Zaprasza. na koncerty w sezonie artystycznym 2013/ Joanna Ławrynowicz. Edyta Piasecka-Durlak.

Transkrypt

1

2 Daniel Stabrawa Joanna Ławrynowicz Janusz Wawrowski Edyta Piasecka-Durlak Filharmonia Podkarpacka im. Artura Malawskiego w Rzeszowie Zaprasza na koncerty w sezonie artystycznym 2013/2014 Roby Lakatos Zespół Baletowy Lwowskiego Narodowego Akademickiego Teatru Opery i Baletu im. S.Kruszelnickiej We Lwowie Jakub Chrenowicz Valentina Igoshina Maciej Zeszut Gwendolyn Bradley

3 Wydawca: W NUMERZE 8(16)2013: Adres: Rzeszów ul. Bernardyńska 2 REDAKCJA: Redaktor naczelny: Bartosz Szczepański Zespół redakcyjny: Rafał Adamski, Michał Aniołczyk, Karolina Chrząstek, Adam Cyło, Piotr Dubiel, Tomasz Kuźniar, Dominik Łazarz, Tomasz Pado, Jakub Sieradzki, Robert Sochacki, Joanna Ślońska, Karol Wojciechowski, Jakub Czarnota redakcja@strefa51.com Współpraca: Krzysztof Grzebyk, Marta Januszewska, Grzegorz Lepianka, Krzysztof Mazur, Jaromir Rajzer, Anna Ryznar-Musz, Stanisław Siwak, Paweł Bukała reklama Katarzyna Kołodziej mobile: reklama@strefa51.com Skład DTP Tomasz Dobek TDESIGN CENTER mobile: biuro@tdesigncenter.pl center DRUK F.P.H.U. Drukarnia Millenium Dębica, ul. Transportowców 18 mobile: tel fax zamowienia@drukm.pl Jesteśmy na center Drukarnia Millenium Po wakacyjnej przerwie Strefa Magazyn Biznesu wraca do Państwa z nową energią. Zaczynamy od wywiadu z szefem resortu obrony Tomaszem Siemoniakiem na temat reform w armii i udziału polskiej zbrojeniówki w tym przedsięwzięciu. Pytamy także o cięcia w wydatkach na obronność i wycofaniu polskich wojsk z Afganistanu. To nie koniec militarnych tematów, gdyż prezentujemy również fotorelację z Miedzynarodowego Salonu Przemysłu Obronnego w Kielcach i najciekawsze targowe premiery. Pytamy również wiceministra transportu Zbigniew Rynasiewicza o stan prac nad inwestycjami drogowymi kolejowymi, a także o plany resortu na przyszłość. Kolejny wywiad, dotyczący również infrastruktury jest z prezesem rzeszowskiego lotniska Stanisławem Nowakiem. Rozmawiamy o nowych połączeniach, konkurencji, biciu rekordów i rozwoju lotniska. Przyglądamy się również inwestowaniu na giełdzie i odpowiedzi na pytanie czy warto się do niej na nowo przekonać i jak wygląda sytuacja najważniejszych indeksów w ostatnich miesiącach. Podpowiadamy też jak zorganizować flotę samochodów w firmie aby na tym skorzystać. Przybliżamy także tematykę wolontariatu kompetencji, jego roli w przedsiębiorstwie i rosnącym znaczeniu w świadomym budowaniu marki przedsiębiorstwa. Na chwilę wychodzimy poza granice naszego kraju i zaglądamy na Węgry przyglądając się ich gospodarce, aby po chwili za sprawą felietonu znaleźć się w Syrii i przyjrzeć się konfliktowi z trochę innej strony. Nie zapomnieliśmy także o lokalnym i zupełnie innym konflikcie, na linii bloger producent żywności czyli sprawie słynnego testu tatara, a także wnioskach z tego płynących. Nie tracimy jednak tempa i wracamy do tematów związanych z regionem, przypominając wyboistą drogę do powstania centrum kongresowo-wystawienniczego na Podkarpaciu oraz jego najbliższą przyszłość. W naszej stałej rubryce przygotowywanej wspólnie z Urzędem Statystycznym analizujemy sytuację demograficzną na Podkarpaciu i porównujemy do pozostałych regionów. Aby odetchnąć po godzinach, relaksujemy się przy trzeciej w Polsce a pierwszej w Rzeszowie fontannie multimedialnej, która na każdy z pokazów przyciąga tłumy rzeszowian i mieszkańców regionu. 8 Tmasz Siemoniak: Modernizacja armii to proces ciągły 12 Kapitalizm gulaszowy Wywiad ze Zbigniewem Rynasiewiczem Ochotnicza Pomoc Pracownicza Prezes Lotniska Rzeszów-Jasionka: Pobijemy ubiegłoroczny rekord Czy warto inwestować na giełdzie? Centrum kongresowo-wystawiennicze bliżej czy dalej? Kronika gospodarcza Samochody w firmie Full Service Leasing zamiast zakupu Regionalny Ośrodek Debaty Międzynarodowej GUS: Na Podkarpaciu żyjemy najdłużej Regionalny Ośrodek Debaty Międzynarodowej Zaćma chorobą coraz młodszych ludzi Centrum Dydaktyczno-Naukowe Mikroelektroniki i Nanotechnologii Uniwersytetu Rzeszowskiego Centrum kongresowo-wystawiennicze bliżej czy dalej? Kryzysy na społecznościówkach Bezrobocie wśród osób 50+ Głębszy Sens Syria, media, logika, prawo Wakacyjne Turnieje Bezpieczeństwa w Ruchu Drogowym XXI Międzynarodowy Salon Przemysłu Obronnego Fontanna multimedialna w Rzeszowie Po godzinach

4 ,3% 1% Kronika gospodarcza Budowa dróg w Parku Przemysłowo- Technologicznym TARNOBRZEG. Na terenie Tarnobrzeskiego Parku Przemysłowo- Technologicznego powstaną rondo, drogi dojazdowe oraz miejsca postojowe. Dotacja pochodzi unijnego Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej O wyborze wykonawcy zadecydował przetarg, w którym Skanska pokonała Przedsiębiorstwo Budowy i Mostów z Mińska Mazowieckiego. Inwestycja będzie kosztować 3,9 mln zł, dofinansowana jest z Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej. Termin jej wykonania to 9 listopada br. Heli One rozpoczyna budowę hangaru RZESZÓW, JASIONKA. Heli One to kanadyjska firma zajmująca się transportem za pomocą śmigłowców, m.in. na platformy wiertnicze, leasingiem helikopterów, a także serwisowaniem i naprawami tych maszyn. W środę (31 lipca) w Jasionce odbyło się uroczyste wbicie pierwszej łopaty na placu budowy nowego hangaru. - Posiadamy 250 helikopterów i na pewno nimi będziemy się zajmować mówi Sebastian Fołta, dyrektor generalny Heli One Polska. Ponadto otwieramy się na rynek zewnętrzny, będzie obsługiwać maszyny innych klientów. Ściśle współpracujemy z Eurocopterem, dzięki któremu mamy pierwsze zlecenie. Inwestycja ma wartość 15 mln dolarów, a pracę ma znaleźć 100 osób. Wykonawcą hangaru jest konsorcjum firm Consbud i DB projekt - obydwie z Warszawy. Kto zbuduje S19 wokół Rzeszowa? PODKARPACKIE. W przetargu na projekt i budowę odcinka drogi ekspresowej S19 na odc. węzeł Świlcza (DK4) węzeł Rzeszów Południe (Kielanówka) wpłynęło 18 wniosków o dopuszczenie do postępowania. Natomiast na węzeł Sokołów Małopolski Północ Stobierna jeszcze więcej, bo aż 20 firm chce złożyć oferty. W sierpniu rozpoczęła się weryfikacja złożonych wniosków. Badany będzie przede wszystkim potencjał firm. Firmy i konsorcja, które spełnią warunki udziału w postępowaniu przetargowym, zostaną w październiku br. zaproszone do złożenia ofert cenowych. - W postępowaniu przetargowym przyjęte zostały trzy kryteria oceny ofert: cena, okres gwarancji oraz termin wykonania informuje Bartosz Wysocki z GDDKiA oddział w Rzeszowie. - To efekt dotychczasowych doświadczeń z inwestycji realizowanych w perspektywie Wśród firm, które złożyły wnioski jest m.in. rzeszowski MPDiM, który startuje jako partner w konsorcjum z Przedsiębiorstwem Budowy Mostów z Mińska Mazowieckiego (lider) i IMB Podbeskidzie (drugi partner). Będą kolejne hale w Parku Aeropolis w Jasionce RZESZÓW, JASIONKA. Obok działającego na terenie Podkarpackiego Parku Naukowo Technologicznego Aeropolis Inkubatora Technologicznego - Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego planuje wybudować dwie dodatkowe hale: nr 3 i nr 4 o powierzchniach odpowiednio ponad 3,5 tys. mkw i ponad 4,5 tys. mkw.. W obydwu obiektach zostanie wydzielona część produkcyjna oraz socjalno biurowa. Docelowo zatrudnienie znajdzie tam 125 osób. Szacunkowy koszt inwestycji to około 23 mln zł. Pieniądze na rozbudowę, RARR będzie chciał pozyskać z programu Rozwój Polski Wschodniej, w ramach którego został ogłoszony nabór na listę projektów indywidualnych. Możliwe jest uzyskanie dofinansowania w wysokości 90%. Inwestycja będzie realizowana w partnerstwie z samorządem województwa. PGE Obrót S.A. zaopatrzy w energię Poznań i okolice RZESZÓW. Aż 37 firm i samorządów z Poznania i okolic podpisało z rzeszowską firmą PGE Obrót S.A. umowę na zakup energii elektrycznej. Oznacza to dwukrotny wzrost w tym regionie liczby tzw. punktów poboru energii należących do firm i instytucji, które skorzystały z oferty rzeszowskiej spółki. Organizatorem i zamawiającym przetarg był Urząd Miasta Poznania. Klienci z grupy zakupowej kontrakt na zakup energii podpisali do końca 2014 r. Wolumen wynosi ok. 270 GWh. Śnieżka wzrost wartości sprzedaży LUBZINA. Zysk operacyjny Grupy Kapitałowej Śnieżka, w której skład wchodzi: Fabryka Farb i Lakierów Śnieżka SA, Śnieżka Ukraina oraz Śnieżka Bel-Pol (Białoruś), wyniósł w I półroczu 2013 roku 29,1 mln zł, a marża zysku operacyjnego ukształtowała się na poziomie 9,7% (rok wcześniej było to 10,2%). Zysk netto Śnieżki w okresie od stycznia do czerwca 2013 roku wyniósł 21,6 mln zł. Wartość sprzedaży w Polsce wzrosła o 1,5% w stosunku do I półrocza 2012 roku i wyniosła 192,5 mln zł. Grupa odnotowała także wzrost sprzedaży na Ukrainie (o 7,1%) i na Białorusi (o 21,6%) w stosunku do tego samego okresu ubiegłego roku. Łącznie przychody ze sprzedaży ukształtowały się na poziomie 300,7 mln zł, co oznacza dynamikę rzędu 104% w porównaniu do analogicznego okresu roku Certyfikat systemu przeciwoblodzeniowego dla M28 MIELEC. Europejska Agencja Bezpieczeństwa Lotniczego (EASA) oraz amerykańska Federalna Administracja Lotnictwa (FAA) rozszerzyły certyfikat samolotu M28 o dopuszczenie do lotów w znanych i prognozowanych warunkach oblodzenia (FIKI). Samolot M28 (na bazie rosyjskiego An-28, (sprzedawany kiedyś jako Skytruck oraz Bryza)) jest produkowany przez Polskie Zakłady Lotnicze w Mielcu, należące do Sikorsky Aircraft Corporation (część korporacji United Technologies). Samolot w założeniu służy do przewozu ludzi i towarów, ale można go użyć też do celów wojskowych (desant, patrol, ewakuacja, akcje ratunkowe). Próba oszustwa - fałszywe maile W sierpniu na wielu skrzynkach pojawiły się maile, w których ktoś podszywał się pod PKO BP odbiorcami były także osoby nie posiadające konta w tym banku. - Bank nigdy nie prosi o podanie danych drogą mailową czytamy w komunikacie banku. Ostrzegamy, że zawsze są to fałszywe e i SMS-y, mające na celu nie tylko wyłudzenie od odbiorcy danych osobowych lub danych karty, ale także zainstalowanie na jego komputerze lub w telefonie potencjalnie szkodliwych programów podglądających i śledzących jego działania. Kilka dni później, w niemal identycznym podobnym mailu, oszuści chcieli nabrać klientów Deutsche Bank PBC. Nowy zarząd RARR RZESZÓW. W sierpniu zarząd województwa podkarpackiego zdecydował o zmianie składu rady nadzorczej Rzeszowskiej Agencji Rozwoju Regionalnego. Nowa rada odwołała zarząd z prezesem Krzysztofem Kłakiem i powołała nowe władze. Prezesem został Artur Grzesik, wiceprezesami Piotr Zawada i Grzegorz Wysocki. Cobi znowu zainwestuje w Mielcu MIELEC. 1 sierpnia 2013 r. ARP S.A. wydała zezwolenie dla Plastic Factory Cobi S.A. na prowadzenie działalności gospodarczej na terenie Podstrefy Mielec. Firma Plastic Factory Cobi S.A. jest producentem zabawek i gier. Działalność produkcyjną w Mielcu prowadzi od kilkunastu lat. Teraz firma chce przeprowadzić kolejną rozbudowę, która pozwoli uruchomić produkcję nowych zestawów klocków z elektroniką oraz klocków sterowanych za pomocą smartfonów. Zakończenie inwestycji planowane jest w 2018 r. Firma zainwestuje 22 mln zł i zatrudni co najmniej 15 osób przy produkcji zabawek. Z Rzeszowa-Jasionki do Amsterdamu i Gdańska RZESZÓW, JASIONKA. Z Rzeszowa do Amsterdamu (z międzylądowaniem w Krakowie) będzie można od 27 października polecieć w każdą niedzielę. Ceny biletów zaczynają się od ok. 350 złotych (w cenę wliczony jest bagaż pokładowy i rejestrowany, a także poczęstunek na pokładzie). Wylot z Rzeszowa o godz , przylot do Amsterdamu o Loty na trasie Rzeszów-Gdańsk odbywać się będą w środy (wylot o godz. 5.30, przylot do Gdańska o 6.55), natomiast rejsy na trasie Gdańsk-Rzeszów odbywać się będą we wtorki (wylot z Gdańska o godz. 6.20, przylot do Rzeszowa o 8.45, międzylądowanie w Krakowie) oraz w soboty (wylot z Gdańska o godz. 6.10, przylot do Rzeszowa o 7.35). Zarzuty dla szefów Krośnieńskiej Huty Szkła Krosno SA. KROSNO. Prokurator Okręgowy w Krośnie skierował akt oskarżenia przeciwko pięciu osobom członkom zarządu Krośnieńskich Hut Szkła Krosno S.A. w Krośnie w latach Prezesi i członkowie zarządu - w różnych konfiguracjach osobowych - mieli przekroczyć uprawnienia lub niedopełniać obowiązków. Firma miał stracić 88,6 mln zł (znacznie więcej niż jej wycena księgowa). 27 marca 2009 r. Sąd Rejonowy w Krośnie ogłosił upadłość Krośnieńskich Hut Szkła Krosno Spółka Akcyjna obejmującą likwidację majątku. Jacek S. ma 19 zarzutów, Andrzej B. 10 zarzutów, Mirosław S. 11 zarzutów, Rafał W. 6 zarzutów i Jan K. 3 zarzuty. Z zarzuconych podejrzanym czynów najwyżej zagrożony jest czyn z art kk, (nadużycie zaufania) tj. od 1 roku do 10 lat pozbawienia wolności. Na kilka dni przed ogłoszeniem przez KHS Krosno SA upadłości Zdzisław S. jeden z najbogatszych ludzi w Polsce) sprzedał na giełdzie większość posiadanych przez siebie akcji. Fenix Metals rozbuduje zakład w Tarnobrzegu TARNOBRZEG. Fenix Metals Sp. z o.o. (spółka belgijsko-duńska). Działa w Specjalnej Strefy Ekonomicznej Euro-Park Wisłosan od 2000 roku. Zajmuje się przerobem materiałów, w tym odpadowych, zawierających cynę, ołów, srebro i inne metale. Firma planuje rozbudować swój zakład, Powstaną główne instalacje pomocnicze, odpylnia i oczyszczalnia wody. Przy realizacji nowej inwestycji, wartej ok. 8,3 mln zł, zatrudnienie znajdzie kolejnych 5 osób. Nie udało się sprzedać PSK Rzeszów RZESZÓW. - Prowadzony w trybie negocjacji na podstawie publicznego zaproszenia proces prywatyzacji PSK Rzeszów został zamknięty 17 maja br. bez wyłonienia inwestora poinformowała Magdalena Kobos, dyrektor Biura Komunikacji Społecznej Ministerstwa Skarbu Państwa. - Warunki cenowe nabycia udziałów spółki, zawarte w ofertach złożonych przez potencjalnych inwestorów dopuszczonych do drugiego etapu prywatyzacji spółki, nie spełniały oczekiwań MSP. United Technologies planuje wzrost zysku HARTFORD, STANY ZJEDNOCZONE. Spółka United Technologies Corporations, do której należą największe podkarpackie firmy lotnicze opublikowała dane dotyczące drugiego kwartału. Przychody ze sprzedaży sięgnęły 16 mld dolarów i wzrosły o 16% w stosunku do analogicznego okresu roku poprzedniego, co pokazuje dodatni wynik netto związany z przejęciami. Sprzedaż organiczna (bez uwzględnienia przejęć) utrzymywała się na tym samym poziomie LICZBA 6,3 proc. w stosunku do drugiego kwartału roku poprzedniego. W drugim kwartale zysk z działalności operacyjnej na poziomie segmentów wzrósł 15% w stosunku do analogicznego kwartału roku poprzedniego. PKP Intercity chce wznowić linie Rzeszów-Zamość i Rzeszów-Zagórz PODKARPACKIE, KRAJ. PKP Intercity realizuje w tej chwili ogromny program modernizacji taboru o wartości ponad 4 mld złotych. Jednym z jego elementów jest modernizacja trakcji spalinowej Dzięki powiększeniu i modernizacji taboru lokomotyw spalinowych PKP Intercity chce wrócić do obsługi niektórych połączeń, głównie na wschodzie kraju. To m.in. trasy z z Rzeszowa do Zamościa i Zagórza u progu Bieszczadów. OPTeam dla Uniwersytetu Rzeszowskiego RZESZÓW. Giełdowa spółka OPTeam S.A. poinformowała o przekroczeniu obrotów na wartość znaczącą wg wartości obrotów kumulowanych z Uniwersytetem Rzeszowskim. Łączna wartość obrotów wynosi netto ponad 2,5 miliona zł. Najwyższą spośród zawartych transakcji w z Uniwersytetem Rzeszowskim jest umowa z lutego.2013 r., dotycząca rozbudowy infrastruktury sieciowej Uniwersytetu Rzeszowskiego w kompleksie Naukowo-Dydaktycznym Centrum Mikroelektroniki i Nanotechnologii i Uniwersyteckiego Centrum Innowacji i Transferu Wiedzy Techniczno Przyrodniczej (czyli w najnowszym budynki uczelni). Wartość umowy wynosi netto niewiele pond 2 mln zł Adam Cyło wzrosła w lipcu produkcja przemysłowa w skali rok do roku, wobec 3,0 proc. r/r zanotowanych w czerwcu 6 Strefa. wrzesień 2013

