Kontakty zagraniczne samorządu województwa warmińsko-mazurskiego

Transkrypt

1 WOJCIECH TOMASZ MODZELEWSKI 1 Kontakty zagraniczne samorządu województwa warmińsko-mazurskiego Współpraca międzynarodowa polskich województw jest elementem polityki ich społeczno- -gospodarczego rozwoju, której głównym kreatorem są regionalne samorządy. Zapewniając przepływ doświadczeń pomiędzy regionami z różnych państw, służy m.in. podniesieniu jakości funkcjonowania instytucji samorządowych, zapewnia koordynację rozbudowy infrastruktury granicznej, prowadzi do kulturowego i edukacyjnego rozwoju regionu, jest także skutecznym narzędziem promocji 2. Jest to szczególnie istotne w regionach granicznych, charakteryzujących się peryferyjnością 3, a do takich zaliczyć należy województwo warmińsko-mazurskie. Warto dodać, że w ograniczonym zakresie kontakty zagraniczne prowadzą również wojewodowie, a w badanym województwie dotyczą one głównie Obwodu Kaliningradzkiego FR. Ramy wzajemnej współpracy wyznacza tu podpisane w 2001 r. porozumienie wojewody z administracją Obwodu, obejmujące m.in. współdziałanie w zwalczaniu transgranicznej przestępczości, koordynację działań służb granicznych, celnych i policji oraz zapobieganie klęskom żywiołowym 4. Samorząd określa strategię rozwoju województwa, a współpraca międzynarodowa powiązana jest z założeniami i celami w niej zawartymi. Strategia rozwoju społeczno- gospodarczego województwa warmińsko-mazurskiego uchwalona została w lipcu 2000 r., a ze względu na członkostwo Polski w Unii Europejskiej zaktualizowana w sierpniu 2005 r. 5 W dokumencie przyjęto założenie, że współpraca z krajami i regionami nadbałtyckimi stanowi ważny impuls rozwojowy regionu, a szczególne miejsce zajmuje tu jego najbliższy sąsiad Obwód Kaliningradzki FR. Efektywna współpraca wymaga podjęcia działań w dziedzinie tworzenia i wspierania międzyregionalnych sieci współpracy i wymiany informacji, wspólnego lobbingu 1 Dr, Instytut Nauk Politycznych, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie. 2 M. Kołodziejski, K. Szmigiel, Międzynarodowa współpraca transgraniczna i międzyregionalna w kontekście polityki regionalnej państwa na lata , Warszawa 2004, s Nie zawsze jednak peryferyjność położenia przekłada się na peryferyjność ekonomiczną. 4 Porozumienie między Wojewodą Warmińsko-Mazurskim a Administracją Obwodu Kaliningradzkiego FR o współpracy, Kaliningrad dn. 19 września 2001 r. 5 Zob. Strategia Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Województwa Warmińsko-Mazurskiego do roku 2020, przyjęta Uchwałą nr XXXIV/474/05 Sejmiku Województwa Warmińsko-Mazurskiego z dn. 31 sierpnia 2005 r.,

2 86 Wojciech Tomasz Modzelewski na poziomie krajowym i unijnym w zakresie zidentyfikowanych przedsięwzięć rozwojowych, większego uczestnictwa regionów w międzynarodowej kooperacji naukowej oraz współpracy bliźniaczej miast bałtyckich 6. W czerwcu 2013 r. przyjęto nową strategię rozwoju społeczno-gospodarczego województwa warmińsko-mazurskiego do roku Głównym celem aktualnej strategii jest osiągnięcie spójności ekonomicznej, społecznej i przestrzennej Warmii i Mazur z regionami Europy. Związane jest to m.in. z poprawą spójności wewnętrznej województwa oraz wyrównywaniem jego dysproporcji rozwojowych w aspekcie ekonomicznym, społecznym i przestrzennym. W procesie tym podkreśla się istotne znaczenie partycypacji w funduszach pomocowych UE. Strategia zakłada wzmocnienie metropolitalnych funkcji Olsztyna oraz dwóch ośrodków subregionalnych: Elbląga i Ełku. Poprawa spójności rozpatrywana jest m.in. w kontekście bałtyckim, poprzez włączenie modernizowanego układu transportowego województwa w układy bałtyckie, głównie: drogowe, żeglugowe i teleinformatyczne. Podkreśla się rangę Elbląga jako portu morskiego, współpracującego z portami w Gdańsku i Kaliningradzie. Deklaruje się uczestnictwo w instytucjach i w inicjatywach współpracy międzynarodowej w rejonie Morza Bałtyckiego oraz intensyfikację stosunków gospodarczych z tamtejszymi państwami, w tym z rosyjskim Obwodem Kaliningradzkim 8. Wśród czterech celów strategicznych wymienia się m.in. wzrost liczby i jakości powiązań sieciowych oraz służące temu dwa cele operacyjne: doskonalenie administracji oraz intensyfikacja współpracy międzyregionalnej na następujących kierunkach: regionów bałtyckich; regionów sąsiadujących z Warmią i Mazurami oraz w ramach realizacji Strategii Rozwoju Polski Wschodniej; województwa mazowieckiego i Warszawy; Obwodu Kaliningradzkiego FR; innych regionów partnerskich 9. W ramach dziewięciu Obszarów Strategicznej Interwencji (OSI) wyróżniono obszary przygraniczne, gdzie interwencja służyć ma przeciwdziałaniu marginalizacji tych obszarów i przezwyciężaniu niedogodności związanych z ich położeniem wzdłuż zewnętrznych granic UE. Oczekiwane efekty interwencji to: intensyfikacja współpracy międzynarodowej; wykorzystanie szans wynikających z małego ruchu przygranicznego (aktywizacja społeczna i gospodarcza); wzrost przedsiębiorczości; poprawa powiązań komunikacyjnych w pasie przygranicznym; utworzenie i wypromowanie produktów turystycznych 10. Jednym z zadań samorządu województwa jest promowanie nawiązywania kontaktów zagranicznych przez inne podmioty z regionu, w tym samorządy lokalne. Wskazówką dla nich 6 Tamże. 7 Uchwała Nr XXVIII/553/13 Sejmiku Województwa Warmińsko-Mazurskiego z dnia 25 czerwca 2013 r. w sprawie przyjęcia Strategii rozwoju społeczno-gospodarczego województwa warmińsko-mazurskiego do roku 2025, 8 Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego województwa warmińsko-mazurskiego do roku 2025, s Tamże, s Tamże, s. 66.

