m-iim/b RZECZPOSPOLITA POLSKA MINISTER SPRAWIEDLIWOŚCI DL-P I /09 Warszawa, dnia ^ listo pada 2009 r. dot. RPO II/09/PS O k

Transkrypt

1 m-iim/b RZECZPOSPOLITA POLSKA MINISTER SPRAWIEDLIWOŚCI DL-P I /09 Warszawa, dnia ^ listo pada 2009 r. BIURO RZECZNIKA PRAW OBYWATELSKICH dot. RPO II/09/PS WPŁ O k ZAL. NR Pan Janusz Kochanowski Rzecznik Praw Obywatelskich : ^ ID. V<^^ :c^ w odpowiedzi na pismo z dnia 22 września 2009 r., RPO II/09/PS, dotyczące potrzeby podjęcia prac legislacyjnych mających na celu podwyższenie górnego progu zagrożenia karą pozbawienia wolności za przestępstwo pozbawienia wolności oraz przestępstwo wzięcia lub przetrzymywania zakładnika, uprzejmie przedstawiam, co następuje. W obowiązującym stanie prawnym odpowiedzialność karną za bezprawne pozbawienie wolności określa art. 189 k.k., który za podstawowy typ tego przestępstwa przewiduje karę pozbawienia wolności w wymiarze od 3 miesięcy do 5 lat (art k.k.). Zagrożenie ustawowe ulega zaostrzeniu w przypadku typu kwalifikowanego, przewidzianego w art k.k., normującym odpowiedzialność karną sprawcy pozbawienia wolności trwającego dłużej niż 7 dni lub połączonego ze szczególnym okrucieństwem, i wynosi od roku do 10 lat pozbawienia wolności, podobnie jest w przypadku przestępstwa z art k.k., polegającego na wzięciu lub przetrzymywaniu zakładnika w celu zmuszenia organu państwowego lub samorządowego, instytucji, organizacji, osoby fizycznej albo grupy osób do określonego zachowania. W wypadku typu kwalifikowanego tego

2 przestępstwa - przez następstwo w postaci śmierci człowieka lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu - zagrożenie ustawowe wynosi od 2 do 12 lat pozbawienia wolności. Zgodnie z poglądem przedstawionym w piśmie celowe byłoby podwyższenie zagrożenia ustawowego za określone w art k.k. przestępstwo wzięcia lub przetrzymywania zakładnika, skutkujące zaliczeniem tego czynu do kategorii zbrodni zagrożonych karą pozbawienia wolności w wymiarze od 3 do 15 lat, przy równoczesnym podwyższeniu kary pozbawienia wolności za typ kwalifikowany określony w 2 tego artykułu, do 25 lat. Odnosząc się do propozycji wysokości sankcji za czyny z art i 2 k.k. wskazać należy, że proponowane granice zagrożenia nie mieszczą się w systemie sankcji przewidzianych w Kodeksie karnym. JeżeK czyn z art k.k. stanowiłby zbrodnię zagrożoną w górnej granicy karą pozbawienia wolności równą górnej ustawowej granicy przewidzianej dla kary pozbawienia wolności dla czynu kwalifikowanego przez następstwo, opisanego w art k.k., brakowałoby rozpiętości sankcji. Zgodnie z art. 37 k.k. kara pozbawienia wolności wymieniona w art. 32 pkt 3 k.k. trwa najkrócej miesiąc, najdłużej 15 lat. Kara 25 lat pozbawienia wolności, o której mowa w art. 32 pkt 4 k.k. jest karą szczególną, różną rodzajowo od wymienionej w art. 32 pkt 3 k.k. Kara ta w Kodeksie karnym została określona w konkremym wymiarze, a nie granicami jej trwania. W obecnym stanie prawnym nie jest możliwe określenie w przepisie szczególnym granicy zagrożenia karą pozbawienia wolności do 25 lat". Ponadto zważyć należy, że przestępstwo z art k.k. jest czynem kwalifikowanym przez następstwo w postaci śmierci człowieka lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, które to następstwo może być przez sprawcę zawinione nieumyślnie. Wówczas, czyn stypizowany w art k.k. będzie znamionowany tzw. w doktrynie winą kombinowaną, a zatem zawiniony w sposób inny niż umyślny. Tymczasem zgodnie z art. 8 k.k. zbrodnię można popełnić tylko umyślnie. Zatem z uwagi na konstrukcję winy w Kodeksie karnym nie jest możliwe

