Pruthenia, 2013, t. VIII, s

Transkrypt

1

2

3 Noty o autorach Białuński Grzegorz Prof. dr hab., Zakład Historii Krajów Nadbałtyckich, UWM, członek Towarzystwa Naukowego Pruthenia. Ważniejsze publikacje: Studia z dziejów plemion pruskich i jaćwieskich (Olsztyn 1999); Siedlungswesen im Bereich der Groβen Masurischen Seen vom 14. bis 18. Jahrhundert Ämter Lötzen und Rhein (Hamburg 2005); Ród Prusa Kleca ze szczególnym uwzględnieniem rodziny von Pfeilsdorfów-Pilewskich (Malbork 2006); Bevölkerung und Siedlung im ordensstaatlichen und herzoglichen Preussen im Gebiet der Grossen Wildnis bis 1568 (Hamburg 2009); Misja prusko-litewska biskupa Brunona z Kwerfurtu (Olsztyn 2010); Studia z dziejów rycerskich i szlacheckich rodów pruskich (XIII XVI wiek). Część I (Olsztyn 2012). Dobrosielska Alicja Adiunkt w Ośrodku Badań Naukowych im. W. Kętrzyńskiego w Olsztynie, członek Towarzystwa Naukowego Pruthenia. Prowadzi badania nad zmianą kulturową w Prusach od okresu plemiennego po nowożytność. Ważniejsze publikacje: Opór Prusów wobec zakonu krzyżackiego w dobie podboju i budowy władztwa krzyżackiego. Szkic z antropologii politycznej Prusów, KMW, 2013, nr 3 (281), s ; Pamięć i tożsamość Prusowie wobec zmiany kulturowej, Komunikaty Warmińsko-Mazurskie, 2010, nr 4 (270), s Fonferek Joanna Archeolog, adiunkt ds. ceramiki w Muzeum Archeologiczno-Historycznym w Elblągu. Prowadzi wspólnie z innymi bloga archeologicznego: O Starym Mieście Elblągu słów kilka. Gierszewski Andrzej Doktorant na Wydziale Historycznym UG, członek Towarzystwa Naukowego Pruthenia. Przygotowuje rozprawę doktorską poświęconą historii i strukturze osadnictwa na Mierzei Kurońskiej i wokół Zalewu Kurońskiego. Ważniejsze publikacje: Organization of Teutonic Military Infrastructure on Curonian Spit from 1283 A.D. up to 1525 A.D., Acta Historica Universitatis Klaipediensis, Vol. 15, 2007, s. 9 24; Strefy rybołówcze na Pruthenia, 2013, t. VIII, s

4 312 Noty o autorach Zalewie Kurońskim (do 1525 r.), [w:] Z dziejów średniowiecza. Pamięci Profesora Jana Powierskiego ( ), red. W. Długokęcki, Gdańsk 2010, s Zainteresowania: kartografia, marsze na orientację, grafika komputerowa, Prusy, bursztyn, logistyka. andrzejgierszewski@o2.pl Jagodziński Marek, Franciszek Starszy kustosz Muzeum Archeologiczno-Historycznego w Elblągu, doktor nauk humanistycznych w zakresie archeologii, członek Towarzystwa Naukowego Pruthenia. Odkrywca i badacz Truso. Autor licznych publikacji dotyczących problematyki Truso i okresu wikińskiego, m.in.: Truso. Między Weonodlandem a Witlandem (2010). mf.jagodzinski@wp.pl Kulakov Wladimir Iwanowicz (Кулаков Владимир Иванович) Doctor habilitas, prowadzi badania z zakresu historii a archeologii Europy I tyciaclecia n.e. oraz wykopaliska archeologiczne w obwodzie Kaliningradzkim. Ostatnio opublikował pracę: Неманский янтарный путь в эпоху викингов, Калининград, drkulakov@mail.ru Marcinkowski Mirosław Archeolog, kustosz dyplomowany, w Muzeum Archeologiczno-Historycznym w Elblągu. Prowadzi wspólnie z innymi bloga archeologicznego: O Starym Mieście Elblągu słów kilka. Radzicki Bogdan Filozof, adiunkt w Instytucie Filozofii UWM, Członek Towarzystwa Naukowego Pruthenia, zajmuje się metaetyką, ostatnio prowadzi badania nad zmianą społeczną w Prusach od okresu plemiennego po nowożytność, a także nad ontologicznymi supozycjami dyskursów historiograficznych o Prusach. Ważniejsze publikacje: Uwagi o niektórych sposobach interpretacji kamiennych posągów z terenu Prus. Refleksja metateoretyczna. [w:] Pruskie baby kamienne. Fenomen kulturowy czy europejska codzienność?, OBN, Olsztyn 2007, s ; Między Cholinun a Rzymem. Studium nad czynnikami zmiany kulturowej w Prusach między X XIII w. cz. I; Pruthenia, 2011, t. 6, s , wspólnie z A. Dobrosielską; Instytucje władzy Prusów a teoria społeczna. Przyczynek do historii społecznej Prusów, Pruthenia ; t. VII (2012), s bogdan.radzicki@gmail.com Sieńkowska Urszula Archeolog, konserwator zabytków archeologicznych w Muzeum Archeologiczno-Historycznym w Elblągu. Prowadzi wspólnie z innymi bloga archeologicznego: O Starym Mieście Elblągu słów kilka.