5 kraj Fot. Artur Weber/DPI MON BARTOSZ SZCZEPAŃSKI: Panie Ministrze, polska armia przechodzi modernizację, która zaczęła się kilka lat temu dużym zamówieniem samolotów wielozadaniowych. Czy dziś jesteśmy bliżej początku, czy końca? Tomasz Siemoniak, Minister Obrony Narodowej: Każdy minister odpowiadający za obronność państwa chciałby w pewnym momencie móc powiedzieć, że oto właśnie osiągnęliśmy poziom, gdy armia jest wyposażona w najlepszy i najnowocześniejszy sprzęt, że przewyższamy potencjalnego przeciwnika w każdym obszarze. To stan idealny, który, jak wiadomo, niestety nie istnieje. Ale odpowiadając na Pana pytanie modernizacja techniczna armii to proces ciągły. Należy pamiętać, że z jednej strony technika wojskowa bardzo dynamicznie się rozwija, co jednocześnie oznacza, że ta która jest obecnie użytkowana w określonym tempie się starzeje. Mamy uważane za najlepsze na świecie transportery opancerzone, mamy w służbie najnowocześniejszą w Europie wersję F-16. Używamy Jastrzębi od 2006 roku, wydaje się, że uroczystość przyjęcia pierwszego F-16 odbyła zupełnie niedawno, a za trzy lata będzie to już 10 lat odkąd ich używamy. Wniosek? Nie możemy spocząć na laurach. Dlatego nasze Rosomaki otrzymały szereg modyfikacji i ulepszeń, jesteśmy w trakcie procedury pozyskania nowego typu uzbrojenia dla samolotów F-16, co jeszcze bardziej zwiększy ich możliwości bojowe i zasięg rażenia. Ważne jest, aby modernizacja odbywała się w sposób planowy i przemyślany. Dlatego przygotowaliśmy i rozpoczęliśmy realizację dziesięcioletniego programu modernizacji Sił Zbrojnych. Jakie programy modernizacji jeszcze nas czekają? Jak już wspomniałem, rozpoczęliśmy właśnie Modernizacja armii to proces ciągły Wywiad z Tomaszem Siemoniakiem, Ministrem Obrony Narodowej realizację programu modernizacji Sił Zbrojnych na lata Za priorytetowe uznaliśmy wzmocnienie systemu obrony powietrznej i antyrakietowej, ale plan obejmuje kilkanaście obszarów operacyjnych dedykowanych dla każdego rodzaju Sił Zbrojnych lotnictwa, wojsk lądowych, marynarki wojennej i wojsk specjalnych. Zaplanowaliśmy realizację 14 programów operacyjnych obejmujących system obrony powietrznej i obrony przeciwlotniczej; śmigłowce wsparcia bojowego, zabezpieczenia i VIP; zintegrowane systemy wsparcia dowodzenia oraz zobrazowania pola walki; bezzałogowe systemy rozpoznawcze i rozpoznawczo-uderzeniowe; indywidualne wyposażenie i uzbrojenie żołnierza (program Tytan); symulatory i trenażery; lotnictwo transportowe; modernizację wojsk rakietowych i artylerii; kołowe transportery opancerzone; przeciwpancerne pociski kierowane; zwalczanie zagrożeń na morzu; samolot szkolno-treningowy; modernizację Wojsk Pancernych i Zmechanizowanych czy rozpoznanie patrolowe. W efekcie - o zmianie jakościowej możemy mówić w odniesieniu do wszystkich Rodzajów Sił Zbrojnych. Jakie największe wyzwania widzi Pan dla realizacji programu modernizacji polskiej armii? Największym wyzwaniem jest zawsze pogodzenie potrzeb z możliwościami. Czyli pieniądze. My, jako jedna z nielicznych armii w Europie posiadamy ustawowy zapis poziomu finansowania armii. W tym roku, kierując się koniecznością ograniczenia wydatków przez wszystkie resorty, ten wskaźnik nie zostanie dotrzymany, ale jest to sytuacja jednorazowa. Wyzwaniem nie jest z pewnością technologia cieszę się, że większość naszych potrzeb jest w stanie zaspokoić przemysł krajowy, a jeśli jest gdzieś taka potrzeba w kooperacji w zagranicznymi podmiotami. Co jest dla Pana największym priorytetem? Z pewnością jest to pilna odbudowa systemu obrony przeciwlotniczej i budowa systemu obrony przeciwrakietowej. Planujemy, że do 2022 roku do Wojska Polskiego trafi pięć nowych systemów rakietowych Piorun - zestaw przenośny będący modernizacją używanych dziś i sprawdzonych Gromów, Pilica - artyleryjsko-rakietowy zestaw bliskiego zasięgu, Poprad - samobieżny zestaw bliskiego zasięgu, Narew - krótkiego zasięgu i wreszcie Wisła - średniego zasięgu. Systemy najbardziej zaawansowane, a więc Narew i Wisła powstaną we współpracy z partnerami zagranicznymi. Priorytetem jest zdolność do zwalczania nowoczesnych środków napadu powietrznego rakiet balistycznych krótkiego i średniego zasięgu. Kluczowym wkładem do tego systemu będzie amerykańska infrastruktura obrony przeciwrakietowej, która zapewni bezpieczeństwo na dużych wysokościach przed rakietami balistycznymi. Europejscy sojusznicy rozwijają natomiast zdolności do obrony w niższej warstwie. W Słupsku Redzikowie od 2018 r. zacznie działać baza amerykańskiego systemu obrony z rakietami SM-3. Baza ta będzie elementem zintegrowanego systemu obrony powietrznej i przeciwrakietowej NATO. Czy proces zakupów został usprawniony i można powiedzieć, że działa tak, jak to zostało założone? Tak. Mając na uwadze czasochłonność procedury zakupów uzbrojenia, przygotowaliśmy w MON nową decyzję zwiększająca efektywność systemu pozyskiwania sprzętu wojskowego. Zmiany polegają m.in. na: nadaniu podsekretarzowi stanu ds. uzbrojenia i modernizacji uprawnień decyzyjnych w odniesieniu do zamówień o wartości do 100 mln zł, uproszczeniu procedur dotyczących uzgadniania lub opiniowania dokumentów merytorycznych, wprowadzeniu unormowań zapewniających bezpieczeństwo dostaw sprzętu wojskowego oraz nowych regulacji normujących wydatkowanie środków budżetowych. Jakby Pan ocenił z perspektywy czasu dotychczas zrealizowany program modernizacji? Jest stanowczo za wcześnie, aby dokonywać oceny dopiero co rozpoczętego programu modernizacyjnego. Możemy natomiast powiedzieć o tym co już zrobiliśmy. Uruchomione zostały procedury zakupu dwóch typów okrętów wojennych: okrętu obrony wybrzeża projektu Miecznik oraz okrętu patrolowego z funkcją zwalczania min projektu Czapla. Zatwierdziłem konfigurację i harmonogram budowy okrętu patrolowego ORP Ślązak. Rozpoczęliśmy procedury zakupu samolotu szkolenia zaawansowanego i 70 śmigłowców wielozadaniowych wraz z pakietami logistycznymi i szkoleniowymi. Warto również podkreślić, że w ubiegłym roku, 30 listopada, 11. Mazurski Pułk Artylerii w Węgorzewie otrzymał pierwszy dywizjonowy moduł ogniowy Regina, a 28 czerwca tego roku gotowość techniczną do działań osiągnął Nadbrzeżny Dywizjon Rakietowy. Symbolem złych decyzji jest chyba kadłub korwety Gawron, który był kosztownym gorącym kartoflem przerzucanym przez kolejnych ministrów. Zaniechanie, a raczej zmiana projektu było Pana zdaniem jedynym wyjściem? Korweta Gawron to symbol może i dobrych chęci, ale również niestety braku proporcji między tym co z jednej strony chcielibyśmy mieć, z drugiej czego naprawdę potrzebujemy i wreszcie jeszcze jednej kwestii, chyba najistotniejszej na co nas stać. Szkoda, że stało się tak, że podjęto się ambitnego zadania budowy nowoczesnej jednostki bez konsekwencji w zapewnieniu jej finansowania. Po objęciu stanowiska szefa MON wiedziałem, że prędzej czy później będę musiał się zmierzyć z tym problemem. Po wewnętrznych konsultacjach w resorcie, a później z premierem uznaliśmy, że ten projekt trzeba zamknąć. Aby jednak nie tracić tego co dotychczas zostało zrobione uznaliśmy za realną kontynuację projektu, ale w innej formie. Powstanie okręt patrolowy, tańszy w budowie i eksploatacji. Okręt na który nas po prostu stać. Jak widzi Pan udział polskiego przemysłu zbrojeniowego w nachodzących planach modernizacyjnych? Zapowiadając zamówienie śmigłowców wspominał pan o polonizacji. To jedno z kluczowych założeń naszego programu modernizacji technicznej armii wszędzie tam gdzie to będzie możliwe chcemy aby zakupy sprzętu i uzbrojenia wojskowego były realizowane w krajowym przemyśle obronnym. Chcemy w maksymalnym stopniu wykorzystać potencjał polskiego przemysłu obronnego, zwłaszcza w tych obszarach, gdzie zbrojeniówka jest konkurencyjna i innowacyjna. Liczę, że wojskowe zamówienia przełożą się na nowe miejsca pracy, a wspierany w ten sposób polski przemysł obronny jako integralna część potencjału odpowiedzialnego za bezpieczeństwo kraju przyczynią się do stymulacji krajowej gospodarki. W najtrudniejszym momencie kryzysu zamówienie np. armatohaubic Krab czy wyrzutni Langusta pozwoliły odetchnąć polskiej zbrojeniówce. Tak, sytuacja Huty Stalowa Wola czy Wojskowych Zakładów Motoryzacyjnych w Siemianowicach Śląskich to bardzo dobre przykłady ilustrujące jak nasze zamówienia stawiają na nogi przedsiębiorstwa, które wcześniej zmagały się z poważnymi problemami finansowymi. Tak było z WZM w Siemanowicach Śląskich, które dziś są beneficjentem finansowym i technologicznym programu Rosomaka. Inny przykład to Huta Stalowa Wola - dziś lider w branży artyleryjskiej. Produkuje jeden z najnowocześniejszych na świecie systemów artyleryjskich, co więcej - nie jest to wyłącznie sama armatohaubica. Zakład, przy współpracy z innymi podmiotami, oferuje nam całościowy produkt - moduł ogniowy Regina, na który składają się armatohaubice Krab, wozy dowódczo sztabowe, amunicyjne, remontowe. Środki pozyskane z MON i jednocześnie uzyskane ze sprzedaży cywilnej części firmy pozwalają obecnie na prowadzenie przez zakład rozwoju innych konstrukcji - moździerza autmatycznego Rak, haubicoarmaty Kryl, wyrzutni rakietowej Homar. Umożliwiają również realizację aktywnej polityki inwestycyjnej mam na myśli zakup spółki Jelcz-Komponenty. To akurat cieszy podwójnie, że polskie podwozia są wykorzystane w module Krab czy np. w wozach wchodzących w skład Nadbrzeżnego Dywizjonu Rakietowego. HSW czy Siemianowice Śląskie to dobry przykład jak pieniądz podatnika ulokowany w polskiej firmie generuje kolejne miejsca pracy, przekłada się na skok technologiczny, powoduje wzrost innowacyjności i konkurencyjności. Pana zdaniem rodzimy przemysł zbrojeniowy nadąża za światowymi trendami w branży? Nie zależy mi na tym czy polska zbrojeniówka podąża za trendami czy nie. Jako minister obrony narodowej jestem odpowiedzialny za wydawanie pieniędzy podatnika na te produkty, które do systemu obronnego państwa i gotowości operacyjnej wojsk wnoszą skuteczność i efektywność, innowacyjność i niezawodność. Zatem na pytanie czy nasz przemysł obronny może się równać z największymi potęgami branży odpowiem twierdząco. Produkt taki jak wspomniany już moduł Regina czy KTO Rosomak to najwyższa światowa półka. A ministerstwo zmienia swoje plany adekwatnie do postępu technologicznego? Na przykład 10 lat temu samoloty bezzałogowe były raczej ciekawostkami dziś to normalne narzędzie rozpoznania czy nawet wsparcia. Oczywiście. Dziś bezzałogowce są normalnym środkiem rozpoznania i transmisji danych i to wykorzystywanym nie tylko przez wojsko, ale również przez formacje policyjne, graniczne czy instytucje i firmy cywilne jak choćby stacje telewizyjne czy firmy geodezyjne. Zatem nie jest to żadne novum. Oczywiście konstrukcje wykorzystywane przez wojsko są najbardziej zaawansowane pod względem wyposażenia, długotrwałości lotu i zasięgu. Wojsko Polskie posiada zasób bezzałogowców, planujemy jednak nasze możliwości w tym zakresie znacznie zwiększyć. Pozyskanie różnych platform bezzałogowych, w tym latających to jeden z programów operacyjnych w ramach planu modernizacji Zasadniczym jego celem jest osiągnięcie przez Siły Zbrojne RP zdolności w zakresie rozpoznania obrazowego umożliwiające pokrycie informacją obrazową rejonu odpowiedzialności sił własnych oraz pozyskiwanie i przesłanie tych informacji do zainteresowanych w czasie zbliżonym do rzeczywistego. Łącznie, na koniec 2022 roku, siły zbrojne powinny dysponować blisko 97 zestawami bezzałogowych statków powietrznych różnych klas i przeznaczenia. Reforma struktury dowodzenia sił zbrojnych to też pochodna zmieniających się zadań jakie stają przed współczesną armią? Potrzeba reformy systemu dowodzenia wynikała głównie ze zmian, które już zaszły w Siłach Zbrojnych. W ciągu ostatnich 20 lat armia zmniejszyła się o ponad połowę, zaś liczba dowództw rosła. Teraz zamiast siedmiu centralnych struktur będą trzy. System dowodzenia musi odpowiadać nowym warunkom, w jakich operują współcześnie polscy żołnierze i nasi sojusznicy. Obecnie przeważają operacje połączone z udziałem różnych rodzajów Sił Zbrojnych. System dowodzenia nie może być rozproszony w wielu ośrodkach. Niezbędne jest realne połączenie dowodzenia. Reforma zapewni ujednolicenie dowodzenia oraz konsolidację systemu na czas pokoju i wojny. Ponadto, co uważam za wyjątkowo istotne, pogłębiona zostanie cywilna kontrola nad armią, ponieważ zmieni się rola Sztabu General- 8 Strefa. wrzesień 2013 wrzesień Strefa 9

6 nego i jego szefa. W dotychczasowym systemie w jednym miejscu - w Sztabie - skupiona była funkcja planowania, dowodzenia i rozliczania z nałożonych zadań. To rozwiązanie okazało się dysfunkcjonalne, czego przykładem był zawodny system nadzoru w lotnictwie wojskowym. W nowym systemie szef Sztabu Generalnego planuje i jest głównym doradcą wojskowym ministra, ale już jednocześnie nie dowodzi, nie stawia zadań, nie kontroluje i nie rozlicza. Nowa struktura zacznie obowiązywać od przyszłego roku. I chciałbym zapewnić, że nie zabraknie w niej miejsca dla żadnego dobrego, ambitnego oficera. Czym są polskie kły o których mówił niedawno Premier Donald Tusk? To nazwa, która przyjęła się kiedy mówimy dużych inwestycjach w obronność państwa określonych w programie modernizacyjnym na lata , a szczególnie o jego niektórych elementach, takich jak nowe śmigłowce, program artyleryjski Regina, bezzałogowe systemy rozpoznawcze i rozpoznawczo-uderzeniowe, nowe uzbrojenie dla F-16, Nadbrzeżny Dywizjon Rakietowy czy modernizacja wojsk pancernych czy rozwój wojsk specjalnych. Te elementy sprawiają, że zwiększamy możliwości odstraszania potencjalnego przeciwnika. Wspomniał Pan niedawno, że prędzej grozi nam cyberwojna niż ta, w klasycznym rozumieniu tego słowa. Czy to znaczy, że będziemy mieć cyber-grom złożony ze specjalistów od hackingu? Fot. st. chor. szt. Adam Roik/Combat Camera DO SZ. To prawda, nie zagraża nam obecnie klasyczna wojna. Dużo bardziej prawdopodobny jest cyberatak na nasze systemy komputerowe. I jest to problem, który wymaga szerszej dyskusji i nowych rozwiązań wypracowanych na forum NATO. W moim przekonaniu obrona przed cyberatakiem powinna być częścią obrony kolektywnej Sojuszu. Do jesieni NATO osiągnie pełne zdolności operacyjne do obrony przed atakiem na sieci cybernetyczne Sojuszu. W październiku odbędzie się spotkanie ministrów obrony poświęcone propozycjom wsparcia sojuszników w przypadku ewentualnego ataku w sieci. Budowa skutecznej obrony przed cyberatakiem to dla nas plan minimum i powinien stać się integralną częścią całego systemu bezpieczeństwa. Potrzebne są do tego rozwiązania instytucjonalne. Dlatego w tym roku podjąłem dwie ważne w tym zakresie decyzje o powołaniu Narodowego Centrum Kryptologii oraz Inspektoratu Implementacji Nowych Technologii Obronnych. Każdy kraj dąży do tego, by mieć własną technologię, która byłaby nie do rozszyfrowania przez inne państwa. Polska w swojej historii ma doniosłe momenty w tej dziedzinie, jak rozszyfrowanie kodów Enigmy, ale dziś potencjał naukowców i inżynierów z WAT-u, politechnik i innych instytucji zajmujących się teleinformatyką i łącznością, nie jest w pełni wykorzystany. Dlatego w Centrum chcemy skupić takie osoby, zarówno ze środowiska wojskowego, jak i cywilnego, które podejmą się budowy narodowego systemu kryptologii. Wierzę, że to przedsięwzięcie będzie stanowić przełom dla naszego bezpieczeństwa informatycznego. Z kolei Inspektorat Implementacji Innowacyjnych Technologii Obronnych wzorowany na DARPA agencji zaawansowanych projektów badawczych Departamentu Obrony USA ma w sposób nierutynowy pozyskiwać partnerów do współpracy, którzy nie są zawodowo związani ze światem nauki, ale potrafią zaproponować interesujące, nieszablonowe rozwiązania. Często są to pasjonaci dziedziny, niezwiązani z żadną instytucją. Być może swoje umiejętności będą chcieli wykorzystać w pracy na rzecz bezpieczeństwa narodowego. Po zawieszeniu 50% progu ostrożnościowego w budżecie, pojawiło zagrożenie ograniczenia wydatków na armię, które obecnie stanowią 1,95% PKB. Ma Pan silnego sojusznika w postaci Prezydenta Bronisława Komorowskiego. Nie czuje Pan, że jest między młotem, a kowadłem? Myślę, że jako minister jestem w dość komfortowej sytuacji, ponieważ możemy mówić o parlamentarnym konsensusie i poparciu ze strony opinii publicznej dla wydatków na obronność i bezpieczeństwo. Jestem politykiem i członkiem partii rządzącej, ale sprawy bezpieczeństwa wymagają myślenia i działania o charakterze ponadpartyjnym. Jeżeli będzie to sytuacja dotycząca jednego roku, to nie widzę większego zagrożenia dla realizacji programu modernizacji SZ, bo to są plany długofalowe, rozpisane do 2022 r. Mam poczucie, że sprawy obronne są ważne i dla rządu i dla Prezydenta. Czy weryfikacja wydatków na armię pociągnęłaby za sobą cięcia w zamówieniach i planach modernizacyjnych? Generalny kierunek jest utrzymany realizujemy i będziemy realizować program modernizacji technicznej na lata Ograniczamy przede wszystkim koszty administracyjne, reprezentacyjne, biurowe. Odraczamy np. zakupy niektórego sprzętu teleinformatycznego czy modernizację systemu rachunkowego dla jednostek. Podkreślam, że nie ma mowy o rezygnacji z wdrażania programów operacyjnych, w niektórych przypadkach będziemy jednak dokonywać, po negocjacjach z dostawcami, przesunięcia płatności - tak będzie np. z płatnościami za samoloty transportowe CASA i sprzęt radarowy. W 2014 roku polskie wojska wycofują się z Afganistanu. Zapadły już decyzję jak będzie wyglądał kształt polskiej misji po tej dacie? Nie zapadły jeszcze ostateczne decyzje, co do kształtu misji ISAF po 2014 r. Szczyt NATO w tej sprawie odbędzie się w przyszłym roku. O sytuacji w kraju zaważą też wyniki wyborów prezydenckich, które odbędą się w Afganistanie w kwietniu 2014 r. To ważne kto będzie partnerem dla społeczności międzynarodowej i jakie będzie miał plany, co do współpracy z wojskami Sojuszu. Jedno jest pewne operacja ISAF zakończy się w 2014 r., a nasi żołnierze wracają do domów zgodnie z planem. Przez te ponad dziesięć lat naszej obecności w Afganistanie udowodniliśmy, że jesteśmy partnerem, na którym można polegać - i dla naszych sojuszników z ISAF i dla Afgańczyków. I to również nie powinno się zmienić. Czy oszczędności płynące z wycofania wojsk z Afganistanu będą na tyle duże, że będą miały wpływ na przebieg inwestycji w nowy sprzęt dla wojska? Na pewno wycofanie naszych żołnierzy z Afganistanu będzie generować oszczędności, ale w tej chwili jeszcze za wcześnie, by szacować, jakie będą to kwoty. W tej chwili jesteśmy już na etapie transportu sprzętu z Afganistanu do Polski. Tutaj na miejscu zostaną przeprowadzone generalne remonty, w celu przywrócenia pełnej zdolności bojowej. Dopiero wtedy będziemy mogli ocenić, czy i w jakim zakresie mamy braki sprzętowe wymagające dodatkowych inwestycji. 10 Strefa. wrzesień 2013

