyretrowirusowych powinno byd rozpoczęte w ciągu godzin, nie jest skuteczne po upływie 72 godzin od ekspozycji 36. Przyjmowanie leków przez 28 dni jest skuteczniejsze, niż przyjmowanie ich przez 3 i 10 dni 37. W późniejszych badaniach potwierdzono, że wczesne rozpoczęcie przyjmowania leków antyretrowirusowych i dokładne stosowanie się do zaleceo (nieprzerywanie leczenia) oraz niedokonywanie ponownych ekspozycji jest kluczowe dla skuteczności profilaktyki poekspozycyjnej 38. Jednakże doniesienia o skuteczności profilaktyki poekspozycyjnej w szybko wykrytych sytuacjach przetoczenia lub podania dożylnie mniejszej ilości zakażonej HIV krwi nie są jednoznaczne. Nie zapobiegło zakażeniu rozpoczęcie podawania ZVD (zmienionej później na ddi i interferon α) po 45 minutach od omyłkowego podania pacjentowi 5 ml znakowanych 111 In krwinek białych chorego w terminalnym stadium AIDS 39.
5 5 Zapobiegło infekcji podanie trzech leków antyretrowirusowych (ZVD, 3TC i indinawiru, zamienionego najpierw na ritonawir, a następnie na nelfinawir) 13-letniemu pacjentowi, który otrzymał krew pochodzącą od dawcy, u którego krótko później rozpoznano ostrą infekcję retrowirusową (infekcję pierwotną) 40. Nie doszło również do zakażenia 22- letniego mężczyzny, który wstrzyknął sobie w celach samobójczych 2 ml krwi zakażonego HIV przyjaciela. Przyjaciel był zakażony HIV od przynajmniej 11 lat, był leczony (d4t, 3TC i newirapina), jego poziom wiremii był niższy od 50 kopii RNA HIV/ml, a liczba komórek CD4 wynosiła 300/μl. Po 22 godzinach mężczyzna otrzymał profilaktykę poekspozycyjną, składająca się z 5 leków przez pierwszy tydzieo, przez 3 następne tygodnie z czterech leków. Dzieo po wstrzyknięciu krwi wykryto u mężczyzny obecnośd przeciwciał anty-hiv, których miano zmniejszało się w następnych dniach, stając się niewykrywalne po 43 dniach. Testy w kierunku obecności HIV RNA były ujemne przez cały okres obserwacji. Pojawienie się przeciwciał anty-hiv dzieo po wstrzyknięciu zakażonej krwi było najprawdopodobniej spowodowane ich podaniem wraz zakażoną HIV krwią 41. W profilaktyce poekspozycyjnej u zwierząt próbowano stosowad wiele leków antyretrowirusowych. W badaniach nad ZDV wielokrotnie wykazano, iż ekspozycja na dużą ilośd wirusa, opóźnienie podawania leków antyretrowirusowych, skrócenie czasu ich stosowania i zmniejszanie dawek leków zmniejszają skutecznośd profilaktyki poekspozycyjnej 42, 43, 44. Ze względów etycznych niemożliwe jest przeprowadzenie badao klinicznych z użyciem placebo, które mogłyby udowodnid skutecznośd leków antyretrowirusowych w zapobieganiu poekspozycyjnemu zakażeniu HIV. Firma produkująca zydowudynę (ZDV, Retrovir ), wówczas Burroughs Wellcome Company, próbowała przeprowadzid takie badania pod koniec lat 80. Nie udało się jednak zebrad dostatecznie licznej grupy pracowników medycznych do przeprowadzenia randomizowanej, podwójnie ślepej próby: częśd pracowników medycznych nie akceptowała możliwości przyjmowania placebo, częśd nie godziła się na przyjmowanie zydowudyny, w związku z tym rekrutację do badao wstrzymano w czerwcu 1989 r. 45, 46. We wstępnych wynikach tych badao, w których placebo lub ZDV stosowano w dawce 200mg co 4 godziny, przez 6 tygodni, wykazano, iż najczęstszymi objawami ubocznymi leku były nudności i wymioty, jednak żaden z uczestniczących w badaniu pracowników służby zdrowia nie przerwał przyjmowania leku, ani placebo, z powodu działao ubocznych. Mimo to jeszcze w początkach lat 90. pojawiały się głosy lekarzy sugerujących, iż stosowanie ZDV nie powinno byd zalecane pracownikom medycznym, między innymi z powodu jej toksyczności 47. Dopiero wyniki badao francusko- brytyjsko-amerykaoskich dostarczyły informacji o skuteczności profilaktycznego podawania ZDV u ludzi 48, 49. Analizy retrospektywne, prowadzone w wielu krajach, mają jednak swoje ograniczenia. Dobór badanych nie był jednakowy, w różny sposób informowano pracowników medycznych o wskazaniach do stosowania profilaktyki, zgłaszano i poddawano analizie na ogół tylko poważne wypadki przy pracy, itd. Ponadto liczba osób, u których doszło do zakażenia była niewielka (31, w tym 23 z USA, 5 z Francji, 3 z Wielkiej Brytanii). Mimo wszystkich ograniczeo badania te wykazały, iż profilaktyczne stosowanie ZDV zmniejsza ryzyko zakażenia 79- krotnie. W pierwszych latach profilaktycznego stosowania zydowudyny ciąża stanowiła przeciwwskazanie dla przyjmowania leku, a kobietom nie będącym w ciąży, decydującym się na przyjmowanie leku zalecano stosowanie skutecznej antykoncepcji. W 1994r. opublikowano wyniki podwójnie ślepej próby z użyciem placebo, która wykazała, iż podawanie ZDV kobietom zakażonym HIV w czasie ciąży (od 14 tygodnia), także podczas porodu, a potem noworodkom przez pierwszych 6 tygodni życia zmniejsza o 67% częstośd zakażeo okołoporodowych u dzieci, nie powodując u nich poważniejszych działao ubocznych 50. Jak wykazano później tylko częśd ochronnego działania ZDV tłumaczyd można zmniejszeniem ilości HIV we krwi matki, co sugeruje, iż wykazywane przez nią działanie ochronne powodowane jest także przez inny mechanizm 51. Jak dotąd doświadczenia dotyczące potencjalnego wpływu leków antyretrowirusowych na rozwijający się płód i noworodka są niepełne. Przy rozważaniu skuteczności profilaktyki poekspozycyjnej należy brad pod uwagę ograniczenia wszystkich przedstawionych wyżej badao. Nie wiadomo, jak dalece wyniki badao na zwierzętach przenosid można na człowieka, a droga zakażenia matka - dziecko nie jest podobna do ekspozycji zawodowej. W podsumowaniu dostępnej literatury medycznej Young i wsp. podkreślają, że stosowanie profilaktyki po zawodowej ekspozycji na HIV oparte jest na ograniczonej liczbie bezpośrednich dowodów skuteczności, jednak nie jest prawdopodobne przeprowadzenie badao pod kontrolą placebo, które mogłyby tę kwestię definitywnie wyjaśnid. Dlatego na podstawie