EGZEMPLARZ BEZPŁATNY BADANIE PRZEPROWADZONE NA ZLECENIE WOJEWÓDZKIEGO URZĘDU PRACY W POZNANIU

Transkrypt

1 EGZEMPLARZ BEZPŁATNY BADANIE PRZEPROWADZONE NA ZLECENIE WOJEWÓDZKIEGO URZĘDU PRACY W POZNANIU Projekty stażowe B+R w ramach badania Wpływ projektów szkoleniowych oraz staży realizowanych w ramach Priorytetu VIII PO KL na regionalny rynek pracy Poznań, listopad 2012 Człowiek najlepsza inwestycja Badanie jest współfinansowane przez Unię Europejską ze Środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Pomocy Technicznej Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki

2 PROJEKTY STAŻOWE B+R Centrum Badań Stosowanych Ultex Ankieter Instytucja zlecająca badanie ewaluacyjne: Samorząd Województwa Wielkopolskiego Wojewódzki Urząd Pracy w Poznaniu ul. Kościelna Poznań Justyna Siekierczak, Andrzej Siatkowski, Ewelina Frankowska, Witold Nowak 2012 Wojewódzki Urząd Pracy w Poznaniu Autorzy: Justyna Siekierczak Witold Nowak Kierownik projektu: Justyna Siekierczak Członkowie zespołu badawczego: Kamila Adamczyk Zuzanna Fortuniak Katarzyna Gądek Joanna Grochalska Małgorzata Pańczyszyn Anna Witek Anna Kilarska Witold Nowak Ewelina Frankowska Andrzej Siatkowski Edycja i korekta: Małgorzata Szkudlarska Projekt graficzny, skład, druk i oprawa: Flower-Power Agencja Kreatywna Maria Popiak Wydawca Fundacja Instytut Badań Innowacyjnych ul. Swojska 21a, Poznań Wykonawca badania: Centrum Badań Stosowanych Ultex Ankieter Sp. z o.o. ul. Swojska 21a Poznań Nakład: 100 egzemplarzy Głównymi odbiorcami wyników niniejszego badania są nie tylko instytucje zaangażowanie we wdrażanie funduszy unijnych, takie jak Wojewódzki Urząd Pracy w Poznaniu czy Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego, ale także instytucje otoczenia biznesu, przedsiębiorcy oraz instytucje rynku pracy. 2

3 Centrum Badań Stosowanych Ultex Ankieter PROJEKTY STAŻOWE B+R Zbliżamy się do końca realizacji Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Wojewódzki Urząd Pracy w Poznaniu wykorzystuje środki Europejskiego Funduszu Społecznego do wspierania budowy potencjału regionu. Pełni rolę Instytucji Pośredniczącej, która m.in. wybiera projekty do dofinansowania. Rozwijanie kwalifikacji pracowników, wsparcie procesu zarządzania zmianą oraz innowacyjności są głównymi celami projektów realizowanych w Priorytecie VIII PO KL Regionalne kadry gospodarki. Skuteczność i efektywność finansowa tych projektów stanowi klucz do rozwoju wielkopolskiej gospodarki. Dlatego Wojewódzki Urząd Pracy w Poznaniu zlecił realizację badania oceniającego m.in. efekty projektów szkoleniowo-stażowych B+R. Badanie zostało zrealizowane w 2012 r., a jego ogólne wnioski w zakresie projektów stażowych B+R przedstawiamy w niniejszej broszurze. Czy projekty stażowe B+R realizowane w ramach Priorytetu VIII PO KL w Wielkopolsce były skuteczne, czy były efektywne finansowo? Wyniki pokazują, że tak. Dodatkowo, doświadczenia lat pozwalają na sformułowanie wniosków modelujących wiele rozwiązań wartych uwzględnienia podczas planowania skutecznego i efektywnego wspierania współpracy przedsiębiorstw z naukowcami. W celu analizy dotychczasowej realizacji projektów zebraliśmy opinie wśród: uczestników projektów stażowych B+R, projektodawców organizujących powyższe projekty, przedstawicieli instytucji otoczenia biznesu. Celem projektów w ramach Priorytetu VIII PO KL jest, między innymi, wspieranie transferu wiedzy w ramach współpracy pracowników przedsiębiorstw oraz jednostek naukowych i badawczo-rozwojowych w sektorach o strategicznym znaczeniu dla regionu. Dlatego też Poddziałanie PO KL jest zorientowane na wsparcie dla współpracy sfery nauki i przedsiębiorstw 1. Wspomniane powyżej cele bezpośrednio odpowiadają na potrzeby regionu. Pomimo generalnego optymizmu wobec perspektyw rozwoju gospodarczego Wielkopolski większość dostępnych raportów badawczych i analitycznych wskazuje bowiem, że innowacyjność i badania rozwojowe nie są mocną stroną regionu, a raczej wyzwaniem, któremu trzeba w najbliższych latach sprostać. Jak wskazują analizy przeprowadzone na potrzeby przygotowania raportu pt. Badanie potrzeb wielkopolskich przedsiębiorców w zakresie współpracy ze sferą B+R, gospodarka regionalna okazuje się być w tym aspekcie, przede wszystkim, nastawiona na możliwie szybką adaptację, a nie inicjowanie zmian w zakresie rozmaitych technologii. W ramach działalności B+R, Wielkopolska zajmuje ostatnią pozycję wśród siedmiu najbardziej konkurencyjnych polskich województw. Region cechuje niewystarczające w stosunku do wyzwań współczesnej gospodarki stosowanie nowoczesnych rozwiązań. Tymczasem podejmowanie działań w zakresie B+R oraz rozwój innowacyjnych przedsięwzięć badawczo-rozwojowych w Wielkopolskich przedsiębiorstwach określane są jako warunki konieczne strategicznego rozwoju regionalnego

