1. Bilans jakościowy i ilościowy drobnoziarnistych odpadów z wydobycia i wzbogacania węgla kamiennego

Transkrypt

1

2 46 Kierunki energetycznego wykorzystania drobnoziarnistych odpadów z wydobycia i wzbogacania węgla kamiennego Jan J. Hycnar ECOCOAL Consulting Center Katowice Roman Foltyn Foltyn Industriesystemelektronik GmbH Rückersdorf Tadeusz Olkuski, Stanisław A. Blaschke Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN, Kraków 1. Bilans jakościowy i ilościowy drobnoziarnistych odpadów z wydobycia i wzbogacania węgla kamiennego Do grupy drobnoziarnistych frakcji węglowych należy zaliczyć nie tylko muły węglowe i odpady poflotacyjne, ale również ściery węglowe i pyły koksownicze oraz stałe produkty spalania i zgazowania różnych paliw (karbonizat, koksik, popioły lotne). Znaczenie tych ostatnich, będzie rosło w miarę rozwoju spalania i zgazowania paliw alternatywnych i pozostałości z przeróbki ropy naftowej. Wspólną cechą wymienionych frakcji węglowych jest ich uziarnienie poniżej 2 mm i zawartość substancji węglowej, natomiast zasadniczo różnią się składem i własnościami energetycznymi.

3 Jan J. Hycnar, Roman Foltyn, Tadeusz Olkuski, Stanisław A. Blaschke Największą grupę drobnoziarnistych frakcji węglowych stanowią muły węglowe i odpady poflotacyjne z górnictwa węgla kamiennego. Orientacyjne różnice we własnościach polskich drobnoziarnistych odpadów z wydobycia i wzbogacania węgla kamiennego ilustrują dane w tabeli 1. Tabela 1. Własności fizykochemiczne mułów i odpadów poflotacyjnych z wydobycia i wzbogacania węgla kamiennego Table 1. Physicochemical properties of slurries and flotation tailings from coal preparation Określenie Muły węglowe Odpady poflotacyjne Mieszanina M J G-I W-C Ch I+II+III Zawartość, % wody 24,7 27,5 29,8 30,0 17,8 52,9 9,0 29,1 30,034,0 popiołu 20,7 28,9 30,6 40,0 17,8 52,9 23,5 51,2 28,6 45,0 siarki 0,47 0,80 0,74 0,12 0,6 2,76 0,3 1,2 1,0 Udział frakcji ziarnowych, % >2 mm 1,0 1,08 1,96 2,0 0,71 mm 24,5 4,70 8,29 0,71 0,50 mm 14,43 7,52 5,2 21,6 1) 43,5 0,50 0,315 mm 14,93 21,9 5,5 27,9 2) 0,315 0,125 mm 8,55 33,46 62,4 89,3 3) ) 10,0 0,125 0,071 mm 4,05 41,61 0,071 0,045 mm 1,48 4, ) 11,0 < 0,045 mm 7,67 10, Wartość opałowa, MJ/kg 12,4 16,5 9,0 10,5 7,4 14,5 4,5 11,4 9,0 10,1 1) frakcja >0,5 mm 2) frakcja 0,5 0,25 mm 3) frakcja <0,25 mm 4) frakcja >0,125 mm 5) frakcja >0,045 mm W przypadku mułów węglowych obserwuje się tendencję wzrostu zawartości popiołów w miarę stopnia ich rozdrobnienia; a w przypadku odpadów poflotacyjnych zazwyczaj taka zależność nie jest stwierdzana, co ilustruje rysunek 1. Ze względu, że często muły węglowe i odpady poflotacyjne są wspólnie składowane, mamy do czynienia wtedy ze złożem mało zdefiniowanym. Natomiast w przypadku mułów węglowych składowanych hydraulicznie często mamy do czynienia z grawitacyjnie rozfrakcjonowanymi mułami węglowymi. Wszystkie te obserwacje są jedną z podstaw wyboru racjonalnej metody zagospodarowania drobnoziarnistych odpadów węglowych. Ustalenie ilości mułów węglowych i odpadów poflotacyjnych jest zagadnieniem złożonym, gdyż bilansowaniu podlegają tylko odpady z bieżącej produkcji i osadniki pozostałe w gestii kopalń. Dodatkowo sytuację komplikuje 640 VII Ogólnopolska Konferencja Naukowa