3 Kontakty zagraniczne samorządu województwa warmińsko-mazurskiego 87 są priorytety współpracy zagranicznej województwa uchwalane przez jego sejmik, adresowane do wszystkich kreatorów rozwoju województwa. Ustawa o samorządzie województwa określa, iż do wyłącznej właściwości sejmiku należy uchwalanie Priorytetów współpracy zagranicznej województwa (art. 18). Wykonywanie uchwał sejmiku oraz organizowanie współpracy ze strukturami samorządu regionalnego w innych krajach należy do zarządu (art. 41). Kontakty zagraniczne samorządu muszą być zgodne z prawem wewnętrznym, polityką zagraniczną państwa i jego międzynarodowymi zobowiązaniami (art. 76), a inicjatywy samorządu w tej dziedzinie wymagają zgody ministra spraw zagranicznych (art. 77). Priorytety współpracy zagranicznej województwa określają: główne cele współpracy, priorytety (kierunki) geograficzne oraz zamierzenia co do przystępowania do międzynarodowych zrzeszeń (art. 75) 11. Samorząd województwa podejmuje aktywność międzynarodową w ramach swoich kompetencji i zgodnie z polskim prawem 12. Jego samodzielność jest w tej mierze ograniczona poprzez wymóg uzyskiwania zgody ze strony ministra spraw zagranicznych. Wynika to z uregulowań zawartych m.in. w ustawie o zasadach przystępowania jednostek samorządu terytorialnego do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych i regionalnych 13. W jej art. 2 czytamy: 1. Jednostki samorządu terytorialnego mogą przystępować do zrzeszeń i uczestniczyć w nich w granicach swoich zadań i kompetencji, działając zgodnie z polskim prawem wewnętrznym, polityką zagraniczną państwa i jego międzynarodowymi zobowiązaniami. 2. Województwa przystępują do zrzeszeń zgodnie z «Priorytetami współpracy zagranicznej województwa», uchwalonymi w trybie określonym w przepisach o samorządzie województwa. Sejmik województwa podejmuje uchwałę o przystąpieniu do zrzeszenia bezwzględną większością głosów ustawowego składu i przekazuje ją ministrowi za pośrednictwem właściwego terytorialnie wojewody, który dołącza swoją opinię. Wraz z uchwałą przekazuje też statut zrzeszenia, do którego zamierza wstąpić, listę jego członków oraz swoje priorytety współpracy zagranicznej. Uchwała wchodzi w życie po uzyskaniu zgody ministra spraw zagranicznych wydanej w drodze decyzji administracyjnej (art. 4). Organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego niezwłocznie przedkłada wojewodzie, ministrowi właściwemu do spraw administracji publicznej, ministrowi właściwemu do spraw rozwoju regionalnego oraz ministrowi właściwemu do spraw zagranicznych informację o przystąpieniu do zrzeszenia wraz z dokumentem świadczącym o członkostwie jednostki w zrzeszeniu, z tłumaczeniem na język polski sporządzonym przez tłumacza przysięgłego (art. 6). Minister właściwy do spraw administracji publicznej ogłasza w Monitorze Polskim w drodze obwieszczenia 11 Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz. U r., nr 91, poz. 576 z późn. zm.). 12 Konstytucyjna regulacja współpracy międzynarodowej jednostek samorządu terytorialnego przewiduje w art. 172 ust. 1: Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo zrzeszania się, w ust. 2: Jednostka samorządu terytorialnego ma prawo przystępowania do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych i regionalnych oraz współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw, w ust. 3: Zasady, na jakich jednostki samorządu terytorialnego mogą korzystać z praw, o których mowa w ust. 1 i 2, określa ustawa. Zob. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U r., nr 78, poz. 483). 13 Ustawa z dnia 15 września 2000 r. o zasadach przystępowania jednostek samorządu terytorialnego do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych i regionalnych (Dz. U r., nr 91, poz z późn. zm.).

4 88 Wojciech Tomasz Modzelewski wykaz jednostek, które w poprzednim roku kalendarzowym przystąpiły do zrzeszenia, współtworzyły zrzeszenie lub z niego wystąpiły (art. 9) 14. Sejmik województwa warmińsko-mazurskiego przyjął dotychczas cztery uchwały dotyczące priorytetów współpracy zagranicznej: w październiku 1999 r. 15, w sierpniu 2002 r. 16, w kwietniu 2006 r. 17 oraz w listopadzie 2009 r. 18 Konieczność aktualizacji priorytetów w kolejnych uchwałach wynikała z dynamicznie zmieniających się uwarunkowań międzynarodowych, m.in. z faktu członkostwa Polski w Unii Europejskiej, a w ostatnim przypadku z wdrożenia programu operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej 19. W omawianych dokumentach czytamy, iż współpraca międzynarodowa województwa zgodna jest z założeniami polityki zagranicznej państwa i stanowi narzędzie realizacji celów zawartych w strategii rozwoju województwa. Uwarunkowana jest ona przede wszystkim: położeniem w obszarze Morza Bałtyckiego; sąsiedztwem Obwodu Kaliningradzkiego Federacji Rosyjskiej; posiadanym potencjałem gospodarczym, opartym na rolnictwie, leśnictwie, przetwórstwie rolno-spożywczym oraz wykorzystaniem walorów przyrodniczych regionu stanowiących integralną część Zielonych Płuc Polski ; potencjałem intelektualnym, związanym z działającymi na terenie placówkami kształcenia zarówno szczebla średniego, jak i wyższego, zwłaszcza Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego; bogatym dorobkiem kulturowym, bazującym na przesłankach historycznych i zróżnicowaniu narodowościowym i etnicznym regionu 20. Uchwała o priorytetach podkreśla, że współpraca międzynarodowa służyć ma przede wszystkim realizacji celów związanych z rozwojem społeczno-gospodarczym województwa, takich jak: wspieranie wzrostu konkurencyjności gospodarki regionalnej, przyspieszenie rozbudowy i modernizacji infrastruktury komunikacyjnej, zmniejszanie bezrobocia, rozwój obszarów wiejskich, ochrona środowiska, promocja turystyki oraz wspieranie tworzenia 14 Zob. np. Obwieszczenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 16 października 2013 r. w sprawie wykazu jednostek samorządu terytorialnego, które przystąpiły do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych i regionalnych w okresie od dnia 1 stycznia 2012 r. do dnia 31 grudnia 2012 r., oraz wykazu jednostek samorządu terytorialnego, które wystąpiły z międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych i regionalnych w okresie od dnia 1 stycznia 2012 r. do dnia 31 grudnia 2012 r (M.P poz. 886). 15 Uchwała Nr X/118/99 Sejmiku Województwa Warmińsko-Mazurskiego z dn. 14 października 1999 r. 16 Uchwała Nr XXXIX/560/02 Sejmiku Województwa Warmińsko-Mazurskiego z dn. 6 sierpnia 2002 r. 17 Uchwała Nr XLIII/588/06 Sejmiku Województwa Warmińsko-Mazurskiego z dn. 25 kwietnia 2006 r. 18 Priorytety współpracy zagranicznej województwa warmińsko-mazurskiego załącznik do uchwały Nr XXXV/665/09 Sejmiku Województwa Warmińsko-Mazurskiego z dnia 24 listopada 2009 r. 19 Program jest jednym z instrumentów polityki regionalnej, stanowiąc dodatkowy element wsparcia za pomocą środków z funduszy strukturalnych w procesie realizacji wyodrębnionych działań stymulujących rozwój ekonomiczny i społeczny pięciu województw Polski Wschodniej: warmińsko-mazurskiego, podlaskiego, lubelskiego, podkarpackiego i świętokrzyskiego. W jego ramach ma do nich trafić w sumie 2,3 miliarda euro, m.in. na promocję gospodarczą i turystyczną, budowę ścieżek rowerowych oraz szerokopasmowej sieci internetowej. Zob Priorytety współpracy zagranicznej województwa warmińsko-mazurskiego.,

