Skarżący: Rzecznik Praw Obywatelskich. Organ administracji: Wójt Gminy Pruchnik ul. Rynek Pruchnik. Strona: Pani Małgorzata M.

Transkrypt

1 Warszawa,02/12/2008r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie za pośrednictwem Wójta Gminy Pruchnik ul. Rynek Pruchnik Skarżący: Rzecznik Praw Obywatelskich Organ administracji: Wójt Gminy Pruchnik ul. Rynek Pruchnik Strona: Pani Małgorzata M. Skarga Rzecznika Praw Obywatelskich 1. Na podstawie art i 52 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz ze zm.) w związku z art. 14 pkt 6 ustawy z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich (Dz. U. z 2001 r. Nr 14, poz. 147 ze zm. ) wnoszę skargę na decyzję z dnia 23 lipca 2008 r. nr GOPS-IV-8180/383/2008/SR wydaną z upoważnienia Wójta Gminy Pruchnik przez Kierownika Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej o odmowie przyznania prawa do dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka

2 2 niepełnosprawnego dla Mateusza M. na okres od 1 września 2007 r. do 29 lutego 2008 r. 2. Na podstawie art pkt 1 lit. a oraz lit. c Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi wnoszę o uchylenie zaskarżonej decyzji Wójta Gminy Pruchnik z dnia 23 lipca 2008 r. w części dotyczącej odmowy przyznania prawa do dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego dla Mateusza M. na okres od 1 września 2007 r. do 29 lutego 2008 r. z uwagi na naruszenie prawa materialnego przez błędną interpretację art. 24 ust. 3a i ust. 3b ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U. z 2006 r. Nr 139, poz. 992 ze zm.) oraz naruszenie art. 8 i 9 Kodeksu postępowania administracyjnego. Uzasadnienie W dniu 10 marca 2008 r. Pani Małgorzata M. zwróciła się do Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Pruchniku o przyznanie dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego. Wójt Gminy Pruchnik decyzją z dnia 19 marca 2008 r. o syg. GOPS-IV-8180/383/2008/SR.Z zmienił swe wcześniejsze rozstrzygnięcie uprawniające Panią Małgorzatę M. do świadczeń rodzinnych i przyznał prawo do wnioskowanego dodatku na okres od 2 marca 2008 r. do 31 sierpnia 2008 r. W uzasadnieniu decyzji wskazał, iż Pani Małgorzata M. wniosek o przyznanie dodatku do zasiłku rodzinnego wraz z orzeczeniem o niepełnosprawności syna złożyła dnia 10 marca 2008 r., tym samym dodatek przysługiwał od marca 2008 r. Decyzję tę Strona zaskarżyła do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Krośnie. W odwołaniu domagała się wypłaty świadczenia za okres od 1 września 2007 r. wskazując, iż nie została poinformowana o konieczności złożenia wniosku o kontynuowanie wypłaty dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu kształcenia i rehabilitacji niepełnosprawnego dziecka, a także załączenia zaświadczenia o złożeniu, po upływie terminu ważności orzeczenia o niepełnosprawności, wniosku o wydanie orzeczenia stanowiącego kontynuację orzeczenia, które utraciło ważność. Samorządowe Kolegium Odwoławcze po rozpoznaniu odwołania wydało w dniu 2 czerwca 2008 r. decyzję nr SKO-0238/194/2008 o przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania uznając, iż wydanie decyzji zmieniającej prawomocną decyzję, na mocy której Strona nabyła prawo, bez uprzedniego uzyskania zgody Strony było nieuprawnione. W uzasadnieniu rozstrzygnięcia organ odwoławczy nakazał m.in. ustalić stan faktyczny sprawy oraz dokonać rozstrzygnięcia w aspekcie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23 października 2007 r. syg.akt P 28/07 uwzględniając fakt, iż syn Pani Małgorzaty M. jest osobą niepełnosprawną w stopniu umiarkowanym od 8 sierpnia 2005 r.