4 PROJEKTY STAŻOWE B+R Działania podejmowane w ramach ocenianych projektów szkoleniowo-stażowych nakierowane były na osiągnięcie opisanych powyżej celów Priorytetu VIII, a w szczególności Poddziałania PO KL. Oferowane w ramach wspomnianych przedsięwzięć szkolenia i staże miały na celu zbudowanie przestrzeni do zacieśnienia współpracy sektora przedsiębiorstw i jednostek naukowych. Mogli w nich uczestniczyć zarówno przedstawiciele świata nauki jednostki naukowe i naukowo-dydaktyczne oraz ich pracownicy, jak i świata biznesu przedsiębiorstwa i ich pracownicy. Poszczególne projekty różniły się od siebie w zakresie szczegółowych programów szkoleń i założeń staży. Można jednak wyodrębnić pewne wspólne dla nich elementy. I tak, ewaluowane przedsięwzięcia obejmowały: Centrum Badań Stosowanych Ultex Ankieter staże i/lub szkolenia praktyczne dla pracowników naukowych jednostek naukowych i naukowo-dydaktycznych uczelni w przedsiębiorstwach; promocję idei przedsiębiorczości akademickiej, w celu komercjalizacji wiedzy i umiejętności zespołów działających na uczelniach lub w jednostkach naukowych; szkolenia i doradztwo dla pracowników naukowych jednostek naukowych oraz pracowników naukowych i dydaktycznych uczelni czy doktorantów. W obrębie naszych analiz nie było projektów, w których pracownicy przedsiębiorstw odbywaliby staż w jednostce naukowej lub uczelni. W województwie wielkopolskim żaden projekt tego typu nie został bowiem zrealizowany do końca 2011 r. Ocena skuteczności projektów szkoleniowostażowych realizowanych w ramach Poddziałania PO KL. Badając skuteczność projektów ocenialiśmy w jakim stopniu uczestnicy projektów (przedsiębiorstwa oraz pracownicy naukowi i naukowo-dydaktyczni) zrealizowali cele Priorytetu VIII PO KL. Przeprowadzone badania pokazują, iż ewaluowane projekty zrealizowały założone cele, tym samym można je ocenić jako skuteczne. Na szczególną uwagę zasługuje fakt, że uczestnicy projektów pozytywnie oceniali zacieśnienie współpracy sfery nauki i biznesu (ponad 88% pozytywnych odpowiedzi wśród przedstawicieli przedsiębiorstw i ponad 82% wśród pracowników naukowych odbywających staże). Pytaliśmy o cele, które stawiali przed sobą uczestnicy przystępujący do projektów. Wyraźnie zauważalna jest z jednej strony spójność kluczowych motywatorów udziału w projekcie poszczególnych grup docelowych. Z drugiej strony występuje nieunikniony zakres zróżnicowania, związany z odmiennymi oczekiwania przedstawicieli świata nauki i sektora przedsiębiorstw. Zarówno przedstawiciele przedsiębiorstw, jak i stażyści przykładali dużą wagę do potrzeby wprowadzania nowych rozwiązań oraz nawiązywania współpracy firm ze sferą nauki. Jednocześnie dla stażystów ważniejsze okazywało się podnoszenie swoich kwalifikacji, a dla przedstawicieli przedsiębiorstw zdobywanie przewagi konkurencyjnej przez poszczególne firmy. Badani w obydwóch kategoriach pozytywnie oceniali wpływ swojego uczestnictwa w projekcie na realizację tych potrzeb. Zdaniem przedsiębiorców wśród czynników o największym znaczeniu dla skuteczności projektu dominują kompetencje stażysty oraz dopasowanie jego profilu do charakterystyki danego przedsiębiorstwa. Czynniki wskazywane przez pracowników naukowych biorących udział w stażach są częściowo zbieżne z dominującymi wśród przedstawicieli firm stażyści często zwracali uwagę na wzajemną chęć współpracy i otwartość partnerów oraz dostępność wsparcia finansowego. 4