5 Kontakty zagraniczne samorządu województwa warmińsko-mazurskiego 89 społeczeństwa obywatelskiego. W ich realizacji istotne jest wykorzystanie doświadczeń innych regionów, szczególnie w kwestii pozyskiwania funduszy unijnych 21. Określając kierunki współpracy, zastosowano kryterium przynależności do Unii Europejskiej, wymieniając osiem unijnych regionów: Departament Cotes d Armor (Francja), Autonomiczny Region Valle d Aosta (Włochy), Województwo Bańsko-Bystrzyckie (Słowacja), Land Bawarii (Niemcy), Autonomiczny Region La Rioja (Hiszpania), Województwo Halland (Szwecja), Powiat Bornholm (Dania), Okręg Taurogi (Litwa) oraz dwa spoza Unii: Obwód Rówieński (Ukraina) i Obwód Kaliningradzki (Rosja). Niezależnie od przedstawionych priorytetowych kierunków współpracy międzynarodowej, województwo jest otwarte na inne kierunki, czego wyrazem jest wymienienie w uchwale prowincji Heilongjiang w Chińskiej Republice Ludowej. Deklaruje się ponadto udział w pracach struktur wielostronnych: euroregionu Bałtyk, Komitetu Regionów, Konferencji Współpracy Subregionalnej Państw Morza Bałtyckiego, Europejskiej Sieci Dziedzictwa Kulinarnego, VASAB 2010 (Wizje i Strategie Wokół Morza Bałtyckiego), a w zamierzeniach także Stowarzyszenia Europejskich Regionów Granicznych i Międzynarodowego Stowarzyszenia Miast Cittaslow 22. Podkreśla się konieczność udziału przedstawicieli województwa w pracach komisji międzyrządowych ds. współpracy międzyregionalnej, co służyć ma skutecznemu przenoszeniu rozwiązań z zakresu polityki zagranicznej na poziom regionu. Przedstawiciele województwa, z racji jego położenia, biorą udział w pracach działającej od 1994 r. Polsko-Rosyjskiej Rady ds. Współpracy Regionów Rzeczypospolitej Polskiej z Obwodem Kaliningradzkim Federacji Rosyjskiej. Jej głównym zadaniem jest dwustronna koordynacja zagadnień związanych ze współpracą transgraniczną, wytyczanie ogólnych kierunków jej rozwoju i rozpatrywanie bieżących problemów, jakie pojawiają się w tym zakresie. W jej ramach działają grupy robocze, zajmujące się konkretnymi dziedzinami współpracy. W dotychczas ostatnim XIII posiedzeniu Rady w czerwcu 2013 r. uczestniczyli m.in. wojewoda warmińsko-mazurski i przedstawiciele Urzędu Marszałkowskiego 23. Zwraca się także uwagę na znaczenie Biura Regionalnego Województwa Warmińsko- Mazurskiego w Brukseli, utworzonego na mocy uchwały sejmiku z 2003 r. 24 Jak było wspomniane, ostatnia aktualizacja priorytetów współpracy zagranicznej w 2009 r. wynikała z przyjęcia Programu Rozwoju Polski Wschodniej. Województwo warmińsko-mazurskie, dotychczas ukierunkowane na współpracę z regionami nadbałtyckimi, zainicjowało wspólne działania na forum unijnym województw objętych programem. W efekcie, w grudniu 2009 r. 21 Tamże. 22 Tamże. 23 Zob. Protokół z XIII posiedzenia Polsko-Rosyjskiej Rady ds. Współpracy Regionów Rzeczypospolitej Polskiej z Obwodem Kaliningradzkim Federacji Rosyjskiej, 24 Uchwała nr XII/146/03 Sejmiku Województwa Warmińsko-Mazurskiego z dn. 5 września 2003 r. w sprawie utworzenia jednostki budżetowej pn. Biuro Regionalne Województwa Warmińsko-Mazurskiego w Brukseli oraz nadania jej statutu.

6 90 Wojciech Tomasz Modzelewski podpisano porozumienie o utworzeniu Domu Polski Wschodniej 25 platformy wspólnych inicjatyw i działań lobbingowych województw: warmińsko-mazurskiego, podlaskiego, świętokrzyskiego, lubelskiego i podkarpackiego 26. Należy podkreślić, iż uchwały o priorytetach współpracy zagranicznej nie pokazują jedynie rzeczywistej kooperacji, lecz także plany wyznaczające ramy konkretnych działań, które są praktycznie weryfikowane. Realizując priorytety współpracy zagranicznej, województwo warmińsko-mazurskie zawarło dotychczas porozumienia z 11 partnerami: Regionem Valle d Aosta Włochy (1999 r.); Departamentem Cotes d Armor Francja (2000 r.); Regionem Halland Szwecja (2000 r.); Obwodem Kaliningradzkim Rosja (2001 r.); Województwem Bańsko-Bystrzyckim Słowacja (2003 r.); Regionalną Gminą Bornholm Dania (2003 r.); Obwodem Rówieńskim Ukraina (2003 r.); Okręgiem Taurogi Litwa (2004 r.); Prowincją Heilongjiang Chiny (protokół uzgodnień z 2005 r.); Prowincją Perugia Włochy (2008 r.); Żupanią Splicko-Dalmatyńską Chorwacja (2012 r.). Współpraca z danym partnerem opierać się może na bilateralnych uzgodnieniach podpisywanych w cyklu dwuletnim. W 2011 r. podpisano nowe plany pracy z Regionalną Gminą Bornholm 27, z Obwodem Rówieńskim 28, z Obwodem Kaliningradzkim 29 i Departamentem Cotes d Armor 30. Warto dodać, iż w grudniu 2003 r. podpisano także umowę partnerską z Regionem La Rioja w Hiszpanii, jednak poza kilkoma przedsięwzięciami zrealizowanymi tuż po jej podpisaniu, w ciągu dziewięciu lat nie udało się zacieśnić współpracy i umowa pozostawała martwa. Dlatego też w lutym 2012 r. sejmik województwa wyraził zgodę na wypowiedzenie porozumienia z hiszpańskim regionem, tym samym kończąc współpracę na tym kierunku. Powyższy przykład dowodzi, że formalizacja kontaktów w postaci porozumień nie zawsze przekłada się na intensyfikację współpracy. Potwierdza to współpraca niesformalizowana województwa warmińsko-mazurskiego z Landem Bawarii i Landem Saksonia-Anhalt (Niemcy), Okręgiem Kłajpedzkim (Litwa), 25 Porozumienie obowiązuje do 31 grudnia 2015 r. i ulega przedłużeniu na każde kolejne trzy lata, jeśli żadna ze stron uprzednio go nie wypowie. 26 Zob. W.T. Modzelewski, Lobbing województw Polski Wschodniej w Unii Europejskiej biura przedstawicielskie, [w:] Państwa i organizacje międzynarodowe we współczesnym świecie. Polityka bezpieczeństwo gospodarka, pod red. M. Chełminiaka, W. Tomaszewskiego, Olsztyn Aneks do Umowy Współpracy podpisanej 29 września 2003 r. pomiędzy Województwem Warmińsko-Mazurskim a Regionalną Gminą Bornholm na lata Plan pracy Województwa Warmińsko-Mazurskiego (Rzeczpospolita Polska) z Rówieńską Obwodową Administracją Państwową (Ukraina) na lata Plan pracy Województwa Warmińsko-Mazurskiego Rzeczpospolitej Polskiej z Obwodem Kaliningradzkim Federacji Rosyjskiej na lata Współpraca zdecentralizowana pomiędzy Samorządem Województwa Warmińsko-Mazurskiego i Radą Generalną Departamentu Cotes d Armor. Plan Pracy na lata , październik 2011 r.