3 skonstruowanie typu nieumyślnego ( a więc także umyślno nieumyślnego), który zagrożony byłby sankcją charakterystyczną dla zbrodni. Zasygnalizować należy, że podobne propozycje pojawiły się w poselskich inicjatywach legislacyjnych należy zwłaszcza wspomnieć o poselskim projekcie ustawy o f^mianie ustawy - Kodeks kamy orat(^ Kodeks postępowania karnego, aktualnie stanowiącym przedmiot prac sejmowych (druk sejmowy 753). Projekt ten przewiduje wyodrębnienie występku pozbawienia wolności, trwającego dłużej niż 7 dni, jako odrębnego kwalifikowanego typu przestępstwa, z zagrożeniem ustawowym ukształtowanym w granicach od roku do 10 lat, przy równoczesnym nadaniu pozbawieniu wolności ze szczególnym okrucieństwem charakteru zbrodni, zagrożonej karą pozbawienia wolności od 3 do 15 lat. Wspomniany projekt przewiduje również nowelizację art. 252 k.k.., polegającą na zaostrzeniu kary przewidzianej za określony w 1 tego artykułu podstawowy typ przestępstwa wzięcia lub przetrzymywania zakładnika, oraz wprowadzeniu, w miejsce dotychczasowego typu kwalifikowanego przez następstwo w postaci śmierci człowieka lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, typu kwalifikowanego okolicznością dotyczącą sposobu zachowania sprawcy (znamię szczególnego okrucieństwa"). Zgodnie z proponowanymi rozwiązaniami, za podstawowy typ tego przestępstwa groziłaby kara pozbawienia wolności w wymiarze od 3 do 15 lat, zaś za wspomniany typ kwalifikowany kara pozbawienia wolności w wymiarze od 5 do 15 lat albo kara 25 lat pozbawienia wolności. Projekt poselski został zaopiniowany przez Rząd. Rada Ministrów w swoim stanowisku zgłosiła szereg uwag pod adresem projektowanych rozwiązań, wskazując m.in. na wątpliwości związane z brakiem dostatecznego merytorycznego uzasadnienia dla wyodrębnienia - w przypadku przestępstwa pozbawienia wolności dwóch okoliczności kwalifikujących, kreujących typy czynu zagrożone karą pozbawienia wolności w różnej wysokości, jak również zastrzeżenia dotyczące rezygnacji w przypadku przestępstwa wzięcia lub przetrzymywania

4 zakładnika z typu kwalifikowanego przez następstwo działania sprawcy. Aprobująco Rząd wypowiedział się natomiast o możliwości rozważenia zaostrzenia odpowiedzialności karnej za kwalifikowane postaci przestępstwa pozbawienia wolności oraz wprowadzenia nowego typu przestępstwa z art. 252 k.k., kwalifikowanego przez okouczność dotyczącą sposobu działania sprawcy. W swoim stanowisku Rada Ministrów postulowała skierowanie projektu do dalszych prac parlamentarnych. Po rozpatrzeniu wspomnianego projektu sejmowa Komisja Nadzwyczajna do Spraw Zmian w Kodyfikacjach swoim sprawozdaniem z dnia 19 lutego 2009 r. (druk sejmowy nr 1724) objęła rozwiązanie skutkujące zaostrzeniem odpowiedzialności karnej za kwalifikowany typ przestępstwa pozbawienia wolności, określony w art k.k., poprzez zagrożenie takiego czynu karą pozbawienia wolności w wymiarze od 2 do 12 lat, jak również proponowane w poselskim projekcie rozszerzenie zakresu normowania przepisu art k.k. poprzez objęcie wynikającą z niego kryminalizacją niezawiadomienia organu powołanego do ścigania przestępstw o przestępstwie z art. 189 k.k. Powyższy projekt, w trakcie trzeciego czytania, które miało miejsce w dniu 2 kwietnia 2009 r., ponownie został skierowany pod obrady Komisji Nadzwyczajnej do Spraw Zmian w Kodyfikacjach, bowiem w związku ze zgłoszonymi poprawkami za konieczne uznano ponowne rozważenie celowości zaostrzenia odpowiedzialności karnej za przestępstwo z art. 252 k.k. W trakcie posiedzenia Komisji, które miało miejsce w dniu 8 października 2009 r., nie doszło do rozstrzygnięcia merytorycznych zagadnień związanych z postulowanym w poselskim projekcie zaostrzeniem odpowiedzialności za czyny określone w art. 252 k.k. Podsumowując należy wskazać, że z uwagi na zaawansowane sejmowe prace legislacyjne dotyczące poselskiego projektu nowelizacji Kodeksu karnego, którego kierunek jest zasadniczo zgodny z propozycjami przedstawionymi w piśmie Rzecznika Praw Obywatelskich, nie jest celowe opracowywanie przez Ministerstwo

5 sprawiedliwości projektu nowelizacji Kodeksu karnego odnoszącego się do problematyki przestępstw z art. 189 k.k. oraz art. 252 k.k. Reprezentujący Rząd przedstawiciele Ministerstwa Sprawiedliwości biorą aktywny udział w tych pracach, wspierając starania zmierzające do wypracowania racjonalnych rozwiązań legislacyjnych, zapewniających przy tym należytą^ uzasadnioną względami kryminalnopolitycznymi ochronę tak istotnego dobra prawnego, jakim jest chroniona przez przepisy art. 189 k.k. i art. 252 k.k. wolność człowieka. 2 W-^>HL-l &,,_-* C--^_^ eo--- z upoważnienia INIŚTRA i6pra'a^dliw0śc! Zbig?deiv Wrona PODSEKRETARZ STANU