4 Kierunki energetycznego wykorzystania drobnoziarnistych odpadów fakt, że szereg osadników zostało przekazanych władzom gminnym jako tereny zrekultywowane oraz że, niektóre osadniki zostały oddane poza górnictwo. Ponadto, odkrywane są nowe złoża odpadów węglowych w zlewniach cieków, rzek i kanałów oraz na nabrzeżach portowych. 80 Zawartość popiołu, % mas M F Wielkość ziaren, µ m Rys. 1. Przebieg krzywych zależności zawartości popiołu od uziarnienia mułu węglowego (M) i odpadu poflotacyjnego (F) Fig. 1. Dependence of ash content from the grain size of slurry (M) and flotation tailings (F) W wyniku działalności górnictwa węgla kamiennego powstają drobnoziarniste odpady węglowe w ilości około 10% wydobywanego węgla. W osadnikach wykazywanych jest około Mg. Faktyczna ilość drobnoziarnistych odpadów węglowych przekracza Mg. Zdeponowane odpady bardzo się różnią pod względem kaloryczności; obróbka statystyczna posiadanych wyników badań wykazała następujący udział poszczególnych grup kaloryczności: grupa o wartości opałowej 15 MJ/kg, stanowi udział 9,3%; grupa o wartości opałowej od 12 do 15 MJ/kg, stanowi udział 6,8%; grupa o wartości opałowej od 10 do 12 MJ/kg, stanowi udział 22,4%; grupa o wartości opałowej 10 MJ/kg, stanowi udział 61,5%. VII Ogólnopolska Konferencja Naukowa 641

5 642 Jan J. Hycnar, Roman Foltyn, Tadeusz Olkuski, Stanisław A. Blaschke Oznacza to, że największą ilość stanowią drobne frakcje o kaloryczności poniżej 10 MJ/kg, charakteryzujące się zawartością popiołu w granicach 35 60% i zawilgoceniem w zakresie %. Bilans wypadu, zdeponowania i zagospodarowania drobnoziarnistych odpadów węglowych przedstawia tabela 2. Tabela 2. Bilans produkcji i zagospodarowania mułów i odpadów poflotacyjnych z górnictwa węgla kamiennego Table 2. Balance of production and utilization of slurries and flotation tailings from hard coal mining Rok Wskaźnik udziału mułów % Produkcja mułów węglowych 10 3 Mg Mieszanki w KWK Zagospodarowanie mułów 10 3 Mg Lokowanie w osadnikach z bieżącej prod. Sprzedaż do energetyki i innych Produkcja węgla kamiennego, 10 3 Mg Nagromadzone w osadnikach* , , , , , , *często w statystykach podawana jest wartość Mg; według oceny autorów wartość ta przekracza Mg. 2. Aktualny stan zagospodarowania drobnoziarnistych odpadów z wydobycia i wzbogacania węgla kamiennego Wieloletnie i wielorakie badania drobnoziarnistych frakcji węglowych wykazały duże możliwości ich pełnego wykorzystania energetycznego i surowcowego [5,6], a w szczególności, jako (do): produkcji mieszanek węglowych i paliw energetycznych; produkcji koncentratów węglowych; produkcji paliw specjalnych (suspensje węglowo-wodne, brykiety); samodzielne paliwo energetyczne i technologiczne dla określonych procesów; paliwo do regulowania procesów spalania w palenisku (zmniejszania lub podwyższania kaloryczności, względnie emisyjności paliw podstawowych); zabezpieczania przed samozagrzewem, zawilgoceniem i pyleniem zwałowisk węgla; uszczelniania gruntów i górotworów; melioracji gleb lekkich; źródła związków żelaza; źródła reduktorów do odzysku miedzi z odpadów hutniczych. VII Ogólnopolska Konferencja Naukowa