3 3 Po ponownym rozpoznaniu wniosku Strony o przyznanie dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego Kierownik Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej działając z upoważnienia Wójta Gminy Pruchnik wydał decyzję datowaną 23 lipca 2008 r. nr GOPS-IV-8180/383/2008/SR o odmowie przyznania prawa do dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego dla Mateusza M. na okres od 1 września 2007 r. do 29 lutego 2008 r. Organ pierwszej instancji w uzasadnieniu orzeczenia powtórzył argumentację będącą uzasadnieniem decyzji z dnia 19 marca 2008 r. o syg. GOPS-IV- 8180/383/2008/SR.Z UW, a nadto wskazał, iż wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23 października 2007 r. syg. akt P 28/07 nie ma zastosowania do sytuacji Pana Mateusza M., syna Strony, gdyż jest on osobą legitymującą się orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, a wyrok TK dotyczył sytuacji osoby z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich decyzja administracyjna wydana przez organ pierwszej instancji w sprawie odmowy przyznania Stronie dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu kształcenia i rehabilitacji niepełnosprawnego syna, Mateusza w okresie od dnia 1 września 2007 r. do dnia 29 lutego 2008 r. narusza przepisy prawa. Zgodnie z art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U. z 2006 r. Nr 139, poz. 992 ze zm.) dodatek z tytułu kształcenia i rehabilitacji niepełnosprawnego dziecka przysługuje matce lub ojcu, opiekunowi faktycznemu dziecka albo opiekunowi prawnemu dziecka, a także osobie uczącej się na pokrycie zwiększonych wydatków związanych z rehabilitacją lub kształceniem dziecka w wieku: - do ukończenia 16 roku życia, jeżeli legitymuje się orzeczeniem o niepełnosprawności; - powyżej 16 roku życia do ukończenia 24 roku życia, jeżeli legitymuje się orzeczeniem o umiarkowanym albo o znacznym stopniu niepełnosprawności. Prawo do świadczeń rodzinnych uzależnionych od niepełnosprawności ustala się na okres zasiłkowy, chyba że orzeczenie o niepełnosprawności lub orzeczenie o stopniu niepełnosprawności zostało wydane na czas określony. W tym przypadku prawo do świadczeń rodzinnych ustala się do ostatniego dnia miesiąca, w którym upływa termin ważności orzeczenia, nie dłużej jednak niż do końca okresu zasiłkowego - art. 24 ust. 3 ustawy o świadczeniach rodzinnych. W przypadku utraty ważności orzeczenia o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności, jeżeli osoba niepełnosprawna uzyska ponownie orzeczenie o niepełnosprawności lub odpowiednim stopniu niepełnosprawności stanowiące kontynuację poprzedniego orzeczenia, prawo do świadczeń rodzinnych uzależnionych od niepełnosprawności ustala się od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym upłynął termin ważności poprzedniego orzeczenia, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym osoba złożyła wniosek o kontynuację

4 4 świadczenia rodzinnego (art. 24 ust. 3a ustawy o świadczeniach rodzinnych). W takiej sytuacji, zgodnie z treścią art. 24 ust. 3b ustawy osoba do wniosku o świadczenie rodzinne uzależnione od niepełnosprawności dołącza zaświadczenie właściwej instytucji potwierdzające złożenie wniosku o ponowne ustalenie niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności. W niniejszej sprawie Strona postępowania wniosek o ustalenie prawa do świadczeń rodzinnych złożyła w dniu 3 sierpnia 2007 r. Do tego wniosku nie załączyła wymaganego dla uzyskania świadczeń wynikających z niepełnosprawności orzeczenia o stopniu niepełnosprawności syna, gdyż nie dysponowała w tym czasie wymaganym dokumentem. W dniu 10 sierpnia 2007 r. Pan Mateusz M. wystąpił do Powiatowego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w Jarosławcu z wnioskiem o ustalenie stopnia niepełnosprawności z uwagi na upływ terminu ważności poprzedniego orzeczenia. Organ po rozpoznaniu sprawy w dniu 21 listopada 2007 r. wydał orzeczenie o lekkim stopniu niepełnosprawności syna Pani Małgorzaty M. Od tego rozstrzygnięcia osoba uprawniona wniosła środek odwoławczy do Wojewódzkiego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w Rzeszowie, który dnia 10 marca 2008 r. wydał orzeczenie na mocy, którego Pan Mateusz M. został zaliczony do osób niepełnosprawnych w stopniu umiarkowanym. Z orzeczenia wynika, iż Pan Mateusz M. jest osobą niepełnosprawną od 1997 r., a ustalony stopień niepełnosprawności datuje się od dnia 8 sierpnia 2005r. Będąc w posiadaniu niniejszego dokumentu Pani Małgorzata M. niezwłocznie wystąpiła o przyznanie należnych świadczeń rodzinnych. Kluczowym zagadnieniem w niniejszej sprawie jest więc kwestia, czy fakt niezłożenia przez Stronę postępowania wraz z wnioskiem o przyznanie świadczeń rodzinnych z sierpnia 2007 r. dokumentacji wymaganej przy ustalaniu prawa do świadczeń wynikających z niepełnosprawności mógł być przesłanką do odmowy przyznania świadczeń w spornym okresie. Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich interpretacja przepisu art. 24 ust. 3a i ust. 3b ustawy o świadczeniach rodzinnych w niniejszej sprawie była nieprawidłowa, a procedowanie w sprawie naruszyło art. 8 i 9 Kodeksu postępowania administracyjnego. Powołane wyżej przepisy ustawy o świadczeniach rodzinnych regulują kwestię terminów przysługiwania świadczeń wynikających z niepełnosprawności w sytuacjach, gdy upłynął termin ważności orzeczenia o niepełnosprawności, a kolejne orzeczenie jest kontynuacją poprzedniego. Mają one niewątpliwie na celu zmobilizowanie wnioskodawców do przedstawiania organowi kompletu dokumentacji pozwalającej na prawidłowe rozstrzygnięcie. Nie mogą być jednak interpretowane w oderwaniu od podstawowych zasad postępowania administracyjnego, w określonych w art. 8 i art. 9 Kpa. to jest zasad prowadzenia przez organy administracji publicznej postępowania w taki sposób, aby pogłębiać zaufanie obywateli do organów Państwa. Służy temu m.in. obowiązek należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach

