r W BfURO RZECZNIKA 1 PRAW OBYWATELSKICH I RZECZPOSPOLITA POLSKA MINISTER FINANSÓW SC/OS/063/3/08/FRD/#M /O g i Pan dr Janusz Kochanowski

Transkrypt

1 BfURO RZECZNIKA 1 PRAW OBYWATELSKICH I RZECZPOSPOLITA POLSKA MINISTER FINANSÓW SC/OS/063/3/08/FRD/#M r W /O g i Pan dr Janusz Kochanowski Rzecznik Praw Obywatelskich W nawiązaniu do pisma Pana Rzecznika Nr RPO IX-906/08/WK z dnia 4 lutego 2008 roku, w sprawie sytuacji w Służbie Celnej, której wynikiem była akcja protestacyjna funkcjonariuszy Służby Celnej, dziękując za zainteresowanie sytuacją prawną i materialną funkcjonariuszy celnych, uprzejmie wyjaśniam co następuje. Zdarzenia do jakich doszło na początku roku na granicy wschodniej, jak słusznie Pan zauważył, były wynikiem braku w poprzednich latach długofalowej koncepcji rozwoju Służby Celnej. Z tego względu, zaistniała konieczność przeprowadzenia pogłębionej analizy obszarów, w których należy dokonać zmian mających na celu usprawnienie działania Służby Celnej, podniesienia jej wydajności pracy oraz zapewnienia, odpowiedniego do ilości wykonywanych zadań, wymagań stawianych kandydatom do służby i porównywalnego do innych służb mundurowych statusu materialnego funkcjonariusza celnego. W wyniku tej analizy, równolegle prowadzone są prace w trzech obszarach związanych z funkcjonowaniem Służby Celnej. Po pierwsze, podjęto prace legislacyjne nad projektem ustawy o ustanowieniu Programu modernizacji Służby Celnej w latach ". Przygotowywany dokument ma na celu zagwarantowanie z budżetu państwa środków na coroczne - w tej perspektywie czasowej - doinwestowanie Służby Celnej pozwalające na Warszawa, ul. Świętokrzyska 12 tel , fax

2 pełną realizację jej ustawowych działań. Uzyskane w ten sposób środki budżetowe przeznaczone zostaną na budowę nowych i poprawę stanu technicznego użytkowanych obiektów oraz zakup i modernizację sprzętu laboratoryjnego, sprzętu do kontroli celnej, transportowego i uzbrojenia funkcjonariuszy. Innym elementem regulacji w tym akcie ma być reorganizacja i wprowadzenie motywacyjnego systemu wynagradzania funkcjonariuszy celnych. Istotą tego elementu projektowanej ustawy, jest stopniowe podwyższanie wskaźnika wielokrotności kwoty bazowej stanowiącej przeciętne wynagrodzenie funkcjonariusza do poziomu innych służb mundurowych. Ustawa ma także rozwiązać powstały przed laty problem zaległych świadczeń z tytułu włączenia środków specjalnych do wynagrodzeń za rok 2005, dla pracowników korpusu Służby Cywilnej przeniesionych po 1 września 2003 r. i w 2004 r. do Służby Celnej z Urzędów Kontroli Skarbowej i Urzędów Skarbowych. Termin wejścia w życie tego aktu planowany jest na 1 stycznia 2009 roku. Podjęte również zostały działania mające na celu zmianę niektórych, w tym postulowanych przez Pana Rzecznika zapisów ustawy z dnia 24 lipca 1999 roku o Służbie Celnej (tekst jednolity Dz. U. Nr 156, poz. 1641, z późn. zm.)- W trybie pilnym przygotowano projekt zmiany ww. ustawy, w którym m.in. uchylone zostały zapisy art. 25 ust. 1 pkt 8a i 8b stanowiące podstawę do zwolnienia funkcjonariusza ze służby w przypadku wniesienia przeciwko niemu aktu oskarżenia o popełnienie przestępstwa umyślnego, ściganego z oskarżenia publicznego oraz tymczasowego aresztowania. Wprowadzono także zapis pozwalający w przypadku zawieszenia funkcjonariusza, na wypłatę wstrzymanej części uposażenia oraz obligatoryjnych podwyżek jeśli nie został on skazany prawomocnym wyrokiem sądu, ukarany karą dyscyplinarną wydalenia ze służby lub nie zostało wydane wobec niego orzeczenie o warunkowym umorzeniu postępowania karnego. Powyższy projekt został już uchwalony i oczekuje na podpis Prezydenta RP. Po trzecie, niezależnie od wyżej opisanego projektu, w Ministerstwie Finansów opracowano wytyczne do dużej nowelizacji ustawy o Służbie Celnej. W chwili obecnej przygotowywany jest projekt ustawy zmieniającej, wprowadzającej kompleksowe zmiany w strukturze i sposobie funkcjonowania Służby Celnej. Projekt ten, ma z założenia być skorelowany z przygotowywaną równolegle ustawą o ustanowieniu Programu modernizacji Służby Celnej w latach ". Ideą projektowanych zmian jest unowocześnienie Służby Celnej, nadanie jej charakteru formacji bardziej mobilnej, przygotowanej do skuteczniejszego wykonywania nałożonych przez ustawodawcę zadań oraz nadanie odpowiedniego do

