DOKUMENTACJA TECHNICZNA

Transkrypt

1 DOKUMENTACJA TECHNICZNA HG 4/310-4 HG 4/310-4 S HG 4/385-4 HG 4/385-4 S HG 4/465-4 HG 4/465-4 S HG 4/555 4 HG 4/555-4 S HG 4/650 4 HG 4/650-4 S HA 4/310 4 HAX 4/310-4 HA 4/385 4 HAX 4/385-4 HA 4/465 4 HAX 4/465-4 HA 4/650 4 HAX 4/650-4 HGX 4/310-4 HGX 4/310-4 S HGX 4/385-4 HGX 4/385-4 S HGX 4/465-4 HGX 4/465-4 S HGX 4/555-4 HGX 4/555-4 S HGX 4/650-4 HGX 4/650-4 S

2 Przedmowa Szanowny kliencie, Sprarki firmy Bock cechuje niezawodno łatwo obsługi i wysoka jako wykonania. Aby móc w pełni wykorzysta wszystkie zalety w pełnym zakresie i przez cały okres stosowania urzdzenia chłodniczego, przestrzega naley nastpujcych wskazówek dotyczcych obsługi i konserwacji. W razie pyta dotyczcych montau, eksploatacji i wyposaenia prosimy zwróci si do naszego działu technicznego lub do naszego przedstawicielstwa. Z zespołem serwisowym firmy Bock moecie si Pastwo skontaktowa bezporednio pod nr tel.: , jak i mailem: mail@bock.de lub w internecie: Dla terenów niemieckojzycznych jest ponadto do dyspozycji bezpłatna linia Hotline firmy Bock / od poniedziałku do soboty w godzinach midzy 8 a 21. Za uwagi dotyczce naszego programu sprarek, wyposaenia i czci zamiennych bdziemy Pastwu zawsze bardzo wdziczni. Przed rozpoczciem pracy naley przeczyta informacje, zebrane dla Pastwa w tej instrukcji obsługi. Podane s tu wane wskazówki dotyczce bezpieczestwa, montau, uruchomienia i obsługi. Ponadto znajdziecie Pastwo informacje dotyczce konserwacji, czci zamiennych i wyposaenia. Niektóre wskazówki s oznakowane w sposób szczególny: OSTRZEENIE! Symbol ten wskazuje na to, e niedokładne przestrzeganie lub te nieprzestrzeganie instrukcji moe prowadzi do wypadków, uszkodze w sprarce lub w instalacji chłodniczej. NIEBEZPIECZESTWO! Symbol ten odsyła do instrukcji, aby unikn bezporedniego zagroenia osób NIEBEZPIECZESTWO! Symbol ten odsyła do instrukcji, aby unikn bezporedniego zagroenia osób lub instalacji, wywołanych przez prd elektryczny Symbol ten odsyła do wanych wskazówek dodatkowych, które naley koniecznie wzi pod uwag podczas prac Bock Kältemaschinen GmbH Postfach D Frickenhausen Tel.: Fax: mail@bock.de Wysoka jako sprarek firmy Bock zagwarantowana jest poprzez cigłe doskonalenie konstrukcji, wyposaenia i osprztu. Std wynikn mog rónice pomidzy opisem w niniejszej instrukcji obsługi a Pastwa sprark. Z tytułu rónic, danych, ilustracji i opisów nie mona wysuwa adnych roszcze. Zespół firmy Bock Kältemaschinen GmbH

3 Spis treci Strona Bezpieczestwo 4 Opis produktu 5 Przeznaczenie 5 Charakterystyka 5 Tabliczka znamionowa 6 Klucz oznaczenia 6 Zakresy zastosowania 7 Monta 10 o Ustawianie 10 Przyłcza sprarki 10 Rurocigi 10 Zawory odcinajce 11 Schemat działania zaworu odcinajcego 11 Zasilanie i sterowanie 12 Połczenia elektryczne 12 Silnik, start bezporedni lub z dzielonym uzwojeniem 12 Schemat ideowy startu z dzielonym uzwojeniem sprarki HA 13 Schemat ideowy startu z dzielonym uzwojeniem sprarki HG 14 Zabezpieczenie MP Podłczanie zabezpieczenia MP Kontrola funkcjonowania zabezpieczenia MP Dobór stycznika i wyłcznika silnikowego 16 Uruchomienie 17 Przygotowania do uruchomienia 17 Próba szczelnoci- wysokocinieniowa 17 Próba szczelnoci niskocinieniowa 17 Napełnianie czynnikiem chłodniczym 17 Rozruch 17 Unikanie uderze cieczy 18 Smarowanie/ Kontrola oleju 18 Przyłcze regulatora poziomu oleju 19 Wycig z tabeli rodków smarnych 19 Konserwacja 20 Podstawowe czci zamienne 20 Połczenie rubowe 21 Wyposaenie dodatkowe 21 Dane techniczne 22 Wymiary 23 Deklaracja zgodnoci CE 96 25