7 GOSPODARKA Kapitalizm gulaszowy O ile w czasach komunistycznych Polska miała opinię najweselszego baraku w obozie tak Węgry uchodziły za barak najzamożniejszy. Jeszcze w 1990 r. czyli na początku przemian ustrojowych jakie zachodziły wtedy w krajach Europy Środkowej i Wschodniej, Węgry obok Czechosłowacji uznawano za kraje najzamożniejsze. KRZYSZTOF MAZUR Te opinie są dość dobrze utrwalone w świadomości tych Polaków, którzy w latach 70-tych i 80-tych mieli okazję wyjeżdżać do kraju bratanków, postrzeganego wtedy jako namiastka Zachodu. Taki stan rzeczy był skutkiem dość specyficznej polityki węgierskich komunistów, którzy po krwawym stłumieniu węgierskiego powstania w 1956 r. postawili w latach 60-tych na politykę selektywnego odprężenia. Najbezpieczniejszym a zarazem najbardziej obiecującym polem dla takiej nowej polityki była oczywiście gospodarka, stąd do gospodarki socjalistycznej zaczęto wprowadzać elementy quasi-rynkowe. Zezwolono na większą swobodę w zakresie prowadzenia własnej działalności usługowej w tym handlowej, zniesiono obowiązkowe dostawy w rolnictwie wprowadzając tam gospodarkę pieniężną oraz zliberalizowano wymianę międzynarodową. Ten zmodyfikowany system ustrojowy powszechnie nazywano wtedy komunizmem gulaszowym. Większe otwarcie na Zachód przy jednoczesnym zachowaniu dominujących zasad gospodarki nakazowej z czasem zaczęło dawać jednakże podobne efekty jak w przyśpieszonej wersji miało to miejsce w Polsce w latach 70- tych. Także Węgrzy w latach 80-tych zaczęli odczuwać skutki zadłużenia zagranicznego i także tam coraz częściej zaczął ujawniać się podstawowy skutek gospodarki socjalistycznej, od którego Janosz Kornai nazwał ten system ekonomiczny mianem gospodarki niedoboru. Do wybitki i do szklanki Węgry są ciekawym przypadkiem z kilku powodów. Oczywiście Polaków z Węgrami łączy wiele wydarzeń historycznych i pewnego rodzaju sentymenty wyrażane nawet w popularnych powiedzeniach. W Warszawie -bodajże przy Nowym Świecie- wisi pamiątkowa tablica poświęcona wydarzeniom z 1956 r. dedykowana warszawiakom, którzy spontanicznie wyrazili wtedy solidarność z węgierską rewolucją. Wpływ Węgrów szczególnie na południowe regiony Rzeczpospolitej był zawsze duży. Przykładowo pierwszym wójtem Jaślisk miał być Węgier z Hanselina. Prowadzona była także wymiana handlowa. Przedwojenny prezydent Mościcki w swojej autobiografii wspomina np. jak na weselu jego siostry... staropolskim zwyczajem wypróżniono kilkaset butelek węgrzyna, który ojciec stale beczkami z Węgier sprowadzał. Węgry budzą także zainteresowanie ze względu na różne eksperymenty ekonomiczne i polityczne jakie od kilku lat są praktykowane w kraju nad Cisą i Dunajem co również znalazło odzew w dość popularnych quasi-politycznych hasłach i powiedzeniach. I oczywiście last but not least Węgry są nadal dość popularnym kierunkiem wyjazdów turystycznych, nieprzypadkowo także dowcipni internauci wizualizując stereotypy naszych rodaków nt. innych krajów przedstawili kraj Madziarów jako jeden wielki basen. Gospodarka niedoborów finansowych Jak to zostało wspomniane wcześniej, Węgrzy w 1990 r. stratowali do swoich przemian z lepszej pozycji niż Polacy. Jeszcze do połowy ubiegłej dekady rokrocznie dochód narodowy na mieszkańca liczony parytetem siły nabywczej był na Węgrzech proc. wyższy niż w naszym kraju. Węgrzy jeszcze przed wejściem do UE podjęli także duży wysiłek budowy infrastruktury drogowej, co skutkowało dużymi nakładami i wydatkami publicznymi i co ważyło na tempie wzrostu dochodu narodowego ale z drugiej strony szybko zwiększało się w tym czasie także zadłużenie publiczne. W latach kiedy w Polsce miała miejsce recesja, Węgrzy utrzymywali ciągle wysokie tempo wzrostu dochodu, jednakże koszt tej polityki zaczął ujawniać się począwszy już od 2006 r. czyli w okresie kiedy w gospodarce światowej panowała jeszcze wysoka koniunktura. Węgry miały już w latach 90-tych znacznie wyższy poziom zadłużenia finansów publicznych niż Polska, w 2000 r. dług wewnętrzny w tym kraju osiągnął relację 56,1 proc. PKB, czyli praktycznie poziom który nasze finanse zanotowały w roku bieżącym. Apogeum zadłużenia Węgrzy zanotowali w 2011 r. kiedy relacja długu do PKB przekroczyła 81 proc. Ze względu na wysokie zadłużenie i wysoki deficyt budżetowy kraj został już kilka lat wcześniej objęty unijną procedurą nadmiernego zadłużenia, której wymogi wzmocnione wymaganiami Międzynarodowego Funduszu Walutowego zrodziły podstawę do twierdzeń o ograniczaniu suwerenności ekonomicznej kraju przez instytucje międzynarodowe. Ta atmosfera była także przyczyną niedawnego nagłośnienia sprawy przedterminowej spłaty przez węgierski rząd pożyczki od MFW i faktycznego wyproszenia tej instytucji z Budapesztu. Podejmowane od kilku lat ograniczenia wydatków i kompensowania zmniejszonych wpływów nowymi podatkami sprawiły, że węgierski deficyt spadł do tzw. bezpiecznego poziomu co pozwoliło zawiesić także unijną procedurę nadmiernego deficytu. Złudny postęp Czytając niekiedy o dynamicznych węgierskich reformach nie można zapominać, że spora część zmian dotyczących sfery ustrojowej jest w rzeczywistości nadganianiem zaległości. Tak czasami w Polsce nagłaśniane zmiany węgierskiej konstytucji w wielu obszarach są już od dawna zawarte w polskiej konstytucji z 1997 r., pomimo że ta również nadaje się już do remontu. Z kolei obniżki podatków dochodowych stanowiące czasami pretekst dla nazywania Węgier rajem podatkowym przesłaniają ustawiczne eksperymenty z wprowadzeniem nowych, czasami bardzo kontrowersyjnych i na pierwszy rzut oka nieefektywnych form opodatkowania. Doktryna podatkowa już od dziesiątków lat operuje pojęciem przerzucalności podatków stąd opodatkowanie wybranych sektorów czy przedsiębiorstw (na Węgrzech spec-podatkami obłożono np. sektor energetyczny, bankowy, duże markety) z pewnością zawsze wywiera skutek na konsumenta. Obciążenie kieszeni tegoż konsumenta z pewnością nie maleje także pod wpływem 27 proc. stawki VAT-u, która jest jedną z najwyższych w UE. Dodatkowo cały czas są rozważane koncepcje wprowadzenia znacznie wyższego, bo 30 a nawet 35 proc. VAT-u na tzw. artykuły luksusowe. Warto także zauważyć, że jednorazowa nadwyżka budżetowa, która objawiła się węgierskim budżecie na koniec 2011 r. była skutkiem nie tyle oszczędnej polityki fiskalnej co nacjonalizacji ichniejszych funduszy emerytalnych będących odpowiednikiem polskiego OFE. Także pod pretekstem państwowych gwarancji dla kredytów, które banki udzieliły jednostkom samorządowym wprowadzono 7-proc. podatek do tych zobowiązań jako cenę za wzrost pewności ich spłaty. Biliony forintów Wkrótce po wojnie Węgry dotknęła hiperinflacja będąca powodem reformy walutowej. Wtedy właśnie wprowadzono walutę o nazwie forint, który zastąpił pengö. Węgrzy w oczekiwaniu na wejście do UE i wprowadzenie euro zaniechali po 1990 r. reformy walutowej skutkiem czego dzisiejsze nominały tamtejszego pieniądza przyprawiają nie tylko turystów o zawrót głowy ale stanowią także utrudnienie obrotu gotówkowego. Pomimo tego Węgrzy odłożyli ad calendas graecas pomysł wejścia do strefy euro (ostatnie informacje dotyczą perspektywy 20-letniej) zdając sobie sprawę, że nie waluta a nawet jej inflacyjne nominały są zasadniczą przyczyną problemów ekonomicznych. Na pewno Węgrzy znacznie sprawniej i szybciej rozwiązali u siebie sprawę infrastruktury drogowej. Jednakże wyraźnie widać, że dość lekka ręka do wydatków publicznych trwale zahamowała węgierską gospodarkę i pomimo pewnych oznak ożywienia ekonomicznego trudno jeszcze mówić aby kraj ten osiągnął trwałe podstawy wzrostu. Jeszcze do 2004 r. kapitalizacja rynku giełdowego mierzona do PKB była na Węgrzech wyższa niż w Polsce jednakże od 2005 r. to Warszawa zaczyna wyraźnie wygrywać rywalizację z Budapesztem o miano giełdowej stolicy regionu. Oficjalne obroty handlowe naszego kraju z Węgrami są także dalekie od czasów świetności (roczny wymiana wynosi ok. 6 mld euro) chociaż potencjał do tego na pewno istnieje gdyż należy pamiętać, że Węgrzy pomimo kryzysu mają dobrze rozwinięte niektóre sektory przemysłu oraz rolnictwo a dochód na mieszkańca jest praktycznie taki sam jak w Polsce. 12 Strefa. wrzesień 2013 wrzesień Strefa 13

8 TRANSPORT KAROL WOJCIECHOWSKI: Panie Ministrze, mieszkańców Podkarpacia chyba najbardziej interesuje sprawa sfinalizowania budowy autostrady A4. Zbigniew Rynasiewicz, Sekretarz Stanu w Ministerstwie Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej: Po wyłonieniu nowych wykonawców na niektórych odcinkach, obecnie trwają intensywne prace przy budowie autostrady A4 na wszystkich realizowanych odcinkach. Przypomnę, że dla kierowców zostały już udostępnione wszystkie odcinki od zachodniej granicy państwa w Zgorzelcu, aż do Tarnowa. Ponadto dostępny jest odcinek autostradowej obwodnicy Rzeszowa pomiędzy węzłami Rzeszów Północ a Rzeszów Wschód, a także fragment między Jarosławiem a Radymnem (węzeł Przemyśl). KW: Kolejną kluczową inwestycja dla regionu jest droga ekspresowa S-19. Jak obecnie wygląda sytuacja tej inwestycji? ZR: W użytkowaniu jest odcinek drogi S-19 od Stobiernej do węzła Rzeszów Wschód, co fot. GDDKiA fot. GDDKiA Jesteśmy świadkami tego, jak Podkarpacie staje się jednym z najlepiej rozwijających się regionów w Polsce. Wywiad ze Zbigniewem Rynasiewiczem, Posłem na Sejm, Sekretarzem Stanu w Ministerstwie Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej w połączeniu z autostradą i łącznikiem do niej znacznie skrócił wjazd do stolicy Podkarpacia od strony Lublina. Trwa również budowa odcinka łączącego węzły Rzeszów Zachód i Świlcza, czyli łączący autostradę A4 z droga krajową nr 4. W czerwcu rozpoczęło się uruchamianie postępowań przetargowych na kolejne podkarpackie odcinki trasy S-19 od Stobiernej do Sokołowa Małopolskiego i od węzła Świlcza do węzła Rzeszów Południe. Ten drugi odcinek pomoże w przeniesieniu ruchu tranzytowego na południe poza Rzeszów. Obecnie trwa weryfikacja złożonych wniosków o dopuszczenie do udziału w postępowaniu. Poprawa stanu bezpieczeństwa i warunków jazdy na tej jednej z najważniejszych dróg w kraju jest dla nas priorytetem. KW: Jednak poza dużymi inwestycjami jak A4 i S19 cały czas otwarta pozostaje kwestia budowy obwodnic podkarpackich miast. ZR: W sierpniu tego roku rząd skierował do konsultacji projekt zmiany uchwały Rady Ministrów, polegający na dodaniu załącznika nr 6 do obowiązującego Programu Budowy Dróg Krajowych. Projekt załącznika zawiera propozycję budowy 11 obwodnic, które mają być realizowane w nowej perspektywie finansowej UE. Wśród wymienionych w załączniku tras znalazła się również obwodnica Sanoka, której realizacja zaplanowana jest na lata Będzie to kolejna, po obwodnicy Leżajska, trasa wyprowadzająca ruch tranzytowy poza centrum miasta, poprawiająca komfort życia mieszkańców. KW: Równolegle do rozbudowy infrastruktury drogowej trwają intensywne prace nad modernizacją i rewitalizacją szlaków kolejowych ZR: Cały czas trwa modernizacja szlaków kolejowych, m.in. niezwykle istotnej trasy E30 od Krakowa do Rzeszowa oraz dalej, linii 91 i 92 do Przemyśla oraz przejścia granicznego w Medyce. Po modernizacji pociągi jadące w kierunku Krakowa będą mołgy rozwijać prędkość 160 km/h co skróci znacznie podróż do stolicy Małopolski. Sukcesywnie pięknieją też dworce kolejowe, stając się miejscami bardziej komfortowymi i przyjaznymi pasażerom. Dotychczas wyremontowane zostały już dworce w Leżajsku, Łańcucie i Przemyślu. Wkrótce mają się również zacząć prace budowlane na dworach kolejowych w Jarosławiu i Dębicy. KW: A co z rzeszowskim dworcem? ZR: Dworzec rzeszowski znalazł się pomiędzy dwoma kontraktami na modernizację linii kolejowych. Sam budynek przeszedł niedawno estetyzację, podczas której przystosowano m.in. jego części do potrzeb osób niepełnosprawnych i wyremontowano poczekalnie. Niemniej jednak istnieje potrzeba gruntownej modernizacji zarówno budynku jak i jego otoczenia oraz układu torowego i ta modernizacja zaplanowana została na najbliższe lata. KW: Panie Ministrze, nowa perspektywa finansowa to też nadzieja na nowe inwestycje. Czego możemy się spodziewać? ZR: Obecnie trwają prace nad przygotowaniem listy projektów do realizacji w przyszłej perspektywie finansowej. Inwestycje planowane do sfinansowania z funduszy unijnych są zapisane w projekcie Dokumentu Implementacyjnego do Strategii Rozwoju Transportu do 2020 r. Na Podkarpaciu planujemy w szczególności realizację drogi ekspresowej S-19 na odcinku Lublin Rzeszów, która wraz z planowaną drogą S-17 Lublin Warszawa będzie bezpieczną i wysoko przepustową trasą łączącą Podkarpacie z Warszawą. Przygotowywany jest również projekt dotyczący prac rewitalizacyjnych na odcinku linii kolejowej nr 25 Ocice Mielec Dębica. fot. PKP-PLK S.A. fot. PKP-PLK S.A. O budowie S-19: Poprawa stanu bezpieczeństwa i warunków jazdy na tej jednej z najważniejszych dróg w kraju jest dla nas priorytetem fot. GDDKiA Na Podkarpaciu planujemy w szczególności realizację drogi ekspresowej S-19 na odcinku Lublin Rzeszów, która wraz z planowaną drogą S-17 Lublin Warszawa będzie bezpieczną i wysoko przepustową trasą łączącą Podkarpacie z Warszawą. 14 Strefa. wrzesień 2013

9 SPOŁECZEŃSTWO Ochotnicza Pomoc Pracownicza Wolontariat jest pojęciem, który najczęściej kojarzy się z młodymi ludźmi, zaangażowanymi w wielkie idee lub wyznających światłe poglądy altruizmu i pomocy tym słabszym. Coraz częściej jednak spotkać się można z pojęciem wolontariatu pracowniczego czy wolontariatu kompetencji, który zmienia nieco obraz powszechnie pojmowanej ochotniczej pomocy. Weronika Kasza: Czym jest wolontariat pracowniczy a czym wolontariat kompetencji? Aleksandra Chodasz, Prezes Fundacji Rozwoju Dobre Życie : Wolontariat pracowniczy to działania firmy lub instytucji realizowane przy dobrowolnym i nieodpłatnym udziale jej pracowników na rzecz organizacji pozarządowych, szkół, świetlic środowiskowych czy innych placówek i ich podopiecznych. Pracownicy oferują swój czas, wiedzę, doświadczenia i pasje. Firma wspiera ich działania zapewniając dzień wolny na wolontariat, pomoc organizacyjną lub finansową. Dziś wolontariat pracowniczy zmienia jednak powoli oblicze. Większe i bardziej świadome firmy stopniowo odchodzą od tzw. wolontariatu czasu, gdzie wolontariusze-pracownicy wykonują działania niezgodne z ich kwalifikacjami, np. handlowcy malują świetlicę środowiskową. Dziś liczy się głównie wiedza i doświadczenie. Jeśli ci sami handlowcy przy udziale pracowników świetlicy pozyskają bezpłatne farby i razem ze świetlicą zaproszą studentów Wydziału Sztuki, którzy pomalują świetlicę w niepowtarzalne wzory - wtedy wszyscy zyskają o wiele więcej. Dzieciaki będą przebywać w wyjątkowym miejscu, studenci będą mieć za sobą ciekawą praktykę, a handlowcy będą mieć wszelkie powody, by czuć się twórcami sukcesu. Dzielenie się wiedzą i doświadczeniami z ludźmi i organizacjami, które tego potrzebują jest kwintesencją wolontariatu kompetencji i skuteczności w pomaganiu. Jest też drogą do połączenia specjalizacji firmy i etosu zawodowego jej pracowników z potrzebami otoczenia. W.K.: Jak to wygląda w praktyce - przychodzi człowiek, przedstawia swoją propozycję i już? A.Ch.: Bywa, że pracownik przychodzi do szefa proponując działanie wolontariackie; bywa również, że to szefowie wciągają pracowników w takie działania. W przypadku naszej Fundacji, zajmującej się organizacją wolontariatu kompetencji, jest tak, że mamy propozycję, która oferuje strukturę, konkretne kroki, ale też jest otwarta na potrzeby, możliwości i ambicje pracowników i firm. Dążymy do tego, aby pracownicy prowadzili w szkołach krótkie zajęcia, które zmotywują młodzież do nauki i rozwoju. Jednak treść i forma zajęć są dopracowywane indywidualnie z poszczególnymi firmami. Zaczynamy od szkolenia o tym, czym jest wolontariat kompetencji i jak można go połączyć z celami firmy. Następnie pracujemy, poprzez konsultacje i szkolenia, z osobami, które chcą się w wolontariat włączyć. W czasie spotkań kadra Fundacji wspiera pracowników firmy w wydobyciu tego, co jest ważne i ciekawe, co pozwoli dotrzeć do uczniów z pozytywnym przesłaniem i jednocześnie będzie także rozwijało samego pracownika. Będzie sprawiać, że będzie dumny i zadowolony - tak z siebie, swojej firmy, jak i z tego co robi. Cały proces kończy się podsumowaniem, dyplomami dla wszystkich stron działania, podziękowaniami. Współpraca z Fundacją jest dla wszystkich całkowicie bezpłatna, dzięki temu, że program jest finansowany przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej w ramach Funduszu Inicjatyw Obywatelskich. Jest to więc dobra okazja, by firma, przy wsparciu profesjonalistów, mogła przetestować wolontariat kompetencji w praktyce i przekonać się, bez kosztów własnych, o jego skuteczności. Udział kilku pracowników w wolontariacie może być dla nich przygodą, ale może też zapoczątkować w firmie stały program wolontariatu kompetencji wpisany w strategię rozwoju firmy i jej kadr. Wszystko zależy od nas wszystkich, od tego na ile każdy z nas będzie otwarty i będzie chciał dać z siebie tyle, by odnaleźć w tym działaniu sposób na realizację własnych priorytetów osobistych i zawodowych. W.K.: Jak wielu jest chętnych na takie działania, bo jednak każdy chce zarabiać, a nie każdy chce dawać albo się bogactwem dzielić? A.Ch.: Zapytałam o to Pawła Łukasiaka, który ma dostęp do wielu firm realizujących programy wolontariatu pracowniczego. Twierdzi on, że chętnych do dzielenia się jest wielu: setki, a nawet tysiące. W przypadku wolontariatu pracowniczego to, czym się wolontariusze dzielą, to ich czas, wiedza i umiejętności raczej niż dobra materialne. Oczywiście poświęcając swój czas na pomaganie zamiast zarabianie niejako posiadamy mniej, ale przykłady pracowników-wolontariuszy udowadniają, że, z różnych powodów dzielić się i pomagać lubimy; jest to jedna z dróg do osiągnięcia równowagi między życiem zawodowym a osobistym, tzw. work-life balance. Opisy programów i firm zaangażowanych w wolontariat można znaleźć na stronie www. dobroczyncaroku.pl. Mam nadzieję, że już wkrótce, dzięki programowi Fundacji Rozwoju Dobre Życie poszerzymy ten katalog o kilka zaangażowanych firm z Podkarpacia. W.K.: Do Podkarpacia jeszcze wrócimy. Powiedzmy o korzyściach, jakie przynosi wolontariat kompetencji. A.Ch.: Wolontariat kompetencji to ważny element zaangażowania społecznego biznesu. Korzyści z niego płynące są odczuwalne na wielu płaszczyznach: osobistej - pracownicy realizujący działania na rzecz innych odczuwają satysfakcję, a dodatkowo, jeśli są to działania związane z ich mocnymi stronami i pasjami, może się u nich zwiększać pewność i wiara w siebie oraz poczucie sensu i wpływu, które jest potrzebne, moim zdaniem, każdemu człowiekowi. Prowadzenie zajęć dla młodzieży na wybrany przez siebie temat, w sobie tylko właściwy sposób, jednak przy wsparciu profesjonalistów, pozwala na rozwój kompetencji zawodowych i interpersonalnych, pasji życiowych i marzeń oraz pozwala dostrzec, zarówno pracownikowi, jak i jego pracodawcy, te umiejętności, które na co dzień, w środowisku pracy, być może nie są aż tak widoczne, a przez to nie są doceniane; firmowej - następuje integracja pracowników i podniesienie ich motywacji wewnętrznej oraz wzrost pozytywnego nastawienia i zaufania do firmy. Firma może też skorzystać z innowacji, jakie być może wniosą pracownicy zainspirowani wolontariatem. Na zewnątrz - pracownik, jako społeczny ambasador firmy, buduje jej pozytywny wizerunek, przyciąga potencjalnych kandydatów do pracy, nowych kontrahentów, zwiększa rozpoznawalność marki, co pozytywie wpływa na sprzedaż i inne priorytety firmy, bo firmy przecież nie rozwijają się w oderwaniu od ludzi i otoczenia; społeczności lokalnej - budowanie dobrych relacji między środowiskiem lokalnym a przedsiębiorstwem, a w projekcie Fundacji Rozwoju Dobre Życie dodatkowo zwiększenie chęci nauki i rozwoju u dzieci i młodzieży objętej zajęciami prowadzonymi przez wolontariuszy-pracowników. W.K.: Czy pojawiają się przeszkody przy wprowadzaniu takich wolontariatów? Jakie? A.Ch.: Przeszkodą numer jeden są kwestie organizacyjne. Wolontariat pracowniczy nie realizuje się sam. W tym przypadku powiedzenie dla chcącego nic trudnego może być mylące. Lepiej sprawdza się to, że chcący szuka sposobów. Jednym ze sposobów może być wydelegowanie w firmie osoby, która będzie koordynować wolontariat, zajmować się na przykład promowaniem idei wolontariatu w firmie, przyjmowaniem zgłoszeń pracowników i tak dalej. Firma może też zlecić tego typu działania profesjonalistom, na przykład organizacji pozarządowej. Wówczas organizacja ta, tak jak Fundacja Rozwoju Dobre Życie, bierze na siebie wiele zadań. Najlepiej nie wszystkie. Bo to wciąż pracownicy mają najwięcej informacji o firmie oraz dostęp do jej kapitału ludzkiego i społecznego. Korzystając z nich mogą dotrzeć z ideą wolontariatu do swoich kolegów i koleżanek. Mogą też promować rezultaty wolontariatu w firmie, co z kolei przełoży się na zwiększenie poczucia sensu działania u tych, którzy je realizowali, a samej firmie pomoże budować od wewnątrz swój wizerunek i w wartościowy sposób realizować motywowanie pracowników. Podsumowując - delegowanie zadań profesjonalistom może pomóc firmie w skutecznej realizacji potencjału, jaki tkwi w realizacji idei wolontariatu kompetencji. Przeszkodą numer dwa jest brak połączenia wolontariackich działań pracowników z działalnością firmy, etosem zawodowym jej pracowników i ich priorytetami. Ktoś mógłby powiedzieć, że nie ma nic złego w tym, że handlowcy malują młodzieżową świetlicę środowiskową. Nie, o ile nie zostali do tego zmuszeni na przykład podczas tak zwanego wyjazdu integracyjnego, nie robili tego w czasie, który zaplanowali na realizację narzuconych im przez szefów celów biznesowych i tak dalej. Pół biedy, kiedy chcieli pojechać do świetlicy i pomóc poprzez malowanie. Ale czy nie byłoby lepiej, dla nich samych i dla młodzieży, gdyby czas ten poświęcili na uruchomienie w młodych motywacji i podniesienie umiejętności dbania o własne otoczenie? Można by pewnie wygenerować wiele innych przeszkód i próbować przeciwdziałać ich manifestacji. Z doświadczenia pracy z grupami, firmami i społecznościami lokalnymi mogę powiedzieć jednak, że przy odrobienie pozytywnego myślenia oraz dużej dozie rzetelności i profesjonalizmu, jakiego nie brakuje w polskich organizacjach i firmach, szansa na sukces graniczy z pewnością. W.K.: Czy wolontariat stał się działaniem modnym czy po prostu wpisany jest w działanie dobrze prosperującej firmy? A.Ch.: Opublikowane w 2008 roku przez Centrum Wolontariatu badanie dotyczące wolontariatu pracowniczego wykazało, że dla 16 Strefa. wrzesień 2013 wrzesień Strefa 17

