pielęgnacyjnego w związku z opieką nad matką D. U. Uzasadniając wydane rozstrzygnięcie Burmistrz wyjaśnił, że w dniu (...) r. D. G.

Transkrypt

1 II SA/Po 930/17, Prawo do świadczenia pielęgnacyjnego. Obowiązek zrzeczenia się prawa do zasiłku dla opiekuna w sytuacji uzsykania decyzji przyznającej świadczenie pielęgnacyjne. - Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu LEX nr Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 22 listopada 2017 r. II SA/Po 930/17 Prawo do świadczenia pielęgnacyjnego. Obowiązek zrzeczenia się prawa do zasiłku dla opiekuna w sytuacji uzsykania decyzji przyznającej świadczenie pielęgnacyjne. TEZA aktualna 1. Art. 17 ust. 5 pkt 1b u.ś.r. nie może wykluczać prawa do świadczenia pielęgnacyjnego osobie, której to prawo odebrano regulacją niekonstytucyjną, "przymuszając" do uzyskania świadczenia mniej korzystnego (zasiłku dla opiekuna), którego uzyskanie jest z kolei przesłanką uniemożliwiającą powrót do uzyskiwana świadczenia poprzedniego (świadczenia pielęgnacyjnego). 2. Osoba ubiegająca się o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego jest zobowiązana zrzec się prawa do zasiłku dla opiekuna już po uzyskaniu decyzji przyznającej świadczenie pielęgnacyjne, albowiem niedopuszczalne byłoby pobieranie za te same okresy zarówno zasiłku dla opiekuna, jak i świadczenia pielęgnacyjnego. 3. Fakt uzyskiwania przez skarżącą zasiłku dla opiekuna nie może być przeszkodą do przyznania świadczenia pielęgnacyjnego. UZASADNIENIE Skład orzekający Przewodniczący: Sędzia WSA Edyta Podrazik (spr.). Sędziowie WSA: Wiesława Batorowicz, Danuta Rzyminiak-Owczarczak. Sentencja Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 22 listopada 2017 r. sprawy ze skargi D. G. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia (...) roku nr (...) w przedmiocie świadczenia pielęgnacyjnego uchyla zaskarżoną decyzję Uzasadnienie faktyczne Burmistrz (...) - w którego imieniu działał Dyrektora Ośrodka Pomocy Społecznej w (...) w oparciu o zarządzenie Nr (...) z dnia (...) r. - decyzją z dnia (...) r., nr (...), na podstawie art. 104 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2016 r. poz. 23 z późn. zm.; dalej: "k.p.a."), art. 1 ust. 2 pkt 1, art. 17 ust. 1b, ust. 5 pkt 1b, art. 20 ust. 3 i art. 27 ust. 5 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2016 r. poz. 1518; dalej: "u.ś.r."), odmówił D. G. prawa do świadczenia

2 pielęgnacyjnego w związku z opieką nad matką D. U. Uzasadniając wydane rozstrzygnięcie Burmistrz wyjaśnił, że w dniu (...) r. D. G. wniosła o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego w związku z opieką nad matką D. U. W treści złożonego wniosku strona powołała się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia z dnia 21 października 2014 r., sygn. akt K 38/13, w którym Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności art. 17 ust. 1b u.ś.r. z art. 32 ust. 1 Konstytucji, w zakresie, w jakim różnicuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad osobą niepełnosprawną po ukończeniu przez nią wieku określonego w tym przepisie ze względu na moment powstania niepełnosprawności. D. U. jest osobą niepełnosprawną w stopniu znacznym, gdzie zgodnie z orzeczeniem Powiatowego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w (...) z dnia (...) r., znak: (...), nie da się ustalić od kiedy istnieje niepełnosprawność, a ustalony stopień niepełnosprawności datuje się od (...) r. W dalszej kolejności organ pierwszej instancji wskazał, że D. G. na podstawie ostatecznej decyzji Burmistrza (...) z dnia (...) r., znak (...), posiada ustalone prawo do zasiłku dla opiekuna w związku z opieką nad niepełnosprawną matką D. U. Zasiłek jest przyznany bezterminowo. Wnosząc w dniu 14 lutego bieżącego roku podanie o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego D. G. nie zrezygnowała z prawa do zasiłku dla opiekuna. Mając powyższe na uwadze Burmistrz wyjaśnił, że w stosunku do wnioskodawcy zachodzą przesłanki negatywne wynikające z treści art. 17 ust. 1b u.