4 Bezpieczestwo Wymienione w instrukcji sprarki firmy Bock przeznaczone s do montowania zgodnie z wytycznymi UE 98/37/EG dyrektywa maszynowa, 97/23/EG- dyrektywa cinieniowa- i 73/23/EG- dyrektywa niskonapiciowa/. Uruchomienie jest dopuszczalne tylko wtedy, jeeli sprarki zamontowane zostały zgodnie z t instrukcj, a cała instalacja, w któr s one wmontowane, została sprawdzona i odebrana stosownie do przepisów ustawowych. Sprarki firmy Bock skonstruowane s zgodnie z najnowszym stanem wiedzy technicznej. Szczególny nacisk w konstrukcji kładzie si na bezpieczestwo uytkownika. Jednake w wyniku działania sprarek i ich eksploatacji mog powsta zagroenia. Dlatego te niniejsza instrukcja powinna by starannie przestrzegana przez kad osob, pracujc przy sprarce. Prace przy sprarce mog by przeprowadzane tylko przez osoby, które na podstawie swojego fachowego wykształcenia, wiedzy i dowiadcze, jak i znajomoci odnonych przepisów, s do takich prac upowanione. WSKAZÓWKI BEZPIECZESTWA Posługiwanie si sprark jest dopuszczalne tylko przez personel specjalistyczny! Naley przestrzega krajowych przepisów bezpieczestwa, przepisów bezpieczestwa i higieny pracy, ogólnie uznawanych zasad technicznych, jak i przepisów /EN 378, EN 60204, EN itd./. Sprark transportowa tylko przy pomocy dwignic o wystarczajcej nonoci. Sprarka moe by uruchamiana tylko w instalacjach chłodniczych z dopuszczonymi czynnikami chłodniczymi. Dopuszczalne cinienie robocze nie moe zosta przekroczone nawet w celach kontrolnych. Uwaga! Sprarki fabryczne napełnione gazem ochronnym /ok. 3 bar azotu/. Unika moliwych obrae skóry i oczu! Nosi okulary ochronne! Przed podłczeniem do systemu chłodniczego zredukowa cinienie w sprarce! Przed zamontowaniem sprark skontrolowa pod wzgldem uszkodze transportowych. Przed uruchomieniem sprawdzi, czy wszystkie elementy konstrukcyjne, zamontowane przez uytkownika, s umieszczone fachowo i połczone w sposób hermetyczny ze sprark /np. przewody rurowe, zatyczki, nakrtki kołpakowe itd./ Przed uruchomieniem w sposób staranny wytworzy próni w urzdzeniu chłodniczym ze sprark i nastpnie napełni czynnikiem chłodniczym. Przed uruchomieniem sprarki otworzy tłoczny zawór odcinajcy i sscy zawór odcinajcy. Nie uruchamia sprarki w warunkach próni. Urzdzenie eksploatowa tylko w stanie napełnionym. Stosownie do warunków stosowania, mog zosta osignite temperatury powierzchniowe powyej 100º C po stronie tłocznej i poniej 0º C po stronie sscej.

5 Opis produktu Przeznaczenie Sprarki firmy BOCK przeznaczone s do zastosowania w urzdzeniach chłodniczych i klimatyzacyjnych, przy uyciu podanych poniej czynników chłodniczych i przy zachowaniu granic stosowania. Kade inne uytkowanie sprarki jest niedopuszczalne! Charakterystyka półhermetyczna czterocylindrowa sprarka tłokowa ze smarowaniem pomp olejow chłodzony powietrzem HA lub przepływajcym czynnikiem chłodniczym HG silnik napdowy małe gabaryty, spokojna praca, wysoka efektywno HG HA Cz silnikowa Cz korbowa Puszka przyłczeniowa Puszka przyłczeniowa Cz korbowa Cz silnikowa Osłona wentylatora 1 Sscy zawór odcinajcy 7 Przyłcze powrotu oleju 2 Tłoczny zawór odcinajcy 8 Przyłcze regulatora poziomu oleju 3 Pompa oleju 9 Przyłcze czujki temperatury tłoczenia 4 Grzałka miski olejowej 10 Płyta zaworowa 5 Korek spustu oleju/ Sito olejowe 11 Gniazdo zaworu regulacji wydajnoci 6 Wziernik oleju 12 Ucho do podnoszenia

6 Tabliczka znamionowa 1 Oznaczenie typu 6 Napicie, połczenie, czstotliwo 2 Numer fabryczny 7 Znamionowa prdko obrotowa przy 50 Hz 3 Maksymalny prd roboczy 8 Teoretyczna wydajno objtociowa 4 Prd rozruchowy /wirnik zablokowany/ 9 Napicie, połczenie, czstotliwo Y: uzwojenie czciowe 1 10 Znamionowa prdko obrotowa przy 60 Hz YY: Uzwojenia 1 i 2 11 Teoretyczna wydajno objtociowa 5 Max. dopuszczalne nadcinienie 12 Gatunek oleju robocze 13 Stopie ochrony Klucz oznaczenia /przykład/ HA 4 / S Seria HA silnik chłodzony powietrzem HG-silnik chłodzony gazem Typoszereg Pojemno skokowa w cm 3 Iloc par biegunów Wzmocniony silnik 310 = 27,1 m3/h teoretyczny strumie objtoci przy 50 Hz 385 = 33,5 m3/h teoretyczny strumie objtoci przy 50 Hz 465 = 40,5 m3/h teoretyczny strumie objtoci przy 50 Hz 555 = 48,2 m3/h teoretyczny strumie objtoci przy 50 Hz 650 = 56,6 m3/h teoretyczny strumie objtoci przy 50 Hz Sprarki z olejem estrowym / dla czynników chłodniczych R404A, R407C/ oznakowane s w oznaczeniu typu za pomoc dodatkowej litery X /np. HAX 4/650-4/.

7 Zakresy zastosowania Czynnik chłodniczy * (H)FCKW / (H)CFC: R22 * HFKW / HFC: R404A/ R507, 134a, 407C Napełnianie olejem Sprarki napełniane s nastpujcymi gatunkami oleju: Dla R22: FUCHS Reniso SP 46; Dla R134a, R404A, R407C, R507: FUCHS Reniso Triton SE 55. Sprarki z napełnieniem olejem estrowym /FUCHS Reniso Triton SE 55/ oznakowane s liter X w okreleniu typu /np. HGX4 /650-4/ * Celem dodatkowego dopełnienia zalecane jest zastosowanie w/w. gatunków oleju. Alternatywy: patrz wycig z tabeli rodków smarowych firmy Bock,. Granice zastosowania Eksploatacja sprarki dopuszczalna jest w zakresie przedstawionych wykresów. Maksymalna kocowa temperatura sprania 140º C nie moe zosta przekroczona. Eksploatacja sprarki dopuszczalna jest tylko w zakresie przedstawionych wykresów.. W zakresie ciemnoszarym moliwa jest eksploatacja sprarki tylko z chłodzeniem dodatkowym. Jako chłodzenie dodatkowe mog zosta zastosowane chłodzone wod pokrywy cylindra lub wentylator głowicy/akcesoria/. Zastosowanie w zakresach rozszerzonych ( ciemno szarych) tylko ze zredukowan temperatur gazu ssanego. Zalecamy: - zastosowanie czujnika temperatury tłoczenia - stosowa tylko oleje o wysokiej stabilnoci termicznej /patrz tabela rodków smarnych/ - unika pracy cigłej w zakresie granicznym. -podczas stosowania regulacji wydajnoci zredukowa przegrzanie gazu ssanego - podczas eksploatacji z przetwornic czstotliwoci naley pamita, e maksymalna wykorzystywana czstotliwo jest ograniczona maksymalnym prdem pracy silnika patrz tabliczka znamionowa Nie naley przekracza maksymalnej dopuszczalnej czstoci załcze sprarki 12 włcze na godzin! Minimalny czas pracy nie moe by krótszy ni 3 min!!! Podczas eksploatacji w zakresie podcinienia istnieje zagroenie podsysania powietrza po stronie sscej. Powietrze moe powodowa reakcje chemiczne, wzrost cinienia skraplania oraz nadmiern /podwyszon/ temperatur tłoczenia, jak i przesunicie granicy zapłonu czynnika chłodniczego w zakres krytyczny. Koniecznie unika zassania powietrza do instalacji