6 Kierunki energetycznego wykorzystania drobnoziarnistych odpadów Pomimo znajomości tak wielu możliwości gospodarczego wykorzystania, w dalszym ciągu znaczna ilość drobnoziarnistych frakcji węglowych jest niezagospodarowana. A najczęściej, stosowane kierunki ich zagospodarowania budzą dużo wątpliwości oraz niejednokrotnie są rozwiązaniem błędnym i wątpliwym z punktu ekonomii i ekologii [1,2]. Studia zagranicznych wyników badań i wdrożeń jednoznacznie wykazują, że problem drobnoziarnistych frakcji węglowych rozwiązywany jest w koncepcji pełnego ich zagospodarowania na etapie ich powstawania, przeróbki zgromadzonych na składowiskach lub/i pełnego zagospodarowania w określonych obiektach energetycznych. Drobnoziarniste frakcje węglowe (muły węglowe, koksik z procesów zgazowania) zostały praktycznie zastosowane jako paliwo podstawowe i uzupełniające do kotłów ze złożem fluidalnym w USA, Australii, Francji, Hiszpanii, Włoszech i w Niemczech. We Francji, muły węglowe w postaci zawiesiny (pulpy) przepompowywane są bezpośrednio z kopalni do elektrowni, co pozwoliło na wyeliminowanie procesu filtracji zawiesin wodno-mułowych [14]. Na Ukrainie dla poprawienia efektów spalania mułów węglowych w stacjonarnym złożu fluidalnym, muły są granulowane do ziaren ok. 9 mm [10]. W Wielkiej Brytanii opanowano proces suszenia i granulowania mułów (z dodatkiem cementu) oraz spalania granulatu w kotle z cyrkulacyjnym złożem fluidalnym [2]. Również w elektrowniach PKE muły węglowe zastosowano jako paliwo uzupełniające. Muły węglowe i odpady poflotacyjne w Wielkiej Brytanii, RFN, USA i w Australii eksploatowane są również jako surowiec do produkcji koncentratów węglowych. W Niemczech, wzbogacane flotacyjnie muły, stanowiły koncentrat węglowy, który po wysuszeniu rozprowadzano jako pył węglowy do cementowni i hut; do produkcji handlowego pyłu węglowego wykorzystywane są również ściery z węgla brunatnego [3]. Doświadczenia niemieckie, zostały także wdrożone w Polsce budową zakładu flotacyjnego wzbogacania mułów do produkcji koncentratów węglowych i mieszanek węglowych. W Polsce podstawowym kierunkiem zagospodarowania mułów węglowych i odpadów poflotacyjnych jest ich mieszanie z miałami w kopalniach, bazach paliwowych i u użytkowników. Za duże osiągnięcie energetyki zawodowej należy uznać spalenie przeszło 1 miliona ton mułów węglowych tylko w jednej elektrowni (Jaworzno II), w dwóch kotłach z paleniskami fluidalnymi (CFBC 2 70 MW e ; uruchomienie 1999 rok) [12]. VII Ogólnopolska Konferencja Naukowa 643