7 Kontakty zagraniczne samorządu województwa warmińsko-mazurskiego 91 Obwodami Tarnopolskim i Lwowskim (Ukraina). Podejmowane są też wysiłki nawiązania współpracy z innymi regionami, np. na Białorusi 31, Łotwie czy Estonii. Na kierunku niemieckim kooperacja prowadzona jest od wielu lat, a obok samodzielnych inicjatyw, samorząd województwa współfinansuje przedsięwzięcia organizowane przez różnorodne instytucje, w tym samorządy lokalne. Co ciekawe, na poziomie gminnym w Polsce zawarto najwięcej umów partnerskich właśnie z samorządami z Niemiec 32. Na przykład w 2011 r. Urząd Marszałkowski dofinansował wymianę młodzieży między: Gimnazjum nr 1 w Lidzbarku Warmińskim i Ewangelickim Gimnazjum w Jenie, Gimnazjum w Dywitach i Gimnazjum Marienschule Schwagstorf w Osnabrück oraz Liceum Ogólnokształcącym w Morągu i Gimnazjum Johanna-Gottfrieda-Herdera w Halle 33. Spośród wielu działań, poniżej podano jedynie wybrane przykłady inicjatyw zrealizowanych w ostatnich latach, z każdym z 11 partnerów Warmii i Mazur 34. W ramach wieloletniej współpracy z partnerami francuskimi, działające w Olsztynie Centrum Polsko-Francuskie Côtes d Armor Warmia i Mazury (samorządowa placówka kulturalno-edukacyjna), organizuje co roku Dni Kultury Francuskiej oraz Dni Bretanii, na które zapraszani są twórcy i muzycy z Francji. W ramach współpracy z Ambasadą Francji w Polsce i Instytutem Francuskim w Warszawie, w roku szkolnym 2008/09 zorganizowano kolejną edycję programu Asystent języka francuskiego w Polsce, popularyzującą ten język w województwie. Centrum organizuje coroczne staże we Francji dla polskich nauczycieli oraz wakacyjne obozy językowe dla licealistów. Prowadzi też działalność wydawniczą oraz wspomaga istniejące przy nim Olsztyńskie Stowarzyszenie Przyjaciół Bretanii i Francji Amitié 35. W 2011 r. obchodzono uroczyście 20-lecie współpracy z Departamentem Cotes d Armor, prowadzonej w pierwszym okresie przez ówczesne województwo olsztyńskie. Oprócz wzajemnych wizyt oficjalnych delegacji, zorganizowano kilkanaście imprez prezentujących bogactwo kulturowe obu regionów oraz konferencję w Olsztynie Dlaczego warto uczyć się języka francuskiego? 36. W listopadzie 2012 r. samorząd województwa wspólnie z Ambasadą Francji w Polsce, Radą Generalną Departamentu Côtes d Armor oraz Przedstawicielstwem Komisji Europejskiej w Polsce, zorganizował polsko-francuską konferencję Fundusze Europejskie dla różnorodności biologicznej. Spotkanie było okazją do wymiany dobrych 31 Kierunek ten zapisano w priorytetach współpracy zagranicznej województwa. 32 Według badań Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych z 2004 r. najwięcej umów na poziomie gminnym z partnerami niemieckimi zawarto w województwach zachodniopomorskim i lubuskim, w dalszej kolejności opolskim, pomorskim, kujawsko-pomorskim i warmińsko-mazurskim. Zob. A. Skorupska, Współpraca międzynarodowa samorządu gminnego na podstawie badań, [w:] Współpraca międzynarodowa samorządu gminnego Raporty, pod red. A. Skorupskiej, Warszawa 2005, s W badaniach Instytutu Spraw Publicznych z 2012 r. obejmujących wszystkie trzy poziomy samorządu terytorialnego, najczęstszym wymienianym kierunkiem międzynarodowej współpracy samorządów są także Niemcy. Współpracę z partnerami w tym kraju deklarują 162 samorządy spośród 260, które odpowiedziały na to pytanie. Zob. A. Fuksiewicz, A. Łada, Ł. Wenerski, Współpraca zagraniczna polskich samorządów. Wnioski z badań, Warszawa 2012, s Informacja o realizacji współpracy międzynarodowej Województwa Warmińsko-Mazurskiego w 2011 r. 34 Opracowano na podstawie materiałów źródłowych udostępnionych przez Departament Współpracy Międzynarodowej Urzędu Marszałkowskiego oraz corocznych Informacji o realizacji współpracy międzynarodowej Województwa Warmińsko-Mazurskiego, dostępnych w Internecie Informacja o realizacji współpracy międzynarodowej Województwa Warmińsko-Mazurskiego w 2011 r.

8 92 Wojciech Tomasz Modzelewski praktyk w wykorzystaniu środków europejskich do realizacji lokalnych strategii na rzecz bioróżnorodności oraz rekomendacji wypracowanych wspólnie w ramach projektu Surf Nature 37. Współpraca z Republiką Włoską nie ma tak długiej tradycji, bowiem z regionem Valle d Aosta zapoczątkowana została w 1998 r., a z prowincją Perugia lat później. W styczniu 1999 r. odbyło się w Aoście spotkanie promocyjne nowo powstałego województwa warmińsko-mazurskiego, zorganizowane przy okazji miejscowych Targów Rzemiosła ( Fiera di Sant Orso ) 39, a w kwietniu podpisano umowę o współpracy, uzupełnioną aneksem z kwietnia 2005 r. Natomiast umowa z prowincją Perugia z 2008 r. przewiduje kooperację w projektach systemowych i szkoleniowych finansowanych ze środków UE, w tym funduszy strukturalnych przyznanych Polsce na lata , m.in. w zakresie gastronomii, hotelarstwa i produkcji rolno-spożywczej. Mimo formalizacji, kontakty na kierunku włoskim nie są intensywne. W 2010 r. Wojewódzki Urząd Pracy w Olsztynie rozpoczął współpracę z prowincją Perugia w ramach realizacji Projektu Leonardo da Vinci dotyczącego zwalczania bezrobocia. W listopadzie 2012 r. miała miejsce wizyta przedstawicieli Perugii w województwie, celem omówienia aktualnych oraz planowanych projektów, w ramach programu Poprawa jakości usług gastronomicznych i hotelarskich w regionie Warmii i Mazur koordynowanego ze strony polskiej przez Departament Polityki Jakości Urzędu Marszałkowskiego. W jego ramach w 2012 r. zrealizowano projekt Tradycyjne Buon Appetito na Warmii i Mazurach, dotyczący szkoleń osób pracujących w branży gastronomiczno-hotelarskiej 40. Ze słowackim województwem Bańsko-Bystrzyckim od momentu podpisania umowy w 2003 r., zrealizowano kilka wizyt oficjalnych oraz stażowych pracowników Urzędu Marszałkowskiego. Wzajemna kooperacja dotyczy głównie turystyki i hotelarstwa, w tym agroturystyki. Strony brały udziału w targach branżowych, np. Słowacka Zima, Slovakiatour w Bratysławie, LATO w Warszawie oraz Tour Salon w Poznaniu, prezentując atrakcje turystyczne swoich regionów. Regionalna Gmina Bornholm kooperuje z województwem warmińsko-mazurskim od 1999 r., a we wrześniu 2003 r. zawarto umowę partnerską. Jednym z jej obszarów jest rolnictwo i rozwój wsi; w efekcie czego staż na Bornholmie odbyło do tej pory kilkudziesięciu polskich rolników. Inną dziedziną współpracy jest wymiana doświadczeń na temat wykorzystania funduszy UE w regionach. W jej ramach w latach zrealizowano projekt Pomoc duńska w rozwoju regionalnym i przygotowaniu administracji w zakresie działań przedakcesyjnych i Funduszy Strukturalnych w Województwie Warmińsko-Mazurskim, sfinansowany przez duńskie MSZ. W 2010 r. zrealizowano kolejny projekt Zastosowanie Internetu w obsłudze petentów finansowany z Mechanizmu Norweskiego 41. Jak było wspomniane, w 2011 r. podpisano z duńskim partnerem nowy plan pracy na lata , zakładający 37 SURF NATURE Poprawmy wspólnie wykorzystanie regionalnych funduszy dla przyrody, projekt finansowany ze środków INTERREG IVC, 38 Co ciekawe, prowincja Perugia, wchodząca w skład regionu Umbria, stanowi drugi stopień podziału terytorialnego (odpowiednik naszego powiatu), a więc nie jest pod tym względem równorzędna polskiemu województwu Informacja o realizacji współpracy międzynarodowej Województwa Warmińsko-Mazurskiego w 2012 r. 41 Informacja o realizacji współpracy międzynarodowej Województwa Warmińsko-Mazurskiego w 2010 r.