10 co trzeciej zatrudnionej w firmie osoby fakt iż przedsiębiorstwo realizuje program wolontariatu pracowniczego działa na korzyść pracodawcy. Co więcej, tego typu programy, wdrażane w firmach przekonują, że warto inwestować w ludzi, podnosząc tym samym ich świadomość społeczną. Odpowiednio dobrany i skonstruowany program wolontariatu stanowi pomost, połączenie między misją danej firmy a jej komercyjnym aspektem. Na ten dobrze zbilansowany program składają się korzyści społeczne, korporacyjne oraz osobiste. Ich zdefiniowanie stanowi podstawę do wprowadzenia dobrego i skutecznego programu wolontariatu. W.K.: Czy jest to działanie z zakresu tzw. społecznego zaangażowania biznesu? A.Ch.: Prawdziwymi liderami stają się te firmy, instytucje oraz organizacje, które dbając o własne interesy i strategie, dostrzegają również szeroko pojęty interes społeczny. Podejmują one działania zmierzające do społecznego zaangażowania, zwane w języku angielskim corporate social responsibility. Do tych działań należy organizowanie akcji charytatywnych, zbiórki darów rzeczowych, realizowane szeroko m.in. w ramach programu Stowarzyszenia Wiosna Szlachetna Paczka, programy dobrowolnych odpisów od pensji na cele dobroczynne, ale też oczywiście wolontariat pracowniczy, którego szczególną formą jest wolontariat kompetencji. Społeczna odpowiedzialność biznesu to nurt, który przyszedł do nas z zachodu, ale ma już w naszym kraju ekspertów, jak i instytucje, które profesjonalnie go rozwijają, jak chociażby Forum Odpowiedzialnego Biznesu i Fundacja Akademia Rozwoju Filantropii w Polsce. Z tą ostatnią z przyjemnością współpracuję i, korzystając z okazji, dziękuję jej prezesowi, Pawłowi Łukasiakowi, za wsparcie merytoryczne i wiarę w nas, jako zespół, mówię o kadrze Fundacji, i jako regionie. Paweł Łukasiak uważa, że jednym z pryncypiów firmy dobrze prosperującej i dobrze widzianej jest współpraca ze społecznością lokalną; bardzo dobrym na to sposobem jest uruchomienie programu wolontariatu pracowniczego. W ten sposób firma buduje kapitał społeczny i dobre relacje, a niekiedy także odwdzięcza się za przychylność otoczenia. W.K.: Które firmy lub profesje najczęściej udzielają się w wolontariacie pracowniczym lub wolontariacie kompetencji? A.Ch.: Z moich obserwacji wynika, że są to zwykle firmy duże, korporacje takie, jak Citi Handlowy, Microsoft, Enea, ale też firmy wrośnięte w lokalną społeczność, na rzecz której chcą działać, niezależnie od liczby pracowników. Z kolei Paweł Łukasiak, analizując przebieg kolejnych edycji konkursu o tytuł Dobroczyńca Roku realizowany przez wspomnianą już przeze mnie Akademię Rozwoju Filantropii, zwrócił uwagę, że laureatem w kategorii wolontariat pracowniczy została już dwukrotnie firma Orange Polska, która program ten realizuje od 10 lat, rokrocznie angażując ponad 2000 osób, co stanowi 10% ogółu pracowników. Generalnie można stwierdzić, że angażują się firmy, które wśród swoich priorytetów uwzględniają rozwój pracowniczy i współpracę ze społecznościami lokalnymi. Wolontariat kompetencji podejmują najczęściej firmy, które mają wsparcie specjalistów z dziedziny społecznego zaangażowania biznesu. Niekoniecznie zatrudnionych w firmie, ale na przykład w lokalnych organizacjach pozarządowych, które w swoich strategiach mają współpracę międzysektorową i znają się na tym, jak połączyć lokalne potrzeby z kompetencjami pracowników i celami biznesowymi firm. Wolontariat czasu, realizowany w oderwaniu od kompetencji, może realizować każdy. Dobrze prowadzony wolontariat kompetencji wymaga rozeznania i decyzji, jaką wiedzą i doświadczeniami mają się dzielić pracownicy, kiedy, z kim i w jaki sposób - by było to satysfakcjonujące dla wszystkich stron procesu. W.K. teraz wrócę na Podkarpacie. Jak wygląda kwestia tego typu wolontariatów tutaj? Czy te firmy zdają sobie sprawę z tego, że powinny i robią to czy też trzeba je tego uczyć? A.Ch.: Swój udział w programie, który prowadzimy w Fundacji Rozwoju Dobre Życie, zadeklarowały już OPTeam SA, firma Mariana Papugi Pama. Są nim też zainteresowani kolejni przedsiębiorcy lokalni ze Strzyżowa i Niebylca. Mamy także bardzo pozytywny odzew i jesteśmy w fazie rozmów z firmą Kronospan z Mielca oraz WSK z Rzeszowa. Nasze działania wspiera Powiat Strzyżowski, więc jest to przykład współdziałania reprezentantów trzech sektorów - samorządu, biznesu i organizacji pozarządowych - na rzecz naszego regionu. Część firm, z którymi rozmawiamy miała wcześniej bardziej lub mniej sprecyzowane plany społecznego zaangażowania. Niektórzy już je realizowali. Jednak po raz pierwszy wprowadzamy tu ideę świadomie traktowanego wolontariatu kompetencji, gdzie od początku programu stawiamy na to, co wiedzą i umieją pracownicy i proponujemy kilku firmom jednocześnie miejsca, gdzie mogą się tym dzielić. Są to miejsca kluczowe dla rozwoju naszego regionu - szkoły, gdzie są dzieciaki, które nas wszystkich potrzebują. Które potrzebują usłyszeć, że mogą wiele zdziałać, że w nich wierzymy i że im pomożemy. Aby nie wyjeżdżały z Podkarpacia. Aby rośli na mądrych, wykształconych dorosłych, którzy wspólnie z nami będą działać na Podkarpaciu i dla dobra Podkarpacia. Firmy również doskonale to rozumieją. Jeśli można zrobić coś dobrego dla innych, co jednocześnie wzmocni mnie samego, moją firmę i miejsce, w którym mieszkam, to dlaczego tego nie robić? Ludzie na Podkarpaciu są bardzo praktyczni. Jest tu też żywy lokalny patriotyzm. Dlatego uważam, że wolontariat kompetencji, chociaż jest jeszcze nowością, to szybko zadomowi się tu jako standard. Tego nam wszystkim życzę.

11 BIZNES Samochody w firmie Full Service Leasing zamiast zakupu Twój biznes rozwija się, ale chcesz aby pracownicy Twojej firmy skupili się na jej podstawowej działalności, oszczędzali czas i mieli zagwarantowaną mobilność. Jednocześnie potrzebujesz środków na rozwój Twojego biznesu, nie chcesz zamrażać gotówki kupując samochody i wykazywać je w postaci środków trwałych w księgach Twojej Firmy. Do tego chciałbyś mieć pewność, że koszty utrzymania floty samochodowej są przewidywalne. Być może idealnym rozwiązaniem dla Ciebie i Twojej firmy będzie wynajem długoterminowy pojazdów czyli Full Service Leasing zamiast zakupu samochodów. Rozwiń skrzydła biznesu z Regionalną Izbą Gospodarczą Chcesz rozszerzyć działalność? Założyć własną firmę? Przyjdź do Nas i wygraj swój sukces. Oferujemy usługi: finansowe - udzielanie pożyczek na zasadach preferencyjnych oraz rynkowych, doradcze ogólne, proinnowacyjne, szkoleniowe, informacyjne oraz mentoringu zewnętrznego. ROBERT SOCHACKI Co raz więcej banków i firm leasingowych oferuje nowoczesną i efektywną ekonomicznie formę zakupu i zarządzania parkiem samochodów. Dla wielu korzystających z pojazdów wynajem długoterminowy pojazdów czyli Full Service Leasing jest alternatywą dla ich zakupu. Szczególnie dotyczy to firm, które mają kilka lub kilkanaście pojazdów w użytkowaniu z dala od siedziby firmy. Korzyści dla Twojej firmy wynikające z oferty Full Service Leasing Cała administracja, dbałość o terminy przeglądów, ubezpieczeń, likwidacja szkód i odpowiedzialność za efektywne zarządzanie będzie po stronie finansującego - dzięki temu zoptymalizujesz koszty i uzyskasz kompletną wiedzę na temat Twojej floty samochodów. Nie spłacasz całej wartości pojazdu, a jedynie różnicę pomiędzy wartością zakupu a wartością końcową, którą specjaliści ustalają na koniec kontraktu i ponoszą za nią odpowiedzialność. Przykładowo korzystając z pojazdu za 80 tys. PLN spłacasz 50.% wartości z opłatami dodatkowymi, a po trzech latach decydujesz czy nabywasz pojazd czy zwracasz go właścicielowi. Płacisz jedynie za użytkowanie pojazdu co oznacza, że samochód zaczyna od razu dla Ciebie zarabiać. Większość ofert opiera się na stałej stopie procentowej co gwarantuje niezmienność wysokości raty finansowej w całym czasie trwania wynajmu. Na życzenie klienta banki przygotowują także oferty na zmiennej stopie procentowej opartej na WIBOR 3M. Pojazdy są przez cały czas własnością banku - firmy finansującej i nie są wykazywane w księgach rachunkowych są zatem poza bilansem, dzięki czemu zyskujemy zwiększenie płynności środków obrotowych i poprawiamy wskaźniki finansowe. To wszystko ma wpływ na finansowanie całej działalności, ponieważ kapitał, który przeznaczyłbyś np. na zakup pojazdów pracuje na rozwój Twojej firmy. Pamiętaj, że samochody to tylko narzędzie w Twojej pracy, a zwrot z inwestycji z Twojej działalności jest znacznie wyższy niż finansowanie zakupu samochodów. Miesięczne raty można zaliczyć w całości w koszty uzyskania przychodu. Mamy również prawo odliczyć VAT, ale pamiętajmy, że jest to ograniczone przepisami prawa przy samochodzie osobowym 60% VAT, nie więcej niż 6000 PLN- zgodnie z ustawą. Nie tracisz czasu i energii na sprzedaż samochodów, ponieważ po zakończeniu kontraktu zwracasz pojazdy, a wynajmujesz w ich miejsce nowe. W zależności od wykupionej opcji Masz zagwarantowany pełny serwis oraz pełną mobilność samochodów w uzgodnionej stawce miesięcznej, tj. przeglądy, naprawy, opony, ubezpieczenie oraz assistance. W każdym z wymienionych obszarów finansujący zapewnia kompleksowe i profesjonalne zarządzanie. Dodatkowy plus to upusty z cen samochodów, które stosują dealerzy dla firm flotowych, a sięgają one nawet kilkunastu procent od ceny auta, co przekłada się na cenę niższą niż w przypadku zakupu za gotówkę. Efekt? Mniej wydatków i kłopotów. Jeszcze więcej elastyczności, czasu i środków finansowych do wykorzystania w kluczowych obszarach Twojej firmy. Z myślą o Twoim biznesie - Zapraszamy do współpracy! w w w. r i g - s t w. p l Inwestujemy w rozwój województwa podkarpackiego Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz Budżetu Państwa w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podkarpackiego na lata , Oś priorytetowa I,, Konkurencyjna i Innowacyjna gospodarka", działanie 1.2 Instytucje otoczenia biznesu. Tytuł projektu:,, Regionalna Izba Gospodarcza mostem do świata biznesu" 20 Strefa. wrzesień 2013

12 SPOŁECZEŃSTWO LUDNOŚĆ WEDŁUG PŁCI I WIEKU W 2012 R. lat i wiêcej lat i wiêcej Stan w dniu XII Na Podkarpaciu żyjemy najdłużej Kwestie demograficzne m.in. przyrost naturalny, migracje ludności, przeciętna długość życia należą do jednych z ważniejszych problemów rozwoju każdego społeczeństwa. Niski przyrost naturalny, rosnący średni wiek obywateli w Polsce, to poważne zagrożenia na przyszłość. Jednym z nielicznych regionów, w którym te problemy nie występują jeszcze w tak dużym nasileniu jest województwo podkarpackie. Właśnie Podkarpacie może poszczycić się dodatnim, jednym z najwyższych przyrostów naturalnych wśród województw oraz najdłuższym przeciętnym trwaniem życia. ANGELIKA KOPROWICZ, MAREK TOMCZYK, URZĄD StATYSTYCZNY W RZESZOWIE PROBLEM Z PRZYROSTEM NATURALNYM URZĄD STATYStYCZNY W RZESZOWIE kało na wsi (najniższy stopień urbanizacji w kraju). Pod względem liczby mieszkańców województwo podkarpackie plasuje się na 9 miejscu w kraju. Przyrost naturalny na 1000 ludności w 2012 r. wyniósł 1,3. Na przestrzeni ostatnich siedmiu lat wartość przyrostu naturalnego nieznacznie się wahała, jednak cały czas była dodatnia. Dla przykładu w 2005 roku przyrost naturalny na 1000 ludności wyniósł 1,1, w 2009 r. 1,8, a w 2011 r. 1,4. Dlatego też pod względem przyrostu naturalnego znajdujemy się w czołówce województw. Dodatni przyrost naturalny przekłada się pozytywnie na ogólną sytuację demograficzną. W 2012 r. wiek środkowy czyli mediana była na Podkarpaciu o prawie 1,5 roku mniejsza niż dla Polski i wyniosła 37,3 lata. Osoby w wieku przedprodukcyjnym stanowiły około 19,5% podkarpackiego społeczeństwa, co również jest wartością wyższą niż dla kraju 18,3%. tys MIGRACJE LUDNOŚCI RUCH NATURALNY LUDNOŚCI Zagrożeniem dla podkarpackiego społeczeństwa mogą być migracje ludności. Od wielu lat migracje na pobyt stały mają ujemne saldo. Oznacza to, że liczba osób zameldowanych na pobyt stały w ciągu roku jest mniejsza od liczby osób wymeldowanych z pobytu stałego w tym samym okresie. W ub. roku na pobyt stały zameldowało się w województwie podkarpackim 18,2 tys. osób. Z kolei liczba osób wymeldowanych z pobytu stałego w tym samym czasie wyniosła 20,1 tys. Według Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań, na koniec marca 2011 roku czasowo za granicą (powyżej 3 miesięcy) przebywało ponad 2 mln Polaków, z czego 180 tysięcy mieszkańców województwa podkarpackiego. Była to jedna z najwyższych wartości w kraju (4 miejsce Urodzenia ywe Przyrost naturalny KOBIETY KOBIETY KOBIETY Nadwy ka liczby Nadwy ka liczby kobiet nad liczb¹ kobiet nad liczb¹ Nadwy ka liczby mê czyzn kobiet nad liczb¹ mê czyzn mê czyzn lat i wiêcej MÊ CZY NI MÊ CZY NI MÊ CZY NI Nadwy ka liczby Nadwy ka liczby Nadwy ka liczby mê czyzn nad mê czyzn nad mê czyzn nad liczb¹ kobiet liczb¹ kobiet liczb¹ kobiet tys. 5 tys. tys. 0 tys. tys tys Wiek przedprodukcyjny Wiek produkcyjny Wiek poprodukcyjny Wiek przedprodukcyjny Wiek produkcyjny Wiek poprodukcyjny Wiek przedprodukcyjny Wiek produkcyjny Wiek poprodukcyjny STRUKTURA LUDNOŚCI WEDŁUG WIEKU Stan w dniu 31 XII 0% 20% 40% 60% 80% 100% Przedprodukcyjny Produkcyjny Poprodukcyjny W Polsce od kilku lat przyrost naturalny utrzymuje się na niskim poziomie. W przeliczeniu na 1000 ludności w 2012 roku wyniósł zaledwie 0,04. Utrzymujący się niski przyrost naturalny jest jednym z czynników powodujących starzenie się społeczeństwa. Coraz mniej jest osób w wieku produkcyjnym, a coraz więcej w wieku poprodukcyjnym. Z roku na rok zmniejsza się również procentowo liczba osób w wieku przedprodukcyjnym, czyli od 0 do 17 lat. Dla przykładu w 2009 roku stanowili oni ponad 18,9% społeczeństwa, a w 2012 roku już o 0,6 p. proc. mniej. Rośnie również średni wiek społeczeństwa (mediana). W ub. roku mediana wieku w Polsce wyniosła 38,7 lat, co oznacza, że połowa ludności w naszym kraju osiągnęła ten wiek. Wprawdzie na Podkarpaciu problemy demograficzne również występują, jednak ich nasilenie jest wolniejsze niż w Polsce. W ciągu 2012 roku liczba ludności na Podkarpaciu zwiększyła się o prawie 1300 osób (w Polsce zmniejszyła się o ponad 5 tys.). Na koniec 2012 roku wyniosła niecałe 2130 tys. osób, z czego prawie 60 procent miesz- 0% 20% 40% 60% 80% 100% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Przedprodukcyjny Produkcyjny Poprodukcyjny Przedprodukcyjny Produkcyjny Poprodukcyjny stalowowolski Podkarpackie 0,2 1,8 1,3 tarnobrzeski -0,1 ni añski -0,6 stalowowolski stalowo- Podkarpackie Podkarpackie mielecki 0,2 wolski 1,8 1,3 kolbuszowski 0,2 le ajski 1,8 1,3 1,5 tarnobrzeski 0,9 1,3 lubaczowski tarnobrzeski -0,1 ni añski -1,1-0,1 ³añcucki ni añski -0,6 ropczyckosêdziszowski Rzeszów 1,7-0,6 dêbicki przeworski jaros³awski 2,3 3,7 mielecki 0,6 0,4 mieleckikolbuszowski rzeszowski kolbuszowski le ajski 1,5 1,5 0,9 strzy owski 2,2 le ajski 0,9 1,3 lubaczowski 1,3 lubaczowski 1,0 Przemyœl -1,1 ³añcucki -1,1 ³añcucki jasielski Krosno przemyski ropczyckosêdziszowski 2,3 Rzeszów 1,7 brzozowski 0,9 0,6 ropczyckosêdziszowski przeworski jaros³awski Rzeszów 1,7 dêbicki dêbicki jaros³awski Krosno - 0,6 2,3 3,7 przeworski 2,3 3,7 0,4 rzeszowski 0,6 0,6 0,4 kroœnieñskirzeszowski strzy owski 2,2 0,6 sanocki Przemyœl - (-1,0) strzy owski 2,2 1,0 1,5 Przemyœl 1,0 Przemyœl leski Krosno przemyski jasielski -0,3 Rzeszów - 3,7 jasielski Krosnobrzozowski przemyski brzozowski bieszczadzki 0,9 0,6 0,6 2,3 2,3 0,9 Krosno - 0,6 0,7 Tarnobrzeg - 0,2 Krosno - 0,6 kroœnieñski kroœnieñski 0,6 sanocki Przemyœl - (-1,0) 0,6 sanocki 1,5 Przemyœl - (-1,0) 1,5 leski -0,3 leski Rzeszów - 3,7-0,3 bieszczadzki biesz- Rzeszów - 3,7 czadzki 0,7 0,7 Tarnobrzeg - 0,2 Tarnobrzeg - 0,2 PRZYROST NATURALNY NA 1000 LUDNOŚCI W 2012 R. wśród województw). W większości byli to ludzie młodzi, 73% z nich miało nie więcej niż 39 lat. Ponad trzy czwarte wyjeżdżających twierdziło, że jedzie za granicę do pracy. Wielu ekonomistów wskazuje jednak na pozytywne cechy takiej emigracji. Osoby pracujące czasowo za granicą dzięki tamtejszym zarobkom po powrocie do kraju zwiększają poziom konsumpcji, inwestują zarobione pieniądze. Pracując za granicą redukują i tak wysokie bezrobocie, szczególnie wśród młodych osób. Ważny jest również aspekt kulturowy, poprzez wyjazdy poznają kulturę i zwyczaje mieszkańców innych krajów. PRZECIĘTNA DŁUGOSĆ ŻYCIA Jest jeszcze jeden czynnik demograficzny, który pozytywnie wyróżnia Podkarpacie przeciętne trwanie życia. Otóż mieszkańcy naszego województwa już od lat cieszą się najdłuższym trwaniem życia w Polsce. Według najnowszych danych przeciętne dalsze trwanie życia osoby, która urodziła się na Podkarpaciu w 2012 roku wynosi odpowiednio: mężczyzna 74,3 lata, kobieta 82,1 lata. Dla przykładu w Polsce przeciętne trwanie życia mężczyzn to 72,7 lata, a kobiet 81,0 lat. Kobiety z Podkarpacia żyją przeciętnie tylko niewiele krócej od kobiet z województwa podlaskiego (różnica w 2012 roku wyniosła 2 miesiące). Natomiast przeciętna długość życia mężczyzn z Podkarpacia jest najdłuższa w Polsce. Dłużej żyją mężczyźni z podkarpackich miast. Przeciętne trwanie ich życia to 75,6 lat, na wsi 73,4 lata. Mniejsza różnica zachodzi wśród kobiet. W miastach przeciętne trwanie życia kobiet wynosi 82,4 lata, a na wsi o 5 miesięcy mniej (81,9 lat). Na przeciętne trwanie życia składa się wiele czynników, ale bez wątpienia jednym z nich są warunki naturalne. Podkarpacie może się poszczycić jednym z najczystszych środowisk naturalnych w kraju. Wystarczy porównać je np. z województwem śląskim. Na Śląsku zarówno mężczyźni jak i kobiety żyją krócej o ponad 2 lata. 22 Strefa. wrzesień 2013 Zgony wrzesień Strefa 23