ś.r., który stanowi, że świadczenie pielęgnacyjne przysługuje, jeżeli niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała nie później niż do ukończenia 18 roku życia lub w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25 roku życia oraz z treści art. 17 ust. 5 pkt 1b, stanowiącego, że świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do zasiłku dla opiekuna, o którym mowa w ustawie z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów. Jednocześnie organ pierwszej instancji podniósł, że w myśl art. 27 ust. 5 u.ś.r., w przypadku zbiegu uprawnień do świadczenia pielęgnacyjnego lub zasiłku dla opiekuna, o którym mowa w ustawie z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów - przysługuje jedno z tych świadczeń wybrane przez osobę uprawnioną. Odnosząc się natomiast do przywołanego przez D. G. wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia z dnia 21 października 2014 r., sygn. akt K 38/13, Burmistrz wyjaśnił, że skoro pomimo tak odległego czasu, który upłynął od ogłoszenia przywołanego wyroku, ustawodawca nie podjął inicjatywy ustawodawczej mającej na celu uchylenie art. 17 ust. 1b u.ś.r., który w niezmienionym brzmieniu znajduje się w ustawie, nie ma podstaw do uwzględnienia zgłoszonego przez stronę żądania. W odwołaniu z dnia (...) r. D. G. podniosła, że odmowa przyznania jej świadczenia pielęgnacyjnego w sytuacji, gdy Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 21 października 2014 r., sygn. akt K 38/13 orzekł o niezgodności przepisu art. 17 ust. 1b u.ś.r. w określonym zakresie z Konstytucją nie znajduje uzasadnienia. Wskazała również, że pobiera zasiłek dla opiekuna ponieważ miała do niego ustalone prawo jeszcze przed ogłoszeniem wyroku K 38/13 i ponieważ zapewnia jej środki do życia. W związku z tym prawo do świadczenia pielęgnacyjnego spowoduje wyłącznie konieczność formalnej rezygnacji z prawa do aktualnie pobieranego zasiłku dla opiekuna, z którego dotychczas nie zrezygnowała z

3 przyczyn praktycznych - jakiekolwiek środki na przeżycie są jej niezbędne. Podkreśliła, że rezygnację z zasiłku dla opiekuna sformalizuje natychmiast po uzyskaniu prawa do świadczenia pielęgnacyjnego. Decyzją z dnia (...) r., nr (...), Samorządowe Kolegium Odwoławcze działając na podstawie art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 12 października 1994 r. o samorządowych kolegiach odwoławczych (Dz. U. z 2015 r. poz. 1659), art i art pkt 1 k.p.a. oraz art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. b oraz art. 27 ust. 5 u.ś.r., utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję Burmistrza (...). W uzasadnieniu decyzji organ odwoławczy podniósł, że dnia (...) r. skarżąca złożyła wniosek o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego, do wniosku załączając oświadczenie, że została pouczona o treści art. 27 ust. 5 u.