dotychczasowych wyników badao zalecane jest stosowanie przez 4 tygodnie leków antyretrowirusowych rozpoczęte tak szybko, jak tylko to możliwe po ekspozycji, do której doszło podczas wykonywania pracy zawodowej. Nie ma dotąd dowodów wspierających podawanie kilku leków, jednakże ze względu na sukces skojarzonej terapii w leczeniu osób zakażonych HIV leczenie skojarzone powinno byd stosowane. Pracownik służby zdrowia powinien otrzymad konsultację dotyczącą spodziewanych działao ubocznych i strategii ich łagodzenia. Powinien byd także informowany, że profilaktyka poekspozycyjna nie jest 100% skuteczna Badanie osoby, od której pochodziła krew lub zakaźny płyn ustrojowy Jeśli wiadomo, że krew lub potencjalnie zakaźne płyny ustrojowe pochodziły od pacjenta zakażonego HIV, wówczas dostępne informacje o stadium infekcji (bezobjawowe, AIDS, liczba komórek CD4, wiremia, wcześniejsze i obecne leczenie antyretrowirusowe) powinny byd włączone do rozważao o wyborze właściwego zestawu leków antyretrowirusowych. Jeśli informacje te nie są dostępne natychmiast, rozpoczęcie profilaktyki poekspozycyjnej, jeśli jest ona wskazana, powinno nastąpid możliwie szybko. Ewentualne zmiany mogą byd dokonane później. Eksperci amerykaoscy nie zalecają wykonywania pacjentom, od których pochodziła krew, testów poszukujących bezpośrednio wirusa: antygenu p24 czy HIV RNA. Pomiar poziomu wiremii informuje tylko o ilości wolnego wirusa (nie związanego z zakażonymi komórkami) we krwi obwodowej, zaś latentnie zakażone komórki mogą przenosid wirus nawet przy niewykrywalnej wiremii. Wprawdzie niski jej poziom (np. < kopii RNA HIV/ml, lub jeszcze niższy) wskazuje na prawdopodobnie niskie miano wirusa, jednakże nie wyklucza prawdopodobieostwa przeniesienia zakażenia. Nie określono dotąd poziomu wiremii, poniżej którego nie dochodziłoby do przeniesienia HIV z matki na dziecko 53, 54. Jeśli status serologiczny pacjenta nie jest znany, wówczas powinna zostad dokonana ocena prawdopodobieostwa zakażenia HIV. Informacje z historii choroby (np. wyniki badao laboratoryjnych, rozpoznanie wstępne, dane z wywiadu) lub informacje od pacjenta mogą sugerowad lub wykluczad możliwośd zakażenia HIV. Informacje, które należy uwzględnid to: wyniki ewentualnie wykonywanych wcześniej testów anty-hiv lub wyniki badao immunologicznych (np. liczba komórek CD4), objawy kliniczne (np. ostre objawy sugerujące pierwotną
PROCEDURA POSTĘPOWANIA POEKSPOZYCYJNEGO W PRZYPADKU WYSTĄPIENIA NARAŻENIA ZAWODOWEGO NA MATERIAŁ ZAKAŹNY
PROCEDURA POSTĘPOWANIA POEKSPOZYCYJNEGO W PRZYPADKU WYSTĄPIENIA NARAŻENIA ZAWODOWEGO NA MATERIAŁ ZAKAŹNY 1. CEL Celem procedury jest określenie zasad postępowania w przypadku wystąpienia u pracownika ekspozycji
Bardziej szczegółowoPostępowanie poekspozycyjne u osób naraŝonych zawodowo na patogeny przenoszone droga krwi - Rekomendacje PTN AIDS
Dr n med. Marek Beniowski Postępowanie poekspozycyjne u osób naraŝonych zawodowo na patogeny przenoszone droga krwi - Rekomendacje PTN AIDS NaraŜenie zawodowe na czynniki zakaźne dotyczy najczęściej wirusów
Bardziej szczegółowoRyzyko zakażenia HIV. dr med. Anna Kalinowska-Nowak Klinika Chorób Zakaźnych CMUJ w Krakowie
Ryzyko zakażenia HIV profilaktyka przed i poekspozycyjna dr med. Anna Kalinowska-Nowak Klinika Chorób Zakaźnych CMUJ w Krakowie Ekspozycja zawodowa Sytuacja w miejscu pracy, w której dochodzi do narażenia
Bardziej szczegółowoWYDZIAŁOWA KSIĘGA JAKOŚCI KSZTAŁCENIA. Procedura 21. Postępowanie w przypadku ekspozycji na materiał zakaźny
Procedura 21 Postępowa w przypadku ekspozycji na materiał zakaźny 1 1. ZAKRES PROCEDURY Procedura dotyczy wszystkich studentów w trakcie praktycznej nauki zawodu. 2. TERMINOLOGIA Ekspozycja - naraże na
Bardziej szczegółowoCo robię, aby nie zachorować na AIDS? Mateusz Hurko kl. III AG
Co robię, aby nie zachorować na AIDS? Mateusz Hurko kl. III AG -Czym jest HIV? -HIV jest wirusem. Jego nazwa pochodzi od: H human I immunodeficiency ludzki upośledzenia odporności V virus wirus -To czym
Bardziej szczegółowoPostępowanie przed- i poekspozycyjne na patogeny przenoszone przez krew
Postępowanie przed- i poekspozycyjne na patogeny przenoszone przez krew Zakład Immunopatologii Chorób Zakaźnych i Pasożytniczych Kamila Caraballo Cortes EKSPOZYCJA ZAWODOWA narażenie na materiał potencjalnie
Bardziej szczegółowoRozdzia³ IX. Wybrane aspekty profilaktyki poekspozycyjnej zaka eñ HIV (PEP) Edyta Gr¹bczewska
Edyta Gr¹bczewska Rozdzia³ IX Wybrane aspekty profilaktyki poekspozycyjnej zaka eñ HIV (PEP) Pierwszą próbę sformułowania zasad postępowania w wypadku ekspozycji zawodowej na zakażenie HIV podjęto w 1982
Bardziej szczegółowo1 grudnia - Światowy Dzień AIDS
1 grudnia - Światowy Dzień AIDS HIV to ludzki wirus upośledzenia (niedoboru) odporności. Może wywołać zespół nabytego upośledzenia odporności AIDS. Ze względu na skalę zakażeń i tempo rozprzestrzeniania
Bardziej szczegółowoProfilaktyka poekspozycyjna:
Profilaktyka poekspozycyjna: Wstęp HIV w pewnych sytuacjach może zagrażać pracownikom służby zdrowia: ginekologom, położnikom, położnym, pielęgniarkom. Ale nie tylko HIV może być niebezpieczny dla pracowników
Bardziej szczegółowoII. Narażenie występuje podczas wykonywania następujących czynności: realizacja zadań z zakresu kwalifikowanej pierwszej pomocy
Załącznik nr 5 Ramowa procedura postępowania poekspozycyjnego dotycząca potencjalnego narażenia na kontakt z materiałem biologicznie niebezpiecznym (wirus HIV, HBV, HCV) - dla ratowników ksrg I. Materiał
Bardziej szczegółowozarządza się co następuje:
Zarządzenie nr 44 Dyrektora Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego w Legnicy z dnia 5 lutego 2009 roku w sprawie: wprowadzenia procedury klinicznej zarządza się co następuje: 1 Z dniem 5 lutego 2009
Bardziej szczegółowoU M O W A Nr. 3. Czynności medyczne będą zlecane na podstawie pisemnego zlecenia Zleceniodawcy.