13 BIZNES Pobijemy ubiegłoroczny rekord Wywiad ze Stanisławem Nowakiem, Prezesem Zarządu Portu Lotniczego Rzeszów-Jasionka RAFAŁ ADAMSKI: W ostatnich latach mamy prawdziwy boom na budowę lotnisk regionalnych. Lotnisko Rzeszów-Jasionka poczuło na plecach oddech konkurencji? Stanisław Nowak, Prezes Zarządu Portu Lotniczego Rzeszów-Jasionka : Na pewno na precyzyjne analizy jest jeszcze za wcześnie, bo konkurencja jest jeszcze dość młoda. Jeśli mówimy o nowym lotnisku w Lublinie, to naszym głównym zadaniem było to, aby w siatce dostępnych połączeń być na równi z konkurencją, co udało się nam poprzez ogłoszenie nowego połączenia z Ryanairem do Oslo. Tym samym nowy port w Lublinie nie ma do zaoferowania żadnego kierunku, którego nie mielibyśmy dostępnego bezpośrednio z Jasionki (Manchester i Liverpool są zbyt blisko siebie, aby traktować je jako oddzielne destynacje). Myślę, że rynek czyli pasażerowie sami zdecydują o wyborze atrakcyjniejszej oferty, uwzględniając wszelkie okoliczności, wady i zalety danego lotniska. Na naszym bezpłatnym parkingu jest nadal wiele aut z rejestracjami z Lubelszczyzny i myślę, że nie ulegnie to zasadniczej zmianie. Natomiast na zmianę in plus liczę w kontekście zmniejszenia liczby tablic rejestracyjnych z Podkarpacia na lotnisku w Balicach, odkąd bezpośrednio z Rzeszowa dostępne są Rzym oraz Paryż. RA: W ubiegłym roku lotnisko obsłużyło ponad 560 tys pasażerów. W tym roku padnie kolejny rekord? SN: Wszystko wskazuje na to, że faktycznie pobijemy ubiegłoroczny rekord. Wspomniane dwie europejskie stolice dostępne z Eurolotem na pewno się do tego przyczynią, podobnie jak podwojone połączenia Lufthansy do Frankfur- tu, a także większa oferta Ryanaira, jaka będzie sprzedawana tej zimy. Myślę, że wyjdziemy na plus względem ubiegłorocznego wyniku, ale nie pokuszę się o konkretną prognozę. RA: Jak wyniki lotniska Rzeszów-Jasionka wyglądają w skali kraju? Czy jakieś inne lotnisko może się pochwalić takim wzrostem? SN: Fakt, przez kilka lat z rzędu odnotowywaliśmy dwucyfrowe wzrosty w liczbie obsłużonych podróżnych, ale dokładnie to było jednym z celów tworzenia w Jasionce spółki zarządzającej lotniskiem z większościowym udziałem podkarpackiego samorządu. Wszyscy ci, którzy pracowali nad powołaniem tej spółki zarażali innych entuzjazmem i wiarą w to, że Port Lotniczy Rzeszów-Jasionka to potencjalne koło zamachowe o wielkich możliwościach dla regionu. Nie mylili się. A naszym zadaniem jest dbanie o to lotnisko, bez oglądania się na innych. RA: Początek roku nie był najszczęśliwszy, sporo lotów odwołano ze względu na pogodę? SN: Planowane wcześniej inwestycje związane z modernizacją drogi startowej nie mogły być przesunięte, a na domiar złego aura spłatała nam tego roku niemiłego psikusa. W związku z tym, wobec wyłączonego systemu nawigacyjnego ILS, faktycznie wiele lotów nie mogło się odbyć, a my na tym straciliśmy, nie tylko finansowo. Na szczęście udało się nam rozwinąć siatkę połączeń na tyle, że straty w statystykach, wynikające z wydłużonej zimy, już praktycznie zniwelowaliśmy. RA: Tegoroczna siatka połączeń jest imponująca. SN: Nie ukrywam, że bardzo mnie to cieszy. Nowe połączenia z Ryanair (Glasgow, Oslo, Trapani) cieszą się ogromnym wzięciem, podobnie jak pozostała oferta tego taniego przewoźnika. Wspomniałem już o Rzymie i Paryżu z Eurolotem, a także o podwojeniu połączeń z Frankfurtem przez Lufthansę. Nie zapominajmy też o naszym narodowym przewoźniku LOT zwiększył liczbę połączeń między Rzeszowem a Warszawą, dając pasażerom nie tylko więcej możliwości przesiadkowych, ale też podobnie jak niemieckie linie możliwość wieczornego powrotu do Rzeszowa. Trudno byłoby teraz powiedzieć o Jasionce, że jest niewielkim, prowincjonalnym lotniskiem, aczkolwiek my nie traktujemy pracy nad rozwijaniem siatki połączeń jako zakończonej. RA: A jak wygląda obłożenie samolotów na istniejących połączeniach? SN: Najbardziej precyzyjnie wypowiedzieliby się zapewne sami przewoźnicy, ale podkreślę, że wraz ze zwiększaniem liczby dostępnych połączeń rośnie także wskaźnik obłożenia samolotów. Po prostu, coraz więcej ludzi przekonuje się do tego, że podróż lotnicza wcale nie musi być przywilejem elit, a dużą oszczędnością czasu i pieniędzy. Pamiętajmy także o tym, że statystyczny Polak nadal lata rzadko, kilkukrotnie rzadziej od statystycznego Niemca, Holendra czy Francuza. Dobrze, że te dysproporcje zmieniają z czasem się na korzyść dla nas. Niech świadczy o tym to, że już niebawem będziemy świętować przylot dwumilionowego pasażera liniami Ryanair. RA: Lato to również loty czarterowe. Jak kształtuje się ich siatka w tym roku? SN: Podobnie jak w latach ubiegłych najpopularniejszymi kierunkami urlopowymi są Turcja, Grecja, Tunezja i Egipt. Niestety, trwające w Egipcie niepokoje społeczne i stan wyjątkowy nie pomagają wzrostom na rynku czarterowym. W tym roku debiutuje Bułgaria i zdaje się, że to może być alternatywa dla krajów północnoafrykańskich w najbliższych sezonach, o ile sytuacja polityczna się tam nie poprawi. Chcielibyśmy też rozwinąć ruch czarterowy w kierunku Hiszpanii i Bałkanów. RA: Jak bumerang powraca temat lotów za ocean. Jak ocenia Pan dzisiaj szanse na to, aby powróciły do Rzeszowa? SN: Ogólnoświatowy kryzys, w tym także ten trwający na rynku transportu lotniczego, na pewno nie przybliża nas do sukcesu w postaci powrotu na Jasionkę połączeń transatlantyckich. Nie znaczy to jednak, że odpuszczamy. Wręcz przeciwnie, rozmawiamy na ten temat z kilkoma partnerami, aby jeśli tylko sytuacja ekonomiczna w branży się poprawi być przygotowanym na ten właściwy moment. Trudno jednak dokładnie określić szanse w procentach. RA: Mogliśmy już kilkukrotnie zobaczyć w Jasionce duże transportowce, w tym Rusłana czyli jeden z największych samolotów transportowych na świecie. Ruch cargo staje się istotnym elementem życia lotniska? SN: Tak, mamy pewne plany związane z tym segmentem, zarówno pod kątem infrastruktury, jak i pozyskania regularnego przewoźnika cargo. Nie mogę jednak na tym etapie zdradzić żadnych szczegółów, bo nie sfinalizowaliśmy jeszcze rozmów handlowych. RA: Ostatnie lata to znaczna ilość inwestycji, w tym sztandarowa terminal. Mógłby Pan przypomnieć, co jeszcze przybyło na lotnisku? SN: Owszem, terminal jest tą najbardziej spektakularną i widoczną inwestycją, ale było ich (i nadal jest) o wiele więcej. Modernizowaliśmy i nadal modernizujemy lotniskową infrastrukturę, oddaliśmy płytę postojową, nową siedzibę lotniskowej straży pożarnej, jesteśmy w trakcie modernizacji oświetlenia nawigacyjnego, oddajemy do użytku bazę techniczną dla sprzętu lotniskowego. Długo można by wyliczać, a jeszcze sporo projektów przed nami. RA: Dwa hangary, które powstają mają już swoich najemców? SN: Rozmawiamy o tym z kilkoma partnerami, zarówno w kontekście krótko- jak i długookresowym. Najpierw musimy jednak dokończyć tę inwestycję. RA: Co z budynkiem starego terminala? SN: Jak dotąd pełni on po części funkcję biurową dla najemców zewnętrznych, a także obsługuje ruch general aviation. Niebawem zaoferujemy firmom więcej powierzchni do wykorzystania na cele biurowe czy magazynowe. 24 Strefa. wrzesień 2013 wrzesień Strefa 25

14 FINANSE Czy warto inwestować na giełdzie? KRZYSZTOF GRZEBYK CIĄG DALSZY NASTĄPIŁ W listopadzie 2012 roku pisałem na lamach Strefy o inwestowaniu w akcje przedstawiając m.in. podstawowe zasady, którymi winien się kierować giełdowy inwestor. Konkluzja artykułu zawierała moje osobiste przekonanie, że nawet w czasie kryzysu warto mądrze zainwestować część posiadanych nadwyżek finansowych właśnie w akcje. Podzieliłem się wtedy opinią znanych mi analityków, którzy uważali, że końcówka ubiegłego roku i pierwsze miesiące 2013 r. będą dobrym czasem dla inwestorów. Dlatego po 10 miesiącach od poprzedniej publikacji korzystam ponownie z łamów Strefy by spojrzeć na aktualną sytuację na warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych. TROCHĘ STATYSTYKI Według danych Głównego Urzędu Statystycznego opublikowanych 30 sierpnia, Produkt Krajowy Brutto wzrósł w II kwartale 2013 r. o 0,8% (rok do roku), po wzroście o 0,5% w I kwartale. To niby dobre dane (bo jest wzrost chociaż mniejszy niż założony w budżecie). Ale równoległe informacje o spadku nakładów inwestycyjnych oraz o mniejszym popycie krajowym nie skłaniają do przesadnego optymizmu. Polska gospodarka ciągle faluje między stagnacją a niewielkim wzrostem gospodarczym. Niższe od planowanych przychody podatkowe oraz pętla stałych wydatków państwa (w wielu obszarach nieracjonalnych jak np. rozdęta administracja) zmusiły rząd do nowelizacji budżetu oraz do zawieszenia tzw. progu oszczędnościowego by móc zwiększyć deficyt. Skutki kryzysu łagodzi nieco stosunkowo niska inflacja (w czerwcu 0,2 %, w lipcu 1,1% liczone rok do roku) oraz najniższe w historii realne stopy procentowe (od lipca tzw. stopa referencyjna NBP wynosi w skali roku 2,5%). Także wzrost eksportu (6% w euro w I półroczu 2013 r.)oraz sezonowy spadek bezrobocia wspomaga polską gospodarkę. RÓŻNE OBLICZA GIEŁDY Mogłoby się wydawać, że bardzo znaczący spadek oprocentowania lokat oraz wyraźne zmniejszenie rentowności polskich obligacji znacząco zmienią nastawienie Polaków mających nadwyżki finansowe w kierunku zakupu jednostek uczestnictwa Funduszy Inwestycyjnych czy zakupu akcji na GPW. Ale szału nie widać jak często się słyszy w rozmowach finansistów. Niepokojący jest fakt, że ton warszawskiej giełdzie nadają inwestorzy zagraniczni (49% wartości obrotów w I półroczu 2013 r.) i instytucjonalni (głównie Otwarte Fundusze Emerytalne-37% obrotów). To oznacza, że na inwestorów indywidualnych przypada zaledwie 14 % wartości obrotów tj. ponad 3 razy mniej niż na początku lat dwutysięcznych. Brak satysfakcjonujących zarobków na emisjach pierwotnych (casus Jastrzębskiej Spółki Węglowej) dodatkowo zniechęcił do giełdy rzesze początkujących inwestorów. Najlepszym odzwierciedleniem sytuacji na warszawskiej GPW są zmiany procentowe popularnych indeksów giełdowych. Dla uproszczenia przytaczam je w rocznym horyzoncie czasowym. Z tej perspektywy giełda jako całość nie wygląda źle. WIG obejmujący wszystkie spółki w ciągu roku (od początku września 2012 r.)wzrósł o blisko 18% a 14 sierpnia przekroczył poziom 50 tysięcy punktów. Najlepiej zachowywały się małe spółki (indeks swig-80 wzrost o 36% w skali roku) oraz średnie (mwig-40 wzrost o 39%). Słabiej wypadły notowania największych 20 spółek notowanych na GPW. Indeks WIG-20 wzrósł o 5,65%. Mimo, że aktywa tych spółek uważane są często za pewniejszą inwestycję i zapewniają dużą płynność to wyniki wielu ze spółek rozczarowały. Indeksy spółek surowcowych (KGHM, JSW czy popularna wśród OFE Bogdanka) zakończyły ostatnie 12 miesięcy na minusie. Podobnie jak spółki energetyczne (PGE i Tauron) czy ukraińska spółka z sektora spożywczego Kernel- roczny spadek aż o 35 %. Dobrze radziły sobie spółki paliwowe (30 % wzrostu indeksu sektorowego) czy banki (23,7% w tym akcje BRE,które podrożały o blisko 42%). Paradoksalnie- w ciągu ostatnich 12 miesięcy można było zarobić nawet na niektórych spółkach budowlanych ale jest to raczej efekt niskiej bazy gdyż branża ta ciągle boryka się ze skutkami kryzysu Cze go dowodem były także upadłości niektórych ze spółek. Spektakularnym przykładem bardzo dobrej inwestycji są najdroższe jednostkowo akcje spółki notowanej na warszawskim parkiecie- LPP. Ta znana firma odzieżowa właściciel wielu popularnych marek dala zarobić na akcjach aż 145% w ciągu roku a ich cena przekraczała w czasie wakacji ponad 8 tysięcy zł za akcję. Także kwotowo wysoka dywidenda (85 zl na akcję) warta jest zauważenia. Dobrze wypadły spółki giełdowe z branżowego indeksu chemia. (roczny wzrost indeksu o 25% i to mimo słabych wyników Synthosu). Mała wojna polsko-rosyjska o przejęcie kontroli nad tarnowskimi Azotami pomogła wielu spółkom z branży chemicznej. Jednak te dobre przykłady wzrostów notowań nie powinny przesłaniać istniejących na rynku kapitałowym problemów. Widać to po mniejszej liczbie giełdowych debiutów jak i po wzroście spółek notujących straty czy będących w postępowaniu układowym z wierzycielami czy wręcz bankrutujących. PODKARPACIE NA PLUS Całkiem udane były ostatnie miesiące dla większości giełdowych spółek wywodzących się z Polski południowo-wschodniej. Dobrym przykładem organicznego rozwoju i mądrego wykorzystania środków finansowych pozyskanych poprzez emisję akcji na GPW jest Fabryka Farb i Lakierów Śnieżka SA z Lubziny koło Ropczyc. Oprócz zakładów w Polsce firma ma 3 fabryki na Ukrainie i Białorusi. Akcje Śnieżki zdrożały o 50 % w ciągu ostatnich 52 tygodni. Jeszcze lepiej poradziły sobie akcje Stomilu Sanok, firmy produkującej techniczne wyroby gumowe. Ich kurs poszybował w górę aż o 80%. Podobnie akcje Ropczyckich Zakładów Magnezytowych produkujących materiały ogniotrwale. Cena akcji w ciągu ostatniego roku wzrosła o 72%. Wartość akcji Firmy Oponiarskiej Dębica wzrosła o 68% a rzeszowskich Makaronów o 59%. Na tle tych spektakularnych wzrostów Asseco Poland z siedziba w Rzeszowie ze zmianą roczną kursu zaledwie o 1,93% nie zachwyca. Wydaje się jednak, że cały rok 2013 będzie dla tej ważnej spółki informatycznej znacząco lepszy. Ograniczone ramy artykułu nie pozwoliły na głębszą analizę parametrów ekonomicznych podkarpackich spółek giełdowych. Warto będzie do tego tematu wrócić po wynikach całego 2013 roku. Może szkoda tylko, że z giełdowych indeksów zniknęły dające nieźle zarobić akcje rzeszowskiego Zelmeru-spółki przejętej przez niemiecki koncern BSH. To zupełnie inny finał niż historia Krośnieńskich Hut Szkła Krosno SA-jednej z 5 pierwszych spółek w kraju przeznaczonych do prywatyzacji. Niegdyś uznany w kraju i zagranicą potentat w produkcji szkła gospodarczego i ręcznie formowanego jest od 2009 roku spółką w likwidacji. Syndyk wyprzedaje majątek masy upadłości i prowadzi nadal działalność produkcyjną ale Krosno SA to już niestety historia. A szkoda. Przykład upadku KHS potwierdza jednak, że inwestycje na giełdzie nie zawsze są gwarancją spektakularnych zysków i giełdowy inwestor musi się liczyć także ze stratami. CZY WIĘC WARTO INWESTOWAĆ NA GPW? W dłuższej perspektywie na pewno TAK. Inwestycje w akcje chociaż obarczone dużym ryzykiem-dają zarazem szanse na wyższe stopy zwrotu niż oszczędności na lokatach, zakup obligacji czy ubezpieczenia z funduszem inwestycyjnym. Dobrze zarządzane spółki giełdowe dzielą się zyskiem z akcjonariuszami w postaci wypłacanej dywidendy, która dzisiaj mierząc roczną stopę zwrotu na kapitale przewyższa w wielu wypadkach słabo oprocentowane lokaty terminowe. Decydując się na pomnażanie naszego majątku poprzez giełdę, warto jednak pamiętać o kilku podstawowych zasadach. Powinniśmy zacząć od określenia naszego profilu inwestycyjnego. Jakie ryzyko możemy zaakceptować, jaki jest nasz horyzont czasowy inwestycji, czy jesteśmy przygotowani na dużą zmienność notowań, czy mamy czas by aktywnie ale i w przemyślany sposób uczestniczyć w grze rynkowej. Zawsze należy pamiętać o dywersyfikacji naszych inwestycji. Początkującym radzę by inwestowali tylko nadwyżki finansowe a nie kupowali akcji za bankowy kredyt! Warto szukać okazji inwestycyjnych w okresach spadku notowań akcji, dobrze jest mieć w portfelu spółki o dużej płynności i zdrowym, perspektywicznym modelu biznesowym. Notoryczna strata na działalności operacyjnej przez kilka kwartałów z rzędu, brak płynności finansowej czy częste deklaracje o zmianach profilu działalności-winny być dla przeciętnego inwestora sygnałem ostrzegawczym. Ostatnie 12 miesięcy pokazały także praktycznie znaną prawdę, że największy potencjał wzrostu (a więc i okazji do zarobienia) kryje się nie w największych spółkach lecz raczej w średnim i mniejszym biznesie. Tutaj dobrych okazji do udanych inwestycji było znacznie więcej i warto analizować ten segment rynku giełdowego w poszukiwaniu dobrych spółek. Mimo, że ten rok nie obfituje w debiuty giełdowe-to warto być przygotowanym na przeanalizowanie zapowiedzi każdej nowej oferty publicznej. Wiele z wchodzących na rynek spółek dawało nieźle zarobić nowym akcjonariuszom ale oczywiście nie ma tu żadnych gwarancji. Zazwyczaj jednak im większe ryzyko tym szansa (potencjalna nie gwarantowana) na większy zysk. Jeżeli ktoś chciałby zainwestować w akcje ale nie ma na to czasu ani wiedzy to warto rozważać zakup jednostek uczestnictwa funduszy inwestycyjnych. Niemal każde Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych ma w swojej ofercie fundusz akcyjny, w niektórych TFI także z subfunduszami akcji zagranicznych. Inwestowaniem zajmują się zawodowcy, którzy mają czas i umiejętności by profesjonalnie zarządzać naszymi pieniędzmi. Oczywiście trzeba pamiętać o opłatach za zakup czy zarządzanie jednostkami uczestnictwa ale dla wielu osób może to być sensowna alternatywa dla samodzielnego i bardziej ryzykownego zakupu akcji poprzez indywidualny rachunek maklerski. NIEPEWNOŚĆ INWESTORA Najbliższe tygodnie nie będą łatwe dla rynkowych graczy. Niepewność polityczna na Bliskim Wschodzie (spodziewany atak USA na Syrię, niepokoje w Egipcie czy w Turcji) nie pomagają nawet najlepszym od lat amerykańskim indeksom akcji Dow Jones i S & P 500. Sierpień był dla ich notowań najgorszym miesiącem od maja 2012 roku! Każdy konflikt polityczny czy militarny niemal natychmiast odbija się echem na giełdach. Awersja do ryzyka rośnie a inwestorzy często wyprzedają akcje zamieniając je za uważane za bezpieczne na czas kryzysu waluty: szwajcarski frank, japoński jen czy amerykański dolar. Rośnie także cena złota. Polska jest zaliczana przez większość międzynarodowych finansistów ciągle jako tzw. rynek wschodzący. Dlatego w okresach niepokojów polski złoty jak i akcje z GPW raczej się osłabiają. Pamiętajmy przy tym, że kapitał zagraniczny odpowiada za blisko połowę obrotów na GPW. Także sytuacja wewnętrzna nie pomaga inwestorom. Zamieszanie wokół Otwartych Funduszy Emerytalnych (częściowo już przez giełdę zdyskontowane), konieczność zwiększenia deficytu budżetowego czy wreszcie zapowiadana gorąca jesień strajkowa - to wszystko może negatywnie wpłynąć na rynek akcji w najbliższym czasie. Ale mimo tych mnożących się znaków zapytania i pogłębiania się klimatu politycznej i ekonomicznej niepewności- w zakup akcji starannie dobranych spółek warto teraz zainwestować. Bo przecież pytanie z tytułu artykułu będzie towarzyszyło nam zawsze a odpowiedź nigdy nie będzie jednoznaczna. Pierwsze wrześniowe notowania na warszawskim parkiecie zaczęły się 2 dnia miesiąca od porannych wzrostów indeksów. Korzystam z każdej możliwej okazji by przypominać wszystkim dbającym o finanse osobiste i chcącym pomnażać swój majątek, że fundamentem i podstawą dla wszelkich inwestycji musi być skrojone na miarę naszych potrzeb UBEZPIE- CZENIE NA ŻYCIE. W tym wypadku nie ma alternatywy i odpowiedzialny za siebie i swoją rodzinę człowiek- musi je mieć. Tak na wszelki wypadek, dla poczucia bezpieczeństwa, dla lepszego komfortu życia. Ponieważ zaczął się właśnie nowy rok szkolny to pamiętajmy, że najpewniejszą i z największą stopą zwrotu jest DŁU- GOTERMINOWA INWESTYCJA W NASZE DZIECI w ich edukację i wychowanie. W tym wypadku wydane pieniądze i czas poświęcony najmłodszym niemal na pewno zwróci nam się w dwójnasób! 26 Strefa. wrzesień 2013 wrzesień Strefa 27