8 HA t o temperatura parowania (ºC) tc temperatura skraplania (ºC) t0h przegrzanie gazu ssane K Nieograniczony zakres stosowania t0h temperatura gazu na ssaniu ( o C) Zredukowana temperatura gazu na ssaniu

9 HG t o temperatura parowania (ºC) tc temperatura skraplania (ºC) t0h przegrzanie gazu ssane K Nieograniczony zakres stosowania t0h temperatura gazu na ssaniu ( o C) Zredukowana temperatura gazu na ssaniu

10 Monta o Ustawianie Nie podnosi rcznie! Uywa dwignic! Podnocie za uchwyty transportowe Ustawia na równej powierzchni lub ramie o wystarczajcej nonoci. Połoenie ukone /pochylenie/ tylko po uzgodnieniu z producentem. Pojedyncze sprarki montowa na amortyzatorach drga. W przypadku regulacji prdkoci obrotowej poprzez EFC montowa na sztywno do podłoa Układy wielosprarkowe montowa na sztywno do ramy przewidzie wystarczajc woln przestrze dla prac konserwacyjnych. przewidzie wystarczajc wentylacj maszynowni. nie prowadzi eksploatacji w atmosferze /otoczeniu/ korozyjnej, pyle, oparach lub w otoczeniu palnym. Ostrzeenie! Sprarka jest pod nadcinieniem! Unika urazów skóry i oczu. Nosi okulary ochronne! Napełnienie gazem ochronnym pozostawi w sprarce a do wytworzenia próni. Koniecznie unika zanieczyszczenia powietrzem! Nie otwiera zaworów odcinajcych a do momentu wytworzenia próni. Przyłcza sprarki * Tłoczne i ssce zawory odcinajce posiadaj stopniowane rednice wewntrzne, dostosowane do powszechnie stosowanych rur metrycznych i calowych. W zalenoci od wymiaru rura bdzie bardziej lub mniej wsunita w przyłcze zaworu. * rednice przyłczy zaworów odcinajcych zaprojektowane s na max. wydajno sprarki. Rzeczywisty wymagany przekrój rury naley dostosowa do wydajnoci. To samo dotyczy zaworów zwrotnych Uwaga podczas lutowania! Nie przegrzewa zaworu. Podczas i po lutowaniu chłodzi korpus zaworu. Rurocigi Rurociagi i czci składowe urzdzenia musz by wewntrz czyste i suche. Nie mog zawiera zgorzelin, wiórków metalowych, warstw rdzy i warstw fosforanowych. Stosowa tylko hermetycznie zamykane elementy (rury, armatura itd.) do zabudowy w instalacji. Rurocigi zainstalowa w sposób fachowy. Unika silnych drga z powodu zagroenia pkniciem i złamaniem. W razie potrzeby przewidzie stosowne uchwyty i/ lub kompensatory drga. Zagwarantowa powrót oleju z instalacji do sprrki Straty cinienia w rurocigach, powstajce na skutek oporów przepływu, powinny by jak najnisze.

11 Zawory odcinajce Ostrzeenie! Oba zawory odcinajce ssawny i tłoczny musz zosta otwarte przed uruchomieniem sprarki! Przed otwarciem lub zamkniciem zaworu odcinajcego naley poluzowa uszczelk wrzeciona zaworu o ok. ¼ obrotu przeciwnie do kierunku obrotu wskazówek zegara. Po uyciu zaworu odcinajcego naley ponownie docign /dokrci/ uszczelk wrzeciona zaworu w kierunku obrotu wskazówek zegara. Uszczelka wrzeciona zaworu luzowanie, dokrcanie Schemat działania zaworu odcinajcego Otwieranie zaworu odcinajcego: Wrzeciono odkrci w lewo /przeciwnie do kierunku obrotu wskazówek zegara/ do oporu. Zawór odcinajcy całkowicie otwarty. Przyłcze serwisowe zamknite. Otwieranie przyłcza serwisowego: Wrzeciono obróci w prawo o ½- 1 obrotu. Zawór odcinajcy całkowicie otwarty. Przyłcze serwisowe otwarte.

12 Zasilanie i sterowanie Połczenia elektryczne Ostrzeenie! Prace naley przeprowadza po odłczeniu zasilania! Przeprowadzi podłczenie silnika sprarki zgodnie ze schematem ideowym /patrz strona wewntrzna skrzynki z zaciskami/. Podczas podłczania stosowa lokalne przepisy bezpieczestwa dla prac elektrycznych i normy bezpieczestwa EN 60204, EN Do przeprowadzenia kabla do skrzynki z zaciskami uy dławików w odpowiednim wykonaniu ochronnym /patrz tabliczka znamionowa/. Unika ocierania kabli. Przy wymiarowaniu styczników silnikowych, przewodów doprowadzajcych i bezpieczników przyjmuje si za podstaw maksymalny prd roboczy /patrz tabliczka znamionowa/. Zalecenia dotyczce wyboru styczników łczeniowych i wyłczników silnikowych patrz tabela na kocu rozdziału Elektryka. Dane napiciowe i czstotliwoci porówna z danymi sieci elektrycznej. Silnik podłczy tylko w przypadku zgodnoci. Silnik, start bezporedni lub z dzielonym uzwojeniem * oznaczenie na tabliczce identyfikacyjnej: Y/ YY * oznaczenie na ółtej nalepce skrzynki z zaciskami /patrz rysunek/: Sprarka z tym oznaczeniem nadaje si dla uruchomienia bezporedniego lub dzielonym uzwojeniemy/ YY (PW) Uzwojenie silnika podzielone jest na dwie czci: uzwojenie pierwsze=60% i uzwojenie drugie =40%. Ten podział uzwojenia powoduje podczas uruchamiania silnika redukcj prdu rozruchowego do ok. 65% wartoci poboru przy starcie bezporednim. Nie jest konieczne mechaniczne odcienie rozruchu za pomoc obejciowego zaworu elektromagnetycznego. Fabryczne silnik jest połczony do startu bezporedniego /Y/ /patrz zdjcie/. W przypadku startu dzielonym uzwojeniem naley usun zwory i podłczy przewody zasilajce zgodnie ze schematem prawidłowo le uzwojenie 2 = 40% uzwojenie 1 = 60% Skrzynka z zaciskami z załoonymi mostkami dla startu bezporedniego OSTRZEENIE! Nieprzestrzeganie prowadzi do przeciwbienych pól wirujcych i w nastpstwie do uszkodzenia silnika. Po rozruchu silnika poprzez uzwojenie czciowe 1 po maksymalnie jednej sekundzie czasu opó nienia musi zosta dołczone uzwojenie czciowe 2. Nieprzestrzeganie moe wpłyn ujemnie na trwało silnika.