U M O W A Nr zawarta w dniu r. w Warszawie pomiędzy: NIP., REGON. zwanym w treści umowy Zleceniodawcą, którego reprezentuje: a Samodzielnym Publicznym Zakładem Opieki Zdrowotnej Wojewódzki Szpital Zakaźny
Bardziej szczegółowoUrząd Miasta Bielsko-Biała - um.bielsko.pl Wygenerowano: /21:04:46 1 GRUDNIA ŚWIATOWYM DNIEM WALKI Z AIDS
1 GRUDNIA ŚWIATOWYM DNIEM WALKI Z AIDS AIDS (ang. A quired I mmune D eficiency Syndrome) zespół nabytego niedoboru odporności jest późnym (końcowym) etapem zakażenia HIV (ang. H uman I mmunodeficiency
Bardziej szczegółowoSłownik pojęć i skrótów A
Słownik pojęć i skrótów 1 1 Słownik pojęć i skrótów A Abakawir (ABC) Ziagen - nukleozydowy inhibitor odwrotnej transkryptazy ACTG - AIDS Clinical Trials Group (Zespół Badań Klinicznych nad AIDS): sieć
Bardziej szczegółowoZapobieganie zranieniom w świetle nowej ustawy Rzeszów 2014
Zapobieganie zranieniom w świetle nowej ustawy Rzeszów 2014 Dorota Kudzia-Karwowska Kierownik CS SPSK-M ŚUM w Katowicach Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu
Bardziej szczegółowoTo warto wiedzieć o HIV
Opracowanie: dr n. med. Dorota Rogowska-Szadkowska Projekt graficzny: heroldart.com To warto wiedzieć o HIV Warszawa 2015 ISBN 978-83-87068-57-8 Egzemplarz bezpłatny sfinansowany przez Krajowe Centrum
Bardziej szczegółowoU M O W A Nr. z siedzibą:.., NIP.,REGON... zwanym w treści umowy Zleceniodawcą, którego reprezentuje:
U M O W A Nr zawarta w dniu..r. w Warszawie pomiędzy:.. z siedzibą:.., NIP.,REGON... zwanym w treści umowy Zleceniodawcą, którego reprezentuje: a Wojewódzkim Szpitalem Zakaźnym w Warszawie, 01-201 Warszawa,
Bardziej szczegółowoCopyright by Krajowe Centrum ds. AIDS Warszawa 2008 Wydanie pierwsze
LECZENIE ANTYRETROWIRUSOWE (ARV) Materiały informacyjne dla osób żyjących z HIV Elżbieta Bąkowska, Dorota Rogowska-Szadkowska Copyright by Krajowe Centrum ds. AIDS Warszawa 2008 Wydanie pierwsze Leczenie
Bardziej szczegółowoU M O W A Nr. zawarta w dniu... r. w Warszawie pomiędzy:... NIP..., REGON... zwanym w treści umowy Zleceniodawcą, którego reprezentuje:...
U M O W A Nr zawarta w dniu... r. w Warszawie pomiędzy:....... NIP..., REGON... zwanym w treści umowy Zleceniodawcą, którego reprezentuje:... a Samodzielnym Publicznym Zakładem Opieki Zdrowotnej Wojewódzki
Bardziej szczegółowoNA ZAKAŻENIE HBV i HCV
NA ZAKAŻENIE HBV i HCV Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Gdańsku 18.04.2016r. Aneta Bardoń-Błaszkowska HBV - Hepatitis B Virus Simplified diagram of the structure of hepatitis B virus, Autor
Bardziej szczegółowoPROCEDURA POSTĘPOWANIA PO EKSPOZYCJI NA POTENCJALNIE ZAKAŹNY MATERIAŁ BIOLOGICZNY SPIS TREŚCI. mgr inż. Monika Wierzbicka Józefa Wątorek Piotr Cholewa
Strona 1 z 6 SPIS TREŚCI 1. Cel procedury 2. Przedmiot procedury 3. Zakres stosowania 4. Dokumenty bazowe 5. Definicje 6. Odpowiedzialność i uprawnienia 7. Sposób postępowania po ekspozycji 8. Załączniki
Bardziej szczegółowoTesty dla kobiet w ciąży. Zakażenie HIV i AIDS u dzieci.