5 5 faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego. Organ administracji ma obowiązek czuwania nad tym, aby Strona postępowania nie poniosła szkody z powodu nieznajomości prawa i w tym celu winien udzielać Stronie niezbędnych wyjaśnień i wskazówek w toku postępowania. W sprawie będącej przedmiotem skargi organ pierwszej instancji błędnie uznał, że kompletny i prawidłowo wypełniony wniosek o przyznanie świadczeń został złożony przez Panią Małgorzatę M. dopiero 10 marca 2008 r., co pozwoliło odmówić przyznania prawa do dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego dla Mateusza M. na okres od 1 września 2007 r. do 29 lutego 2008 r. Działający z upoważnienia Wójta Gminy Pruchnik Kierownik Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej rozpoznając wniosek Pani Małgorzaty M. z dnia 3 sierpnia 2007 r. w sprawie ustalenia prawa do świadczeń rodzinnych, realizując obowiązek wynikający z art. 9 Kodeksu postępowania administracyjnego, winien był pouczyć Stronę o treści art. 24 ust. 3a i 3b ustawy o świadczeniach rodzinnych, a tym samym o konieczności dołączenia do wniosku zaświadczenia właściwej instytucji potwierdzającego złożenie wniosku o ponowne ustalenie niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności. Posiadał wiedzę, iż syn Pani Małgorzaty M. jest osobą niepełnosprawną uprawnioną od kilku lat do zasiłku pielęgnacyjnego. Organ wypłacał bowiem to świadczenie - ostatnia wypłata zasiłku pielęgnacyjnego miała miejsce w sierpniu 2007 r. Z dokumentacji sprawy nie wynika jednak, aby przy rozstrzyganiu w sprawie z wniosku Pani Małgorzaty M. o świadczenia rodzinne organ wypełnił obowiązki nałożone na niego przez Kodeks postępowania administracyjnego, co zdaniem Rzecznika narusza podstawowe zasady procedury administracyjnej, a w szczególności zasadę pogłębiania zaufania obywatela do organów Państwa (art. 8 Kpa.) i zasadę udzielania informacji (art. 9 Kpa.). Nie ulega wątpliwości, że jeśli organ rozpoznający sprawę posiada wiedzę, iż dla zapewnienia Stronie maksymalnej ochrony Jej interesów koniecznym jest złożenie przez Stronę dodatkowych dokumentów albo wystąpienie ze stosownym, dodatkowym wnioskiem, to powinien o takiej konieczności poinformować Stronę. Jak zauważył bowiem Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 11 kwietnia 2005 r., sygn. akt I OSK 743/05, w sprawach z zakresu pomocy społecznej (a sprawa o przyznanie świadczeń rodzinnych ma charakter pokrewny do ww. rodzaju spraw) trzeba przede wszystkim kierować się dobrem osób korzystającym z takiej pomocy. Spełnienie zatem, wynikającego z art. 9 Kpa., obowiązku informowania i wyjaśniania stronom oraz uczestnikom postępowania administracyjnego całokształtu okoliczności faktycznych i prawnych toczącej się sprawy, szczególnie, gdy organ ma wiedzę, iż działania Strony, bądź niedopełnienie działań, może doprowadzić do niekorzystnych dla Strony skutków