13 Schemat ideowy startu z dzielonym uzwojeniem sprarki HA 1-2 Przyłcza dla czujnika PTC temperatury uzwoje R1 Czujki PTC uzwojenie silnika R2 Czujka temperatury tłoczenia /czujnik PTC/ F1 Wyłcznik silnikowy (60%, 40% prdu I a ) F2 Bezpiecznik Obwód prdu sterowniczego F3 Łacuch zabezpiecze /kontrola wysokiego/ niskiego cinienia/ F4 Presostat oleju B1 Element sterujcy /termostat, presostat, sterownik/ Q1 Wyłcznik główny S1 Wyłcznik napicia sterowania M1 Silnik sprarki M2 Silnik wentylatora sprarki K1 Stycznik silnika sprarki uzwojenie 1 K2 Stycznik silnika sprarki uzwojenie 2 K1T Przekanik czasowy nastawa 0,5-1 sek. A1 Zabezpieczenie MP 10 P Uwaga! Upewni si,e zasilanie jest doprowadzone poprzez stycznik K1 do uzwojenia pierwszego ( 60% 1U1,1V1,1W1) a poprzez stycznik K2 do uzwojenia drugiego( 40% 2U1,2V1,2W1). Obydwa styczniki K1,K2 naley dobra na 70% max. pradu pracy

14 Schemat ideowy startu z dzielonym uzwojeniem sprarki HG Uwaga! Upewni si,e zasilanie jest doprowadzone poprzez stycznik K1 do uzwojenia pierwszego ( 60% 1U1,1V1,1W1) a poprzez stycznik K2 do uzwojenia drugiego( 40% 2U1,2V1,2W1). Obydwa styczniki K1,K2 naley dobra na 70% max. pradu pracy 1-3 Przyłcza dla czujnika PTC temperatury uzwoje R1 Czujki PTC uzwojenie silnika R2 Czujka temperatury tłoczenia /czujnik PTC/ F1 Wyłcznik silnikowy (60%, 40% prdu I a ) F2 Bezpiecznik Obwód prdu sterowniczego F3 Łacuch zabezpiecze /kontrola wysokiego/ niskiego cinienia/ F4 presostat oleju B1 Element sterujcy /termostat, presostat, sterownik/ Q1 Wyłcznik główny S1 Wyłcznik napicia sterowania M1 Silnik sprarki K1 Stycznik silnika sprarki uzwojenie 1 K2 Stycznik silnika sprarki uzwojenie 2 K1T Przekanik czasowy nastawa 0,5-1 sek. A1 Zabezpieczenie MP 10

15 Zabezpieczenie MP 10 Silnik sprarki wyposaony jest w czujniki temperatury /PTC/, które połczone s z elektronicznym zabezpieczeniem MP 10 w skrzynce z zaciskami. Gotowo do pracy jest sygnalizowana poprzez wiecc diod H3 /zielon/. W przypadku przegrzania uzwojeniu silnika, zabezpieczenie wyłcza sprark, a lampka sygnalizacyjna H1 wieci si na czerwono. W kolektorze tłocznym sprarki mona zamontowa dodatkowo czujnik temperatury tłoczenia /PTC/. Przekroczenie temperatury tłoczenia sygnalizowane jest diod H2 /czerwona/. OSTRZEENIE! Zabezpieczenie MP10 nie zastpuj zabezpiecze termicznych lub wyłczników silnikowych montowanych w obwodzie zasilania silnika sprarki. Zadziałanie zabezpieczenia MP10 jest powodowane przecieniem uzwoje silnika sprarki lub zbyt wysoka temperatur tłoczenia np.: sprarka pracuje poza obszarem zastosowania. Ustali i usun przyczyn. Zabezpieczenie posiada blokad przed ponownym włczaniem. Po usuniciu zakłócenia reset wykonuje si poprzez przerywanie napicia sieci lub za pomoc zewntrznego wyłcznika resetu alarmu S1 /patrz schemat ideowy/. Blokada ponownego włczania zostaje w ten sposób skasowana i gasn diody wiecce H1 bd H2. Podłczanie zabezpieczenia MP 10 Podłczenie elektryczne MP 10 naley przeprowadzi zgodnie ze schematem ideowym. Urzdzenie MP10 naley zabezpieczy bezpiecznikiem /F/ o max. 4 A. Aby zagwarantowa funkcj ochronn naley zainstalowa urzdzenie MP10 jako pierwszy element w obwodzie prdu sterowniczego. nadzór temperatury przyłcza: * uzwojenie silnika: zaciski 1 2 * strona gorcego gazu: zaciski 3 4 OSTRZEENIE! Zaciski 1 6 na zabezpieczenia MP 10 oraz zaciski PTC 1 i PTC 2 na listwie zaciskowej sprarki nie mog mie stycznoci z napiciem sieci. W przeciwnym razie urzdzenie MP10 i czujniki PTC zostan zniszczone.