ś.r. oraz oświadczyła, że w przypadku konieczności dokonania wyboru chce skorzystać ze świadczenia korzystniejszego, czyli świadczenia pielęgnacyjnego, jednak nie może zrezygnować z zasiłku dla opiekuna, gdyż stanowi to źródło jej dochodu. Oświadczenie powyższe nosi datę (...) r. Zatem skoro D. G. pobiera zasiłek dla opiekuna i nie zamierza z niego zrezygnować dopóki nie otrzyma świadczenia pielęgnacyjnego, nie może tego świadczenia otrzymać. Przyznanie wnioskowanego świadczenia w tej sytuacji byłoby rażącym naruszeniem przepisów art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. b oraz art. 27 ust. 5 u.ś.r. i kwalifikowałoby decyzję nie tylko do uchylenia, ale również do stwierdzenia nieważności. Końcowo Kolegium podkreśliło, że tylko fakt pobierania zasiłku dla opiekuna jest przeszkodą by przyznać G. G. świadczenie pielęgnacyjne, gdyż organ w pełni podziela zdanie odwołującej w kwestii prawa do świadczenia pielęgnacyjnego w związku z opieką nad matką. W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia (...) r. D. G. wniosła o uchylenie zaskarżonej decyzji w całości oraz poprzedzającej ją decyzji organu I instancji z dnia (...) r., nr (...) Zaskarżonej decyzji zarzuciła naruszenie: (1) prawa materialnego mającego istotny wpływ na wynik sprawy poprzez: a) zastosowanie normy prawnej wyrażonej w art. 17 ust. 1b u.ś.r. bez uwzględnienia okoliczności, iż na skutek wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 października 2014 r., sygn. akt K 38/13, doszło do uznania niekonstytucyjności części wskazanej normy prawnej w zakresie, w jakim różnicuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad osobą niepełnosprawną ze względu na datę powstania niepełnosprawności osoby wymagającej opieki, a przez to naruszenie art. 190 ust. 1 Konstytucji RP; b) błędną wykładnię art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. b ustawy o świadczeniach rodzinnych, polegającą na pominięciu celów u.ś.r. i przyjęcie, że okoliczność pobierania przez D. G. zasiłku dla opiekuna przyznanego w oparciu o przepisy ustawy z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów (Dz. U. z 2016 r. poz. 162 z późn. zm.) stanowi negatywną przesłankę do przyznania świadczenia pielęgnacyjnego, a w konsekwencji błędne uznanie, że fakt pobierania przez skarżącą zasiłku dla opiekuna ma przesądzające znaczenie dla oceny wniosku skarżącej o przyznanie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego; c) nie zastosowanie art. 27 ust. 5 w zw. z art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. b u.ś.r. i przez to nie uwzględnienie, iż w razie zbiegu uprawnień do świadczenia pielęgnacyjnego i zasiłku dla opiekuna osoba uprawniona ma prawo wyboru jednego ze świadczeń jak wynika z treści art. 27 ust. 5, a także naruszenie (2) przepisów

4 postępowania mających istotny wpływ na wynik sprawy tj. art. 6, art. 8, art. 9, art. 77 1, art. 7 w zw. z art. 80 k.p.a., poprzez nie wyjaśnienie wszystkich okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, przyjmując, iż sam fakt pobierania zasiłku dla opiekuna przez skarżącą skutkuje brakiem prawa skarżącej do świadczenia pielęgnacyjnego i zwalnia organy rozstrzygające w sprawie z podejmowania działań zmierzających do wszechstronnego wyjaśnienia sprawy, pozwalającego na wydanie rozstrzygnięcia z uwzględnieniem słusznego interesu strony. W uzasadnieniu skarżąca podniosła, że organ administracji dokonując wykładni przepisu 17 ust. 5 pkt 1 lit. b u.