Recenzje i sprawozdania

Transkrypt

1 Recenzje i sprawozdania

2

3 Patrycja Małek Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie Epidemia zachowań narcystycznych w dobie Internetu Epidemic of Narcissistic Behaviour in the Internet Age Magdalena Szpunar, Kultura cyfrowego narcyzmu, Kraków 2016, Wyd. AGH, ss Słowa kluczowe: narcyzm, fenomen selfie, Internet, media społecznościowe, zachowania narcystyczne Key words: narcissism, selfie phenomenon, Internet, social media, narcissistic behaviour Książka pod tytułem Kultura cyfrowego narcyzmu Magdaleny Szpunar 1 to pozycja w szczególności przeznaczona dla socjologów i medioznawców. Porusza w interesujący sposób aktualne problemy współczesnego świata. Wyjaśnia zagadnienia związane z tematami dotyczącymi medioznawstwa, psychologii czy socjologii Internetu, a także wiele innych. Autorka porusza szereg wątków dotyczących tematyki kultury cyfrowego narcyzmu, posługując się nie tylko teoriami znanych specjalistów w tej dziedzinie, lecz także przywołując wyniki ich badań. Szpunar zaczyna swoje rozważania od teoretycznego podejścia do narcyzmu. W celu wyjaśnienia powstania nazwy sięga do starożytnych mitów, podając trzy różne wersje opowieści o Narcyzie [KCN 14 16]. Już od pierwszych stron przyciąga uwagę czytelnika, najbardziej zapewne opisując trzecią wersję mitu. Jest ona szczególnie interesująca, gdyż Narcyz ma w nim orientację homoseksualną, co może zaskoczyć osoby nieznające tej wersji antycznej historii i wzbudzić ich ciekawość. Następnie badaczka przechodzi do pierwszych teorii narcyzmu, zaczynając od podejścia psychologicznego i przywołując między innymi osiągnięcia Zygmunta Freuda oraz Heinza Kohuta [KCN 17 33]. Zaznacza, że w tamtym okresie rozwoju psychologii narcyzm określano jako fazę niezbędną pomiędzy miłością do siebie a miłością do innych. Opisuje także psychologiczne aspekty postaw narcystycznych oraz skutki ich powstawania, a następnie porusza 1 M. Szpunar, Kultura cyfrowego narcyzmu, Kraków 2016 [w przypadku kolejnych cytatów pochodzących z tej publikacji podaję w tekście głównym w nawiasie kwadratowym skrót KCN wraz z numerem strony P.M.].

4 124 Patrycja Małek wątek lęku w teoriach narcystycznych. Z badań prowadzonych przez psychologów wynika, że osoby przejawiające cechy narcystyczne są szczególnie podatne na różne lęki. Radzą sobie z nimi przez wygórowane wyobrażenia o sobie; jest to swoisty mechanizm obronny [KCN 33 40]. Wynika z tego, że narcyzm rodzi się z irracjonalnego niepokoju jednostki. Mogą go powodować także media, które mają niezaprzeczalny wpływ na kreowanie zaburzonego postrzegania rzeczywistości przez człowieka. W następnym rozdziale autorka omawia kulturę narcyzmu i jej wpływ na zachwiane postrzeganie wizerunku, miłości oraz intymności [KCN 65 88]. Kultura ta wywodzi się z przemian społecznych, których przejawem jest biurokracja, konsumpcja czy rozprzestrzenianie się obrazów, co powoduje dewaluację kiedyś pozytywnie postrzeganych postaw. Źródłem tego zjawiska jest głównie kultura amerykańska. Szpunar powołuje się na prace Jeana Baudrillarda, w tym na jego tezę, że istnienie mediów narcystycznych wpłynęło na powszechną akceptację wszechobecnego narcyzmu [KCN 53]. Media zwykłym ludziom przypisują ponadprzeciętną wartość, czyniąc ich specjalistami. Tak zwani celebryci osoby, które niczym szczególnym w życiu się nie odznaczyły za pomocą telewizji i Internetu mają szansę zaistnieć i uczyć innych, jak żyć. Medialna widoczność jest rozwiązaniem na poczucie pospolitości życia jednostki [KCN 55]. Kolejnym poruszonym tematem jest kwestia wizerunku w kulturze narcyzmu. Badaczka przywołuje pojęcie homo videns człowieka oglądającego. Termin ten jest używany w celu określenia nieustannego produkowania obrazów, którym przypisuje się jakąś szczególną rolę. Jakość tych obrazów jest na drugim miejscu, ważne, że można pokazać samego siebie. Autorka, powołując się na publikacje Christophera Lascha, podkreśla, że kulturę narcyzmu tworzy społeczeństwo jednostek zaabsorbowanych sobą i własnym wizerunkiem [KCN 65]. Osoby te, we własnym mniemaniu, istnieją jedynie wtedy, gdy zostaną wystawione na pokaz przed jak największą liczbą ludzi. Potwierdzeniem tego są miliony użytkowników serwisów społecznościowych. Następnie Szpunar bardzo ciekawie opisuje intymność i kulturę terapii, a także miłość. W dobie Internetu z pewnością doszło do zatarcia granicy między tym, co prywatne, a tym, co publiczne. Co więcej, terapia zajęła miejsce religii: kiedyś to duchowni mieli wpływ na zmianę zachowań jednostek, obecnie tę rolę przejmują terapeuci. Kiedy dana osoba pod wpływem okazania jej odrobiny empatii wyznaje swoje błędy i wady, daje jej to poczucie wyzwolenia [KCN 82]. Ktoś dotknięty narcyzmem nie jest natomiast w stanie kochać nikogo innego oprócz samego siebie. Nie wchodzi w długoterminowe związki. O miłości można mówić dopiero wtedy, gdy taka osoba przezwycięży egoistyczne podejście do świata na rzecz drugiej osoby. Trzeci rozdział książki dotyczy imperatywu osiągania sukcesu, odczuwanego przez osoby o osobowości narcystycznej. Badaczka nowych mediów porusza w tym rozdziale problematykę sukcesu, omawia jego znaczenie oraz wskazuje, jak definiują go jednostki narcystyczne. Dla narcyza sukces jest szczególnie ważny, gdyż od niego zależy postrzeganie samego siebie. Osiąganie sukcesu, najczęściej sprowadzanego do bogactwa, to główny motyw działania, przy czym