16 Kontrola funkcjonowania zabezpieczenia MP 10 Przed uruchomieniem, jak i po usuniciu zakłóce lub zmianach w obwodzie prdu sterowniczego instalacji, zabezpieczenie MP10 naley sprawdzi pod wzgldem funkcjonowania: W tabeli poniej opisane s kolejne czynnoci procesu kontroli wraz z 1 Przerwa zasilanie MP10 2 Odłczy czujniki temperatury silnika /zaciski 1-2/ 3 Odłczy czujniki temperatury tłoczenia /zaciski 3-42/ LED H1 czerwona LED H2 czerwona LED H3 zielona nie wieci nie wieci nie wieci 4 Ponownie przyłoy zasilanie do MP10 wieci 5 Czujnik temperatury silnika wieci 6 Czujnik temperatury tłoczenia wieci 7 Ponownie przerwa zasilanie MP10 8 Ponownie podłczy czujniki /zaciski 1-2 oraz 3-/4 nie wieci nie wieci nie wieci 9 Ponownie przyłoy zasilanie MP10 gotowy do pracy - nie wieci nie wieci wieci Sprarka i zabezpieczenie MP 10 s gotowe do uycia, jeeli lampki kontrolne LED właciwie sygnalizuj w/w stany pracy Dobór stycznika i wyłcznika silnikowego Wybrane typy przyrzdów s produktami firmy Moeller, jednake mog zosta zastosowane porównywalne produkty innych producentów o równowanych parametrach. Typ sprarki Moc znamionowa silnika Max. prd pracy Rozruch bezporedni Rozruch dzielonym uzwojeniem Uzwijenie nr 1 Uzwojenie nr 2 Oporno uzwoje w temp. 20 o C (Ohm) kw A Stycznik Wyłcznik Stycznik Wyłcznik Stycznik Wyłcznik W1 / W2 silnikowy silnikowy silnikowy HA 4/ DIL-1M PKZM0-20 DIL-0M PKZM0-16 DIL-00AM PKZM0-10 2,16 / 4,05 HA 4/ DIL-1AM PKZ2/ZM-32 DIL-0AM PKZM0-20 DIL-0M PKZM0-10 1,52 / 2,88 HA 4/ DIL-1AM PKZ2/ZM-32 DIL-0AM PKZM0-20 DIL-0M PKZM0-10 1,52 / 2,88 HA 4/ DIL-2M PKZ2/ZM-32 DIL-1M PKZM0-20 DIL-0AM PKZM0-10 1,15/2,23 HA 4/ DIL-2M PKZ2/ZM-32 DIL-1M PKZM0-20 DIL-0AM PKZM0-10 1,15/2,23 HG 4/ DIL-1M PKZM0-20 DIL-0M PKZM0-16 DIL-00AM PKZM0-10 2,16 / 4,05 HG 4/ DIL-1M PKZM0-20 DIL-0M PKZM0-16 DIL-00AM PKZM0-10 2,16 / 4,05 HG 4/ DIL-1AM PKZ2/ZM-32 DIL-0AM PKZM0-20 DIL-0M PKZM0-10 1,52 / 2,88 HG 4/ DIL-1AM PKZ2/ZM-32 DIL-0AM PKZM0-20 DIL-0M PKZM0-10 1,52 / 2,88 HG 4/310-4 S 9 18 DIL-1M PKZM0-20 DIL-0M PKZM0-16 DIL-00AM PKZM0-10 2,16 / 4,05 HG 4/385-4 S DIL-1AM PKZ2/ZM-32 DIL-0AM PKZM0-20 DIL-0M PKZM0-10 1,52 / 2,88 HG 4/465-4 S DIL-1AM PKZ2/ZM-32 DIL-0AM PKZM0-20 DIL-0M PKZM0-10 1,52 / 2,88 HG 4/555-4 S DIL-2M PKZ2/ZM-40 DIL-1M PKZ2/ZM25 DIL-0AM PKZ2/ZM1 1,15 / 2,23 6 HG 4/650-4 S DIL-2M PKZ2/ZM-40 DIL-1M PKZ2/ZM25 DIL-0AM PKZ2/ZM1 6 1,15 / 2,23

17 Uruchomienie Przygotowania do uruchomienia Sprarka w fabryce poddana została biegowi próbnemu i sprawdzona pod wzgldem wszystkich funkcji. Przed uruchomieniem skontrolowa sprark pod wzgldem uszkodze transportowych! Aby ochroni sprark przed niedopuszczalnymi warunkami eksploatacyjnymi, wymagane s presostaty wysokiego i niskiego cinienia. Przestrzega naley przepisów bezpieczestwa i higieny pracy! Próba szczelnoci- wysokocinieniowa Sprarka w fabryce poddana została kontroli szczelnoci.dodatkowo cała instalacja powinna zosta poddana kontroli szczelnoci, naley przestrzega, co nastpuje: obieg chłodzenia sprawdzi zgodnie z EN /lub z odpowiedni norm bezpieczestwa/. Kontrol szczelnoci przeprowadzi wyłcznie suchym azotem. Nie przeprowadza w adnym wypadku próby cinieniowej na sprarce za pomoc powietrza. Niebezpieczestwo! Podczas całego procesu kontrolnego nie moe zosta przekroczone maksymalne dopuszczalne nadcinienie robocze sprarki /patrz dane na tabliczce identyfikacyjnej/! Próba szczelnoci - niskocinieniowa Wytwarzanie próni najpierw wytworzy próni w instalacji, sprarka pozostaje w tym czasie odcita od instalacji zaworami serwisowymi nastpnie otworzy zawory odcinajce sprarki - za pomoc pompy próniowej wytworzy próni po stronie sscej i wysokiego cinienia. - prónia < 1,5 mbar przy zablokowanej /zamknitej/ pompie. -do celów osuszenia instalacji proces w razie potrzeby wielokrotnie powtórzy. Instalacja jest sucha i szczelna jeeli po odłczeniu pompy próniowej cinienia wzrasta wolniej ni 0,5 mbar/24h OSTRZEENIE! Nie uruchamia sprarki w warunkach próni. Nie przykłada napicia równie w celach kontrolnych /wolno tylko eksploatowa z czynnikiem chłodniczym/. W próni moe nastpi przeskok iskry pomidzy przyłczami elektrycznymi silnika znajdujcymi si w sprarce Napełnianie czynnikiem chłodniczym Uwaga! Naley nosi osobiste wyposaenie ochronne! Upewni si, czy ssawny i tłoczny zawory odcinajce s otwarte. Napełnianie czynnikiem chłodniczym przeprowadza przy wyłczonej sprarce faz ciekł bezporednio do skraplacza bd zbiornika czynnika. Uzupełnienie czynnika chłodniczego, po uruchomieniu jeeli jest konieczne, mona przeprowadzi na stron ssaniu faz gazowa lub faz ciekła na wejciu parownika w zalenoci od własnoci czynnika chłodniczego Unika nadmiernego napełniania urzdzenia czynnikiem chłodniczym! Uzupełnianie czynników azeotropowych ( np. R407C, R404a) przeprowadza wyłcznie faz ciekł Ostrzeenie! Nie napełnia w formie ciekłej poprzez ssawny zawór odcinajcy na sprarce. Domieszki dodatków uszlachetniajcych do oleju i czynnika chłodniczego nie s dopuszczalne. Rozruch Urzdzenia zabezpieczajce i ochronne /presostaty, termostaty, MP10, bezpieczniki, wyłczniki silnikowe, przekaniki czasowe, funkcjonowanie elementów sterowanych sterownikiem elektronicznym itp./ skontrolowa pod wzgldem nienagannego funkcjonowania. Włczy sprark. Kontrola: Poziom oleju powinien by widoczny we wzierniku.