5 Centrum Badań Stosowanych Ultex Ankieter PROJEKTY STAŻOWE B+R Wykres III.2.3/B Cele osiagnięte w projektach stażowych przez przedsiębiorstwa i uczestników staży Potrzeby uczestników Uzyskany wynik udziału w projekcie Zacieśnienie współpracy sfery nauki i biznesu 82% 88% Wykorzystanie potencjału wielkopolskich jednostek naukowych w rozwoju społeczno-gospodarczym regionu 71% 82% Dostosowanie prowadzonych badań naukowych do potrzeb przedsiębiorstw 63% 63% Podniesienie świadomości przedsiębiorstw w zakresie korzyści współpracy ze sferą B+R 73% 90% Promowanie przykładów udanej współpracy instytucji naukowych z przedsiębiorstwami 76% 78% Zwiększenie świadomości osiągnięć w sferze współpracy pomiędzy B+R i gospodarką wielkopolską w regionie i poza nim 77% 77% Promocja Wielkopolski jako regionu innowacyjnego 61% 71% Inne 6% 5% % Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania przeprowadzonego techniką CAPI wśród przedstawicieli firm przyjmujących stażystów oraz stażystów. Ocena efektywności projektów szkoleniowostażowych realizowanych w ramach Poddziałania PO KL. Badając efektywność projektów ocenialiśmy ich ekonomiczność. W tym celu zestawialiśmy ze sobą koszty finansowe i pozafinansowe ponoszone przez uczestników projektów oraz projektodawców ze zmianami sytuacji uczestników na rynku, jakie zaszły dzięki udziałowi w projekcie unijnym. Z perspektywy przedstawicieli przedsiębiorstw udział w projekcie przyczynił się w najwyższym stopniu do zmiany rynkowej przedsiębiorstw oraz zmiany techniczno-technologicznej. Z kolei stażyści, po pierwsze, byli znacznie bardziej powściągliwi w stwierdzaniu wystąpienia zmiany. Po drugie, z ich perspektywy najbardziej zauważalną zmianą w przedsiębiorstwach była transformacja społeczna (związana ze zmianą motywacji i postawami pracowników), dostrzegana nieco częściej niż zmiana rynkowa. 5

6 PROJEKTY STAŻOWE B+R Centrum Badań Stosowanych Ultex Ankieter Stażyści byli zauważalnie bardziej ostrożni lub wręcz bardziej pesymistyczni w deklarowaniu zaistnienia innowacyjności niż przedstawiciele przedsiębiorstw. Zbliżone były natomiast opinie badanych we wspomnianych kategoriach dotyczące zakresu zaistniałej innowacyjności. Zarówno badani pracownicy naukowi uczestniczący w stażach, jak i przedstawiciele przedsiębiorstw dostrzegali przede wszystkim wpływ realizacji projektu na wdrożenie innowacji produktowej i procesowej. Badani przedstawiciele środowiska akademickiego, którzy odbyli staże, w największym stopniu dostrzegali zmianę sytuacji swojej jednostki naukowej w zakresie wzrostu zainteresowania współpracą ze sferą biznesu. Większość badanych pracowników naukowych dostrzegała wpływ udziału w projekcie szkoleniowo- -stażowym na swoją sytuację na rynku pracy. Deklarowany wpływ przejawiał się przede wszystkim we wzroście kwalifikacji badanych oraz zdobyciu nowego doświadczenia. Warto zauważyć, że większość przedstawicieli firm oraz stażystów pochodzących z jednostek naukowych, kontynuowała lub nawiązała współpracę z partnerami, odpowiednio, ze świata nauki lub biznesu. Eksperci biorący udział w badaniu dość jednoznacznie stwierdzali, że nie uczestnicząc w projekcie, grupy docelowe straciłyby szansę na zdobycie praktycznej wiedzy, co negatywnie wpłynęłoby na ich zdolności do funkcjonowania na rynku pracy. Wykres III.7.1/C.1. Wpływ uczestnictwa w projekcie stażowym na sytuację na rynku pracy pracownika jednostek naukowych i naukowo-dydaktycznych Zdecydowanie tak Trudno powiedzieć Zdecydowanie nie 41% 11% Raczej tak Raczej nie 16% 22% 10% Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania przeprowadzonego techniką CAPI wśród stażystów Beneficjenci nie ponosili w trakcie realizacji projektów bezpośrednio dodatkowych kosztów finansowych dzięki precyzyjnie i racjonalnie zaprojektowanym budżetom poszczególnych przedsięwzięć. Wkład respondentów miał najczęściej formę pozafinansową i dotyczył zaangażowania czasu czy wiedzy. Wykres III.18.1/B Współpraca B+R po zakończeniu projektu W opiniach przedsiębiorstw W opiniach stażystów Kontynuacja lub nawiązanie współpracy z instytucją ze sferą nauki / biznesu 58% 80% Brak kontynuacji i brak nawiązania współpracy z instytucją sfery nauki / biznesu 20% 42% % Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania przeprowadzonego techniką CAPI wśród przedstawicieli przedsiębiorstw przyjmujących stażystów i stażystów 6