9 Kontakty zagraniczne samorządu województwa warmińsko-mazurskiego 93 m.in. współpracę w zakresie kultury, turystyki i rozwoju obszarów wiejskich. W pierwszym roku jego realizacji samorząd województwa dofinansował wyjazd artystów z Olsztyńskiego Teatru Lalek na Międzynarodowy Festiwal Lalkowy na Bornholmie. Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Olsztynie podjęła współpracę z Biblioteką Publiczną w Rønne. W maju 2012 r. na Warmii i Mazurach gościł przedstawiciel Bornholm Business Center, rozmawiano o współpracy między przedsiębiorcami i instytucjami wspierającymi biznes. Z drugim z partnerów skandynawskich, tj. z regionem Halland w Szwecji, współpraca trwa od ponad 20 lat, a zapoczątkowana została w grudniu 1992 r. przez województwo olsztyńskie. Pięć lat później podpisano trójstronną umowę obejmującą także Obwód Kaliningradzki FR, a z momentem utworzenia województwa warmińsko-mazurskiego kontynuowano współpracę na podstawie nowej, tym razem bilateralnej, umowy. Kontakty na tym kierunku są jednak sporadyczne, na przykład w 2010 r. Szwedzi uczestniczyli w uroczystych obchodach 600-lecia bitwy pod Grunwaldem. W 2011 r. nie zrealizowano żadnego przedsięwzięcia, a w 2012 r. na Warmii i Mazurach gościła delegacja szwedzkiego parlamentu. Kooperacja z litewskim okręgiem Taurogi dotyczy głównie wymiany sportowej i kulturalnej oraz dzielenia się doświadczeniami w kwestii wykorzystania środków unijnych. Zrealizowano tu kilka wspólnych projektów, na przykład Internetowy Festiwal Literacki Euroczytanie W październiku 2006 r. zorganizowano Dni Okręgu Taurogi w Województwie Warmińsko-Mazurskim, z występami licznej grupy litewskich artystów. W lipcu 2008 r. grupa młodych piłkarzy pojechała na międzynarodowy turniej do Taurogów, a w 2009 r. przedstawiciele województwa wzięli udział w obchodach 1000-lecia Litwy. Od kilku już lat Dom Dziecka im. J. Korczaka w Olsztynie współpracuje z domami dziecka z Viesvile i Pagegiai. Dzieci uczestniczą w organizowanych corocznie w obu krajach wydarzeniach kulturalno-sportowych: Festiwalu Dzieci Słońca na Litwie i Spartakiadzie Placówek Opiekuńczo-Wychowawczych Województwa Warmińsko-Mazurskiego 42. W 2012 r. miała miejsce wizyta studyjna dziennikarzy litewskich na Warmii i Mazurach, w ramach realizacji projektu Kampania promocji turystycznej Warmii i Mazur, zorganizowano też po raz pierwszy Turniej golfowy pomiędzy regionem Warmii i Mazur a Okręgiem Wileńskim Polska Litwa, dofinansowany przez samorząd województwa. Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Olsztynie ma nawiązane kontakty z Powiatową Biblioteką Publiczną w Kłajpedzie, a Wojewódzka Stacja Pogotowia Ratunkowego ze Szpitalem w Łoździejach. Współpraca z Obwodem Rówieńskim zdeterminowana jest obecnością bardzo aktywnej mniejszości ukraińskiej na Warmii i Mazurach, a jej praktycznym wymiarem jest od kilku do kilkudziesięciu przedsięwzięć rocznie. W 1994 r. podpisano Umowę o przyjaźni i współpracy między Obwodem Rówieńskim Ukrainy a Województwem Olsztyńskim, a w nowych uwarunkowaniach terytorialno-administracyjnych Umowę o handlowo-gospodarczej współpracy między Rówieńską Radą Obwodową a Województwem Warmińsko-Mazurskim (2000 r.) oraz Umowę o współpracy międzyregionalnej (2003 r.). Najważniejszym wydarzeniem w 2005 r. były obchody Roku Ukraińskiego w Polsce, w tym szereg imprez prezentujących zaprzyjaźniony region na Warmii i Mazurach. W 2007 r. w ramach wspólnego projektu 42 We wrześniu 2013 r. odbywała się jej XI edycja.

10 94 Wojciech Tomasz Modzelewski Realizujemy prawo do informacji utworzono sieć publicznych punktów dostępu do Internetu w bibliotekach publicznych Rówieńszczyzny. W 2009 r. zorganizowano w Olsztynie seminarium Ukraina nasz sąsiad (maj) oraz Dni Kultury Ukraińskiej Barwy Ukrainy (lipiec) z udziałem zespołów zza wschodniej granicy oraz mniejszości ukraińskiej w Polsce. Podobny charakter miał XII Tydzień Kultury Polskiej na Rówieńszczyźnie (wrzesień) zorganizowany przez tamtejsze Towarzystwo Miłośników Kultury Polskiej. Samorząd województwa partycypował w kosztach przedsięwzięcia, finansując m.in. wyjazd Zespołu Pieśni i Tańca Kortowo 43. Strona polska bierze regularny udział w kolejnych edycjach Tygodnia Kultury Polskiej oraz Dniach Europy w Równem. W 2011 r. samorząd województwa współfinansował pobyt dzieci i młodzieży polonijnej z Ukrainy na koloniach w Polsce 44. W marcu 2012 r. region Warmii i Mazur był prezentowany na targach Ukraine International Travel & Tourism Show w Kijowie, w ramach projektu Kampania promocji turystycznej Warmii i Mazur. Początki kontaktów z chińską Prowincją Heilongjiang sięgają 1992 r. 45, choć nie są one częste, głównie ze względu na odległość dzielącą oba regiony. W czerwcu 2005 r. w stolicy prowincji Harbinie przebywała misja gospodarcza z Warmii i Mazur. Podobny charakter miała wizyta w 2009 r., gdzie na tamtejszych XX Międzynarodowych Targach Gospodarczych i Ekonomicznych utworzono stoisko promocyjne Warmii i Mazur. Rewizyta chińskiej delegacji miała miejsce w październiku 2009 r. W roku następnym wicemarszałek województwa warmińsko-mazurskiego reprezentowała region na wystawie EXPO w Szanghaju. W kwietniu 2013 r. w Gdańsku odbyło się I Forum Regionalne Polska Chiny, którego jednym ze współorganizatorów był samorząd województwa warmińsko-mazurskiego. Spotkanie chińskich i polskich samorządowców, przedsiębiorców, przedstawicieli branży turystycznej i kulturalnej stanowiło okazję do wymiany wzajemnych doświadczeń, sprawdzonych praktyk, a także omówienia przyszłej kooperacji 46. Najmłodszy z partnerów zagranicznych, chorwacka Żupania Splicko-Dalmatyńska nawiązała kontakty z województwem warmińsko-mazurskim w 2011 r. poprzez ambasadę Republiki Chorwacji w Polsce 47. W marcu z wizytą w województwie przebywał ambasador Chorwacji, a w sierpniu podpisano między obu regionami list intencyjny. Po roku zdecydowano się na jej większe sformalizowanie w postaci umowy partnerskiej. Obejmuje ona dziedziny współpracy, z których słyną oba regiony, jak: turystyka, hotelarstwo, rzemiosło, produkcja ekologicznej żywności i rybactwo. Strona polska korzysta z bogatej chorwackiej praktyki w zakresie organizacji turystyki i promocji regionu, natomiast Chorwaci są zainteresowani 43 Zob. Tydzień Kultury Polskiej w Równem, 44 Szerzej: W.T. Modzelewski, Współpraca Warmii i Mazur z Obwodem Kaliningradzkim oraz Obwodem Rówieńskim, [w:] Dwadzieścia lat transformacji systemowej na Warmii i Mazurach: doświadczenia oceny perspektywy, pod red. B. Gazińskiego, Olsztyn 2011, s Memorandum pomiędzy Gubernatorem Prowincji Heilongjiang Chińskiej Republiki Ludowej a Wojewodą Olsztyńskim Rzeczpospolitej Polskiej podpisano w maju 1992 r., a Porozumienie o ustanowieniu przyjaznych stosunków pomiędzy Województwem Olsztyńskim a Prowincją Heilongjiang (Chińska Republika Ludowa) podpisano w kwietniu 1995 r O roli placówek dyplomatycznych we współpracy międzynarodowej Warmii i Mazur zob. szerzej w artykule Wioletty Sokół w niniejszym zbiorze.