Testy dla kobiet w ciąży. Zakażenie HIV i AIDS u dzieci. dr n. med. Agnieszka Ołdakowska Klinika Chorób Zakaźnych Wieku Dziecięcego Warszawski Uniwersytet Medyczny Wojewódzki Szpital Zakaźny w Warszawie
Bardziej szczegółowoPROFILAKTYKA POEKSPOZYCYJNA
Weronika Rymer Marek Beniowski Elżbieta Mularska 25 PROFILAKTYKA POEKSPOZYCYJNA PO NARAŻENIU NA ZAKAŻENIE HIV, HBV, HCV Niniejsze rekomendacje zostały ustalone na spotkaniu roboczym PTNAIDS, które odbyło
Bardziej szczegółowo... PROCEDURA : POSTĘPOWANIE PO EKSPOZYCJI ZAWODOWEJ NA KREW I INNY POTENCJALNIE INFEKCYJNY MATERIAŁ BIOLOGICZNY
... opracował......... pieczątka zakładu data aktualizacji P-06 PROCEDURA : POSTĘPOWANIE PO EKSPOZYCJI ZAWODOWEJ NA KREW I INNY POTENCJALNIE INFEKCYJNY MATERIAŁ BIOLOGICZNY Przedmiotem procedury jest opis
Bardziej szczegółowoWIRUSOWE ZAPALENIE WĄTROBY TYPU C PROGRAM PROFILAKTYKI ZAKAŻEŃ HCV
WIRUSOWE ZAPALENIE WĄTROBY TYPU C PROGRAM PROFILAKTYKI ZAKAŻEŃ HCV Wątroba to największy i bardzo ważny narząd! Produkuje najważniejsze białka Produkuje żółć - bardzo istotny czynnik w procesie trawienia
Bardziej szczegółowoUchroń się przed HIV/AIDS
Uchroń się przed HIV/AIDS Dlaczego wiedza na temat HIV/AIDS jest tak ważna? HIV i AIDS zabiły już miliony ludzi na świecie. Na HIV nie ma lekarstwa. Każdy, kto nie wie jak się ustrzec przed HIV, może się
Bardziej szczegółowoPowiatowa Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Wieruszowie
Powiatowa Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Wieruszowie Hcv HCV to wirus zapalenia wątroby typu C EPIDEMIOLOGIA Wg danych Państwowego Zakładu Higieny i Instytutu Hematologii i Transfuzjologii, uznawanych
Bardziej szczegółowoŻyć z wirusem Poradnik dla osób żyjących z HIV
Żyć z wirusem Poradnik dla osób żyjących z HIV Pamięci dr Ireny Głowaczewskiej Wiedza dotycząca HIV/AIDS zmienia się i powiększa bardzo szybko. Dlatego zawsze sprawdzaj datę powstania informacji, które
Bardziej szczegółowoAneks III. Zmiany w odpowiednich punktach charakterystyki produktu leczniczego i ulotkach dla pacjenta
Aneks III Zmiany w odpowiednich punktach charakterystyki produktu leczniczego i ulotkach dla pacjenta Uwaga: Konieczna może być późniejsza aktualizacja zmian w charakterystyce produktu leczniczego i ulotce
Bardziej szczegółowoEdukacja i świadomość na temat zakażeń HCV
Edukacja i świadomość na temat zakażeń HCV Krzysztof Tomasiewicz Katedra i Klinika Chorób Zakaźnych Uniwersytet Medyczny w Lublinie Edukacja Jakie tematy szkoleń (nauczania)?: 1. Co to jest HCV, czym
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1)
Bezpieczeństwo i higiena pracy przy wykonywaniu prac związanych z narażeniem na zranienie ostrymi narzędziami używanymi przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych. Dz.U.2013.696 z dnia 2013.06.19 Status: Akt
Bardziej szczegółowo- Human. - Immunodeficenc. - Virus. (ludzki) (upośledzenie odporności immunologicznej) (wirus)
H I V - Human (ludzki) - Immunodeficenc (upośledzenie odporności immunologicznej) - Virus (wirus) Drogi zakaŝenia HIV Kontakt zakaŝonej krwi z krwią lub błoną śluzową osoby niezakaŝonej, np. uŝywanie tej
Bardziej szczegółowoGRUPA ROBOCZA HIGIENA RĄK MATERIAŁY POMOCNICZE DLA AUDYTORÓW WIODĄCYCH PROGRAMU CLEAN CARE IS SAFER CARE ZGODNIE Z WYTYCZNYMI WHO
GRUPA ROBOCZA HIGIENA RĄK MATERIAŁY POMOCNICZE DLA AUDYTORÓW WIODĄCYCH PROGRAMU CLEAN CARE IS SAFER CARE ZGODNIE Z WYTYCZNYMI WHO WYJAŚNIENIE POJĘĆ STREFA PACJENTA, STREFA PRACOWNIKA OCHRONY ZDROWIA, PUNKT
Bardziej szczegółowoStandardy leczenia wirusowych zapaleń wątroby typu C Rekomendacje Polskiej Grupy Ekspertów HCV - maj 2010
Standardy leczenia wirusowych zapaleń wątroby typu C Rekomendacje Polskiej Grupy Ekspertów HCV - maj 2010 1. Leczeniem powinni być objęci chorzy z ostrym, przewlekłym zapaleniem wątroby oraz wyrównaną
Bardziej szczegółowoKwestionariusz wiedzy dla pracowników programów i placówek narkotykowych
Inicjatywa EMCDDA na rzecz redukcji szkód Zwiększanie testowania na obecność wirusa zapalenia wątroby (WZW) typu C oraz skierowań do leczenia wśród iniekcyjnych użytkowników narkotyków w programach i placówkach
Bardziej szczegółowoHI H V? AI A DS D? J.Kadowska 2006
W Ŝyciu jak w tańcu kaŝdy krok ma znaczenie. HIV? AIDS? J.Kadowska 2006 HIV? To ludzki wirus upośledzenia odporności AIDS? To zespół nabytego upośledzenia odporności to końcowy etap zakażenia wirusem HIV
Bardziej szczegółowoAneks IV. Wnioski naukowe
Aneks IV Wnioski naukowe 1 Wnioski naukowe Od czasu dopuszczenia produktu Esmya do obrotu zgłoszono cztery przypadki poważnego uszkodzenia wątroby prowadzącego do transplantacji wątroby. Ponadto zgłoszono
Bardziej szczegółowoPilotażowy Program Profilaktyki Zakażeń HCV. Zakażenia i zachorowania etiologii HCV - epidemiologia i profilaktyka
Pilotażowy Program Profilaktyki Zakażeń HCV Zakażenia i zachorowania etiologii HCV - epidemiologia i profilaktyka Rozpowszechnienie zakażeń HCV Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że zakażeni HCV stanowią
Bardziej szczegółowoZakażenia wywołane przez paciorkowce z grupy A. Informacje dla pacjentów
Zakażenia wywołane przez paciorkowce z grupy A. Informacje dla pacjentów Health Protection Scotland Co to są zakażenia wywołane przez paciorkowce z grupy A? Paciorkowce z grupy A (ang. Group A Streptococcus,
Bardziej szczegółowoINFORMACJA DLA OSÓB POWRACAJĄCYCH Z REGIONU AFRYKI ZACHODNIEJ. Gwinea, Liberia, Sierra Leone, Nigeria
INFORMACJA DLA OSÓB POWRACAJĄCYCH Z REGIONU AFRYKI ZACHODNIEJ Gwinea, Liberia, Sierra Leone, Nigeria Od lutego 1014r. wystepują zachorowania na gorączkę krwotoczną Ebola w państawach Afryki Zachodniej.