5 Noty o autorach 313 Shiroukhov Roman (Широухов Роман) Historyk i archeolog, pracuje w Instytucie Archeologicznym Uniwersytetu Wileńskiego. Autor m.in.: Prussian Graves in the Sambian Peninsula, with Imports, Weapons and Horse Harnesses, from the Tenth to the 13th Century: The Question of the Warrior Elite. In People at the Crossroads of Space and Time (Footmarks of Societies in Ancient Europe), II (Archaeologia Baltica, Vol. 18). Klaipėda, 2012, pp ; Prūsijos muziejaus archeologijos kolekcijos ir archyvai. In Mažoji Lietuva: paribio kultūros tyrimai, sud. G. Blažienė, N. Morozova, J. Zabarskaitė, Vilnius, 2012, p ramans@prusai.org Sokal Joanna Doktorantka na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Przygotowuje pracę doktorską o rozwoju prawa zwyczajowego Prusów pod kierunkiem prof. G. Białuńskiego. Interesuje się kulturą i społeczeństwem pruskim. Szczepański Seweryn UWM Olsztyn, Towarzystwo Naukowe Pruthenia, Prowadzi badania nad osadnictwem pruskim na obszarze Pomezanii, religijnością Prusów, historią archeologii i historiografii Prusów i zakonu krzyżackiego w III Rzeszy. Ważniejsze publikacje: Archaeology in the Service of the Nazis: Himmler s Propaganda and Excavations at the Hill Fort Site in Stary Dzierzgoń (Alt Christburg). Lietuvos Archaeologija, t. 35, 2009, s ; Arbor custodie que vulgariter dictur wartboum : Funkcje i występowanie tzw. drzew wartowniczych na obszarze Żuław Wiślanych i Pomezanii w XIII XIV w., Zapiski Historyczne, t. LXXVI, z. 1, 2011, s. 7 22; Chomor Sancti Adalberti (1249) a możliwości lokalizacji terenowej wybranych kościołów Pomezanii, Komunikaty Mazursko-Warmińskie, nr 1, 2013, s seweryn.szczepanski@op.pl Wadyl Sławomir Archeolog i historyk absolwent UMK w Toruniu. Aktualnie pracuje przy projekcie Opracowanie i publikacja wyników interdyscyplinarnych badań archeologicznych zespołu osadniczego z XI XII w. w Węgrach realizowanym w Muzeum Zamkowym w Malborku. Ważniejsze publikacje: Wczesnośredniowieczne toporki miniaturowe, Toruń 2011 (współautorzy: P. Kucypera, P. Pranke); Grodzisko w Ornowie-Lesiaku w świetle wyników ostatnich badań archeologicznych, Pruthenia, t. VII, s ; Some remarks on early medieval pottery in Prussia [w:] Barbarians at the Gates. Mare Integrans, Studies on the history of the shores of the Baltic Sea, ed. M. Franz, Z. Pilarczyk, Toruń 2013, s ; Kultura materialna, [w:] Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji, ed. S. Tabaczyński, A. Marciniak, D. Cyngot, A. Zalewska, Poznań 2012, s (współautor: P. Kucypera); Early medieval miniature axes of Makarov s type 2 in the Baltic Sea Region, Archaeologia Lituana, t. 12, Vilnius 2011, s (współautor: P. Kucypera). slawomirwadyl@wp.pl

6

7 PRUTHENIA VIII Pismo poświęcone Prusom i ludom bałtyjskim Zeitschrift für Geschichte und Kultur der Prußen und der baltischen Völker Journal of the history of Prussians and the Baltic Nations