7 Jan J. Hycnar, Roman Foltyn, Tadeusz Olkuski, Stanisław A. Blaschke 3. Kierunki doskonalenia wykorzystania mułów i odpadów poflotacyjnych z wydobycia i wzbogacania węgla kamiennego Racjonalnymi kierunkami zagospodarowanie drobnoziarnistych frakcji węglowych są planowe i trwałe rozwiązania organizacyjne i kapitałowe wykorzystujące ich własności oraz uwzględniające potrzeby regionalne. Spełnienie tych wymogów staje się coraz trudniejsze ze względu na działania monopolistyczne górnictwa i duże rozdrobnienie właścicielskie osadników. Wybór rozwiązania musi jednak spełniać wymogi ekonomii i ekologii. Ze względu na masowość i energetyczne walory mułów węglowych i odpadów poflotacyjnych, z bieżącej produkcji i zeskładowanych, najprostszym rozwiązaniem jest rozszerzenie dotychczasowego ich wykorzystania w istniejących obiektach energetycznych, jako paliwa zasadniczego lub/i uzupełniającego oraz jako jednego ze składników mieszanek paliwowych. Rozwiązanie takie, preferuje jednak wykorzystanie frakcji węglowych bardziej energonośnych, zazwyczaj powyżej 13 MJ/kg. Analiza porównawcza spalanych węgli brunatnych i odpadów poflotacyjnych, wykazuje duże podobieństwo ich parametrów (tabela 3). Tabela 3. Porównanie parametrów węgla brunatnego (spalanego w elektrowni) z parametrami odpadów poflotacyjnych z Osadnika Centralnego Table 3. Comparison of parameters of lignite burnt in power plant with parameters of flotation tailings from the Central Sediment Trap Parametry Elektrownia opalana węglem brunatnym Osadnik Centralny Różnice Określenie Jedn. Wartość x/mj Wartość Wartość x/mj x/mj średnia (5 7) (6 4) Wartość opałowa kj/kg Zawartość popiołu % 20 2,3 61,3 7,0-41,3-4,7 Zawartość wilgoci % 45 5,1 21 2, ,7 Zawartość siarki % 0,7 0,08 0,6 0,06 0,1 + 0,02 W przypadku jednej z elektrowni opalanej węglem brunatnym i odpadów nagromadzonych w rejonie działalności kopalń wałbrzyskich (przeszło Mg), obserwuje się dużą ekwiwalentność wartości opałowej (około 8,5 MJ/kg) oraz duże zróżnicowanie w zawartości popiołu (na korzyść węgla brunatnego) i wilgoci (na korzyść odpadów węglowych) [13]. Przeprowadzenie prób eksploatacyjnych pozwoliłoby na ustalenie realności przedsięwzięcia oraz na określenie efektów ekonomicznych i ekologicznych. Równocześnie wyeliminowałoby okazjonalne i częściowe oraz bardzo często nieracjonalne zagospodarowanie mułów z wymienionego rejonu. 644 VII Ogólnopolska Konferencja Naukowa

8 Kierunki energetycznego wykorzystania drobnoziarnistych odpadów W przypadku potrzeby budowy lub modernizacji źródeł ciepła zlokalizowanych w rejonach osadników, wskazanym jest budowa kotłów opalanych mułami. Przeprowadzone symulację wytwarzania ciepła w oparciu o różne media energetyczne, pomimo wzrostu opłat ekologicznych wykazały, że energia cieplna wytwarzana na bazie miejscowych odpadów poflotacyjnych jest, co najmniej o 20% niższa niż przy stosowaniu paliw tradycyjnych [14]. Za co najmniej dziwne, należy uznać rozbudowę źródeł ciepła w ciepłowniach i elektrociepłowniach przykopalnianych i sąsiadujących, w oparciu o gaz ziemny i handlowe paliwa węglowe. Dodatkowe możliwości zagospodarowania mułów węglowych tkwią w tworzeniu mieszanek z biomasą (trociny, zrębki), której duża zawartość części lotnych ułatwia spalanie mułów. Wspomniana technologia umożliwia zastosowanie przeróżnych materiałów organicznych, charakteryzujących się własnościami energetycznymi, do produkcji paliw mieszanych, alternatywnych i ekologicznych. Wdrożenie procesu granulowania takich mieszanek i tworzenie granul odpornych na działanie wody znacząco wpłynęłoby na rozpowszechnienie tych typów paliwa. Brak możliwości trwałego i regionalnego zagospodarowania mułów węglowych wskazuje na celowość wykorzystania ich do produkcji koncentratów węglowych. Muły o przebiegu krzywej zależności zawartości popiołu od uziarnienia według rysunku 1, można stosunkowo łatwo wzbogacać i produkować koncentraty węglowe. Wykonane badania i analizy techniczno-ekonomiczne dla mieszaniny mułów węglowych (ok. 1, Mg) wykazały, że stosunkowo prostymi metodami przeróbczymi można uzyskać koncentraty o zapopieleniu rzędu 12% (ok. 0, Mg) (rysunek 2) [4]. Pomimo przyjęcia hydrourabiania złoża, otrzymywane koncentraty węglowe z powodzeniem mogły konkurować swoja jakością i kosztami z handlowymi miałami energetycznymi. Realizacja projektu nie uzyskała jednak akceptu dysponentów mułów. Stosując wirówki o dużym natężeniu pola sił odśrodkowych (rzędu 300 g) uzyskano koncentrat węglowy zawierający poniżej 10% popiołu (tabela 4) [8]. Metoda nadaje się również do wydzielania koncentratów węglowych z odpadów poflotacyjnych. Zastosowana do odzysku koncentratów węgla koksowego jest procesem efektywnym i ekonomicznym. VII Ogólnopolska Konferencja Naukowa 645