Bardziej szczegółowoWybrane procedury zapewniające bezpieczeństwo studentów podczas praktycznej nauki zawodu
Wybrane procedury zapewniające bezpieczeństwo studentów podczas praktycznej nauki zawodu Barbara Prażmowska Wydział Nauk o Zdrowiu CM-UJ Zagadnienia Regulacje prawne dotyczące ochrony zdrowia pracowników
Bardziej szczegółowoWojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna we Wrocławiu GORĄCZKA KRWOTOCZNA E B O L A. Dr n. med. Jacek Klakočar
GORĄCZKA KRWOTOCZNA E B O L A Dr n. med. Jacek Klakočar Dolnośląski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny we Wrocławiu Gorączka krwotoczna Ebola (inaczej: choroba wywołana przez wirusa Ebola [Ebola
Bardziej szczegółowoAIDS AIDS jest nabytym zespołem upośledzenia odporności, którego skrót (AIDS) wywodzi się od pierwszych liter nazwy angielskiej: (A)cquired (I)mmune
AIDS AIDS jest nabytym zespołem upośledzenia odporności, którego skrót (AIDS) wywodzi się od pierwszych liter nazwy angielskiej: (A)cquired (I)mmune (D)eficiency (S)yndrome. Przyczyny zakażenia AIDS Czynnikiem
Bardziej szczegółowoPROPONOWANE PRZEZ PTN AIDS SCHEMATY TERAPEUTYCZNE DO STOSOWANIA U OSÓB ZAKAŻONYCH HIV W CELU OPRACOWANIA PROGRAMU POLITYKI ZDROWOTNEJ PN
PROPONOWANE PRZEZ PTN AIDS SCHEMATY TERAPEUTYCZNE DO STOSOWANIA U OSÓB ZAKAŻONYCH HIV W CELU OPRACOWANIA PROGRAMU POLITYKI ZDROWOTNEJ PN. LECZENIE ANTYRETROWIRUSOWE OSÓB ŻYJĄCYCH Z WIRUSEM HIV W POLSCE
Bardziej szczegółowoAspekty prawne w kontekście zagrożenia funkcjonariuszy i pracowników SW ekspozycją na wirusa HIV
Aspekty prawne w kontekście zagrożenia funkcjonariuszy i pracowników SW ekspozycją na wirusa HIV Zespół Służby Medycyny Pracy i Bezpieczeństwa i Higieny Pracy Centralny Zarząd Służby Więziennej Ustawa
Bardziej szczegółowoSchemat postępowania diagnostycznego
Schemat postępowania diagnostycznego badanie 1 EIA EIA + EIA wynik ujemny badanie 2 EIA EIA - (badanie2) (ponownie pobrać krew i powtórzyć badanie) test potwierdzenia (TP) TP + (badanie2) TP nieokreślony
Bardziej szczegółowoZachowuje wszelkie środki ostrożności, mające na celu zapobieżenie własnemu zakażeniu- stosowanie ochron osobistych
Jak ma postąpić lekarz pierwszego kontaktu (w POZ), który podejrzewa lub rozpoznaje chorobę szczególnie niebezpieczną i wysoce zakaźną, stanowiącą zagrożenie dla zdrowia publicznego w tym: Zachowuje wszelkie
Bardziej szczegółowoŚwiatowy Dzień Pamięci o Zmarłych na AIDS
Światowy Dzień Pamięci o Zmarłych na AIDS Przypada w dniu 17 maja każdego roku Warszawa, 2013 HIV- ludzki wirus niedoboru odporności powoduje AIDS- zespół nabytego niedoboru odporności Z kart historii
Bardziej szczegółowoWirus zapalenia wątroby typu B
Wirus zapalenia wątroby typu B Kliniczne następstwa zakażenia odsetek procentowy wyzdrowienie przewlekłe zakażenie Noworodki: 10% 90% Dzieci 1 5 lat: 70% 30% Dzieci starsze oraz 90% 5% - 10% Dorośli Choroby
Bardziej szczegółowoGorączka krwotoczna Ebola informacja dla podróżnych 21 października 2014 r. Wersja 3
KOMISJA EUROPEJSKA DYREKCJA GENERALNA ds. ZDROWIA IKONSUMENTÓW Dyrekcja ds. zdrowia publicznego Wydział zagrożeń dla zdrowia Sekretariat Komitetu Bezpieczeństwa Zdrowia Gorączka krwotoczna Ebola informacja
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 19 czerwca 2013 r. Poz. 696 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 6 czerwca 2013 r.
DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 19 czerwca 2013 r. Poz. 696 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 6 czerwca 2013 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu
Bardziej szczegółowoVI.2 Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu Zanacodar Combi przeznaczone do publicznej wiadomości
VI.2 Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu Zanacodar Combi przeznaczone do publicznej wiadomości VI.2.1 Omówienie rozpowszechnienia choroby Szacuje się, że wysokie ciśnienie krwi jest przyczyną
Bardziej szczegółowopod redakcją Doroty Rogowskiej-Szadkowskiej Pamięci dr Ireny Głowaczewskiej
Żyć z wirusem 2 Żyć z wirusem pod redakcją Doroty Rogowskiej-Szadkowskiej Poradnik dla osób żyjących z HIV Pamięci dr Ireny Głowaczewskiej 2006 r. 3 Spis treści Wstęp Jak żyć z wirusem? Dorota Rogowska-Szadkowska
Bardziej szczegółowoDrogi zakażenia. kontakt seksualny (sperma, preejakulat, śluz szyjkowy), dot. także kontaktów oralnych,
Zespół nabytego niedoboru odporności, AIDS końcowe stadium zakażenia wirusem zespołu nabytego braku odporności (HIV) charakteryzujące się bardzo niskim poziomem limfocytów, a więc wyniszczeniem układu
Bardziej szczegółowoProfilaktyka zakażenia HBV, HCV i HIV po ekspoz zawodowej
Profilaktyka zakażenia HBV, HCV i HIV po ekspoz zawodowej Profilaktyka poekspozycyjna (ang.: post-exposure prophylaxis, PEP) obejmuje postępowanie profilaktyczne zdezynfekowanie miejsca narażenia), szczepienie
Bardziej szczegółowoMieszkańcy naszego miasta mogli też oglądać spoty wyświetlane na multimedialnych ekranach o tematyce tolerancji wobec zakażonych wirusem HIV.