ś.r. poprzestał na jego literalnym brzmieniu przyjmując, że w stanie faktycznym rozpatrywanej sprawy może on znaleźć zastosowanie. Tymczasem nie może budzić wątpliwości, iż sytuacja prawna będąca przedmiotem skargi uzasadniała konieczność kreatywnej interpretacji tego przepisu i odstąpienia od jego literalnego sensu w celu zapewnienia zgodności wykładni przepisu z Konstytucją RP, mając na uwadze orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego bezpośrednio kształtujące sytuację beneficjentów świadczenia pielęgnacyjnego. Organy administracji rozpoznając sprawę powołały się na okoliczność, że skarżąca jest beneficjentką zasiłku dla opiekuna z tytułu opieki nad matką i dlatego świadczenie pielęgnacyjne jej nie przysługuje. Jednakże umknęło uwadze organu administracji, że analogiczne wyłączenie zawiera przepis art. 2 ust. 5 pkt 1 ustawy o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów, a mianowicie, że zasiłek dla opiekuna nie przysługuje za okresy, w których osobie ubiegającej się o zasiłek dla opiekuna zostało przyznane świadczenie pielęgnacyjne. Zdaniem skarżącej normę zawartą w powyższym przepisie należy odczytać na potrzeby niniejszego postępowania w ten oto sposób, że przy zastosowaniu prawidłowej wykładni przesłanek rozstrzygających o uprawnieniu do świadczenia pielęgnacyjnego w wyniku rozpoznania wniosku skarżącej z dnia (...) r. niedopuszczalne byłoby pobieranie równocześnie - za te same okresy, zasiłku dla opiekuna i świadczenia pielęgnacyjnego. Konsekwencją takich ustaleń byłoby zastosowanie przepisu art. 27 ust. 5 u.ś.r. regulującego kwestię zbiegu uprawnienia do świadczeń. Skarżąca wyjaśniła również, że nie bez znaczenia dla oceny sytuacji prawnej objętej niniejszą skargą jest okoliczność, że skarżąca została niejako zmuszona do wystąpienia o zasiłek dla opiekuna przez ustawodawcę, który po wygaszeniu prawa do świadczenia w sposób niekonstytucyjny, w art. 5 ust. 1 ustawy o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekuna, tzw. ustawy naprawczej zakreślił 4 miesięczny termin od dnia wejścia w życie ustawy do wystąpienia z odpowiednim wnioskiem. Niedopuszczalnym jest zatem czynić zarzut skarżącej, że podjęła próbę uzyskania mniej korzystnego świadczenia w sytuacji, gdy była to jedyna możliwa i dostępna forma wsparcia. W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze wniosło o jej oddalenie, podtrzymując dotychczasowe stanowisko w sprawie. SKO wyjaśniło, że powodem utrzymania decyzji organu I instancji w mocy było pobieranie przez D. G. zasiłku dla opiekuna, co stanowi przesłankę negatywną przyznania świadczenia. Koniecznym jest więc najpierw uchylenie decyzji przyznającej D. G. zasiłek dla opiekuna, a dopiero w następnej kolejności przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego. Odwrotna kolejność, zdaniem Kolegium nie jest prawnie możliwa, a w toku postępowania

5 odwoławczego od decyzji odmawiającej świadczenia pielęgnacyjnego nie ma podstaw, by wzruszać decyzję przyznającą zasiłek dla opiekuna. Uzasadnienie prawne Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje: Skarga zasługuje na uwzględnienie. W sprawie poddanej sądowej kontroli D. G. ubiega się o prawo do świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu sprawowania opieki nad niepełnosprawną w stopniu znacznym matką, gdzie zgodnie z orzeczeniem Powiatowego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w (...) z dnia (...) r., znak: (...), nie da się ustalić od kiedy istnieje niepełnosprawność, a ustalony stopień niepełnosprawności datuje się od (...) r. (k. 2 akt adm. organu I inst.). Co istotne, w sprawie bezsporne jest, że skarżąca posiadała już do tego świadczenia prawo, które to utraciła na skutek nowelizacji ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych dokonanej ustawą z dnia 7 grudnia 2012 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2013 