9 Jan J. Hycnar, Roman Foltyn, Tadeusz Olkuski, Stanisław A. Blaschke 1) odpad iłowy zawiesina woda 2) woda sito 2 mm koncentrat węglowy odpad iłowy a sita b separatory spiralne c koncentrator Falcon a Rys. 2. Schemat technologiczny wydzielania koncentratów węglowych z mułów węglowych i odpadów poflotacyjnych Fig. 2. Technological scheme of coal concentrates separation from coal slurries and flotation tailings 646 VII Ogólnopolska Konferencja Naukowa

10 Kierunki energetycznego wykorzystania drobnoziarnistych odpadów Tabela 4. Charakterystyka koncentratów węglowych wydzielonych z mułów węglowych w wirówce o dużym natężeniu pola sił odśrodkowych Table 4. The characteristics of coal concentrates separated from coal slurries in the centrifugal separator of high intensity of the field of centrifugal force Zawartość, % mas. Muł węglowy Frakcja ziarnowa, μm Popiół Siarka < >210 Surowy 41,9 0,84 61,3 27,6 11,1 Koncentrat 36,6 0,39 Domielony 41,9 0,84 100,0 0,0 Koncentrat 16,5 1,24 Wzbogacony 18,2 1,43 0,0 100,0 Koncentrat 9,6 0,87 Prowadzone badania nad wykorzystaniem odpadów poflotacyjnych do produkcji suspensji węglowo-wodnej w technologii Otisca [7,9] pozwoliły na uzyskanie koncentratów węglowych bardzo wysokiej czystości (tabela 5). Dla uzyskania suspensji przydatnej do spalania w silnikach wysokoprężnych, odpad poflotacyjny rozdzielano na sicie 150 µm, frakcję nadziarna domielono i następnie wszystkie frakcje aglomerowano w pentanie. Tabela 5. Charakterystyka koncentratów węglowych wydzielonych z odpadów poflotacyjnych w procesie aglomeracji węglowodorowej Table 5. The characteristics of coal concentrates separated from flotation tailings in the process of hydrocarbon agglomeration Odpad poflotacyjny z KWK Moszczenica Zawartość, % mas. Udział, % popiołu siarki części lotnych węgla Frakcja: ,76 12,53 17, µm* 26,5 34,81 0,60 16,82 48, µm 73,5 82,08 11,66 6,25 Frakcja 4,8 µm 100 Koncentrat 63,3 3,69 0,50 21,93 74,36 Cz. mineralna 36,7 88,49 9,17 2,32 Frakcja 3,16 µm 100 Koncentrat 61,4 2,78 0,48 21,87 75,35 Cz. mineralna 38,6 85,76 9,39 4,85 Frakcja 2,37 µm 100 Koncentrat 63,6 2,51 0,48 22,19 75,30** Cz. mineralna 36,4 91,26 8,03 0,71 * frakcja domielona ** ciepło spalania kj/kg VII Ogólnopolska Konferencja Naukowa 647