Grupa Olsztyńskich Społecznych Instruktorów Młodzieżowych SIM tradycyjnie, co roku przygotowała kampanię związaną z Światowym Dniem AIDS obchodzonym 1 grudnia. W listopadzie zebrali od swoich szkolnych
Bardziej szczegółowoEPIDEMIOLOGIA DANE KRAJOWE
EPIDEMIOLOGIA DANE KRAJOWE Dane krajowe zostały opracowane na podstawie informacji przekazanych przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - Państwowy Zakład Higieny (zwany dalej NIZP-PZH) oraz zamieszczonych
Bardziej szczegółowoZASZCZEP SIĘ PRZED PODRÓŻĄ WOJEWÓDZKA STACJA SANITARNO EPIDEMIOLOGICZNA W POZNANIU
INFORMACJA NA TEMAT SZCZEPIEŃ OCHRONNYCH PRZED WYJAZDEM ZA GRANICĘ W ciągu ostatnich lat zauważa się wzrost liczby osób wyjeżdżających poza granice Polski. Szczepienia dla osób wyjeżdżających wiążą się
Bardziej szczegółowoLECZENIE CHOROBY LEŚNIOWSKIEGO - CROHNA (chlc) (ICD-10 K 50)
Załącznik B.32. LECZENIE CHOROBY LEŚNIOWSKIEGO - CROHNA (chlc) (ICD-10 K 50) ZAKRES ŚWIADCZENIA GWARANTOWANEGO ŚWIADCZENIOBIORCY A. Leczenie infliksymabem 1. Leczenie choroby Leśniowskiego-Crohna (chlc)
Bardziej szczegółowoUlotka dołączona do opakowania: informacja dla użytkownika. Bendamustine Kabi, 2,5 mg/ml, proszek do sporządzania koncentratu roztworu do infuzji
Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla użytkownika Bendamustine Kabi, 2,5 mg/ml, proszek do sporządzania koncentratu roztworu do infuzji Bendamustini hydrochloridum Należy uważnie zapoznać się
Bardziej szczegółowoIndywidualna Karta Ekspozycji
Indywidualna Karta Ekspozycji CZĘŚĆ A pieczątka jednostki organizacyjnej data 1. Imię i nazwisko poszkodowanej osoby:. 2. Data i godzina zdarzenia:... 3. Miejsce zdarzenia.. 4. Typ ekspozycji przezskórna
Bardziej szczegółowoŚwiatowy Dzień Pamięci o Zmarłych na AIDS
Światowy Dzień Pamięci o Zmarłych na AIDS 17 maja Warszawa 2015 Międzynarodowy Dzień Pamięci o Zmarłych na AIDS obchodzony jest w trzecią niedzielę maja od 1984 roku. Inicjatorem obchodów była międzynarodowa
Bardziej szczegółowoWZW co to jest? Wirusowe Zapalenie Wątroby (WZW) to bardzo groźna i jedna z najczęstszych chorób zakaźnych na świecie.
WZW co to jest? Wirusowe Zapalenie Wątroby (WZW) to bardzo groźna i jedna z najczęstszych chorób zakaźnych na świecie. Ma zasięg globalny. Wywołana jest zakażeniem wirusowym czynnikami sprawczymi zarówno
Bardziej szczegółowoLECZENIE CHOROBY LEŚNIOWSKIEGO - CROHNA (chlc) (ICD-10 K 50)
Załącznik B.32. LECZENIE CHOROBY LEŚNIOWSKIEGO - CROHNA (chlc) (ICD-10 K 50) ZAKRES ŚWIADCZENIA GWARANTOWANEGO ŚWIADCZENIOBIORCY SCHEMAT DAWKOWANIA LEKÓW W PROGRAMIE BADANIA DIAGNOSTYCZNE WYKONYWANE W
Bardziej szczegółowoLeczenie ARV. Polska wersja Pierwsze wydanie 2010
Leczenie ARV Polska wersja Pierwsze wydanie 2010 Podziękowania Autor: Michael Carter Pierwsze polskie wydanie 2010 Adaptowane z czwartego brytyjskiego wydania 2008 Podziękowania dla Sieci Plus za przetłumaczenie
Bardziej szczegółowoZakażenia w chirurgii.
Zakażenia w chirurgii. Rola personelu pielęgniarskiego. 10 Wojskowy Szpital Kliniczny z Polikliniką SPZOZ Cacałowska Dorota Zakażenia Zakażenia w chirurgii stanowią istotny problem współczesnej medycyny,
Bardziej szczegółowoZNACZENIE DIAGNOSTYKI I WYKRYWALNOŚCI ZAKAŻEŃ HCV NA POZIOMIE POZ
ZNACZENIE DIAGNOSTYKI I WYKRYWALNOŚCI ZAKAŻEŃ HCV NA POZIOMIE POZ Lek. med. Jacek Krajewski Praktyka Lekarza Rodzinnego Jacek Krajewski Seminarium Nowe perspektywy w leczeniu HCV znaczenie diagnostyki
Bardziej szczegółowoWZW TYPU B CO POWINIENEŚ WIEDZIEĆ? CZY WYKORZYSTAŁEŚ WSZYSTKIE DOSTĘPNE ŚRODKI ABY USTRZEC SIĘ PRZED WIRUSOWYM ZAPALENIEM WĄTROBY TYPU B?
SZCZEPIONKA WZW TYPU B CO POWINIENEŚ WIEDZIEĆ? CZY WYKORZYSTAŁEŚ WSZYSTKIE DOSTĘPNE ŚRODKI ABY USTRZEC SIĘ PRZED WIRUSOWYM ZAPALENIEM WĄTROBY TYPU B? ZDOBĄDŹ INFORMACJE! ZASZCZEP SIĘ! ZDOBĄDŹ OCHRONĘ!