15 Działalność RODM Rzeszów w liczbach Prowadzenie działalności informacyjnej i edukacyjnej, udostępnianie materiałów i publikacji o tematyce związanej z polską polityką zagraniczną oraz członkostwem Polski w UE, wspieranie inicjatyw o charakterze międzynarodowym w regionie to tylko część działań, jakie już od blisko 6 miesięcy zrealizował w ramach swojej aktywności Regionalny Ośrodek Debaty Międzynarodowej w Rzeszowie (RODM). M ija właśnie półrocze, a wraz z końcem wakacji przyszedł również czas na podsumowanie dotychczasowej działalności Ośrodka w Rzeszowie. W tym okresie podjętych zostało wiele ciekawych inicjatyw, które miały na celu przybliżenie zainteresowanym grupom zagadnień z zakresu polskiej polityki zagranicznej oraz członkostwa Polski w UE. W zestawieniu liczbowym działalność Ośrodka, prezentuje się imponująco. Ponad 60 lekcji zrealizowanych zarówno w siedzibie punktu jak i instytucjach zewnętrznych. Blisko 70 wykładów i warsztatów, skierowanych do społeczności lokalnej naszego regionu. Przygotowanie ponad 20 stoisk informacyjnych wraz z materiałami edukacyjno-promocyjnymi. Obecność konsultantów punktu na blisko 10 seminariach i konferencjach o tematyce poruszającej kwestie polskiej polityki zagranicznej. Na uwagę zasługuje również, stała aktywność w lokalnych mediach. Prasa, radio, telewizja, internet, w których ukazało się łącznie ponad 80 artykułów o działalności RODM, jak i wywiadów, a także wypowiedzi eksperckich pracowników Ośrodka. Ważnym elementem prowadzonej przez Ośrodek aktywności, jest również współpraca z młodzieżą akademicką w formie praktyk oraz wolontariatu. Od początku swojej działalności Ośrodek nastawiony był również na współpracę z jednostkami samorządowymi oraz instytucjami, które podejmują działania o charakterze międzynarodowym w regionie. Podsumowaniem przeprowadzonej kampanii informacyjnej wśród podkarpackich samorządów, jest zebranie bazy w której zestawionych zostało ponad 100 imprez realizowanych we współpracy z zagranicznymi partnerami. Tym samym, działalność Ośrodka skoncentrowała się również na promocji tychże wydarzeń w celu dotarcia z informacją o nich do jak najszerszej grupy odbiorców. Priorytety polskiej polityki zagranicznej Najważniejszym aspektem działalności Ośrodka jest promowanie priorytetów polskiej polityki zagranicznej. W czerwcowym numerze omówione zostały dwa z siedmiu głównych priorytetów. W kolejnych priorytetach podkreśla się rolę Polski w różnych wymiarach współpracy regionalnej zarówno w ramach Grupy Wyszehradzkiej, a także współpracy rozwojowej oraz promocji demokracji i praw człowieka na arenie międzynarodowej. Kolejny priorytet mówi o promocji Polski za granicą, która wpływa na wzmocnienie pozycji w Europie i na świecie, m.in. w wymiarze gospodarczym, poprzez promocję eksportu. Ostatnie dwa priorytety koncentrują się na nowej strategii dotyczącej relacji z Polonią i Polakami za granicą, a także budowaniu jeszcze sprawniejszej służby zagranicznej. Co dalej Działalność Ośrodka nabiera rozpędu. Od września, ruszamy z kolejnym cyklem lekcji i spotkań skierowanych do wszystkich typów szkół województwa podkarpackiego oraz do społeczności lokalnej. Jednak na najważniejsze wydarzenie najbliższych miesięcy zapowiada się zaplanowana na 18 listopada debata, która odbędzie się w sali plenarnej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podkarpackiego. Tematyką przewodnią debaty będzie współpraca z Chinami, zarówno w wymiarze samorządowym, jak i gospodarczym. Udział w debacie zapowiedzieli m.in. przedstawiciel Departamentu Azji i Pacyfiku Ministerstwa Spraw Zagranicznych, prezes Centrum Studiów Polska-Azja, prezes Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Chińskiej, a także przedstawiciel Delegacji Parlamentu Europejskiego ds. relacji z Chińską Republiką Ludową. Do udziału w debacie zostaną zaproszeni przedstawiciele wszystkich podkarpackich samorządów gminnych i powiatowych oraz organizacji pozarządowych zajmujących się współpracą międzynarodową, a także przedsiębiorcy. Dodatkowo debata będzie elementem Światowego Tygodnia Przedsiębiorczości, który co roku jest organizowany na Podkarpaciu przez Wyższą Szkołę Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie. Podsumowując należy zaznaczyć, że Ośrodek w Rzeszowie od początku swojej działalności podjął się realizacji szeregu przedsięwzięć, które na stałe wpisały się już w kalendarz działań punktu. Dzięki trwałym inicjatywom RODM Rzeszów, staje się rozpoznawalną w regionie instytucją, której aktywność dociera do coraz to szerszej grupy odbiorców. Wszystkich zainteresowanych ofertą RODM, a także kwestiami dotyczącymi polskiej polityki zagranicznej oraz członkostwem Polski w UE zapraszamy do kontaktu z Regionalnym Ośrodkiem Debaty Międzynarodowej, który mieści się w głównym budynku WSIiZ przy ul. Sucharskiego 2 (pok. 143). Ponadto zachęcamy do kontaktu telefonicznego pod nr , a także do odwiedzenia portalu Ośrodka: oraz profilu na Facebook oraz Twitter. Zadanie dofinansowane ze środków Ministerstwa Spraw Zagranicznych Poglądy wyrażone w publikacji są poglądami autorów i nie muszą odzwierciedlać oficjalnego stanowiska Ministerstwa Spraw Zagranicznych Gdańsk Rzeszów Rzeczpospolita Polska Ministerstwo Spraw Zagranicznych

16 ZDROWIE FAKTY MITY Zaćma chorobą coraz młodszych ludzi Rozmowa z prof. dr. hab. n. med. Robertem Rejdakiem, współpracującym ze Szpitalem Specjalistyzcnym Pro-Familia w Rzeszowie, kierownikiem Kliniki Okulistyki Ogólnej Katery Okulistyki UM w Lublinie, dyrektorem ds. szkolenia Europejskiej Szkoły Zaawansowanych Studiów w dziedzinie Okulistyki w Lugano w Szwajcarii. Strefa Magazym Biznesu: Ile osób w Polsce choruje na zaćmę? Prof. dr hab. n. med. Robert Rejdak: Zaćma to główna przyczyna utraty widzenia. Szacuje się, że nawet 800 tys. Polaków może na nią chorować. W 2012 roku wykonano ponad 200 tys. operacji usunięcia zaćmy w Polsce, a w niektórych ośrodkach czeka się na nią nawet 3 lata. Jest to powszechny problem społeczny osoby w wieku produkcyjnym i ogólnie zdrowe niekiedy muszą przerwać aktywność zawodową. Zaćma powoduje duże ograniczenia w codziennym funkcjonowaniu. Osoby z zaćmą mogą ubiegać się w pewnych przypadkach o pierwszeństwo w kolejce do operacji, a kiedyś po prostu szły na rentę. SMB: Czy problem zaćmy dotyczy tylko starszych osób? RR: Coraz częściej operacje zaćmy wykonuje się u osób po 40. roku życia jednak zdarzają się również dużo młodsi pacjenci. Powodem zaćmy idiopatycznej (czyli nie tej wrodzonej, którą diagnozuje się już u dzieci) może być zła dieta czy zanieczyszczenie środowiska. Początki choroby nie zawsze są odczuwalne, niektórzy z moich pacjentów (są to osoby w podeszłym wieku) nie wiedzą nawet, że nie widzą na jedno oko, trzeba im to czasami uświadamiać podczas badania lekarskiego. SMB: Jakie są objawy zaćmy? RR: Są różne typy zaćmy i różne objawy. Niektórzy będą mieć tylko zmętniałe soczewki, a innym przy zmętnieniu będzie towarzyszyła utrata ostrości widzenia. Na przykład przy zaćmie korowej występuje zmętnienie soczewki, jednak rozpoczyna się ono od obwodu ostrość naszego wzroku nie zmienia się. Inaczej jest przy zaćmie jądrowej, gdzie pogorszenie ostrości widzenia postępuje niemal natychmiast. SMB: W jaki sposób diagnozuje się zaćmę? RR: Chorobę można rozpoznać dzięki aparatom diagnostycznym tj. lampa szczelinowa, tablice do badania ostrości wzroku, soczewki do korekcji zaburzeń refrakcji. Na pierwszej wizycie bada się ostrość wzorku, a następnie przy użyciu lampy szczelinowej przy rozszerzonej źrenicy, określa czy zaćma występuję czy nie, jaki jest jej typ oraz stopień zaawansowania. SMB: Kiedy najlepiej zgłosić się na operację? RR: Z racji dłuższego czasu oczekiwania na operację na zaćmę (nawet do 2 lat), można zauważyć trend, polegający na tym, że pacjenci zapisują się na operacje gdy mają jeszcze dobrą ostrość widzenia. U tych pacjentów stopień zmęczenia soczewki jest niewielki i nie upośledza jakości widzenia. Decyzję o operacji podejmuje się po postawieniu diagnozy i zebraniu wywiadu lekarskiego dotyczącego objawów subiektywnych, warunków pracy i aktywności życiowej chorego. Zaćmę najlepiej zoperować w jej wczesnym stadium, gdy soczewka jest jeszcze stosunkowo miękka rozbijając ją niewielką energią ultradźwięków lub bez ich użycia. Najczęstszą grupą zawodową, w której decydujemy się na wczesną operację są np. kierowcy, jakość widzenia jest dla ich pracy szczególnie ważna pogorszenie wzroku wpływa na bezpieczeństwo jazdy. Osoby pracujące przed komputerem stanowią również dużą grupę pacjentów. Osoby w podeszłym czy zaawansowanym wieku często nie spieszą się tak z operacją, gdyż radzą sobie w domu mimo nienajlepszego stanu wzroku. Wtedy operacja stanowi spore wyzwanie dla chirurga ze względu na wysoką twardość zmętniałej soczewki. SMB: Jak wygląda operacja? RR: Rozdrobnienie soczewki oka przy pomocy ultradźwięków to standardowa operacja usunięcia zaćmy zwana fakoemulsyfikacją. Rozdrobienie następuję dzięki specjalnej głowicy, która emituje fale ultradźwiękowe oraz Inne zabiegi operacyjne oczu wykonywane w Szpitalu Specjalistycznym Pro-Familia w Rzeszowie: Chirurgia zaćmy Witrektomia operacja na ciele szklistym i siatkówce oka stosowane m.in. przy odwarstwieniu siatkówki, retinopatii cukrzycowej, schorzeniu plamki Iniekcje doszklistkowe leków z grupy anty-vegf (Elyea; Lucentis) stosowanych w leczeniu starczego zwyrodnienia plamki żółtej (AMD age related macular degeneration) - jedyną metodą usunięcia zaćmy jest operacja chirurgiczna - najlepiej operować zaćmę w jej początkowych stadiach - operację zaćmy wykonuje się bez konieczności znieczulenia ogólnego zasysa rozdrobnione masy soczewkowe. Następnym krokiem jest wszczepienie soczewki zwijalnej. Jest ona wykonana z miękkiego materiału, który pozwala na jej zwinięcie i wprowadzenie do oka w postaci rulonu. Soczewka zostaje rozwinięta już wewnątrz torebki soczewki. Dzisiejsza technika pozwala na przeprowadzenie zabiegu poprzez minimalne nacięcie w oku, tylko 2 mm - 2,2 mm. 10 lat temu było to nacięcie o szerokości 2,8 mm - 3 mm w przypadku mikrochirurgii to ogromy postęp. Sprzyja to przede wszystkim szybszemu gojeniu oka. Wiele lat temu wykonywano nacięcie o wielkości 10 mm przez które wyciskało się całą soczewkę proces gojenia bardzo się wydłużał, było to również niekorzystne ze względu na astygmatyzm. Operację wykonuje się przeważnie na przytomnym pacjencie. Do oka stosuje się specjalne krople znieczulające, a podczas rozmowy z pacjentem wyjaśniamy, że takie znieczulenie jest wystarczające. Znieczulenie ogólne stosuje się tylko u pewnej niewielkiej grupy pacjentów np. małych dzieci lub osób upośledzonych. SMB: Jakie rodzaje soczewek stosuje się podczas operacji zaćmy? RR: Na rynku są różne rodzaje soczewek. NFZ refunduje głównie soczewki jednoogniskowe, pozwalają one na skorygowanie widzenia do dali, a pacjent potrzebuje po operacji okularów do czytania. Posiadamy dużą wiedzę na temat soczewek jednoogniskowych, gdyż są one używane od lat. Przez ten czas zapoznano się z ich zachowaniem w oku i są szeroko rekomendowane. Na rynku istnieją też dostępne soczewki dwuogniskowe, dzięki którym pacjenci mogą patrzeć w dal i czytać bez okularów. Takim rodzajem soczewek są zainteresowani młodzi ludzie, którzy ze względu na pracę zawodową nie chcą używać okularów. Jednak NFZ refunduje soczewki dwuogniskowe sporadycznie, dlatego też wszczepia się je w ośrodkach prywatnych, a koszt ponosi pacjent. SMB: Czy ryzyko operacji jest duże? RR: Usunięcie zaćmy to operacja i jak każda operacja jest obarczona możliwością powikłań. Zarówno podczas operacji, jak i podczas gojenia oka mogą wystąpić komplikacje. Ważne, aby oddać się w ręce doświadczonego chirurga, który pracuje na nowoczesnym sprzę- - zaćma dotyka tylko osoby w podeszłym wieku - kilkudniowy pobyt w szpitalu po operacji zaćmy jest konieczny cie. Gdy pojawiają się komplikacje, choć są to rzadkie sytuacje, stosuje się różne techniki chirurgiczne, aby uniknąć stałego uszczerbku na zdrowiu pacjenta. Nawet przy pojawieniu się komplikacji, możliwe jest uzyskanie dobrej, a nawet pełnej ostrości wzroku. W leczeniu takich stanów wykorzystuje się techniki chirurgii witreoretinalnej. SMB: Czy możliwa jest poprawa wzroku dla krótkowidza podczas operacji zaćmy? RR: Operacja zaćmy to metoda korekcji wad wzroku. Operowana jest nie tylko zmętniała soczewka, ale również korygowana jest wada refrakcji u osób nad- lub krótkowzrocznych nie będzie już potrzeby noszenia okularów do patrzenia w dal. Do czytania okulary nadal będą potrzebne, o ile wszczepiona zostanie soczewka jednoogniskowa. Przy użyciu soczewek do korekcji starczowzroczności problem znika całkowicie. SMB: Jak długo wraca się do zdrowia po operacji? RR: W Szpitalu Specjalistycznym Pro-Familia pacjenci opuszczają oddział już po 2 godzinach od operacji, opatrunek na oku jest pozostawiany na całą noc. Następnego dnia pacjent przychodzi na kontrolę lekarz wykonuje badania i przepisuje krople, które należy stosować przez tydzień. Potem kolejna wizyta kontrolna i stosowanie kropli do miesiąca czasu. SMB: Jak szybko następuje poprawa wzroku? RR: Zazwyczaj poprawa wzroku następuje już na drugi dzień. Tylko w niektórych przypadkach może potrwać dłużej np. gdy soczewka przed operacją była bardzo twarda, a oko w ogóle nie widziało. Proces gojenia wydłuża się w wyniku zastosowania większej ilości ultradźwięków podczas operacji. SMB: Jak ustrzec się zaćmy? RR: Wpływ na zachorowanie ma genetyka, dieta, środowisko, choroby ogólnoustrojowe. Gotowa recepta jak uniknąć zaćmy niestety nie istnieje. Prof. dr hab. n. med. Robert Rejdak współpracujący ze Szpitalem Specjalistycznym Pro-Familia w Rzeszowie; Kierownik Kliniki Okulistyki Ogólnej, Katedry Okulistyki UM w Lublinie; Dyrektor ds. szkolenia Europejskiej Szkoły Zaawansowanych Studiów w dziedzinie Okulistyki (European School for Advanced Studies in Ophthalmology - ESASO), Lugano, Szwajcaria. Ukończył studia medyczne oraz uzyskał stopnie doktora (2000 r.) i doktora habilitowanego (2009 r.) na Uniwersytecie Medycznym w Lublinie. W czerwcu 2013 z rąk Prezydenta RP uzyskał tytuł profesora nauk medycznych. Obecnie jest kierownikiem Kliniki Okulistyki Ogólnej UM w Lublinie oraz adiunktem w Instytucie Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej PAN w Warszawie. Odbył liczne staże i stypendia zagraniczne, w tym w Tybindze, Erlangen, Frankfurcie nad Menem i Bremie w Niemczech oraz w Pizie i Ravennie we Włoszech. Specjalizuje się w zakresie chirurgii zaćmy oraz chirurgii ciała szklistego i siatkówki. Przeprowadził ponad interwencji chirurgicznych (>11000 operacji zaćmy; >4000 witrektomii; > 1000 inne). Jest autorem około 120 pełno tekstowych publikacji naukowych oraz ponad 300 wystąpień naukowych na zjazdach krajowych i międzynarodowych. Za działalność naukową otrzymał liczne nagrody i wyróżnienia, w tym w Londynie, w Berlinie i w Lindau. Wielokrotnie nagrodzony Zespołową Nagrodą Ministra Zdrowia. Od kilku lat Prof. Rejdak związany jest z Europejską Szkołą Zaawansowanych Studiów w zakresie Okulistyki (ESASO - European School for Advanced Studies In Ophthalmology) z siedzibą w Lugano w Szwajcarii, gdzie pełni rolę wykładowcy i dyrektora ds. szkolenia praktycznego w zakresie chirurgii witreoretinalnej. 30 Strefa. wrzesień 2013 wrzesień Strefa 31