11 Jan J. Hycnar, Roman Foltyn, Tadeusz Olkuski, Stanisław A. Blaschke 4. Wnioski Rozwój technologii wydobycia i wzbogacania węgla kamiennego zwiększa ilość drobnoziarnistych frakcji węglowych do zagospodarowania. Ilości te są często powiększane przez stałe produkty spalania i zgazowania paliw tradycyjnych i alternatywnych. Nie przestrzeganie zasad zrównoważonego rozwoju jest przyczyną nie zagospodarowania znacznych ich ilości oraz nie zawsze racjonalnego ich zagospodarowania. Drobnoziarniste frakcje węglowe, ze względu na masowość ich występowania i energetyczną charakterystykę, celowym jest zagospodarowywać bardziej racjonalnie m.in. jako: Paliwo podstawowe lub uzupełniające dla określonych technologii i obiektów energetycznych; Jeden ze składników mieszanek paliwowych, w tym zawierających bioskładniki; Surowiec do produkcji koncentratów węglowych, w tym wysokiej jakości. Realność szeregu tych przedsięwzięć jest możliwa tylko przy zmianie dotychczasowej polityki w zakresie zagospodarowania odpadów i produkcji paliw. Literatura 1. Blaschke W., Hycnar J.: Conditions strenthening the role of coal In fuel-energy balnce. International Conference Mineral Resources of the Slovak Republic. Demanovska Dolina Slovak Republic Bugajczyk M., Foltyn R, Hycnar J.: Zasady zrównoważonego rozwoju w energetyce. Karbo nr 2, Hölter H., Weber A.: Nowoczesne ekotechniki przeróbki węgla. XII Międzynarodowy Kongres Przeróbki Węgla. Kraków Hycnar J., Bugajczyk M., Górski M.: Założenia techniczno-ekonomiczne produkcji koncentratów węglowych z mułów zgromadzonych w osadnikach kopalni węgla kamiennego Ecocoal, Katowice Hycnar J., Bugajczyk M.: Kierunki racjonalnego zagospodarowania drobnoziarnistych odpadów węglowych. XVIII Konferencja pt Racjonalne użytkowanie paliw i energii Zakopane Hycnar J., Chaber M.: Warunki zagospodarowania odpadów z procesów wzbogacania i odsiarczania miałów węgli energetycznych. Synergia, Katowice Hycnar J., Nawrocki S., Rzepski H.: Sprawozdanie z prób wytwarzania i zastosowania suspensji węglowo-wodnej. Otisca, Jammeswille Hycnar J.: Zastosowanie wirówek do separacji minerałów. Inżynieria Mineralna. Zeszyt Specjalny, nr 1, VII Ogólnopolska Konferencja Naukowa