11 Kontakty zagraniczne samorządu województwa warmińsko-mazurskiego 95 polskimi doświadczeniami w zakresie wykorzystania funduszy unijnych. Polacy czynią starania, aby wprowadzić chorwackiego partnera do Europejskiej Sieci Dziedzictwa Kulinarnego, a zainteresowane miasta w poczet członków Międzynarodowego Stowarzyszenia Miast Cittaslow 48. W wymiarze krajowym, podjęto współpracę między Związkiem Województw RP a Związkiem Żupanii Chorwackich, organizując Forum Regionów Polski i Chorwacji 49. Z racji sąsiedztwa, współpraca Warmii i Mazur z Obwodem Kaliningradzkim FR jest najintensywniejsza i trwa najdłuższej; formalnie zapoczątkowana została na początku lat , choć jej początki sięgają lat 50. XX wieku 51. Obecnie obejmuje ona kilkadziesiąt inicjatyw rocznie, z których większość ma charakter cykliczny, trwale wpisując się w kooperację na wspólnym pograniczu. Mają one różnorodny charakter: od spotkań delegacji miejscowych władz, wymianę młodzieży i wizyty zespołów artystycznych, po wspólne projekty finansowane z wykorzystaniem funduszy unijnych. W ramach cyklicznych przedsięwzięć z partnerami rosyjskimi wymienić można: Dni Obwodu Kaliningradzkiego na Warmii i Mazurach oraz Dni Warmii i Mazur w Obwodzie Kaliningradzkim, Międzynarodowy Rajd Rowerowy Kętrzyn Prawdińsk i Spływ Kajakowy Łyna Ława 52. W 2013 r. po raz XII zorganizowano Dni Kultury Polskiej w Obwodzie Kaliningradzkim, współorganizowane przez Muzeum Kultury Ludowej w Węgorzewie (czerwiec), III Międzynarodowe Regaty na Zalewie Wiślanym i Kaliningradzkim (czerwiec lipiec), VI Międzynarodowy Festiwal Pieśni Patriotycznej i Żołnierskiej w Mrągowie (sierpień). Wiele działań realizują jednostki podlegające samorządowi, czego przykładem jest współpraca Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Obwodowej Uniwersalnej Biblioteki Naukowej w Kaliningradzie, Teatru im. Stefana Jaracza w Olsztynie z Teatrem Muzycznym w Kaliningradzie czy Warmińsko-Mazurskiej Filharmonii z Obwodową Filharmonią Kaliningradzką. Kooperacja ze stroną rosyjską dotyczy także: zdrowia (Wojewódzki Szpital Dziecięcy oraz Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w Olsztynie prowadzą leczenie szpitalne i ambulatoryjne pacjentów z Obwodu, organizowane są wizyty studyjne lekarzy z Kaliningradu), polityki społecznej (Wojewódzki Urząd Pracy współpracuje z Agencją ds. 48 Informacja o realizacji współpracy międzynarodowej Województwa Warmińsko-Mazurskiego w 2012 r. 49 II Forum zorganizowano w 2013 r. w Kołobrzegu; 50 Dnia 5 listopada 1991 r. podpisano Porozumienie o współpracy między Wojewodą Olsztyńskim a Przewodniczącym Administracji Obwodu Kaliningradzkiego, a dnia 23 stycznia 1997 r. Porozumienie o współpracy pomiędzy Obwodową Dumą Kaliningradzką Obwodu Kaliningradzkiego FR i Sejmikiem Samorządowym Województwa Olsztyńskiego RP. 51 Szerzej: R. Anisiewicz, Polska Obwód Kaliningradzki. Powiązania transgraniczne przed 1990 rokiem, Gdańsk 2012, W.T. Modzelewski, Polska Obwód Kaliningradzki FR. Polityczne uwarunkowania współpracy transgranicznej, Olsztyn W 2013 r. była to już XIII edycja spływu, organizowana m.in. przez samorząd województwa, Stowarzyszenie Euroregion Łyna Ława, samorządy Prawdinska, Bartoszyc i Sępopola. Na trasie Olsztyn Prawdinsk spływała młodzież z Polski i Rosji, do której dołączyli przedstawiciele samorządów łącznie ponad 100 osób. Główne założenia spływu dotyczą nie tylko rekreacji, ale także poszerzania wiedzy o historii, tradycjach, kulturze i kulinariach polsko-rosyjskiego pogranicza.

12 96 Wojciech Tomasz Modzelewski Zapewnienia Pracy Ludności Obwodu Kaliningradzkiego 53 ) i ochrony środowiska (plany wspólnej ochrony Puszczy Rominckiej 54 ). Charakter polsko-rosyjskiej granicy jako granicy zewnętrznej Unii Europejskiej pośrednio wpływa na współpracę transgraniczną. Związane jest to m.in. z czynnikami geopolitycznymi oraz z ograniczeniami w jej przekraczaniu wynikającymi z reżimu wizowego. W tym kontekście należy odnotować podpisanie w grudniu 2011 r. umowy międzyrządowej o zasadach Małego Ruchu Granicznego (MRG), określającej kwestie wzajemnych podroży mieszkańców strefy przygranicznej 55. Od lipca 2012 r. mogą oni bez wiz, na podstawie zezwoleń wydawanych okresowo, wielokrotnie przekraczać wspólną granicę. Spowodowało to dynamiczny wzrost ruchu granicznego 56, nasilenie ruchu turystycznego oraz wzrost obrotów handlowych w pasie przygranicznym objętym umową 57. Mały ruch graniczny z Obwodem Kaliningradzkim FR okazał się sukcesem, przyczyniając się do pogłębienia współpracy na pograniczu polsko-rosyjskim 58. Obok współpracy bilateralnej, województwo realizuje również kontakty wielostronne w ramach kilku instytucji międzynarodowych. Jest członkiem wspierającym Międzynarodowego Stowarzyszenia Cittaslow, aktywnie uczestnicząc w jego działaniach na arenie międzynarodowej, jak i krajowej wspierając polską Krajową Sieć Miast Cittaslow 59. W lutym 2008 r. samorząd województwa podjął decyzję o przystąpieniu do Konferencji Regionów Europy ds. Środowiska (ENCORE) 60, a miesiąc później w Olsztynie odbyło się posiedzenie jej Grupy Sterującej. Konferencja jest siecią zrzeszającą regiony, której celem jest działalność na rzecz skutecznego wdrażania polityki ochrony środowiska, zrównoważonego 53 W lipcu 2012 r. podpisano umowę partnerską na rzecz realizacji projektu Warmia i Mazury Obwód Kaliningradzki. Pracując ponad granicami, opracowanego w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Litwa-Polska-Rosja Jego celem bezpośrednim jest podniesienie wiedzy i kwalifikacji kluczowych pracowników publicznych służb zatrudnienia województwa warmińsko-mazurskiego i Obwodu Kaliningradzkiego, poprzez ich udział w seminariach, warsztatach oraz konferencjach. 54 Projekt Fundacji Puszczy Rominckiej Ochotnicza Straż Pożarna jako osnowa dla rozwoju współpracy pomiędzy podmiotami z obszarów wiejskich województwa warmińsko-mazurskiego i obwodu kaliningradzkiego, współfinansowany przez samorząd województwa. 55 Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Federacji Rosyjskiej o zasadach małego ruchu granicznego, 56 W 2010 r. Straż Graniczna odnotowała 1,4 mln przekroczeń granicy z Rosją, w 2011 r. 2,3 mln a w 2012 r. ponad 4 mln przekroczeń. Zob. Statystyki SG, 57 Według danych GUS w I kwartale 2013 r. Rosjanie przyjeżdżający do Polski wydali 113,2 mln PLN (wzrost o 89,6% w porównaniu z analogicznym okresem 2012 r., kiedy nie obowiązywała umowa o MRG). Polacy w tym okresie wydali w Obwodzie Kaliningradzkim FR 96 mln PLN (wzrost o 95,5%). Zob. Badanie obrotu towarów i usług na zewnętrznej granicy Unii Europejskiej na terenie Polski w I kwartale 2013 roku, Główny Urząd Statystyczny, Urząd Statystyczny w Rzeszowie, tow_uslug_w_ruchu_granicz_ikw_2013.pdf, s K. Dudzińska, A.M. Dyner, Mały ruch graniczny między obwodem kaliningradzkim a Polską wyzwania, szanse i zagrożenia, Policy Paper 2013, nr 29, 59 Stowarzyszenie promuje lokalną tradycję i kulturę, ekologię oraz projekty ochrony lokalnych produktów, a z badanego regionu należy do niego 11 miast: Barczewo, Biskupiec, Bisztynek, Dobre Miasto, Gołdap, Lidzbark Warmiński, Lubawa, Nowe Miasto Lubawskie, Olsztynek, Reszel i Ryn. Międzynarodowa Sieć zrzesza łącznie 182 miasta z 28 krajów (listopad 2013 r.), 60 Dnia 28 kwietnia 2008 r. Minister Spraw Zagranicznych wyraził zgodę na przystąpienie województwa warmińsko- mazurskiego do tej Sieci.