r. poz z późn. zm.). W art. 11 ust. 3 ustawy nowelizującej znalazł się bowiem zapis, zgodnie z którym wydane na podstawie przepisów dotychczasowych decyzje o przyznaniu prawa do świadczenia pielęgnacyjnego wygasają z mocy prawa po upływie terminu, o którym mowa w ust. 1 (tj. wygasły z dniem 1 lipca 2013 r.). Dodać też należy, co nie jest bez znaczenia w sprawie niniejszej, że przepis art. 11 ust. 3 utracił moc z dniem 16 grudnia 2013 r. na skutek wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 5 grudnia 2013 r. w sprawie K 27/13 jako niezgodny z art. 2 Konstytucji RP. W uzasadnieniu wyroku w sprawie K 27/13 Trybunał wskazał m.in., że wygaszenie wszystkich decyzji administracyjnych przyznających świadczenie pielęgnacyjne nastąpiło niezależnie od sytuacji faktycznej poszczególnych świadczeniobiorców. Taka sytuacja, zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, będąca wyjątkiem od zasady stabilności decyzji administracyjnych, jest dopuszczalna ale wyłącznie w celu urzeczywistnienia jakiejś normy konstytucyjnej, w sposób niearbitralny oraz przy zagwarantowaniu mechanizmów ochronnych podmiotom, których sytuacja uległa pogorszeniu. Jak wskazał Trybunał, nie mogą być podstawą takiego działania trudności w ustaleniu rzeczywistego sprawowania opieki i pielęgnowania osoby niepełnosprawnej. Nadto, wygaszenie z mocy prawa wszystkich decyzji administracyjnych przyznających świadczenia pielęgnacyjne nie realizowało żadnych racji konstytucyjnych, które powinny w tym wypadku mieć pierwszeństwo przed ochroną praw słusznie nabytych oraz zasadą lojalności państwa wobec obywatela. Trybunał negatywnie ocenił także labilność legislacji dotyczącej przesłanek przyznania świadczenia pielęgnacyjnego wskazując, że zaskarżone przepisy art. 11 ust. 1 i 3 ustawy nowelizującej z dnia 7 grudnia 2012 r. nie zabezpieczyły w należyty sposób interesów osób, które w związku z pielęgnacją osoby niepełnosprawnej otrzymywały świadczenie pielęgnacyjne, i tym samym naruszyły ich bezpieczeństwo prawne (a w sposób pośredni również bezpieczeństwo osób niepełnosprawnych, przez odebranie wsparcia osobom opiekującym się nimi). Nowelizacja nie uwzględniła sytuacji faktycznej świadczeniobiorców, dokonujących często trudnych wyborów życiowych poprzez rezygnację lub niepodejmowanie zatrudnienia. Świadczeniobiorcy ci, z jednej strony utracili prawo do świadczenia (na skutek nowelizacji), a z drugiej nie są w stanie uzyskać ponownie

6 zatrudnienia. Konsekwencją wyroku w powyżej wskazanej sprawie K 27/13 było uchwalenie ustawy z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów, na mocy której umożliwiono wystąpienie z wnioskiem o przyznanie zasiłku dla opiekuna w okresie czterech miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy tj. w okresie czterech miesięcy poczynając od dnia 15 maja 2014 r. W wyżej opisanych i ukształtowanych okolicznościach skarżąca wnioskiem z dnia (...) r. wystąpiła o zasiłek dla opiekuna, który został jej przyznany decyzją Burmistrza (...) z dnia (...) r., nr (...), w miesięcznej kwocie (...) zł, bezterminowo od dnia 1 sierpnia 2014 r. (k. 1 akt adm. organu I inst.). W rozpoznawanej sprawie organ I instancji odmawiając skarżącej przyznania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu sprawowania opieki nad niepełnosprawną w stopniu znacznym matką wskazał, że w stosunku do wnioskodawcy zachodzą przesłanki negatywne wynikające z treści art. 17 ust. 5 pkt 1b, stanowiącego, że świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do zasiłku dla opiekuna, o którym mowa w ustawie z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów oraz z treści art. 17 ust. 1b u.