12 Kierunki energetycznego wykorzystania drobnoziarnistych odpadów 9. Keller D,V.: A preliminary report on the application of the Otisca T-process to Polish coal. University of Syracuse, Reszniak A. i in.: Ekonomiczeskja effektiwność I perspektiwy primienija topok niskotemperaturowo kipiaszczowo słoja. Ugol Ukrainy, nr 2, Unsworth W.I.: Construction of a plant to study thermal drying pelletisation and fluidized bed combustion of coal fines. British Coal Western Area. Project no. CS/00035/83/UK. 12. Żbik M.: Milionowa tona. Koncern PKE, nr 5, Analiza jakości i kierunków zagospodarowania mułów węglowych zgromadzonych w Osadniku Centralnym w Wałbrzychu. Ecocoal, Katowice Kocioł fluidalny o mocy 125 MW przeznaczony do spalania mieszanki węglowowodnej. CdF Ingenierie, Założenia wykorzystania odpadów energonośnych do zasilania ciepłowni i elektrociepłowni w mieście Wałbrzychu. Ecocoal, Katowice Streszczenie Drobnoziarniste frakcje węglowe z procesów wydobywania, wzbogacania i wykorzystania węgla kamiennego i brunatnego stanowią znaczący udział w bilansach produkcji i zagospodarowania węgla. Do drobnoziarnistych frakcji węglowych należą muły węglowe, odpady poflotacyjne, ściery, pyły koksownicze, koksik z procesów zgazowania i wysoko zawęglone stałe produkty spalania paliw. W zależności od własności energetycznych muły węglowe, ściery, pył koksowniczy i koksik często są zagospodarowywane jako paliwa samodzielne oraz jako jeden ze składników wytwarzanych mieszanek paliwowych. Odpady poflotacyjne w znacznie mniejszym stopniu są energetycznie zagospodarowywane. W tych to warunkach, znaczne ilości drobnoziarnistych frakcji węglowych stają się odpadem i są składowane w osadnikach lub w wyrobiskach górniczych. Duża ilość i wysokie rozdrobnienie omawianych frakcji węglowych uzasadniają potrzebę zmiany dotychczasowych praktyk i zwiększenia ich zagospodarowania jako paliwa podstawowego i uzupełniającego dla określonych obiektów energetycznych oraz opanowania produkcji wysokojakościowych koncentratów węglowych i mieszanek paliw alternatywnych. W szeregu przypadków, drobnoziarniste frakcje mogą być wzbogacane metodami fizycznymi i fizykochemicznymi, uzyskując wysokoenergetyczne koncentraty węglowe. Proponowane rozwiązania pozwalają na pełne zagospodarowanie, nawet niskoenergetycznych, drobnoziarnistych frakcji węglowych. Drobnoziarniste frakcje węglowe, ze względu na masowość ich występowania i energetyczną charakterystykę, celowym jest zagospodarowywać bardziej racjonalnie m.in. jako: Paliwo podstawowe lub uzupełniające dla określonych technologii i obiektów energetycznych; Jeden ze składników mieszanek paliwowych, w tym zawierających bioskładniki; Surowiec do produkcji koncentratów węglowych, w tym wysokiej jakości. VII Ogólnopolska Konferencja Naukowa 649

13 Jan J. Hycnar, Roman Foltyn, Tadeusz Olkuski, Stanisław A. Blaschke Realność szeregu tych przedsięwzięć jest możliwa tylko przy zmianie dotychczasowej polityki w zakresie zagospodarowania odpadów i produkcji paliw. Abstract Utilisation Of Fine-Grained Wastes From Hard Coal Production And Preparation In Power Generation Sector The fine grained coal fractions from processes of hard coal and lignite extraction, enrichment and utilization have their important share in the production balance and the coal utilization. The fine grained coal fractions include the slurries, flotation tailings, coke dust, fly ash from gasification process and high coaled solid products from fuels combustion. Depending on energetical properties the slurries, coke dust and flyash are often utilized as autonomic fuels and as one of components of produced fuel mixtures. The flotation tailings are utilized in minor scale. In these conditions, big quantities of fine grained coal fractions become a waste and are stocked in sediment traps or in excavations. The great number and high size reduction of said coal fractions justify the need of changes in up till now practice and the increase of their utilization as a basic and supplementary fuel for determined power objects and the management of the production of high quality coal concentrates and alternative fuel mixtures. In many cases, the fine coal fractions can be enriched by physical and physical-chemical methods, obtaining high energy coal concentrates. The proposed solutions enable the full utilization of even low energy, fine grained coal fractions. Fine coal fractions, because of mass-ness of their occurring and energetic characteristics, it is intentional to utilise more rationally among other things as: Basic or completing fuel for determined technologies and energy objects; One of components of fuel mixtures, including containing biocomponents; Raw material for production of coal concentrates, including best quality. Reality of a number of these enterprises is possible only when the existing policy in the field of utilising waste and production of fuels is changed. 650 VII Ogólnopolska Konferencja Naukowa