17 nauka Centrum Dydaktyczno-Naukowe Mikroelektroniki i Nanotechnologii Uniwersytetu Rzeszowskiego W majowej uroczystości otwarcia Centrum wziął udział m.in. Dyrektor Narodowego Centrum Badań i Rozwoju prof. dr hab. inż. Krzysztof Jan Kurzydłowski. ADAM CYŁO Projekt Kompleks Naukowo-Dydaktyczny Centrum Mikroelektroniki i Nanotechnologii Uniwersytet Rzeszowski jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko w ramach priorytetu XIII Infrastruktura Szkolnictwa Wyższego. Wartość Projektu wynosi ,98 zł, w tym dofinansowanie ,00 zł. Realizacja projektu przewidywała budowę budynku dla Centrum oraz wyposażenie w specjalistyczną aparaturę badawczą o wartości ok. 34 mln złotych. W skład Centrum wchodzą następujące pomieszczenia wraz z wyposażeniem, które będą wykorzystywane na cele dydaktyczno naukowe: Dla rozwoju infrastruktury i środowiska. Dr Dariusz Płoch ze studentami mikrobiologii przy urządzeniu Helios Dwie sale wykładowe każda na 150 osób, z zapleczem dla obsługi aparatury audiowizualnej 2. Osiem Sal ćwiczeniowych 3. Cztery Pracownie studenckie z zapleczem: Pracownia studencka technologii komputerowych systemów pomiarowych Pracownia studencka zjawisk transportowych w strukturach półprzewodnikowych Pracownia studencka optycznych zjawisk w półprzewodnikowych strukturach, Pracownia studencka Nanopreparatyki 4. Laboratorium technologiczne fotolitografii i litografii elektronowej (pokoje czyste) 5. Pomieszczenia techniczne dla wentylacji specjalistycznej pokoi czystych 6. Laboratorium technologiczne MBE i kontroli jakości nanostruktur (pokoje czyste) 7. Pomieszczenia dla infrastruktury niskich temperatur 8. Laboratorium naukowe luminescencji niskotemperaturowej 9. Laboratorium naukowe magneto - transportu elektronowego w nanostrukturach 10. Gabinety dla pracowników naukowo - dydaktycznych i doktorantów i stażystów (22 gabinety) 11. Sala seminaryjna na 50 osób. Efektem Projektu będzie możliwość kształcenia studentów na najbardziej nowoczesnej aparaturze technologicznej i badawczej. Budynek w którym znajduje się Centrum ma nowoczesną bryłę, w ciekawy sposób zagospodarowuje też przestrzeń między istniejącymi przy ulicy Rejtana uczelnianymi budynkami. Równie ciekawie obiekt prezentuje się w środku. Nie chodzi tylko o rozwiązania architektoniczne, ale głównie o znajdujące się w nim laboratoria wyposażone w najnowocześniejszy sprzęt, będący na najwyższym europejskim poziomie. Nano litografia następny krok nauki Wyposażenie nowego obiektu to m.in. system do wytwarzania struktur półprzewodnikowych metodą MBE (Molecular Beam Epitaxy), zapewniający epitaksję z wiązek molekularnych. Epitaksja to hodowla-wytwarzanie warstw monokrystalicznych najczęściej półprzewodnikowych, będących przedłużeniem podłoża. Na Uniwersytecie Rzeszowskim powstał system, jako jeden z pierwszych w kraju, składający się z dwóch reaktorów MBE, połączonych wysokopróżniowym transferem. Taka konfiguracja pozwala na jednoczesny wzrost warstw związków III-ej i V-ej grupy (pierwszy reaktor) oraz II-ej i VI-ej grupy (drugi reaktor) tablicy okresowej pierwiastków, w tym i związków z rtęcią. Technologie te wymagają próżni jak w kosmosie tora, co wiąże się z wykorzystaniem zaawansowanych rozwiązań naukowo-badawczych. W Centrum znalazły się też laboratoria naukowe i technologiczne: - laboratorium technologiczne MBE i kontroli jakości nanostruktur - laboratorium technologiczne nanolitografii łącznie z fotolitografią, - laboratorium magnetotransportu przy niskich i ultraniskich temperaturach, - laboratorium naukowe niskotemperaturowej luminescencji, jak również pracownie dydaktyczne: - pracownia mikroskopii elektronowej i preparatyki, - pracownia komputowych systemów pomiarowych, - pracownia optycznych własności nanostruktur, - pracownia zjawisk transportowych w nanostrukturach. Dzięki dotacji, od podstaw stworzony został nowy ośrodek naukowy mówi koordynator merytoryczny projektu prof. dr hab. Eugeniusz Szeregij. Nie było wcześniej możliwości badania właściwości kwantowych w materiałach półprzewodnikowych, w niskich temperaturach poniżej 4,2 Kelwina czyli -269OC. Przy wyższych temperaturach efekty kwantowe w strukturach półprzewodnikowych zanikają, nie widać ich w klarownej postaci. Następnym krokiem jest wykorzystanie wyników badań do zastosowań w temperaturze pokojowej. Cały proces technologiczno-badawczy wymaga zachowania wysokich standardów czystości, dlatego w Centrum od podstaw powstały tak zwane pokoje czyste z ang. clean room. W pokojach czystych zlokalizowany jest miedzy innymi system do wytwarzania nowych elementów półprzewodnikowych metodą nanolitografii, spektroskop masowy do analizy składu wyhodowanych struktur oraz wspomniane wcześniej. Komputery kwantowe zamiast krzemowych Jak tłumaczy profesor Eugeniusz Szeregij, następna generacja komputerów musi bazować na jednoelektronowym transporcie możliwym do uzyskania dzięki nanolitografii; Nowe układy elektroniczne powinny umożliwiać sterowanie i rejestrację ruchu pojedynczych elektronów a nie tak jak do tego czasu nieskończoną ich ilością. - To pozwoli na przyspieszenie pracy komputerów, nawet trudno powiedzieć jak, pozwoli także rozwiązać zadania matematyczne, których teraz rozwiązać nie można wyjaśnia naukowiec. Chodzi o komputery kwantowe, bazujące na kwantowych elementach kwantowych bramkach logicznych, nie jak dotychczas elementach wykorzystujących kod zero-jedynkowy. Obecnie elektronika bazuje na krzemie i metodzie otrzymania monokryształów, którą wynalazł polski naukowiec Jan Czochralski. Jednakże krzemowa technologia doszła już do granic swoich możliwości i musi być zastąpiona inną. - dlatego właśnie pracujemy nad elektroniką jednolektronową dodaje profesor Szeregij. - To trudne, ale wykonalne zadanie. Uniwersytet Rzeszowski włącza się w ten sposób w toczący się wśród ośrodków naukowych wyścig. Od lewej: dr hab. prof. UR Józef Cebulski, prof. dr hab. Eugeniusz Szeregij, mgr Jakub Grendys Na tle kraju wyposażenie nowych obiektów wygląda bardzo dobrze. Profesor Krzysztof Jan Kurzydłowski, dyrektor Narodowego Centrum Badań i Rozwoju, ocenił, że w Rzeszowie jest najnowocześniejszy ośrodek dydaktyczno-naukowy w Polsce. Np. wysokorozdzielczy mikroskop elektronowo/jonowy (SEM/FIB) z systemem nanolitografii Nano- Lab Helios 650 to pierwsze takie urządzenie w kraju, natomiast systemu MBE w takiej konfiguracji (wykorzystującymi związki rtęci) w Polsce nie ma. Stworzyć nowy przemysł Badania naukowe, powinny być tak prowadzone, by skorzystała na nich gospodarka. W tej chwili w Polsce nie ma jednak przemysłu, w którym można by wdrożyć rezultaty tych badań. Dlatego należy stworzyć taki przemysł. Nikt nam nie zabrania stworzyć w regionie ośrodka naukowo-przemysłowego, gdzie powstawałyby prototypy nowych przyrządów wytwarzane nanolitografią. Wokół takiego ośrodka powstawałyby samodzielne przedsiębiorstwa, bazujące na nowoczesnych technologiach. Szansę na realizację tych planów, dadzą fundusze z nowej perspektywy Unii Europejskiej. Jeśli nie wykorzystamy tej szansy, to Polska spadnie do grupy państw III świata. Najlepsi eksperci W Rzeszowie zatrudniony jest już dr hab. prof. UR Jerzy Wróbel, najlepszy polski specjalista ds. nanolitografii. Drugim ściągniętym do Rzeszowa wybitnym ekspertem jest dr hab. prof. UR Magdalena Parlińska-Wojtan. Przez kilka lat pracowała w jednej ze szwajcarskich firm, zajmowała się tam powłokami ochronnymi. - My już ruszamy z badaniami zapewnia profesor Szeregij. Mój zespół opiekuje się laboratorium przemysłowych technologii Nasz główny cel to wdrożenie w przemyśle lotniczym nanokompozytów, przykładem zastosowania ich jest np. Dreamliner, składający w 60 proc. właśnie z materiałów nanokompozytowych. Z kolei nanopowłoki, którymi zajmuje się prof. Parlińska- -Wojtan wykorzystywane są do zabezpieczenia gorących części silników lotniczych przed niszczącym wpływem wysokich temperatur. W tym celu trzeba wyhodować monokryształy, a potem ich warstwą trzeba pokryć tą chronioną powierzchnię. - Już w tym zakresie pracujemy dla WSK Rzeszów, oraz innych firm, w tym odlewniczych dodaje naukowiec. W Centrum pracuje 17 naukowców, w tym sześciu nie ma jeszcze 35 lat. Większość poza wspomnianymi prof. Wróblem i prof. Parlińską- Wojtan wywodzi się z okolic Rzeszowa. Profesor Szeregij ma nadzieję, że oni staną się w przyszłości grupą, która przyczyni się do powstania nowej gałęzi przemysłu. Rozpoczyna się także czwarty rok studiów z inżynierii materiałowej. Absolwenci tego kierunku stanowić będą kadrę nowych firm. - To zdolna młodzież, warto na nią stawiać mówi z optymizmem profesor Eugeniusz Szeregij. 32 Strefa. wrzesień 2013 wrzesień Strefa 33

18 BIZNES Centrum kongresowo-wystawiennicze bliżej czy dalej? Od kilku lat trwają starania o zbudowanie w Rzeszowie lub jego najbliższej okolicy wysokiej klasy obiektu, w którym można byłoby organizować duże imprezy targi, kongresy i konferencje na kilkaset osób. Od półtora roku jest nawet koncepcja, a ostatnio także projekt. Jednak ciągle nie można powiedzieć, że centrum kongresowo-wystawiennicze powstanie. ADAM CYŁO Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości w czerwcu 2011 ogłosiła nabór projektów z województw podkarpackiego i warmińsko-mazurskiego na listę projektów indywidualnych Programu Rozwój Polski Wschodniej w ramach działania III.2 Infrastruktura turystyki kongresowej i targowej. Nabory były już wcześniej, ale dopiero władze samorządowe województwa podkarpackiego (koalicja PO-PSL- -SLD, z ówczesnym marszałkiem Mirosławem Karapytą) zdecydowały się złożyć wniosek. Trzy lokalizacje W 2011 roku pomysłów na lokalizację centrum było kilka. Pomysł budowy centrum na działce samorządu województwa przy ul. Witosa (gdzie kiedyś miała powstał siedziba Urzędu Marszałkowskiego) początkowo forsował m.in. poseł Zbigniew Rynasiewicz, szef Platformy Obywatelskiej w regionie. Konkurencyjny wobec niego pomysł ulokowanie centrum w kończonej wtedy galerii Millenium Hall zgłaszał prezydent Rzeszowa Tadeusz Ferenc i Polskie Stronnictwo Ludowe. Szybko jednak pojawiła się koncepcja budowy takiego obiektu w Podkarpackim Parku Naukowo-Technologicznym Aeropolis, naprzeciwko lotniska, na pograniczu wsi Jasionka i Tajęcina. Po kilku miesiącach do Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości dwa projekty. Pierwszy złożył samorząd województwa podkarpackiego, a drugi spółka Audytorium Podkarpackie, założona przez Martę Półtorak (właścicielkę m.in. Millenium Hall oraz Marmy Polskie Folie). Jednak ten projekt trafił na listę rezerwową. PARP zdecydowała o przyznaniu dotacji samorządowi województwa. W jego imieniu projekt przygotowywała Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego. Dwóch marszałków za, dwóch się wstrzymało RARR zamówił cztery koncepcje takiego obiektu. Swoje pomysły przedstawiły rzeszowskie pracownie Miastoprojekt (jednostka działająca w ramach RARR), Studio Architektury Artur Ostafijczuk, Autorska Pracownia Projektowa Dom Henryk Sobolewski oraz MWM Architekci. Przewodnicząca sejmiku Teresa Kubas-Hul powołała zespół ekspertów, który miał doradzić zarządowi województwa w niełatwym dziele wyboru najlepszej z nich. W skład zespołu wchodzili m.in. dyrektorzy departamentów odpowiedzialnych za środki unijne. Po kilku dniach obrad i spotkań zespół pozytywnie zaopiniował projekt przygotowany przez rzeszowską pracownię MWM Architekci, jednak na początku lutego zarząd województwa wybrał projekt A.P.P Dom. W głosowaniu dwóch członków zarządu było za tą koncepcją (Lucjan Kuźniar i Anna Kowalska), a dwóch kolejnych wstrzymało się od głosu (Mirosław Karapyta i Zygmunt Cholewiński). Nieobecny był Sławomir Miklicz. Głównym argumentem była możliwość rozbudowy obiektu o część wystawienniczą, choć podkreślano, że to projekt droższy i trudniejszy do zrealizowania. W koncepcji Henryka Sobolewskiego można tego dokonać bez ingerencji w całość budowli. Henryk Sobolewski, szef pracowni A.P.P Dom, w której powstał projekt centrum wystawienniczo-kongresowego na Jasionce charakteryzując swój mówił, że forma budowli odpowiada dwóm funkcjom wystawienniczej i kongresowej. Sala kongresowa ma charakter amfiteatralny. Inspiracją był m.in. budynek Reichstagu, autorstwa znanego brytyjskiego architekta Normana Fostera. Koszty rosną Projektant szacował półtora roku temu koszt budowy obiektu na od 68,5 mln zł netto (przy użyciu tańszych materiałów) do 80 mln zł (przy droższych materiałach. Ewentualna możliwość rozbudowy która zadecydowała o wyborze projektu ma odbyć się przez połączenie przewiązką z kolejnym budynkiem wystawienniczym, który powstałby na sąsiedniej, wolnej działce. W czerwcu 2012 roku okazało się, że szacowane koszty wzrosły do 99 mln zł. podczas sesji, która odbyła się na pięć dni przed ostatecznym złożeniem przez RARR kompletu dokumentów, radni musieli dołożyć 34 mln zł. Przetarg w dwóch etapach Do dwuetapowego postępowania przetargowego, ogłoszonego już w 2013 roku, najpierw zgłosiło się 16 firm. Ostatecznie oferty złożyło pięć podmiotów. 2. Sierpnia otwarte zostały oferty w przetargu na Budowę Centrum Wystawienniczo-Kongresowego Województwa Podkarpackiego. Pochodzące z dotacji z programu Rozwój Polski Wschodniej środki, którymi dysponuje inwestor czyli działająca w imieniu samorządu województwa Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego to prawie 90 mln zł ( ,59 zł brutto). Konsorcjum powiązanych ze sobą rzeszowskich firm Best-Construction i Karpat-Bud zaproponowało 123 mln zł), warszawski Budimex sugeruje 126 mln zł, hiszpańska spółka Coprosa 129 mln zł. Nieco więcej zaproponowała Erbud z Warszawy 132 mln zł. Znacznie wyższa była oferta skierniewickiego Mirbudu 149 mln zł. Wszyscy oferenci wycenili swoją propozycje znacznie wyżej kwoty posiadanej przez inwestora, ale równocześnie niżej niż kosztorys inwestorski, który przewidywał, że może ona kosztować 155 mln zł. Zarząd województwa zapowiedział przeprowadzenie analizy, czy projekt można zmodyfikować na tyle, aby koszt budowy Centrum był możliwie jak najmniejszy. Wówczas konieczne będzie unieważnienie przetargu i ogłoszenie nowego. - Takich pieniędzy po prostu nie mamy. Ogłosimy nowy przetarg, jeśli okaże się, że będziemy w stanie do 2015 roku zrealizować tę inwestycję po zmianie zakresu rzeczowego i nowym określeniu kosztów - mówił marszałek Ortyl. - Być może projekt zakłada standardy na zbyt wysokim poziomie, może trzeba skorygować funkcjonalność obiektu, który np. w formule modułowej będzie mógł być w dalszej przyszłości rozbudowany. Takie możliwości powinien dawać każdy projekt. Czy doszło do zmowy cenowej? W sierpniu zarząd województwa zmienił radę nadzorczą i zarząd Rzeszowskiej Agencji Rozwoju Regionalnego. Odwołany prezes Krzysztof Kłak zasugerował, że należy ogłosić nowy przetarg na CWK w Jasionce. - Nowy przetarg pozwoli wykluczyć zmowę cenową, która mogła nastąpić - chociaż nie mówię, że nastąpiła - mówił dziennikarzom Krzysztof Kłak na specjalnie zwołanej konferencji prasowej. - A w międzyczasie zarząd RARR z władzami województwa powinien rozmawiać z Polską Agencją Rozwoju Przedsiębiorczości i Ministerstwem Rozwoju Regionalnego o dodatkowych środkach z Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej do wykorzystania po drugim przetargu. Jacek Pięta, prezes Best Construction czyli firmy, która złożyła najniższą ofertę przypomina, że była to cena bardzo zbliżona do cen innych zachodnich koncernów budowlanych, które też brały udział w przetargu. Jego zdaniem tendencja na rynku budowlanym pokazuje już od kilku miesięcy, że inwestorom jest coraz trudniej uzyskać ich bardziej wymarzone niż wyliczone ceny. Nawet po optymalizacji projektu budowlanego, oferty złożone w następnym przetargu mogą być wcale nie niższe. - Pewnym rozwiązaniem może być zastosowanie modyfikacji projektu już podczas budowy. Jest to możliwe, a odpowiednie procedury są spisane w Księdze Czerwonej FIDIC (Międzynarodowa Federacja Inżynierów Konsultantów, fr: Fédération Internationale Des Ingénieurs-Conseils) dodaje prezes Pięta. Są dodatkowe pieniądze Pod koniec sierpnia marszałek Władysław Ortyl przekazał, że Ministerstwo Rozwoju Regionalnego zgodziło się na przeznaczenie 12 mln zł z kwoty wolnych środków na realizacje projektu. Poinformowała o tym w liście do marszałka wiceminister Iwona Wendel. Podczas sesji sejmiku marszałek złożył radnym informacje na temat stanu prac na CWK. Marszałek także poinformował o spotkaniach z projektantem, Henrykiem Sobolewskim z firmy A. P. P. Dom. Mowa była o odchudzeniu projektu, ewentualnie obniżeniu jakości wykonania, bez szkody dla przyszłej działalności. - Odpowiedzi padło kilka nie wszystkie dla nas były zadowalające mówił marszałek Władysław Ortyl podczas obrad sejmiku. Np. rezygnacja z podziemnych parkingów będących, też zapasowymi halami wystawienniczymi (bo mają 5 metrów wysokości). Ale Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, która zarządza programem Rozwój Polski Wschodniej chciała by powstały te parkingi i zapasowe hale targowe. Ziemia w parku naukowo-technologicznym jest droga i nie powinniśmy robić parkingów w innym miejscu. Pierwszy wariant to budowanie na bazie tego przetargu, pod warunkiem, ze znaleziona zostanie połowa brakującej kwoty z zewnętrznych źródeł, lub że Urząd Marszałkowski dołoży tę kwotę. Inna możliwość to przeprojektowanie obiektu, pod warunkiem zrezygnowania z pewnych rzeczy. W centrum są elementy związane z dobrej jakości wyposażeniem np. zapadnie, tynki akustyczne służące funkcjom koncertowym. To dałoby mln zł oszczędności. Za taką opcją opowiada się marszałek. Jego zdaniem trudno sobie wyobrazić, że w tym czy przyszłym budżecie znajdzie się brakujące 16 mln zł. - Natomiast wszelkie przeprojektowanie naruszające zgody środowiskowe i pozwolenie na budowę zajęłoby 8 miesięcy, a musimy zdążyć do 2015 roku stwierdził Władysław Ortyl. Marszałek wymienił też trzeci wariant czyli przemodelowanie projektu. - Nie obędzie się bez powtórzenia przetargu. Kwoty w takich wypadkach zwykle są niższe mówi Władysław Ortyl. - Rozmawiamy z instytucjami zewnętrznymi, szukamy wsparcia i pozyskania tych 15 mln zł. Myślimy o partnerze instytucjonalnym, nie o partnerstwie publiczno-prywatnym, bo na tym etapie w naszej sytuacji to nierealne. Ta inwestycja jest potrzebna, podobnie jak i inne inwestycje w Podkarpackim Parku Naukowo-Technologicznym Aeropolis są tam potrzebne. Zastanawiamy się co tam ulokować, mamy kilka pomysłów. Konsultacje trwają Na razie przetarg nie został ani unieważniony, ani rozstrzygnięty, trwa ocena złożonych ofert. Oferty mają zwykle 3-miesięczną ważność. W pierwszych dniach września trwały cały czas konsultacje. By nie opóźnić budowy, inwestycję trzeba byłoby zacząć około października lub listopada. To pozwoli rozpocząć pierwsze prace przed zimą. Łagodna zima może pomóc inwestycji. Pogody jednak nie da się przewidzieć, ani zaplanować. Nadrobienie zimowego opóźnienia będzie kosztowne - praca na trzy zmiany jest znacznie droższa. Ogłoszenie nowego przetargu może jednak spowodować, że skróci się czas na wykonanie inwestycji, co z kolei może zagrozić terminowości wykonania. Czy niższa cena jest możliwa? By uzyskać znacznie niższą cenę, konieczna by była albo znaczna zmiana obecnego projektu, albo ogłoszenie przetargu z wykorzystaniem innego projektu. Projektu już gotowego ale tańszego w budowie. W tym drugim wypadku musiałby być gotowy nie tylko projekt architektoniczny, ale również projekt wykonawczy, na podstawie którego wykonawca zacząłby inwestycję. To jednak teoretyczna możliwość, bowiem nie jest pewne, czy w kolejnym przetargu uda się uzyskać niższe ceny. Według wyników badania przeprowadzonego wśród przedsiębiorców przez GUS, ceny mogą spaść. Może jednak dojść do takiej sytuacji jak z budową Centrum Analityczno Programowego dla Zaawansowanych Technologii Przyjaznych Środowisku w Lublinie. Dwa lata temu przetarg wygrała firma Budpol (nota bene z Rzeszowa), proponując 46 mln zł. Wykonała roboty za ok. 7 mln zł. Po kilku miesiącach wpadła w kłopoty, zrezygnowała z budowy. Inwestor czyli Uniwersytet Marii Curie Skłodowskiej musiał ogłosić nowy przetarg. Tym razem kosztorys inwestorski wyniósł 47,6 mln zł (mimo wykonania części prac). Najniższa złożona oferta to 47 mln. Jeśli ona zostanie wybrana to UMCS i dołoży nieplanowane 7 mln zł. Z kolei wybranie ofert niższych niż kosztorys przewiduje, może skończyć się tak, jak przy budowie laboratorium Uniwersytetu Rzeszowskiego wykonawca zszedł z placu budowy i trzeba ogłaszać nowy przetarg. Nowy przetarg ten sam projekt O tym, że taki obiekt jest potrzebny, nikogo nie trzeba przekonywać. Podobne powstały we wszystkich województwach Polski wschodniej. Najwięcej ma ich województwo świętokrzyskie, a konkretnie Kielce, które postawiły na turystykę targowa jako motor rozwoju regionu. Centrum kongresowe ma też Małopolska. Ewentualnie nieskorzystanie z dotacji (PO Rozwój Polski Wschodniej) jest możliwe, ale w następnej perspektywie finansowej dotacji na podobne obiekty może nie już być i najpewniej nie będzie. Czas na inwestycję jeszcze jest, ale rozliczona musi być do końca 2015 roku, czyli w dwa lata. 34 Strefa. wrzesień 2013 wrzesień Strefa 35