3 wykonywanych zadań statusu funkcjonariusza celnego nie tylko w warstwie materialnej ale także np. poprzez zapewnienie odpowiedniej ich ochrony prawnej. Odnosząc się do kolejnej kwestii podnoszonej przez Pana Rzecznika, a dotyczącej braku ze strony dyrektorów izb celnych i naczelników urzędów celnych działań weryfikacyjnych w stosunku do przedstawianych przez funkcjonariuszy celnych zwolnień lekarskich pragnę wyjaśnić, iż obecnie obowiązujące przepisy o ubezpieczeniu społecznym nie dają takiej możliwości ani dyrektorom izb ani też naczelnikom urzędów celnych. Zgodnie z treścią ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74 ze zm.) funkcjonariusze celni, podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu oraz wypadkowemu, nie są natomiast objęci obowiązkowym ubezpieczeniem chorobowym. W związku z powyższym z tytułu nieobecności w służbie z powodu choroby funkcjonariusze celni nie otrzymują zasiłków chorobowych, lecz jest im wypłacane uposażenie. Zaświadczenia lekarskie stwierdzające niezdolność do służby, wystawiane na druku ZUS ZLA, nie są zatem dokumentem stanowiącym podstawę do przyznania zasiłku chorobowego, lecz służą do usprawiedliwiania nieobecności w służbie i wypłaty przez Służbę Celną z tego tytułu uposażenia. Przepis art. 68 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz. 267 ze zm.) pozwala na przeprowadzanie kontroli ubezpieczonych co do prawidłowości wykorzystywania zwolnień od pracy jedynie przez płatników składek i Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Z uwagi na fakt, że funkcjonariusze celni nie są objęci ubezpieczeniem chorobowym to dyrektorzy izb celnych nie są płatnikami składek, a zatem brak jest podstaw prawnych do przeprowadzania przez nich kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnienia lekarskiego. Niezależnie od powyższych uwarunkowań prawnych, pragnę Pana poinformować, że pismem z dnia 5 marca 2008 roku, zwróciłem się do Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z prośbą o podjęcie przez oddziały ZUS działań mających na celu kontrolę zasadności wystawienia zaświadczeń lekarskich, stanowiących podstawę do zwolnienia funkcjonariuszy Służby Celnej z obowiązku pełnienia służby (w załączeniu). Pragnę także wyjaśnić, iż wprawdzie stosownie do zapisu w art. 39 ustawy z dnia 24 lipca 1999 r. o Służbie Celnej, funkcjonariusza celnego można skierować z urzędu na badania lekarskie w celu określenia jego stanu zdrowia oraz ustalenia zdolności do wykonywania służby, jednak wobec braku przepisów szczegółowych regulujących tryb i zasady przeprowadzania tych badań oraz ze względu na brak unormowania odnośnie środków