7 Centrum Badań Stosowanych Ultex Ankieter PROJEKTY STAŻOWE B+R Ponoszenie kosztów finansowych w związku z realizacją projektu szkoleniowo-stażowego dotyczyło w większej mierze przedsiębiorstw niż uczestników staży. Firmy ponosiły najczęściej koszty finansowe związane z zakupem sprzętu lub materiałów, przygotowaniem stanowiska pracy oraz administracją. Z kolei pracownicy naukowi przede wszystkim ponosili wydatki związane z dojazdem. Jedynym pozafinansowym nakładem przedstawicieli obu kategorii był czas, jaki poświęcili na projekt. Poniesione koszty najczęściej były oceniane na możliwym do zaakceptowania przez badanych poziomie. Co ważne analiza porównawcza z badania przedsiębiorstw oraz stażystów wskazuje na ich zasadniczą zgodność w zakresie braku możliwości osiągnięcia rezultatów projektu niższym kosztem niż zostało to zrealizowane. W odniesieniu do czynników efektywności finansowej projektów badani wskazywali na: odpowiednie dobranie do profilu przedsiębiorstw zaangażowanych stażystów, zaangażowanie firmy w trakcie stażu, wsparcie organizacyjne i nadzór merytoryczny projektodawcy. Nie bez znaczenia dla efektywności projektu były kompetencje kadry i doświadczenie Beneficjenta w realizacji podobnych projektów oraz, częściowo powiązana z tym czynnikiem, szeroko zakrojona współpraca z partnerami. Z materiału badawczego powstałego podczas konfrontacji różnych punktów widzenia na problematykę współpracy nauki i biznesu, wynika, że obecnie realizowane projekty stażowe są optymalnym rozwiązaniem. Jest to konsekwencją ograniczonych dotychczas kontaktów naukowców z przedsiębiorstwami. Jednak w sytuacji, w której te kontakty zostały nawiązane, potrzebne są projekty w większym stopniu ukierunkowane na realizację konkretnych rezultatów i szerzej zakrojonych prac badawczo- -rozwojowych. Wskazówka: W celu zwiększenia skuteczności i efektywności projektów promujących współpracę B+R warto rozważyć: możliwość większego wykorzystania przez przedsiębiorstwa wyników badań zrealizowanych w ramach projektów, a tym samym zastosowanie w projekcie pomocy publicznej/pomocy de minimis, zapewnienie przekazania praw autorskich do wyników badań opracowanych przez pracowników naukowych w ramach projektów poprzez rozszerzenie działań aktywizujących uczelnie i jednostki naukowe do nawiązywania współpracy z przedsiębiorstwami. Pełne wyniki badania pogłębione o szczegółowe analizy zostały przedstawione w raporcie pt. Wpływ projektów szkoleniowych oraz staży realizowanych w ramach Priorytetu VIII PO KL na regionalny rynek pracy. Raport dostępny jest na stronie internetowej Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Poznaniu: Zapraszamy do lektury! 7

8 PROJEKTY STAŻOWE B+R Centrum Badań Stosowanych Ultex Ankieter 8