8 Rada Naukowa: Wiesław Długokęcki, Kazimierz Grążawski, Sławomir Jóźwiak, Jacek Kowalewski, Wojciech Nowakowski, Norbert Ostrowski, Leszek P. Słupecki, Matthias Wemhoff Komitet Redakcyjny: Grzegorz Białuński (redaktor), Mirosław J. Hoffmann, Alina Kuzborska, Jerzy M. Łapo, Marek M. Pacholec, Bogdan Radzicki (zastępca redaktora), Ryszard Sajkowski, Joachim Stephan, Seweryn Szczepański (sekretarz) Pozaautorskie tłumaczenia streszczeń i spisu treści: j. niemiecki Joachim Stephan; j. rosyjski Seweryn Szczepański; j. angielski Seweryn Szczepański, Andrzej Gierszewski Opracowanie graficzne, skład (DTP) i projekt okładki: Marek M. Pacholec Edycja wspólna Towarzystwa Naukowego Pruthenia oraz Ośrodka Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie ISSN: Olsztyn 2013

9 Czasopismo Pruthenia ukazuje się równolegle w wersji drukowanej oraz elektronicznej Wersja elektroniczna (PDF) Rocznika dostępna jest pod adresem: Wydanie drukowane jest wersją pierwotną czasopisma Wydanie współfinansowane ze środków Samorządu Województwa Warmińsko-Mazurskiego Umowa nr KE /MM

10 314 Pruthenia, 2013, t. VIII, Spis treści Inhaltsverzeichnis Contents Contents History of Prussians and Baltic Nations Alicja Dobrosielska, Bogdan Radzicki, Andrzej Gierszewski, Baltic Archaeology Marek F. Jagodziński, Between Cholinun and Rome. Change as Autopoiesis a social system Prussians 7 Demographic processes of fishermen population in the region of the Curonian Lagoon 59 Cultural affiliation the Vistula estuary region from 1 st to 9 th century in the light of archaeological and historical sources 97 Vladymir I. Kulakov, Kleine Kaup: two forms of rituals 127 Sławomir Wadyl, Society Culture Language Early medieval settlement complex in Rejsyty, comm. Rychliki (site 1 2) in the light of archaeological research 149 Grzegorz Białuński, Bruno of Querfurt. Memory and cult 167 Seweryn Szczepański, Classic Alicja Dobrosielska, Grzegorz Białuński, Max Pollux Toeppen, Eikim kruwom! or, Let us go for an assembly! : Remarks on the collection of kriwulas from ethnographic repertories of the Altertumsgesellschaft Insterburg and the durability of Old Prussian tradition 181 The discreet charm of sources, or on the validity of the work of Max Toeppen: Exkurs über die Verschreibungen des Ordens für Stammprußen im 13. Jahrhundert 197 Exkurs über die Verschreibungen des Ordens für Stammprußen im 13. Jahrhundert 219

11 Contents Inhaltsverzeichnis Spis treści Pruthenia, 2013, t. VIII 315 Polemics Discussions Reviews Roman Shiroukhov, Konstantin Skvortsov, New publication of the Kaup-Wiskiauten data 243 Vladymir I. Kulakov, Response to my former students 265 Jarosław Ościłowski, More on localization of Wallewona-Wisenburg 271 (Review) Academic Chronicle Ziemie pruskie w podręcznikach Polski, Niemiec, Litwy i Rosji, red. I. Lewandowska, S. Zloch, s. 331, Olsztyn 2013 ( Joanna Sokal) 287 Jan Gancewski, Report on activities Pruthenia Society for the year Heino Neumayer, In memory of Wilfried Menghin Joanna Fonferek, Mirosław Marcinkowski, Urszula Sieńkowska, Archaeological research of the former Teutonic Order Castle in Elbląg 307 Contributors 311

12 316 Pruthenia, 2013, t. VIII, Spis treści Inhaltsverzeichnis Contents Inhaltsverzeichnis Geschichte der PruSSen und der Baltischen Völker Alicja Dobrosielska, Bogdan Radzicki, Andrzej Gierszewski, Baltische Archäologie Marek F. Jagodziński, Zwischen Cholinun und Rom. Kultureller Wandel als Autopoiesis des Gesellschaftssystems der Prußen 7 Demographische Prozesse unter der Fischerbevölkerung am Kurischen Haff im 16. Jahrhundert 59 Schriftliche und archäologische Quellen zur ethnokulturellen Zugehörigkeit des Flussmündungsgebiets der Weichsel vom vom 1. bis das 9. Jahrhundert 97 Vladymir I. Kulakov, Klein Kaup: Zwei Formen von Bestattungsbräuchen 127 Sławomir Wadyl, Der frühmittelalterliche Siedlungskomplex in Rossitten, Gemeinde Reichenbach (Siedlungspunkte 1 2) im Licht der archäologischen Forschung 149 Gesellschaft Kultur Sprache Grzegorz Białuński, Bruno von Querfurt. Gedächtnis und Kult 167 Seweryn Szczepański, Klassik Alicja Dobrosielska, Grzegorz Białuński, Max Pollux Toeppen, Eikim kruwom! oder, Gehen wir zur Versammlung! Bemerkungen zur Sammlung von kriwulas in den ethnographischen Sammlungen der Altertumsgesellschaft Insterburg und der Beständigkeit der altpreußischen Tradition 181 Der diskrete Charme der Quellen oder über die Aktualität der Arbeit von Max Toeppen: Exkurs über die Verschreibungen des Ordens für Stammprußen im 13. Jahrhundert 197 Exkurs über die Verschreibungen des Ordens für Stammprußen im 13. Jahrhundert 219