4 odwoławczych od orzeczenia lekarskiego oraz określenia sankcji za odmowę poddania się badaniom w praktyce, zastosowanie powyższego przepisu jest utrudnione i mało skuteczne. Odnosząc się do pozostającej w bezpośrednim związku z kwestią zwolnień lekarskich funkcjonariuszy i urlopów na żądanie, sprawy ewentualnych pozwów przeciwko Skarbowi Państwa o wypłatę odszkodowań, pragnę zapewnić Pana Rzecznika, iż każda z tych spraw jest i będzie rozpatrywana indywidualnie. Podkreślenia wymaga jednak fakt, iż każdorazowo wniosek taki, musi być należycie udokumentowany zarówno w zakresie dowiedzenia rzeczywiście poniesionych strat, jak i udowodnienia związku przyczynowo skutkowego pomiędzy poniesionymi stratami firm transportowych, a niezgodnym z prawem działaniem lub zaniechaniem po stronie funkcjonariuszy Służby Celnej. Istotną okolicznością sytuacji na granicy wschodniej w okresie którego dotyczy wystąpienie Pana Rzecznika jest tymczasem fakt, iż w tym czasie Służba Celna wykonywała - choć w ramach nie pełnej obsady etatowej - swoje ustawowe zadania. Reasumując powyższe pragnę zapewnić Pana Rzecznika, iż w chwili obecnej Służba Celna jest na etapie gruntownej modernizacji, której celem jest stworzenie z niej formacji nowoczesnej i skutecznej, realizującej nałożone na nią przez przepisy prawa zadania, jednocześnie zapewniającej pełniącym w niej służbę funkcjonariuszom godziwe warunki służby dzięki czemu w przyszłości uda się uniknąć sytuacji jaka miała miejsce na granicy wschodniej na początku tego roku. Z upoważnienia Ministra Finansów PODSEKPTMZ STANU Kapica

5 Warszawa, dnia ^ marca 2008 r. MINISTERSTWO FINANSÓW PODSEKRETARZ STANU SZEF SŁUŻBY CELNEJ Jacek Kapica SC/KS/0681/129/KNL/08/ Pan Sylwester Rypiński Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ul. Czerniakowska Warszawa W celu zapobiegania zjawiskom nadużywania zwolnień lekarskich przez funkcjonariuszy celnych, mając na uwadze postanowienia art. 59 ust. 12 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz. 267 z późn. zm.), zwracam się z uprzejmą prośbą do Pana Prezesa o pomoc podległym mi jednostkom (izbom celnym), poprzez podejmowanie przez oddziały ZUS działań umożliwiających przeprowadzanie kontroli zasadności wystawiania zaświadczeń lekarskich, stanowiących podstawę zwolnienia od obowiązku pełnienia służby przez funkcjonariuszy Służby Celnej. W obowiązującym stanie prawnym, zgodnie z ustawą z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych {Dz. U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74 ze zm.) funkcjonariusze celni podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu oraz wypadkowemu, nie są natomiast objęci obowiązkowym ubezpieczeniem chorobowym. W związku z powyższym z tytułu nieobecności w służbie z powodu choroby funkcjonariusze celni nie otrzymują zasiłków chorobowych lecz jest im wypłacane uposażenie. Zaświadczenia lekarskie stwierdzające niezdolność do służby, wystawiane na druku ZUS ZLA nie są dokumentem stanowiącym podstawę do przyznania zasiłku chorobowego, lecz służą do usprawiedliwiania nieobecności w służbie i wypłaty przez Służbę Celną z tego tytułu uposażenia. Jace pica ui. Świętokrzyska Warszawa