Bardziej szczegółowoIwona Budrewicz Promocja Zdrowia Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Kamieniu Pomorskim
Iwona Budrewicz Promocja Zdrowia Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Kamieniu Pomorskim Gruźlica jest przewlekłą chorobą zakaźną. W większości przypadków zakażenie zlokalizowane jest w płucach
Bardziej szczegółowoPrawo a choroby zakaźne dr n. med. Marta Rorat
Prawo a choroby zakaźne dr n. med. Marta Rorat Katedra i Zakład Medycyny Sądowej, Zakład Prawa Medycznego UM we Wrocławiu Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób
Bardziej szczegółowoULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA. Immunoglobulina ludzka przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B
ULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA GAMMA anty-hbs 1000 Immunoglobulinum humanum hepatitidis B Immunoglobulina ludzka przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B Roztwór do wstrzykiwań Należy
Bardziej szczegółowoANEKS III Zmiany w odpowiednich punktach charakterystyki produktu leczniczego i ulotki dla pacjenta
ANEKS III Zmiany w odpowiednich punktach charakterystyki produktu leczniczego i ulotki dla pacjenta Uwaga: Konieczna może być późniejsza aktualizacja charakterystyki produktu leczniczego i ulotki dla pacjenta
Bardziej szczegółowoCelem Tygodnia Szczepień w Polsce jest podkreślanie roli szczepień powszechnych i indywidualnych poprzez:
W dniach 22-26 kwietnia obchodzimy, już po raz IX, Europejski Tydzień Szczepień. Jest to inicjatywa Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), realizowana i koordynowana na poziomie lokalnym przez poszczególne
Bardziej szczegółowoOGŁOSZENIE. Elementami programu finansowanymi przez Ministerstwo Zdrowia są koszty zakupu:
Warszawa, 08 luty 2012 r. OGŁOSZENIE Na podstawie art. 48 ust. 4 i w związku z ust. 5 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z
Bardziej szczegółowoKod zdrowia dla początkujących Zuchwałych 1 : 2,5-3,5 : 0,5-0,8
// Kod zdrowia dla początkujących Zuchwałych 1 : 2,5-3,5 : 0,5-0,8 Białko 1 : Tłuszcz 2,5-3,5 : Węglowodany 05-0,8 grama na 1 kilogram wagi należnej i nie przejmuj się kaloriami. Po kilku tygodniach dla
Bardziej szczegółowoANEKS WARUNKI LUB OGRANICZENIA W ODNIESIENIU DO BEZPIECZNEGO I SKUTECZNEGO UŻYWANIA PRODUKTÓW LECZNICZYCH DO SPEŁNIENIA PRZEZ PAŃSTWA CZŁONKOWSKIE
ANEKS WARUNKI LUB OGRANICZENIA W ODNIESIENIU DO BEZPIECZNEGO I SKUTECZNEGO UŻYWANIA PRODUKTÓW LECZNICZYCH DO SPEŁNIENIA PRZEZ PAŃSTWA CZŁONKOWSKIE 1/5 WARUNKI LUB OGRANICZENIA W ODNIESIENIU DO BEZPIECZNEGO
Bardziej szczegółowoPrzygotowała Katarzyna Borowiak Nauczyciel biologii W II LO w Lesznie
Przygotowała Katarzyna Borowiak Nauczyciel biologii W II LO w Lesznie Ludzki wirus upośledzenia odporności - HIV (ang.: Human Immunodeficiency Virus) jest wirusem, który atakuje, osłabia i niszczy system
Bardziej szczegółowoZalecenia rekomendowane przez Ministra Zdrowia. KPC - ang: Klebsiella pneumoniae carbapenemase
Zalecenia dotyczące postępowania w przypadku identyfikacji w zakładach opieki zdrowotnej szczepów bakteryjnych Enterobacteriaceae wytwarzających karbapenemazy typu KPC * * KPC - ang: Klebsiella pneumoniae
Bardziej szczegółowoANEKS III ZMIANY W CHARAKTERYSTYKACH PRODUKTÓW LECZNICZYCH I ULOTCE DLA PACJENTA
ANEKS III ZMIANY W CHARAKTERYSTYKACH PRODUKTÓW LECZNICZYCH I ULOTCE DLA PACJENTA Poprawki do CHPL oraz ulotki dla pacjenta są ważne od momentu zatwierdzenia Decyzji Komisji. Po zatwierdzeniu Decyzji Komisji,
Bardziej szczegółowoTest w kierunku HIV. Niniejsza broszura skierowana jest do osób (lub ich opiekunów), którym zaproponowano lub zalecono wykonanie testu w kierunku HIV.
Test w kierunku HIV Do kogo skierowana jest niniejsza broszura? Niniejsza broszura skierowana jest do osób (lub ich opiekunów), którym zaproponowano lub zalecono wykonanie testu w kierunku HIV. Jaki jest
Bardziej szczegółowoCo to jest HIV i AIDS
HIV AIDS Co to jest HIV i AIDS Ludzki wirus upośledzenia odporności HIV (ang.: Human Immunodeficiency Virus) jest wirusem, który atakuje, osłabia i niszczy system odpornościowy organizmu, czego rezultatem
Bardziej szczegółowoHIV nie śpi. W dzisiejszych czasach o wirusie mówi się mniej niż kiedyś, lecz to wcale nie znaczy, że problem zniknął wręcz przeciwnie.
HIV nie śpi W dzisiejszych czasach o wirusie mówi się mniej niż kiedyś, lecz to wcale nie znaczy, że problem zniknął wręcz przeciwnie. Paulina Karska kl. 2GB -1- Strona 1 z 8 Spis treści : 1. Wstęp- ogólnie
Bardziej szczegółowoULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA
ULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA GAMMA anty-d 50 Roztwór do wstrzykiwań Immunoglobulinum humanum anti-d Immunoglobulina ludzka anty-d Należy zapoznać się z treścią ulotki przed zastosowaniem
Bardziej szczegółowoAneks III. Zmiany, które należy wprowadzić w odpowiednich punktach charakterystyki produktu leczniczego i ulotkach dla pacjenta
Aneks III Zmiany, które należy wprowadzić w odpowiednich punktach charakterystyki produktu leczniczego i ulotkach dla pacjenta Uwaga: Ta Charakterystyka Produktu Leczniczego, oznakowanie opakowań i ulotka
Bardziej szczegółowoZAKAŻENIA SZPITALNE. Michał Pytkowski Zdrowie Publiczne III rok
ZAKAŻENIA SZPITALNE Michał Pytkowski Zdrowie Publiczne III rok REGULACJE PRAWNE WHO Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi Rozporządzenie Ministra
Bardziej szczegółowoStatystyki zachorowań
I AIDS Informacje ogólne Budowa wirusa HIV Statystyki zachorowań Światowy dzień HIV/AIDS Aktywność fizyczna Zapobieganie HIV HIV u kobiet Możliwości z HIV Przeciwskazania Ciąża Ludzie młodzi HIV u dzieci
Bardziej szczegółowoImię i nazwisko Pacjenta:..PESEL/Data urodzenia:... FORMULARZ ZGODY. Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:...