5 Epidemia zachowań narcystycznych w dobie Internetu 125 istotna jest zabawa, brak poświęceń oraz wygoda. Daje to poczucie własnej wartości, które jest niezbędne osobie narcystycznej do funkcjonowania. Jednostka tego typu kieruje się fałszywymi potrzebami, takimi jak pieniądze, sława czy atrakcyjność. Jest nastawiona na potrzeby niższego rzędu zamiast na relacje z drugą osobą. W ostatnim rozdziale zostały poruszone najistotniejsze kwestie dotyczące cyfrowej odsłony narcyzmu. Szpunar opisuje Internet jako medium narcystyczne, nastawione na szerzenie i akceptację postaw egoistycznych. Prowadzi to do podważania własnej osobowości i wizerunku osób korzystających na przykład z popularnych serwisów społecznościowych w celu uzyskania aprobaty innych użytkowników i zwiększenia własnej popularności. Najbardziej pożądane w tym przypadku jest przykucie uwagi jak największej liczby osób. Jednostki przejawiające zachowania narcystyczne nierzadko wykorzystują w tym celu swoją seksualność. Autorka opisuje także ważny aspekt kultury cyfrowego narcyzmu, jakim jest fenomen selfie. Zdjęcia na Facebooku pokazują jedynie wybrane informacje, te, które użytkownik chce ujawnić [KCN 165]. Łatwość zrobienia zdjęcia i umieszczenia go w Sieci spowodowała, że wielu jej użytkowników uwiecznia każdy moment swojego życia. Fotografie zbyt często i w nadmiarze wrzucane na różne fora odbierają prywatność i sprawiają, że ich autorzy są z własnego wyboru pod nieustanną obserwacją. Nierzadko takie praktyki nie są przejawem postaw narcystycznych, a wyrazem akceptowanego w danej społeczności zachowania, z pewnością jednak wykorzystanie Internetu w taki sposób ma wpływ na szerzenie się zachowań narcystycznych wśród młodych osób. Książka Magdaleny Szpunar Kultura cyfrowego narcyzmu porusza wiele zagadnień związanych z socjologicznymi, psychologicznymi oraz medioznawczymi przejawami narcystycznych postaw w dzisiejszych czasach. Tematy te zostały opisane wyczerpująco, za pomocą przystępnego języka, co sprawia, że ta pozycja może być polecana nie tylko studentom, ale także każdemu zainteresowanemu nimi czytelnikowi. Kolejnym ułatwieniem lektury jest fakt, że w omawianej publikacji zamieszczono obrazowe przedstawienia danych, jak wykresy i zdjęcia. Dodatkowym plusem książki jest skorowidz, co znacznie ułatwia powrót do interesujących terminów. Dobór tematów, wśród których można znaleźć te dotyczące Facebooka czy fenomenu selfie, zapewne zwróci uwagę potencjalnego czytelnika.

6