ś.r., który stanowi, że świadczenie pielęgnacyjne przysługuje, jeżeli niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała: nie później niż do ukończenia 18 roku życia lub w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25 roku życia. Z kolei skarżąca konsekwentnie podnosi, że zrezygnuje z zasiłku dla opiekuna w momencie, w którym zostanie jej przyznane prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, albowiem inaczej zostałaby pozbawiona wszelkich środków do życia. Odnosząc się z kolei do drugiej z przesłanek wyjaśnia, że przepis art. 17 ust. 1b u.ś.r. utracił moc z dniem 23 października 2014 r. na podstawie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 października 2014 r., sygn. akt K 38/13, w zakresie, w jakim różnicuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad osobą niepełnosprawną po ukończeniu przez nią wieku określonego w tym przepisie ze względu na moment powstania niepełnosprawności. Wobec tego oś sporu w niniejszej sprawie koncentruje się wokół rozstrzygnięcia, czy w realiach rozpoznawanej sprawy pobieranie przez skarżącą zasiłku dla opiekuna stanowi bezwzględną przeszkodę do przyznania jej prawa do świadczenia pielęgnacyjnego, a także czy organ I instancji mógł powoływać się na wystąpienie w sprawie negatywnej przesłanki wskazanej w art. 17 ust. 1b u.ś.r., pomimo wspomnianego wyżej wyroku Trybunału Konstytucyjnego. W pierwszej kolejności odnosząc się do kwestii negatywnej przesłanki z art. 17 ust. 5 pkt 1b, tj. posiadania ustalonego prawa do zasiłku dla opiekuna należy zgodzić się ze skarżącą, że organ wydając zaskarżoną decyzję ograniczył się do literalnej wykładni brzmienia wyżej powołanego przepisu, bez szerszego spojrzenia na system zmian w przepisach o świadczeniach rodzinnych (zasiłki) w kontekście reguł dobrej legislacji i przestrzegania zasady art. 2 Konstytucji RP, który stanowi, że Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawa, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej. Współcześnie zarówno w literaturze przedmiotu, jak i w orzecznictwie sądowym postuluje się przeprowadzenie kompleksowej wykładni tekstu prawnego - dokonanie wykładni językowej

7 wraz z wykładnią systemową, funkcjonalną, nawet jeżeli rezultat wykładni językowej jest jednoznaczny (por. uchwała siedmiu sędziów NSA z dnia 10 grudnia 2009 r., sygn. akt I OPS 8/09 oraz 14 marca 2013 r., sygn. akt II FPS 8/10 - wszystkie cytowane w niniejszym wyroku orzeczenia dostępne są na stronie W. Jakimowicz, Wykładnia w prawie administracyjnym, Kraków 2006, s ). W świetle powołanej wyżej zasady, za niedopuszczalne należy uznać doprowadzenie do sytuacji, w której wadliwa działalność ustawodawcza państwa pozbawiła obywatela prawa do świadczenia pomocowego dwukrotnie wyższego w skutek "przymusu" sytuacyjnego (skorzystania z mniej korzystnego świadczenia). Nie można bowiem w demokratycznym państwie prawa akceptować stanowiska, że "przymuszenie" obywatela do wystąpienia o świadczenie mniej korzystne, na skutek wydania przepisów niekonstytucyjnych, których negatywne skutki godzące w stabilność sytuacji prawnej zagwarantowanej ostateczną decyzją administracyjną nie zostały przez prawodawcę należycie wyeliminowane, jest sytuacją nieodwracalną tylko i wyłącznie z powodu zastosowania literalnej wykładni przepisów. Wobec tego zdaniem Sądu, w rozpatrywanej sytuacji należy zastosować wykładnię celowościową i wskazać, że art. 17 ust. 5 pkt 