18 Uwaga! Jeeli wiksze iloci oleju musz zosta dodatkowo dopełnione, istnieje niebezpieczestwo uderze oleju. W tym przypadku sprawdzi rozplanowanie całej instalacji! Po osigniciu stanu ustalonego /warunek cigłego prowadzenia procesu/ sprawdzi urzdzenie pod wzgldem prawidłowoci warunków eksploatacyjnych.( cinienia, temperatury, prdy) Podczas nienagannej pracy urzdzenia zalecamy sporzdzenie protokołu kocowego ze wszystkimi wanymi danymi i wartociami mierzonymi. Unikanie uderze cieczy Ostrzeenie! Uderzenia cieczy mog prowadzi do uszkodze w sprarce, jak i powodowa uwolnienie si czynnika chłodniczego do atmosfery Celem uniknicia uderze cieczy naley przestrzega, co nastpuje: Prawidłowo zaprojektowa instalacj Wszystkie komponenty musz zosta dostosowane wzajemnie do siebie pod wzgldem wydajnoci / w szczególnoci parownik i zawór rozprny/. Przegrzanie gazu ssawnego na wyjciu parownika powinno wynosi min K. /sprawdzi ustawienie zaworu rozprnego/. W układach wieloparownikowych stosowa oddzielacze cieczy na ssaniu Unika umieszczania sprarki w temperaturze niszej ni temperatura otoczenia skraplacza, zbiornika cieczy, gdy powoduje to skraplanie czynnika w sprarce. Smarowanie/ Kontrola oleju Kontrola cinienia oleju odbywa si za pomoc manometru podczas eksploatacji poprzez przyłcze Schradera na pompie olejowej: Cinienie rónicowe oleju ok. 1,5 5,0 bar /w zalenoci od warunków zastosowania, czynnika chłodniczego i rodka smarnego/. po osigniciu stanu ustalonego /warunek cigłego prowadzenia procesu/ naley skontrolowa poziom oleju sprarki. Powinien on by widoczny w dolnym zakresie wziernika /patrz rysunek/. Automatyczny nadzór cinienia oleju realizowany jest przy pomocy presostatu. Podczas uruchamiania sprarki naley przeprowadzi kontrol poprawnoci działania presostatu rónicowego oleju. W przypadku zadziałania presostatu oleju w toku normalnej pracy naley wykry przyczyn braku smarowania i usun j. Przestrzega wskazówek na pokrywie presostatu Uwaga! Jeeli niezbdne jest dolanie wikszej iloci oleju grozi to uderzeniami hydraulicznymi oleju. Naley sprawdzi prowadzenie rurocigów, dobór rednic rurocigów, dobór innych aparatów pod ktem prawidłowoci obiegu oleju w instalacji.

19 Przyłcze regulatora poziomu oleju W przypadku łczenia sprarek w układy wielosprarkowe czsto stosowany jest system dystrybucji oleju pomidzy sprarkami przy pomocy regulatorów poziomu Sprarki firmy Bock posiadaj specjalne przyłcze O /patrz rysunek wymiarowy / do takiego montau. Wszystkie powszechnie znane regulatory poziomu oleju AC&R, ESK, jak i elektroniczny system TRAXOIL Alco, czy S1A1 firmy Sporlan mog zosta bezporednio podłczone bez adaptera /patrz rys./. Wziernik na regulatorze poziomu oleju nie jest wymagany. Otwory dla ESK i AC&R Otwory dla TraxOil Wycig z tabeli rodków smarnych Gatunek oleju, którym sprarka jest napełniana w fabryce, jest zaznaczony na tabliczce znamionowej. Naley w pierwszym rzdzie stosowa ten gatunek oleju. Alternatywy do tego wymienione s w poniszej tabeli Rodzaje oleju seryjnego firmy Bock FUCHS Reniso SP 46 Zalecane alternatywy HCFC np.r22 MOBIL SHC 425 SUNOIL Suniso 4 GS SHELL Clavus SD TEXAKO Capella WF 46 SUNOIL Suniso 3 GS FUCHS Reniso Triton SE 55 HFC R404a, R507, R407c, R134a FUCHS SEZ 32 MOBIL Arctic AL 46 ICI Emkarate RL 46 S SHELL Clavus R 46 Informacje na temat innych zamienników naley zaczerpn z tabeli rodków smarnych firmy Bock. Wskazówki mona równie pobra ze strony