13 Kontakty zagraniczne samorządu województwa warmińsko-mazurskiego 97 rozwoju oraz poprawy jakości zarządzania środowiskiem. W czerwcu 2010 r. w Olsztynie odbyła się IX konferencja ENCORE poświęcona zmianom klimatycznym, bioróżnorodności i żywności naturalnej. Uczestniczyli w niej delegaci reprezentujący 43 regiony z 16 państw europejskich 61. Najnowszą inicjatywą województwa w ramach sieci jest realizacja projektu Wypromowanie Marki Warmii i Mazur w układzie partnerskim sieci ENCORE, w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Warmia i Mazury na lata Z innych inicjatyw multilateralnych; w październiku 2008 r. w Olsztynie zorganizowano Forum Europejskiej Sieci Regionalnego Dziedzictwa Kulinarnego. Województwo warmińsko- mazurskie zostało jej członkiem wspierającym w 2004 r., a rok później uzyskało pełne członkostwo. Dziedzictwo Kulinarne jest ideą promującą produkcję i sprzedaż naturalnej i tradycyjnej żywności, poprawę jej jakości oraz wzmocnienie regionalnej i lokalnej tożsamości. Regiony członkowskie spotykają się celem omówienia zagadnień dotyczących funkcjonowania sieci oraz kierunków jej rozwoju. Na przełomie sierpnia i września 2013 r. w Olsztynie po raz kolejny zorganizowano Festiwal Dziedzictwa Kulinarnego Warmii i Mazur i Powiśla. Samorząd województwa jest aktywnym członkiem wymienionego w uchwale o priorytetach współpracy zagranicznej euroregionu Bałtyk, powstałego w 1998 r. i zrzeszającego regiony z Polski, Danii, Litwy, Rosji i Szwecji. Należy podkreślić, iż polskim podmiotem porozumienia euroregionalnego jest celowy związek, zarejestrowany na podstawie przepisów prawa o stowarzyszeniach, w tym przypadku Stowarzyszenie Gmin RP Euroregionu Bałtyk. Struktura organizacyjna większości polskich euroregionów jest podobna; tworzą ją z jednej strony organy stowarzyszeń krajowych, a z drugiej organy wspólne euroregionu. W euroregionie Bałtyk były to: Rada (organ stanowiący, wyłaniany ze stowarzyszeń krajowych na ich walnych zgromadzeniach), Prezydium (organ wykonawczy), sekretariaty krajowych stowarzyszeń (organy administracyjno-biurowe) i grupy robocze (realizujące merytoryczną pracę euroregionu, zajmujące się poszczególnymi dziedzinami jego działalności). Od 2004 r. funkcjonuje Stały Międzynarodowy Sekretariat Euroregionu 62, a od 2008 r. Młodzieżowa Rada Euroregionu Bałtyk. W 2010 r. podjęto decyzję o rozwiązaniu Rady Euroregionu, zrezygnowano też z grup roboczych, zastępując je zespołami zadaniowymi powoływanymi ad hoc do rozwiązywania konkretnych spraw i problemów. Obecnie Prezydium jest najwyższym organem euroregionu z uprawnieniami decyzyjnymi w zakresie wszystkich jego działań, przewodzi mu Prezydent Euroregionu, wybierany na roczną kadencję. Raz w roku Prezydium organizuje Doroczne Forum Interesariuszy platformę spotkań regionów członkowskich i aktorów spoza nich (urzędników, przedstawicieli rządów i UE, ekspertów etc.). Rezultatem wprowadzenia zmian organizacyjnych w strukturze ma być większa elastyczność działania, efektywniejsze i szybsze 61 informacja_o_konferencji.pdf. 62 Jest to organ koordynujący prace sekretariatów krajowych oraz wspierający działania realizowane na terenie euroregionu. Do końca 2012 r. mieścił się w strukturze sekretariatu polskiego w Elblągu, a w 2013 r. działał w szwedzkim Växjö.

14 98 Wojciech Tomasz Modzelewski podejmowanie decyzji oraz zdolność do wdrażania działań strategicznych 63 określonych w Agendzie Euroregionu Bałtyk W latach województwo warmińsko-mazurskie przewodniczyło posiedzeniom euroregionu, a funkcję jego prezydenta pełnił marszałek województwa. W ramach przewodnictwa w 2009 r. wspólnie z Komitetem Regionów zorganizowano międzynarodową konferencję na temat współpracy bałtyckiej i Partnerstwa Wschodniego w Rynie oraz seminarium na temat Strategii UE dla Regionu Morza Bałtyckiego w Brukseli 65. W czerwcu 2012 r. na Bornholmie miało miejsce Doroczne Forum Euroregionu Bałtyk, poświęcone wspólnym wyzwaniom w regionie Morza Bałtyckiego, dotyczącym m.in. rynku pracy i ekologii priorytetów duńskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej (I połowa 2012 r.). W sesjach panelowych brali udział przedstawiciele instytucji rynków pracy z regionów członkowskich, w tym Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Olsztynie. Samorząd województwa jest także członkiem wspierających Stowarzyszenia Samorządów Przygranicznych Euroregion Łyna-Ława, powstałego w 2003 r. i zrzeszającego samorządy powiatowe z Warmii i Mazur oraz rejony z Obwodu Kaliningradzkiego FR. Siedziba stowarzyszenia mieści się w Starostwie Powiatowym w Bartoszycach, które współorganizuje wspomniane już coroczne spływy kajakowe Łyna Ława. W styczniu 2012 r. Stowarzyszenie Ożywić Łynę we współpracy m.in. ze Stowarzyszeniem Euroregion Niemen zorganizowało w Bartoszycach konferencję Łyna rzeka XXI wieku, która ma zainaugurować cykl działań służących dalszemu ożywieniu polsko-rosyjskiej rzeki 66. W ramach kontaktów z innymi regionami i państwami, w 2009 r. Wojewódzki Urząd Pracy podjął współpracę z Narodowym Funduszem Szkoleń Republiki Czeskiej, a Warmińsko- Mazurki Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli z organizacją Merganser Teachers International Professional Development w Wielkiej Brytanii. W 2011 r. należy wymienić spotkania władz województwa z przedstawicielami Republiki Tunezji i Królestwa Maroka oraz samorządowcami z fińskiej Karelii Północnej. W ostatnim przypadku jednym z tematów rozmów były wyzwania wynikające z sąsiedztwa obu regionów z Federacją Rosyjską, w tym funkcjonowania Warmińsko-Mazurskiego Oddziału Straży Granicznej. W 2012 r. wizyty w regionie złożyli m.in. ambasadorzy: Królestwa Arabii Saudyjskiej, Królestwa Norwegii i Republiki Austrii. Przedstawiciele sejmiku województwa biorą udział w pracach Forum Parlamentów Południowego Bałtyku, a poszczególne departamenty Urzędu Marszałkowskiego koordynują różnorodne projekty międzynarodowe. Na przykład w ramach Departamentu Polityki Regionalnej są to: Program Współpracy Transgranicznej Polska-Litwa , Projekt Trans Baltic w kierunku zintegrowanego systemu transportowego w Regionie Morza Bałtyckiego, Program Polska Litwa Rosja oraz Program Współpracy Transgranicznej Południowy Bałtyk Zob. Informacja o realizacji współpracy międzynarodowej Województwa Warmińsko-Mazurskiego w 2011 r Zob. Informacje o realizacji współpracy międzynarodowej województwa w 2011 r. i 2012 r.