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych nie może wykluczać prawa do świadczenia pielęgnacyjnego osobie, której to prawo odebrano regulacją niekonstytucyjną, "przymuszając" do uzyskania świadczenia mniej korzystnego (zasiłku dla opiekuna), którego uzyskanie jest z kolei przesłanką uniemożliwiającą powrót do uzyskiwana świadczenia poprzedniego (świadczenia pielęgnacyjnego). Demokratyczne państwo prawa winno służyć swoim obywatelom, celem realizacji zasady sprawiedliwości społecznej, szczególnie osobom, które w niezawinionych okolicznościach, rezygnując z pracy podjęły się opieki nad niepełnosprawnym członkiem swojej rodziny. Co więcej, zarówno w ustawie o świadczeniach rodzinnych (art. 17 ust. 5 pkt 1b) jak i w ustawie o zasiłkach dla opiekunów (art. 2 ust. 5 pkt 1) znajdują się przepisy wzajemnie wykluczające z prawa do tych świadczeń, jeśli osoba ubiegająca się ma przyznane prawo do tego ustalonego w innej ustawie (zob. art. 2 ust. 5 pkt 1 ustawy o zasiłkach dla opiekunów). Jednakże normy te - mając na uwadze wypowiedź Trybunału Konstytucyjnego w sprawie K 27/13 - należy odczytać w ten sposób, że osoba ubiegająca się o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego jest zobowiązana zrzec się prawa do zasiłku dla opiekuna już po uzyskaniu decyzji przyznającej świadczenie pielęgnacyjne, albowiem niedopuszczalne byłoby pobieranie za te same okresy zarówno zasiłku dla opiekuna, jak i świadczenia pielęgnacyjnego. Sąd zauważa również, że w przypadku zrzeczenia się przez skarżącą prawa do zasiłku dla opiekuna i wystąpienia z wnioskiem o świadczenie pielęgnacyjne skarżąca w okresie oczekiwania na rozpatrzenie jej wniosku zostałaby pozbawiona środków utrzymania, nie mając także pewności co do uzyskania nowego świadczenia, a obywatel nie powinien ponosić negatywnych konsekwencji uchwalenia przez ustawodawcę przepisów niekonstytucyjnych. Fakt uzyskiwania przez skarżącą zasiłku dla opiekuna nie może być zatem w okolicznościach niniejszej sprawy przeszkodą do przyznania jej świadczenia pielęgnacyjnego. W sprawie organy dokonały więc błędnej wykładni przepisu art. 17 ust. 5 pkt 1b u.ś.r., które miało wpływ na wynik sprawy. Stanowisko Sądu w tej kwestii jest w tym zakresie tożsame z

8 powstałą na tle tego zagadnienia linią orzeczniczą sądów administracyjnych (por. wyrok WSA w Bydgoszczy z dnia 28 marca 2017 r., sygn. akt II SA/Bk 139/17, wyrok WSA w Warszawie z dnia 28 października 2016 r., sygn. akt VIII SA/Wa 480/16 oraz wyrok WSA w Olsztynie z dnia 22 czerwca 2017 r., sygn. akt II SA/Ol 391/17), a także poglądami doktryny (zob. R. Kopania (red.), Świadczenia rodzinne. Świadczenia dla opiekunów. Komentarz. Warszawa 2017, Legalis). Odnosząc się z kolei do występowania w sprawie negatywnej przesłanki wskazanej w art. 17 ust. 1b u.ś.r. należy wskazać, że organ odwoławczy w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji ograniczył się do lakonicznego stwierdzenia, iż zdaniem Kolegium tylko okoliczność pobierania zasiłku dla opiekuna stanowi przeszkodę przyznania skarżącej świadczenia pielęgnacyjnego, nie odnosząc się szerzej do przeciwnej argumentacji organu I instancji. W tej sytuacji Sąd uznaje za konieczne wskazanie, iż oceniając, czy w sprawie występuje negatywna przesłanka wskazana w art. 17 ust. 1b u.