20 Konserwacja Przed rozpoczciem wszelkich prac przy sprarce naley odłczy j od zasilania i zabezpieczy przed ponownym włczeniem. Aby zagwarantowa optymalne bezpieczestwo eksploatacji i długi okres uytkowania sprarki, zalecamy przeprowadzanie poniszych prac serwisowych i kontrolnych:w regularnych odstpach czasu wymiana oleju. w przypadku instalacji niefabrycznych lub eksploatacji w granicznym zakresie stosowania: pierwszy raz po 100 do 200 godzinach eksploatacji, nastpnie co ok. 3 lata bd godzinach eksploatacji Zuyty olej usun zgodnie z przepisami, przestrzega przepisów krajowych. kontrola zabezpieczenia MP10 pierwszy raz po 100 do 200 godzinach eksploatacji, nastpnie co ok. 6 miesicy kontrola wszystkich połcze skrcanych instalacji chłodniczej pierwszy raz po 100 do 200 godzinach eksploatacji, nastpnie co ok. 6 miesicy, wrazie potrzeby dokrci kontrola przegrzania czynnika chłodniczego na ssaniu sprarki oraz zaworu rozprnego przegrzanie czynnika chłodniczego powinno zawiera si w przedziale 7-10K /termometrem naley zmierzy temperatur gazu na wejciu do sprarki a manometrem cinienie i odpowiadajc mu temperatur na wyjciu z parownika/ kontrola: cinienia parowania, cinienia tłoczenia, temperatury tłoczenia, temperatury oleju kontrola wszystkich połcze skrcanych instalacji elektrycznej pierwszy raz po 100 do 200 godzinach eksploatacji, nastpnie co ok. 6 miesicy, wrazie potrzeby dokrci kontrola funkcjonowania zabezpiecze mechanicznych skontrolowa czy nastawy presostatów, termostatów s w polu pracy sprarki /patrz zakresy stosowania/ oraz poprawno działania w/w elementów pierwszy raz po 100 do 200 godzinach eksploatacji, nastpnie co ok. 6 miesicy kontrola działania elementów elektrycznych skontrolowa czy nastawy elektrycznych elementów zabezpieczajcych /termików, wyłczników silnikowych, przekaników czasowych/ s zgodne z parametrami pracy sprarki; skontrolowa stan innych elementów np. styczników, bezpieczników pierwszy raz po 100 do 200 godzinach eksploatacji, nastpnie co ok. 6 miesicy Przestrzega przepisów krajowych Przeprowadzenie kontroli powinno by potwierdzone przez osob uprawnion. Unika zapowietrzenia instalacji podczas prowadzenia prac serwisowych! Olej estrowy posiada właciwoci silnie higroskopijne. Wilgoci zwizanej w oleju nie da si usun poprzez proces wytworzenia próni. Podczas dolewania oleju unika kontaktu oleju z powietrzem. Podstawowe czci zamienne /stosowa tylko oryginalne czci zamienne firmy Bock!/ HA 4/310-4 HA 4/385-4 HA 4/555-4 HA 4/465-4 HA 4/650-4 Czci Nr art. Nr art. Nr art. Uszczelki zestaw Płyta zaworowa zestaw Pompa olejowa zestaw Ogrzewanie miski olejowej, 230 V Odcienie rozruchu, kompletne 230 V -/ Hz Regulacja wydajnoci kompletna 230 V -/ Hz Wentylator silnika 230 V -/ Hz

21 HG 4/310-4 HG 4/385-4 HG 4/555-4 HG 4/310-4S HG 4/385-4S HG 4/555-4S HG 4/465-4 HG 4/650-4 HG 4/465-4S HG 4/650-4S Czci Nr art. Nr art. Nr art. Uszczelki zestaw Płyta zaworowa zestaw Pompa olejowa zestaw Ogrzewanie miski olejowej, 230 V Odcienie rozruchu, kompletne 230 V -/ Hz Regulacja mocy kompletna 230 V -/ Hz Połczenie rubowe Róne prace montaowe, konserwacyjne i naprawcze wymagaj ingerencji w sprarce. Wszelkie prace mog by przeprowadzane tylko przy najcilejszym przestrzeganiu podanych wskazówek bezpieczestwa. Podczas montau sprarki naley przestrzega momentów dokrcajcych połcze rubowych * 10.9* * = jako rub, patrz łeb ruby Wskazówki: uszczelki zamontowa na sucho, nie M5 8,5 Nm -- oliwi. Głowica cylindra/ płyta zaworu: M6 15 Nm -- ruby ze rodka na krzy dokrci w minimum M8 34 Nm 37 Nm dwóch etapach /moment docigajcy 50/100 %/. M10 60 Nm 75 Nm M12 90 Nm -- M Nm -- ruby korbowodu M 6 15 Nm Korek spustu oleju, korek napełniania oleju, Grzałka miski olejowej M 22 x 1,5 100 Nm Wziernik, przyłcze regulator poziomu oleju M 6 15 Nm Połczenie kołnierzowe, króciec lutowany zawory odcinajce 7/ Nm M Nm ruby zamykajce, korek, korpus zaworu Korek AL. LR: 100 Nm 1/ 8 NPTF 25 Nm Przyłcza elektryczne M 6 3 Nm Wirnik M Nm Wyposaenie dodatkowe Wyposaenie dodatkowe jest montowane fabryczne tylko w przypadku odpowiedniego zamówienia. Dodatkowe wyposaenie mona domontowa w póniejszym okresie przestrzegajc załczonych do zespołów konstrukcyjnych wskazówek bezpieczestwa i instrukcji montaowych. Instrukcje dotyczce zastosowania, eksploatacji, konserwacji i remontu podzespołów naley zaczerpn z broszur lub pobra ze strony internetowej Nazwa czci - Uwaga Odcienie rozruchu wymagane tylko przy rozruchu /Y Regulacja mocy przyłcze jest wyposaeniem standardowym Presostat oleju przyłcze jest wyposaeniem standardowym Czujni temperatury tłoczenia przyłcze jest wyposaeniem standardowym Wentylator głowicy do HG wymagany tylko w pewnych obszarach pracy sprarki