FORMULARZ ZGODY I Informacje o osobach uprawnionych do wyrażenia zgody Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:... PESEL/Data urodzenia Pacjenta:... II Nazwa procedury medycznej
Bardziej szczegółowoCZYM JEST SZCZEPIONKA?
CZYM JEST SZCZEPIONKA? Szczepionka to preparat biologiczny, stosowany w celu uodpornienia organizmu. Ogólna zasada działania szczepionki polega na wprowadzeniu do organizmu antygenu, który jest rozpoznawany
Bardziej szczegółowoWYCIECZKA DO LABORATORIUM
WYCIECZKA DO LABORATORIUM W ramach projektu e-szkoła udaliśmy się do laboratorium w Krotoszynie na ul. Bolewskiego Mieliśmy okazję przeprowadzić wywiad z kierowniczką laboratorium Panią Hanną Czubak Oprowadzała
Bardziej szczegółowoZakażenie HIV u osób 50+
Zakażenie HIV u osób 50+ Alicja Wiercioska-Drapało Klinika Hepatologii i Nabytych Niedoborów Immunologicznych WUM/ Wojewódzki Szpital Zakaźny Warszawa Częstośd występowania zakażeo HIV i AIDS u osób starszych
Bardziej szczegółowoWZW C rok po przełomie. Dr hab. med. Anna Piekarska, Prof. UM Klinika Chorób Zakaźnych i Hepatologii UM w Łodzi Szpital Biegańskiego w Łodzi
WZW C rok po przełomie Dr hab. med. Anna Piekarska, Prof. UM Klinika Chorób Zakaźnych i Hepatologii UM w Łodzi Szpital Biegańskiego w Łodzi Transmisja HCV w Polsce Zakażenia krwiopochodne drogą płciową
Bardziej szczegółowoLista rzeczy, które należy sprawdzić przepisując Isoderm ( ) (Kursywą przedstawione są informacje dotyczące wyłącznie kobiet)
Broszura dokumentacyjna z wykazem czynności kontrolnych opracowana na podstawie zaleceń Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych dla produktu leczniczego Isoderm
Bardziej szczegółowoPrzygotowała Katarzyna Borowiak nauczycielka biologii w II LO w Lesznie
Przygotowała Katarzyna Borowiak nauczycielka biologii w II LO w Lesznie Ludzki wirus upośledzenia odporności - HIV (ang.: Human Immunodeficiency Virus) jest wirusem, który atakuje, osłabia i niszczy system
Bardziej szczegółowoPodsumowanie danych o bezpieczeństwie stosowania produktu leczniczego Demezon
VI.2 VI.2.1 Podsumowanie danych o bezpieczeństwie stosowania produktu leczniczego Demezon Omówienie rozpowszechnienia choroby Deksametazonu sodu fosforan w postaci roztworu do wstrzykiwań stosowany jest
Bardziej szczegółowoWZW A. wątroby typu A. Zaszczep się przeciwko WZW A
WZW A Wirusowe zapalenie wątroby typu A Zaszczep się przeciwko WZW A 14 dni po zaszczepieniu u ponad 90% osób z prawidłową odpornością stwierdza się ochronne miano przeciwciał PSSE Tomaszów Maz. ul. Majowa
Bardziej szczegółowoilość szpitali pod nadzorem Teren Powiat grodzki Bielsko Biała Powiat ziemski bielski 17 3
Sytuacja dotycząca ekspozycji zawodowych na potencjalnie zakaźne czynniki biologiczne w szpitalach województwa śląskiego w latach 2010 2013. Renata Cieślik Tarkota; Oddział Epidemiologii WSSE w Katowicach.
Bardziej szczegółowoRekomendacje grupy ekspertów powołanych przez PTG w zakresie perinatalnej transmisji HIV
Rekomendacje grupy ekspertów powołanych przez PTG w zakresie perinatalnej transmisji HIV Przewodniczacy: dr hab. prof. UZ Tomasz Niemiec Czlonkowie: Prof. Jan Kotarski Prof. Sanislaw Radowicki Dr hab.
Bardziej szczegółowoZarządzanie ryzykiem. Dr med. Tomasz Ozorowski Sekcja ds. kontroli zakażeń szpitalnych Szpital Kliniczny Przemienienia Pańskiego UM w Poznaniu
Zarządzanie ryzykiem Dr med. Tomasz Ozorowski Sekcja ds. kontroli zakażeń szpitalnych Szpital Kliniczny Przemienienia Pańskiego UM w Poznaniu Szkolenie Małopolskiego Stowarzyszenia Komitetów i Zespołów
Bardziej szczegółowoWZW TYPU B CO POWINIENEŚ WIEDZIEĆ? CZY WYKORZYSTAŁEŚ WSYSTKIE DOSTĘPNE ŚRODKI ABY USTRZEC SIĘ PRZED WIRUSOWYM ZAPALENIEM WĄTROBY TYPU B?
WZW TYPU B CO POWINIENEŚ WIEDZIEĆ? CZY WYKORZYSTAŁEŚ WSYSTKIE DOSTĘPNE ŚRODKI ABY USTRZEC SIĘ PRZED WIRUSOWYM ZAPALENIEM WĄTROBY TYPU B? ZDOBĄDŹ INFORMACJE! ZASZCZEP SIĘ! ZDOBĄDŹ OCHRONĘ! szczepionka przeciw
Bardziej szczegółowoskrót HIV tłumaczymy jako ludzki wirus upośledzenia odpornościł jest to wirus uszkadzający układ odpornościowył AIDS to nabyty
HIV i AIDS skrót HIV tłumaczymy jako ludzki wirus upośledzenia odpornościł jest to wirus uszkadzający układ odpornościowył AIDS to nabyty zespół upośledzenia odpornościł AIDS jest końcowym etapem zakażenia
Bardziej szczegółowo