6 6 prawnych ma kapitalne znaczenie. Bezczynność organu w tym zakresie stanowi naruszenie prawa. Przestrzeganie podstawowych zasad postępowania administracyjnego jest szczególnie ważne przy rozpoznawania spraw z zakresu objętego ustawą o świadczeniach rodzinnych. System świadczeń rodzinnych jest formą pomocy Państwa dla rodzin, które z uwagi na swój status materialny wymagają wsparcia. Organy powołane do realizacji tych zadań publicznych nie powinny więc stwarzać nieuzasadnionych barier w dostępie do tej pomocy osobom, które spełniają określone w ustawie materialne przesłanki przyznania świadczenia. Dodać należy, że Trybunał Konstytucyjny na rozprawie w dniu 23 października 2007 r. po rozpoznaniu pytania prawnego - sygn. akt P 28/07 (Dz.U. z 30 października 2007 r. Nr 200, poz. 1446) orzekł, iż art. 24 ust. 2 ustawy o świadczeniach rodzinnych w zakresie, w jakim stanowi, że w wypadku wniosku o przyznanie zasiłku pielęgnacyjnego osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16 lat, legitymującej się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności uzyskanym w wyniku rozpoznania przez wojewódzki zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności jej odwołania od orzeczenia powiatowego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności, prawo do świadczeń rodzinnych ustala się, począwszy od miesiąca, w którym wpłynął wniosek, jest niezgodny z art. 2 w związku z art. 69 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Na tle tego wyroku (jego konsekwencji oraz okoliczności ujawnionych w trakcie rozpatrywania sprawy) postanowieniem z dnia 7 listopada 2007 r. syg. S 5/07 Trybunał Konstytucyjny przedstawił Sejmowi uwagi dotyczące działań ustawodawczych dotyczących zmiany istniejącego stanu prawnego w zakresie trybu przyznawania świadczeń rodzinnych, niezbędnych dla zapewnienia spójności systemu prawnego. Trybunał wskazał, iż w polskim systemie prawnym uprawnienie do uzyskania różnego rodzaju świadczeń i zasiłków uzyskuje się w trakcie dwóch postępowań. Pierwsze zmierza do stwierdzenia w wiążący sposób istnienia przesłanki uzyskania świadczenia (zasiłku), np. niezdolności do pracy lub określonego upośledzenia czy choroby. W tym stadium następuje wskazanie daty pojawienia się niezdolności, upośledzenia czy choroby. Stadium drugie obejmuje postępowanie wymiarowe" - o przyznanie zasiłku, renty czy świadczenia w określonej wysokości. Obowiązujące przepisy przewidują że w tym stadium następuje też określenie daty, od której przyznaje się rentę, zasiłek lub świadczenie. Nie jest to data wystąpienia okoliczności uprawniającej do świadczenia, zasiłku czy renty (co ustala się w pierwszym stadium, w odrębnym postępowaniu), lecz data nawiązująca do daty złożenia kompletu dokumentów niezbędnych w postępowaniu wymiarowym. Wystąpienie okoliczności, od której zależy prawo do świadczenia, zasiłku czy renty, i to okoliczności stwierdzonej w urzędowy sposób w pierwszym stadium postępowania, powoduje, że osoba, której takie stwierdzenie dotyczy, uzyskuje w urzędowy sposób, na podstawie ustawy zwykłej

7 7 potwierdzenie istnienia po jej stronie prawa do świadczenia (zasiłku, renty) chronionego konstytucyjnie (art. 69 Konstytucji). Dlatego nie jest konstytucyjnie dopuszczalne, aby wobec osób w tego rodzaju sytuacji ustawa zwykła (w sprawie o sygn. P 28/07 ustawa o świadczeniach rodzinnych), normując sekwencję dwóch postępowań (stwierdzającego przesłanki i wymierzającego świadczenie) przesuwała w czasie początek wymiaru świadczenia, pozostawiając lukę nieobjętą świadczeniem, między datą stwierdzenia uprawnień i datą wymiaru. Przepis, który Trybunał Konstytucyjny uznał za niekonstytucyjny, tj. art. 24 ust. 2 ustawy o świadczeniach rodzinnych, ma zastosowanie do wszystkich świadczeń rodzinnych. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego, który orzekając, jest związany ramami pytania prawnego, stwierdzające niekonstytucyjność art. 24 ust. 2 ustawy o świadczeniach rodzinnych wykreowało zatem nierówność traktowania osób, wobec których stwierdzenie niekonstytucyjności będzie prowadziło do polepszenia ich sytuacji prawnej. Konieczna jest jednak dalsza interwencja ustawodawcza, odnosząca się do art. 24 ustawy o świadczeniach rodzinnych. W konsekwencji - zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich - zaskarżona decyzja narusza prawo i winna być uchylona. Załączniki: dwa odpisy skargi