ś.r., należy wziąć pod uwagę, że zgodnie z art. 190 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne. Ponadto, stosownie do art. 190 ust. 3 Konstytucji, orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego wchodzi w życie z dniem ogłoszenia, jednak Trybunał Konstytucyjny może określić inny termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego. Określenie innego terminu utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego uznanego za niekonstytucyjny służy minimalizowaniu ryzyka luki w prawie i umożliwieniu dokonania zmiany legislacyjnej, jeżeli ma ona polegać nie tylko na uchyleniu dotychczasowej regulacji, ale na zastąpieniu jej nową (por. M. Safjan, L. Bosek (red.), Konstytucja RP. Tom II. Komentarz do art , Warszawa 2016, Legalis). Niemniej jednak w przypadku wyroku z dnia 21 października 2014 r., sygn. akt K 38/13, choć z jednej strony Trybunał Konstytucyjny nie zdecydował się określić innego terminu utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego. Należy ponadto zauważyć, że wprawdzie Trybunał w części III pkt 8 uzasadnienia wskazał, że skutkiem wejścia w życie wyroku nie jest ani uchylenie art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych, ani uchylenie decyzji przyznających świadczenia, ani wykreowanie "prawa" do żądania świadczenia dla opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych, jeżeli niepełnosprawność podopiecznych nie powstała w okresie dzieciństwa, zaś poprawienie stanu prawnego w tym zakresie należy wyłącznie do ustawodawcy, który - biorąc pod uwagę skutki społeczne rozstrzygnięć podejmowanych w badanej materii - powinien tego dokonać bez zbędnej zwłoki. Jednakże w orzecznictwie sądowoadministracyjnym wskazuje się, że jeśli chodzi o fragmenty odnoszące się do "uchylenia decyzji przyznających świadczenia" oraz "wykreowanie prawa do żądania świadczenia dla opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych" to dosłownie pojmując treść tego zapisu, brak byłoby podstaw do stosowania przepisu art. 17 ust. 1b u.ś.r. w zakresowo derogowanym brzmieniu, bez ingerencji ustawodawcy. Takie stwierdzenie przeczy sentencji wyroku i wyżej przedstawionej możliwości zrekonstruowania wszystkich konstytutywnych elementów prawa do świadczenia pielęgnacyjnego po wyłączeniu norm wynikających z derogowanego zakresu przepisu. Zapis zawarty w pkt 8 uzasadnienia wyroku w sprawie K 38/13 należy zatem potraktować jako wskazówkę interpretacyjną, nie zaś element rozstrzygający o zakresie derogacji i jej skutku dla obowiązywania prawa (por. wyrok WSA

9 w Rzeszowie z dnia 21 stycznia 2015 r., sygn. akt II SA/Rz 1507/14, wyrok WSA w Gliwicach z dnia 20 kwietnia 2016 r., sygn. akt IV SA/Gl 793/15 oraz wyroki w nich przywołane). Sąd również zauważa, że w stosunku do D. U. wydano orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności, przy czym wskazano, że nie da się ustalić, od kiedy niepełnosprawność istnieje. Podkreślić więc należy, że fakt niemożności ustalenia od kiedy niepełnosprawność istnieje nie oznacza automatycznie, że niepełnosprawność nie powstała nie później niż do ukończenia 18 roku życia lub w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25 roku życia. Mając powyższe na uwadze Sąd działając na podstawie art pkt 1 lit. a i c ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2017 r. poz. 1369), uchylił zaskarżoną decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia (...) r., nr (...), albowiem wydano ją z naruszeniem prawa materialnego, tj. art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. b ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych, które miało wpływ na wynik sprawy. Ponownie rozpoznając sprawę organ odwoławczy oprze się na wykładni prawa dokonanej przez Sąd w tej sprawie i postąpi zgodnie z wytycznymi zawartymi w niniejszym uzasadnieniu.