19 Kryzysy na społecznościówkach Pojawiają się coraz częściej i odbijają się coraz szerszym echem nie tylko w internecie, ale również innych mediach. Najgłośniejszy ostatnich dni kryzys dopadł firmę Sokołów SA, producenta wyrobów mięsnych. Zaczęło się dość niepozornie. Jeden z blogerów kulinarnych, na swoim profilu YouTube Kocham Gotować, zamieścił filmik wideo, na którym testuje tatara wołowego firmy Sokołów SA. Porównuje mięso z opakowania z tym przyniesionym zmielonym przez siebie. Kilka razy powtarza podczas testu, że w mięsie z Sokołowa jest dużo chemii. Według Blog.Mediafun.Pl, pierwszy sygnał zapowiadający kryzys pojawił się na facebookowej tablicy firmy już początku lutego. Jeden z internautów zamieścił zdjęcie porównujące dwa produkty: Tatar Sokołów i obok Domowy Tatar. Jednak nie wywołało to większego zainteresowania ze względu na brak szczegółów. Za to bloger podobno kilka razy, przez kilka miesięcy, informował markę o kiepskich wynikach testu produktu. Sokołów SA jednak go zignorował. Dopiero po pewnym czasie w sieci pojawił się kontrowersyjny filmik. A co na to firma? Wysyła do blogera przedstawicieli kancelarii adwokackiej i żąda 150 tys. zł, które mają trafić na konto Fundacji Anny Dymnej Mimo Wszystko. Sąd przyznał firmie Sokołów rację, wobec powyższego, bloger musiał również usunąć filmiki traktujące o firmie i jej produktach. Oczywiście, w sieci nic od tak nie znika, a im bardziej coś ma zostać usunięte, tym bardziej się rozprzestrzenia. Internauci nie odpuścili. Czy tak powinno być? Moim zdaniem firma popełniła błąd i z powodu braku odpowiedniej komunikacji rozpętała się afera. Ludzie byli zaniepokojeni tym, co zobaczyli na filmiku. Zabrakło szybkiej reakcji firmy i wytłumaczenia, dlaczego tatar zachowuje Anna Ryznar-Musz, Doradca Ds. Marketingu Inne dobre przykłady reakcji: - kolejny raz odwołam się do : Bodyform Responds :: The Truth (do obejrzenia na YouTube) - Behind the scenes at a McDonald s photo shoot się tak, a nie inaczej. Co gorsza, pozwanie blogera zostało przez wielu odebrane, jako chęć uciszenia osoby, która może mieć rację. Firma ma coś do ukrycia. Ma coś na sumieniu myśleli internauci i zarzucili firmie, że zamyka usta konsumentom, pozywa jednostkę za wyrażanie własnej opinii i boi się krytyki. Efekt? Rosnąca fala hejtu, zalewająca portale społecznościowe, a także fora dyskusyjne na portalach informacyjnych i strefach blogerów. Chyba całość skierowana w stronę firmy i jej produktów (przyznam, że nie miałam okazji przeczytać każdego komentarza zamieszczonego pod każdym z artykułów, było ich zbyt wiele). O kłopotach Sokołowa z blogerem pisały m.in. Newsweek Polska, Gazeta.pl. Wydawałoby się, że Kocham Gotować nie jest bardziej popularniejsze na FB, niż znany wielu Sokołów. Można bardzo się Felieton pomylić. Według Mediafun, po wybuchu kryzysu na FB, fanpage firmy Sokołów miał lubiących, tymczasem Kocham Gotować to fanów. I tu już powinna się zaświecić czerwona lampka ekipie z Sokołowa - większa liczba lubiących przeciwnika, to większa możliwość oberwania potężnego ciosu. Teraz, w chwili pisania tego tekstu, Sokołów ma 8182 lubiących, a Kocham Gotować 107 tys. fanów. Afera z pewnością przysłużyła się popularności blogera. Dlaczego? Bo chyba każdy użytkownik internetu, mowa zwłaszcza o tych, którzy używają społecznościówek, czuje się odrobinę blogerem. Użytkownicy internetu utożsamili się z nim jako blogerem i jako zaniepokojonym konsumentem. Firma Sokołów SA postanowiła zamieścić obszerne wyjaśnienie na swoim fanpage u. Pisze w nim m.in. sprawę przekazaliśmy do Kancelarii Adwokackiej, bloger został pozwany w związku z naruszeniem dóbr osobistych firmy, Powodem był fakt komercyjnego wykorzystywania Internetu przez pana Piotra Ogińskiego jako narzędzia do budowania swojej popularności poprzez niezgodne z prawem wprowadzanie konsumentów w błąd, naruszanie renomy Sokołów S.A. i podważanie jakości produktów. Istotne jest także, że przeprowadzone testy produktów były nierzetelne: porównywane były różne produkty, a obok subiektywnej oceny do której każdy ma prawo przedstawiane były fałszywe informacje o szkodliwości produktów. - pisze zarząd firmy. - Naprawdę uważamy, że każdy ma prawo do wyrażania swoich opinii oraz do krytyki w Internecie, ale taka krytyka nie może oznaczać łamania prawa i czerpania profitów z takiej działalności, zwłaszcza przy jednoczesnym wprowadzaniu w błąd co do ocenianych produktów. Szanujemy rzetelne testy produktu, jednak nie możemy zgodzić się na bezpodstawne i krzywdzące oskarżenia związane z naszymi produktami, które pozytywnie przechodzą rygorystyczne i regularne kontrole jakości. Co ja bym zrobiła? Sądowi, przynajmniej na tym etapie, powiedziałabym stanowcze Jak wysmażyć taką aferę? Według Maćka Budzicha, wystarczy (w dużym uproszczeniu): 1. Zamieścić film w sieci (ważne, aby był kontrowersyjny), 2. Całość musi trafić na Wykop.pl. Tam materiał zyskuje popularność, użytkownicy klikają i przesyłają dalej. Do kryzysowej ścieżki genezy kryzysu social medial dołączył też serwis NaTemat.pl, który wyłapuje z sieci ciekawe sprawy. 3. Tam materiał może znaleźć bloger, albo researcherzy z różnych serwisów internetowych lub dziennikarze innych mediów. 4. Duża firma, afera, produkt dla konsumentów i wizualna kontrowersja idealny temat na wieczorne wydanie Faktów, lub przynajmniej wzmianki w dziennych serwisach informacyjnych największych stacji telewizyjnych. Felieton NIE. Za to np. zaprosiłabym kilku blogerów, w tym Piotra Ogińskiego prowadzącego Kocham Gotować, aby wspólnie przeprowadzić rzetelne testy produktów (o których pisze Zarząd). Choć w tym momencie może być na to o wiele za późno. Tymczasem sieć nadal żyje i ciężko ją zatrzymać. Na FB już pojawiła się grupa Nie kupuję produktów firmy Sokołów S.A. z 2600 lubiącymi, na YouTube pokazało się kilka filmików hejtujących, m.in. ten należący do AdBuster feat. VlogMateusz Sądołów SA. Kto na tej aferze zyska, kto straci - pozostawiam do Waszej oceny. Radzę sprawdzić, jak powinno się reagować na pojawiający się kryzys. Świetnym przykładem, również ostatnich dni, jest reakcja koncernu produkującego czekolady Milka. Jak napisała Gazeta.pl, czytelnik kupił czekoladę w Kamieniu Pomorskim. Jedząc ułamał ząb na czymś podobnym do skorupy orzecha. Przez Facebooka powiadomił o tym Mondelez International, właściciela marki. Reakcja była błyskawiczna. jeszcze tego samego dnia zadzwoniła pracowniczka Mondelez odpowiedzialna za kontakt z klientami. - Dawno nikt nie był dla mnie tak miły i uprzejmy, oczywiście przeprosiła mnie (w sumie parę razy) i zapewniła, że kontrole w fabrykach zostaną przeprowadzone jeszcze w tym tygodniu. Prosiła także o przesłanie rachunku za dentystę, co naprawdę mnie zaskoczyło, ponieważ w zgłoszeniu reklamacji nie wspomniałem nawet, że chcę ich pociągnąć za koszty - pisze Gazeta.pl. Na dodatek, kilka dni później, do pokrzywdzonego trafił list z przeprosinami wraz z paczką pełną słodkich prezentów. To się nazywa rekompensata. Na FB już pojawiła się grupa Nie kupuję produktów firmy Sokołów S.A. z 2600 lubiącymi, na YouTube pokazało się kilka filmików hejtujących, m.in. ten należący do AdBuster feat. VlogMateusz Sądołów SA. Z ostatniej chwili! W momencie oddawania gazety do druku, na fanpage u firmy Sokołów SA pojawiło się kolejne oświadczenie w sprawie. Tym razem myślę, że całkiem dobre. Chcesz je przeczytać? Odwiedź facebookowy profil firmy lub zaglądnij na mój profil w sekcji zdjęcia. Bezrobocie wśród osób 50+ Dominik Łazarz, dyrektor Regionalnego Ośrodka Debaty Międzynarodowej w Rzeszowie przy Wyższej Szkole Informatyki i Zarządzania W Polsce bezrobocie wśród ludzi po pięćdziesiątym roku życia jest dużym problemem społecznym. Wynika to przede wszystkim ze stosunkowo małej aktywności zawodowej w tej grupie Polek i Polaków, a także wysokiego odsetka osób bezrobotnych w stosunku do innych grup. W tym zakresie obecnie realizowanych jest wiele projektów, współfinasowanych przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego, które realizują Powiatowe Urzędy Pracy w tym m.in. rzeszowski PUP oraz organizacje pozarządowe i inne instytucje. Oferowane wsparcie obejmuje szkolenia przekwalifikujące, czy podnoszące kompetencję np. w zakresie obsługi komputera czy specjalistycznych maszyn i urządzeń. Ponadto osoby 50+ mogą liczyć również na dotacje na założenie własnej działalności gospodarczej, które mogą wynieść nawet ponad 40 tys. złotych. Jednak mimo tego, że istnieje wiele forma wsparcia dla osób bezrobotnych 50+, zainteresowanie tego typu programami ze strony tych osób jest stosunkowo niewielkie. Tutaj dotykamy bardzo poważnego problemu, z jednej strony małej aktywności zawodowej i stosunkowo wysokiego bezrobocia w tej grupie, z drugiej wielu możliwości aktywizacji w tym szkoleń, dotacji itp., a mimo to dość małego zainteresowania. Jest to problem widoczny na Podkarpaciu oraz w całej Polsce. Dlatego przedsięwzięcia aktywizujące osoby 50+ są dość trudne do realizacji i wymagają bardzo intensywnej pracy, zdecydowanie większej niż przy projektach dla pozostałych grup wiekowych. Związane jest to przede wszystkim z tym, że ludzie w wieku 50+ pozostają dość często bez pracy w dłuższym okresie czasu, dodatkowo w tej grupie niejednokrotnie są osoby, które pracowały w życiu w jednym zakładzie pracy i po jej utracie nie są w stanie odnaleźć się w nowych warunkach rynkowych. Niestety pamiętajmy, że wina leży nie tylko po stronie osób starszych ale również pracodawców, którzy mniej chętnie zatrudniają osoby po 50 roku życia. Tutaj uważam, że to jest poważny problem, a skrajnym tego dowodem są - już teraz dość rzadkie - ogłoszenia o pracę, w których kryterium wiekowe jest częścią rekrutacji. Warto podkreślić, że jest to niezgodne z prawem, gdyż jest to dyskryminacja ze względu na wiek. Jednak należy zaznaczyć, że bezrobocie wśród ludzi starszych, jest bardzo poważnym problemem społeczny, tym bardziej, że polskie społeczeństwo się starzeje i jak pokazują statystyki już za kilka lat będziemy mieli problem nie z bezrobociem ale ze znalezieniem odpowiednich osób na wolne stanowiska pracy. Dodam do tego rekomendacje Unii Europejskiej, dotyczące nowych środków na lata , które mówią o tym, że Polska musi się pochylić nad lepszym wykorzystaniem kapitału ludzkiego m.in. osób starszych. Jeżeli chodzi o samą aktywizację, to temat jest dość trudny i tutaj z jednej strony trzeba w odpowiedni sposób dotrzeć do osób 50+ i pokazać im, że są w stanie odnaleźć się na rynku pracy, a także nauczyć poruszania się po nim np. poprzez odpowiednie wykorzystanie narządzi rekrutacyjnych. Z drugiej strony trzeba przekonać pracodawców do ich zatrudniania i pokazać korzyści np. większe przywiązanie do stanowiska pracy, co powoduje mniejszą skłonność do zwalnia się czy spore doświadczenie osób po 50 roku życia. W tym zakresie ostatnio obserwujemy wiele kampanii społecznych, jednak jest to nie wystarczające. Reasumując chciałbym podkreślić, że wykorzystanie kapitału społecznego osób 50+ powinno być jednym z priorytetowych działań władz państwowych. Jest to niezwykle ważne w świetle badań, które pokazują, że społeczeństwo europejskie, w tym polskie, się starzeje, a co za tym idzie osoby starsze będą w przyszłości ważnym kapitałem wzrostu gospodarczego w Unii Europejskiej. 36 Strefa. wrzesień 2013 wrzesień Strefa 37

20 Głębszy Sens Zniechęcenie Polaków sprawami politycznymi, z jednej strony dziwić nie może ze względu na poziom polskiej polityki, z drugiej zaś, mając na względzie poziom polskiej polityki dziwić musi. Słowa te pisze prawnik, który jakkażdy obywatel powinien być zainteresowany sprawami państwa, a zatem organizacji, w której chcąc nie chcąc uczestniczy; ergo jest jej członkiem. Prawo ujmując rzecz precyzyjnie, określa reguły postępowania, wedle których funkcjonują organy administracji publicznej i obywatele, określa ich prawa i obowiązki oraz określone nim procedury. Im jest prawa mniej i jest ono bardziej klarowne, tym życie obywatelskie obywatela jest prostsze. Im prawo bardziej jest obywatelskie, tym bardziej obywatele je przestrzegają. Wszystkim się to opłaca. Nie od dziś wiadomo, iż ZUS nie posiada pieniędzy na wypłatę emerytur naszych ojców i matek nie wspominając a jednak wspominając o babciach i dziadkach. Na taki stan rzeczy pozwolił ustawodawca - niestety. Niestety, założenia teoretyczne rzadko są styczne z praktyką. Nie od dziś wiadomo, iż ZUS nie posiada pieniędzy na wypłatę emerytur naszych ojców i matek nie wspominając a jednak wspominając o babciach i dziadkach. Na taki stan rzeczy pozwolił ustawodawca - niestety. Modelowo człowiek, jako istota myśląca powinna być wyposażona przez legislatora prawem do sposobu oszczędzania, bądź nie swych pieniędzy. Wiek XIX przyniósł Europie wymysł państwa socjalnego, którego ewolucja sprowadziła człowieka do roli przedmiotu jego funkcjonowania. Niestety dzieła dopełniła demokracja, ustrój ponoć najlepszy ze znanych, ale też narażony na patologie jak każdy inny; przede wszystkim na populizm i społeczne żądania zwiększenia wydatków socjalnych, które są w sposób banalny związane z procederem wyborczym. Tomasz Pado, adwokat, specjalista w dziedzinie prawa gospodarczego i administracyjnego Ograniczenie deficytu jest oczywiście pozytywne, ale nie każda droga do osiągnięcia tego celu jest właściwa. Wracając do kwestii emerytur należy wyjaśnić sens zaproponowanych przez rząd zmian. Otóż obiektywnie oznaczają one przejęcie przez państwo części oszczędności zgromadzonych w OFE przez państwo. Tego się zakłamać nie da. Liderzy sił liberalnych deklaratywnie liberalnych argumentują to przejęcie koniecznością niwelacji deficytu. Rachunkowe przesunięcia nie zastąpią ograniczenia rozdętego państwa, nadmiernych wydatków socjalnych i ograniczenia uprawnień organów nadzorujących przedsiębiorców. Bez głębokich reform każde kolejne zbiegi księgowe będą tylko wydłużaniem agonii bankrutującego państwa. Felieton dzieła dopełniła demokracja, ustrój ponoć najlepszy ze znanych, ale też narażony na patologie jak każdy inny; przede wszystkim na populizm i społeczne żądania zwiększenia wydatków socjalnych, które są w sposób banalny związane z procederem wyborczym. Przyszłość jawi się niestety nie optymistycznie. Syte społeczeństwa Unii Europejskiej będą żądać, co raz więcej i więcej. Rządy, mimo wstrzemięźliwej postawy Komisji Europejskiej, będą ulegać żądaniom wyborów, ponieważ taka jest demokracja. Lawina długu została zbudzona i nic nie wskazuje, że cokolwiek jest w stanie ją zatrzymać toczenia. Sztucznie pompowane wyniki nie zastąpią realnych wyników polskiej gospodarki. Oczywiście Polska posiada pewne zobowiązania wobec Unii Europejskiej, ale wstrzemięźliwość w reformach wewnętrznych nie będzie możliwa do usprawiedliwienia indolencją poprzedników ani pragmatyzmem politycznym. W końcu każdy następca może popsuć to, co uczynił jego poprzednik. Pan premier Tusk ma jeszcze szansę, by pokazać, że posiadanie władzy ma głębszy sens, niż zdobywanie pieniędzy z Unii Europejskiej. Sztucznie pompowane wyniki nie zastąpią realnych wyników polskiej gospodarki. Felieton Syria, media, logika, prawo Po wakacjach temperatura wcale nie opada. Mimo, że za oknem czuć jesień, dzieci poszły do szkoły, a niedokończone remonty dróg doprowadzają do szału, mamy czym się rozgrzać. Państwo się już domyślacie, ale od razu oponujecie. Bo co konflikt w Syrii może mieć wspólnego z Polską. Ano może, więc do rzeczy. Syria jest stosunkowo dużym państwem (ponad 20 mln ludzi) w najbardziej zaognionym miejscu na mapie świata. Jeśli znacie Państwo sformułowanie Kocioł Bałkański to region, w którym leży Syria jest właśnie takim kotłem do trzeciej potęgi. Ropa, religia, konflikty narodowościowe i kolejne echo arabskiej wiosny to piorunująca mieszanka, której delikatne wstrząśnięcie może spowodować niewyobrażalne konsekwencje. Ale z punktu widzenia człowieka, który chodzi po rzeszowskich ulicach wojna domowa w Syrii i ewentualna interwencja amerykańska wydają się gwiezdnymi wojnami. Czy słusznie? Żeby odpowiedzieć trzeba znać niezwykle złożoną sytuację Syrii, Syryjczyków i państw sąsiednich. Syria nie jest co prawda potentatem ropy naftowej, ale wydobycie na poziomi ok. 350 tysięcy baryłek sprzed konfliktu, na Europejczykach robi wrażenie. Ponadto Syria w ostatnich kilkudziesięciu latach brała czynny udział w wojnach z Izraelem przez co uznawana jest za jedno z głównych zagrożeń dla władz w Tel Awiwie i Jerozolimie. Dla właściwego zrozumienia skomplikowanego statusu Syrii wśród państw na Bliskim Wschodzie wystarczy przypomnieć sobie reakcję państw OPEC na amerykańską pomoc w wojnie Jom Kippur. Zgoda, stanowisko państw arabskich zmieniło się o 180 stopni w porównaniu z tym z lat siedemdziesiątych, ale ciągle pozostaje Iran i spory element niepewności jak zachowają się inni. Jako obserwatora, nie będącego ekspertem w sprawach Bliskiego Wschodu, zastanawia jeszcze jeden fakt. Dlaczego w polskich mediach jest tak mało informacji na temat konfliktu w Syrii? I kolejne pytanie: czy te informacje nie wydają się niepełne? Jeśli macie Państwo zagraniczne telewizje informacyjne to możecie porównać ilość czasu poświęcaną tam na analizy, komentarze, Jakub Sieradzki, asystent, Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie Być może mamy do czynienia z zarzewiem największego konfliktu wewnątrz islamskiego w historii. wypowiedzi ekspertów, relacje itd. z Syrii i państw ościennych z tym co serują nam nasze rodzime media minuta osiem, gdzieś w połowie głównego wydania magazynu informacyjnego i kilka migawek w ciągu dnia. Piszę o tym dlatego, ponieważ być może mamy do czynienia z zarzewiem największego konfliktu wewnątrz islamskiego w historii. Media nie mówią, też o ewentualnych następstwach, ataku USA na Syrię, ze strony państw takich jak Arabia Saudyjska czy Iran. I w końcu, nie usłyszymy nic a nic o stronach konfliktu, ograniczając się jedynie do zdyskredytowania Assada. Kto stoi po drugiej stronie barykady? Nie wiadomo. Zastanawia również kompletny brak logiki, w przedstawianych nam, widzom, słuchaczom czy czytelnikom, faktach. Ponad rok temu mieliśmy wysłuchaliśmy oświadczenia prezydenta Obamy, że użycie broni chemicznej spowoduje reakcję USA i świata zachodniego. Już samo skierowanie tej groźby w kierunku prezydenta Syrii było niezwykle stronnicze, ale i groźne. Zakładało ono bowiem, że nieważne kto użyje broni chemicznej, wojska USA i jej sprzymierzeńców wejdą na teren Syrii. Każda ze stron konfliktu w Syrii była do tego skłonna. Dodając do tego poszczególne interesy innych graczy jak choćby Izrael, Rosja, Iran czy same Stany Zjednoczone, nie można wykluczyć prowokacji. Gdyby zastanowić się nad tym głębiej to po co Assad miałby używać argumentu, który sprowadzi na niego burzę? Z drugiej strony, zakładając szybkie rozwiązanie sprawy syryjskiego reżimu, komu oddać władzę? Czy nie powtórzy się scenariusz egipski lub, o zgrozo afgański? W przekazie medialnym brakuje zdecydowanie logiki: przyczyna, skutek, następstwo. Nawet gdyby miały być to wyłącznie hipotezy. Na koniec zostawiłem kwestie związane z prawem międzynarodowym, a ściślej z funkcjonowaniem Organizacji Narodów Zjednoczonych. Nie brakuje krytyków samego ONZ jak i jej najważniejszego organu jakim jest Rada Bezpieczeństwa. Otóż głównym zadaniem RB jest utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa. Pomijając nawet zasadę jednomyślności wielkich mocarstw (żadne z 5 członków stałych RB nie może się wyrazić sprzeciwu) żadne z nich, nawet spoza RB, oprócz USA, do ataku się nie kwapi, a to powinno być zastanawiające. Atak bez mandatu ONZ już dawno przestał być problemem, ale bez poparcia, któregokolwiek jej członka byłby precedensem. Obecnie obserwujemy szachy w amerykańskim wydaniu. Ciężko przewidzieć, kto pierwszy zaszachuje przeciwnika, ile pionów trzeba będzie stracić i kiedy wyjechać skoczkiem. Co gorsza nie da się określić, która ze stron gra białymi, a która czarnymi i ewentualny mat może okazać się klęską dla wszystkich. Dla Polski również. 38 Strefa. wrzesień 2013 wrzesień Strefa 39