13 Contents Inhaltsverzeichnis Spis treści Pruthenia, 2013, t. VIII 317 Polemiken Diskussionen Bewertungen Roman Shiroukhov, Konstantin Skvortsov, Eine neue Veröffentlichung der Materialien des Friedhofs von Kaup-Wiskiauten 243 Vladymir I. Kulakov, Meinen früheren Schülern 265 Jarosław Ościłowski, Noch einmal zur Lokalisierung von Wallewona-Wisenburg 271 Chronik (Bewertung) Ziemie pruskie w podręcznikach Polski, Niemiec, Litwy i Rosji, red. I. Lewandowska, S. Zloch, s. 331, Olsztyn 2013 ( Joanna Sokal) 287 Jan Gancewski, Tätigkeitsbericht der Gesellschaft Pruthenia für das Jahr Heino Neumayer, Wilfried Menghin Joanna Fonferek, Mirosław Marcinkowski, Urszula Sieńkowska, Die Forschungen auf dem Gelände der ehemaligen Burg des Deutschen Ordens in Elbing 307 Annotationen über Autoren 311

14 318 Pruthenia, 2013, t. VIII, Spis treści Inhaltsverzeichnis Contents Spis treści Historia Prusów i ludów bałtyjskich Alicja Dobrosielska, Bogdan Radzicki, Andrzej Gierszewski, Archeologia bałtyjska Marek F. Jagodziński, Między Cholinun a Rzymem. Zmiana kulturowa jako autopojeza systemu społecznego Prusów 7 Procesy demograficzne wśród ludności rybackiej w rejonie Zalewu Kurońskiego w XVI wieku 59 Źródła pisane i archeologiczne o przynależności etnokulturowej rejonu ujścia Wisły od I do IX wieku 97 Владимир И. Кулаков, Малый Кауп: две формы обрядности 127 Sławomir Wadyl, Wczesnośredniowieczny zespół osadniczy w Rejsytach, gm. Rychliki (stan. 1 i 2) w świetle wyników badań archeologicznych 149 Społeczeństwo kultura język Grzegorz Białuński, Brunon z Kwerfurtu. Pamięć i kult 167 Seweryn Szczepański, Klasyka Alicja Dobrosielska, Grzegorz Białuński, Max Pollux Toeppen, Eikim kruwom! czyli Chodźmy na zebranie!. Uwagi o kolekcji kriwul ze zbiorów etnograficznych Altertumsgesellschaft Insterburg i trwałości staropruskiej tradycji 181 Dyskretny urok źródeł czyli o aktualności pracy Maxa Toeppena: Exkurs über die Verschreibungen des Ordens für Stammprußen im 13. Jahrhundert 197 Exkurs über die Verschreibungen des Ordens für Stammprußen im 13. Jahrhundert 219

15 Contents Inhaltsverzeichnis Spis treści Pruthenia, 2013, t. VIII 319 Polemki dyskusje recenzje Роман Широухов, Константин Скворцов, Новая публикация материалов могильника Кауп-Вискяутен 243 Владимир И. Кулаков, Моим бывшим ученикам 265 Jarosław Ościłowski, Jeszcze w sprawie lokalizacji Wallewony-Wisenburga 271 Kronika (Recenzja) Jan Gancewski, Ziemie pruskie w podręcznikach Polski, Niemiec, Litwy i Rosji, red. I. Lewandowska, S. Zloch, s. 331, Olsztyn 2013 ( Joanna Sokal) 287 Sprawozdanie z działalności Towarzystwa Naukowego Pruthenia za rok Heino Neumayer, Wilfried Menghin Joanna Fonferek, Mirosław Marcinkowski, Urszula Sieńkowska, Badania na terenie dawnego zamku krzyżackiego w Elblągu 307 Noty o autorach 311

16