15 Kontakty zagraniczne samorządu województwa warmińsko-mazurskiego 99 Podsumowując, można sformułować kilka wniosków dotyczących międzynarodowej aktywności województwa warmińsko-mazurskiego, z uwzględnieniem jej założeń oraz praktyki. Samorząd województwa realizuje kontakty zagraniczne, mając na uwadze cele określone w strategii rozwoju społeczno-gospodarczego, a współpraca transgraniczna i międzyregionalna jest elementem długookresowej polityki rozwoju regionalnego. W szerokiej kooperacji ponad granicami państw upatruje się szansy na przyspieszenie rozwoju obszarów przygranicznych, położonych z dala od centrów gospodarczych i komunikacyjnych kraju. Równie istotne są zamierzenia, kierunki i cele zawarte w uchwale o priorytetach współpracy zagranicznej 68. Metody i środki ich realizacji są wyważone i racjonalne, dostosowane do aktualnych wyzwań. W sensie ogólniejszym, aktywność międzynarodowa regionu jest wyrazem jego przystosowania do integracji europejskiej i skutków, jakie ona za sobą niesie. Aktywność ta ma wiele wymiarów: od roboczych spotkań delegacji samorządowych i udziału w oficjalnych uroczystościach, poprzez wymianę dzieci i młodzieży, aż po partnerstwa w projektach współfinansowanych z funduszy unijnych 69. Z perspektywy rozwoju regionalnego priorytetowe znaczenie odgrywa stopień partycypacji województwa w funduszach UE oraz pozyskiwanie partnerów do wspólnych projektów. Aktywność samorządu przekłada się na struktury mu podległe, np. biblioteki i szkoły, które podejmują współpracę ze swoimi odpowiednikami w zaprzyjaźnionych regionach. Priorytetowym kierunkiem aktywności warmińsko-mazurskiego są unijne regiony basenu Morza Bałtyckiego oraz jego bezpośredni sąsiad Obwód Kaliningradzki FR. Województwo realizuje także kontakty na innych kierunkach europejskich, w tym spoza Unii (Ukraina), oraz z jednym azjatyckim (CHRL). Współpraca nie jest równomierna od kilkudziesięciu wspólnych inicjatyw rocznie ze stroną rosyjską, do braku jakichkolwiek działań od kilku lat z regionem hiszpańskim. Nie zależy też ona od stopnia formalizacji, bowiem z niemiecką Bawarią nie ma umowy partnerskiej, a realizowanych jest co najmniej kilkanaście przedsięwzięć rocznie. Obok strony rosyjskiej i niemieckiej, najintensywniejsza kooperacja dotyczy partnerów z Ukrainy i Francji, w mniejszym stopniu z Danii, Litwy i Włoch, a w najmniejszym zakresie ze Szwecji, Słowacji, Chin i Chorwacji. Z kilkoma z nich współpraca trwa od wielu lat, zapoczątkowana jeszcze przez województwo olsztyńskie. 68 Uwzględniają one nieustannie zmieniające się uwarunkowania międzynarodowe, dlatego też pierwotna uchwała z 1999 r. zmieniana była trzykrotnie. W związku z nowymi kontaktami oraz wygaśnięciem tych z hiszpańską La Rioja, w 2014 r. planuje się kolejną aktualizację priorytetów współpracy zagranicznej. 69 Pokrywa się to z wynikami ogólnopolskich badań, gdzie najpopularniejszym rodzajem aktywności na poziomie międzynarodowym samorządów są: oficjalne wizyty przedstawicieli władz i urzędników, współpraca szkół lub innych placówek oświatowych oraz wspólne projekty. W dalszej kolejności wymienia się: współpracę organizacji pozarządowych, wspólne wydarzenia sportowe, wymianę mieszkańców i współpracę podmiotów gospodarczych. Zob. A. Fuksiewicz, A. Łada, Ł. Wenerski, Współpraca zagraniczna polskich samorządów, s. 20.

16 100 Wojciech Tomasz Modzelewski Literatura Fuksiewicz A., Łada A., Wenerski Ł., Współpraca zagraniczna polskich samorządów. Wnioski z badań, Warszawa Jankowski P., Województwo jako region europejski, Toruń Jóskowiak K., Samorząd terytorialny w procesie integracji europejskiej. Polskie doświadczenia i wnioski na przyszłość, Katowice Kołodziejski M., Szmigiel K., Międzynarodowa współpraca transgraniczna i międzyregionalna w kontekście polityki regionalnej państwa na lata , Warszawa Modzelewski W.T., Priorytety współpracy zagranicznej województw Polski Wschodniej analiza porównawcza, [w:] Polska wschodnia zarządzanie rozwojem, pod red. B. Plawgo, Białystok Modzelewski W.T., Współpraca Warmii i Mazur z Obwodem Kaliningradzkim oraz Obwodem Rówieńskim, [w:] Dwadzieścia lat transformacji systemowej na Warmii i Mazurach: doświadczenia oceny perspektywy, pod red. B. Gazińskiego, Olsztyn Modzelewski W.T., Żegluga po Zalewie Wiślanym jako kwestia sporna w stosunkach polskorosyjskich, [w:] XXI wiek era kryzysu czy odnowy kulturowej i politycznej świata?, pod red. A. Hołuba, Olsztyn Modzelewski W.T., Lobbing województw Polski Wschodniej w Unii Europejskiej biura przedstawicielskie, [w:] Państwa i organizacje międzynarodowe we współczesnym świecie. Polityka bezpieczeństwo gospodarka, pod red. M. Chełminiaka, W. Tomaszewskiego, Olsztyn Modzelewski W.T., Współpraca zagraniczna województwa warmińsko-mazurskiego założenia a realizacja, [w:] Warmia i Mazury w 90-lecie odzyskania niepodległości przez Polskę, pod red. B. Gazińskiego, Olsztyn Sapała M., Rola władz terytorialnych w Unii Europejskiej. Formy reprezentacji interesów na forum europejskim, Poznań Tomaszewski K., Regiony w procesie integracji europejskiej, Kraków Strony internetowe

17 Kontakty zagraniczne samorządu województwa warmińsko-mazurskiego

18