22 Dane techniczne Liczba cylindrów 4 Znamionowa prdko obrotowa 1450 min-1 przy 50 Hz 1750 min-1 przy 60 Hz/ Smarowanie/ Ilo napełniania olejem niezalena od kierunku obrotu pompa olejowa/ 3,4 l Rodzaj oleju dla R22: FUCHS Reniso SP 46 Rodzaj oleju dla wykona X / np.: R134a, R404A, R407C, R507/: FUCHS Reniso Triton SE 55 Napicie/ Fazy/ Czstotliwo V/ 3/ 50 Hz V/ 3/ 60 Hz Max. dopuszczalne nadcinienie robocze: Strona wysokiego cinienia: 25 bar Strona niskiego cinienia: 19 bar HA 4/310-4 HA 4/385-4 HA 4/465-4 HA 4/555-4 HA 4/650-4 Teoret. wydajno objtociowa 50 Hz /m3/h/ 27,1 33,5 40,5 48,2 56,6 Teoret.. wydajno objtociowa 60 Hz /m3/h/ 32,5 40,2 48,6 57,8 67,9 Max. prd roboczy /A/ Prd rozruchowy /wirnik zablokowany/ /A/ Start YY- / bezporedni 57/75 82/107 82/ / /140 Poziom cinienia akustycznego /dba/, L/ M*) 69/68 69/68 69/68 69/68 69/68 Ciar włcznie z napełnianiem olejem /kg/ HG 4/310-4 HG 4/385-4 HG 4/465-4 HG 4/555-4 HG 4/650-4 Teoret. wydajno objtociowa 50 Hz /m3/h/ 27,1 33,5 40,5 48,2 56,6 Teoret.. wydajno objtociowa 60 Hz /m3/h/ 32,5 40,2 48,6 57,8 67,9 Max. prd roboczy /A/ Prd rozruchowy /wirnik zablokowany/ /A/ Start YY- / bezporedni 50/65 57/75 57/75 82/102 82/102 Poziom cinienia akustycznego /dba/, L/ M/H*) 59/60/60 61/61/60 63/62/61 65/63/61 68/65/62 Ciar włcznie z napełnianiem olejem /kg/ HG 4/310-4S HG 4/385-4S HG 4/465-4S HG 4/555-4S HG 4/650-4S Teoret. wydajno objtociowa 50 Hz /m3/h/ 27,1 33,5 40,5 48,2 56,6 Teoret.. wydajno objtociowa 60 Hz /m3/h/ 32,5 40,2 48,6 57,8 67,9 Max. prd roboczy /A/ Prd rozruchowy /wirnik zablokowany/ /A/ Start YY- / bezporedni 57/75 82/107 82/ / /140 Poziom cinienia akustycznego /dba/, L/ M/H*) 59/60/60 61/61/60 63/62/61 65/63/61 68/65/62 Ciar włcznie z napełnianiem olejem /kg/ *) Warunki pomiarowe: nierefleksyjne pomieszczenie maszynowni, odległo pomiarowa: 1m, eksploatacja sprarki przy znamionowej prdkoci obrotowej 1450 min-1 przy 50 Hz, czynnik chłodniczy: R134a. W przypadku zastosowania innych dopuszczalnych czynników chłodniczych wartoci zwikszaj si o ok. 1 1,5 db/a/. Zakresy stosowania: L niskotemperaturowy, M normalnego chłodzenia H- klimatyzacyjny

23 Przyłcza SV Sscy zawór odcinajcy ø połczenia lutowanego (mm (cal )) DV Tłoczny zawór odcinajcy, ø rurowa połczenia lutowanego (mm (cal )) A Przyłcze Strona ssca, nieodcinany A1 Przyłcze Strona ssca, z moliwoci odcicia SV Sscy zawór odcinajcy ø połczenia lutowanego (mm (cal )) DV Cinieniowy zawór odcinajcy, ø rurowa połczenia lutowanego (mm (cal )) A Przyłcze Strona ssca, nie odcinana A1 Przyłcze Strona ssca, z moliwociaodcicia HA 4/310-4 HA 4/385-4 HA 4/465-4 HA 4/555-4 HA 4/ (1 1/8 ) 28 (1 1/8 ) 35 (1 3/8 ) 35 (1 3/8 ) 35 (1 3/8 ) 22 (7/8 ) 22 (7/8 ) 28 (1 1/8 ) 28 (1 1/8 ) 28 (1 1/8 ) 1/8 NPTF 1/8 NPTF 1/8 NPTF 1/8 NPTF 7/16 NPTF 7/16 UNF 7/16 UNF 7/16 UNF 7/16 UNF 1/4 UNF HG 4/310-4 HG 4/310-4S HG 4/385-4 HG 4/385-4S HG 4/465-4 HG 4/465-4S HG 4/555-4 HG 4/555-4S HG 4/650-4 HG 4/650-4S 28 (1 1/8 ) 28 (1 1/8 ) 35 (1 3/8 ) 35 (1 3/8 ) 42 (1 5/8 ) 22 (7/8 ) 22 (7/8 ) 28 (1 1/8 ) 28 (1 1/8 ) 28 (1 1/8 ) 1/8 NPTF 1/8 NPTF 1/8 NPTF 1/8 NPTF 7/16 NPTF 7/16 UNF 7/16 UNF 7/16 UNF 7/16 UNF 1/4 UNF A2 Przyłcze Strona ssca, nieodcinany /cal/ 1/8 NPTF B Przyłcze Strona cinienia, nieodcinany /cal/ 1/ 8 NPTF B1 Przyłcze Strona cinienia, blokowana /cal/ 7/16 UNF C Przyłcze Wyłcznik bezpieczestwa cinienia oleju OIL /cal/ 7/16 UNF D Przyłcze Wyłcznik bezpieczestwa cinienia oleju LP /cal/ 7/16 UNF D1 Przyłcze Odprowadzanie oleju z oddzielacza oleju /cal/ 1/8 NPTF E Przyłcze Manometr cinienia oleju /Schrader/ /cal/ 7/16 UNF F Korek Spust oleju /sito olejowe/ /mm/ M 22 x 1,5 H Korek Napełnianie oleju /mm/ M 22 x 1,5 J Ogrzewanie miski olejowej /mm/ M 22 x 1,5 K Wziernik --- L Przyłcze Czujnik temperatury tłoczenia /cal/ 1/8 NPTF N Przyłcze Regulator wydajnoci /mm/ M 48 x 1,5 O Przyłcze Regulator poziomu oleju /mm/ 3 x M6 Wymiary

24

25 DEKLARACJA ZGODNOCI CE 96 dla zastosowania sprarek w obrbie Unii Europejskiej /zgodnie z wytyczn dotyczc niskiego napicia EG 73/23/EWG, w wersji 93/68/EWG/ Niniejszym owiadczamy, e sprarki czynnika chłodniczego, wymienione w tym tytule, s zgodne z wytyczn dotyczc niskiego napicia 73/23/EWG, w wersji 93/68/EWG. Zastosowana zharmonizowana norma EN /HD 277 S1/ Celem zamontowania naszego produktu w maszynie naley wzi pod uwag ponisze owiadczenie producenta dotyczce montau. DEKLARACJA PRODUCENTA dotyczca zastosowania sprarek w obrbie Unii Europejskiej /w odniesieniu do wytycznej maszynowej EG 98/37/EG, dodatek II B/ Niniejszym owiadczamy, e sprarki czynnika chłodniczego, wymienione w tym tytule, w dostarczonym przez nas wykonaniu, przeznaczone s do zamontowania w maszynie, która podlega pod wytyczn maszynow 98/37/EG. Zastosowane zharmonizowane normy EN EN 349 EN EN EN Jednake nie jest dopuszczalne uruchamianie naszych produktów, zanim maszyna, w której s one zintegrowane, nie zostanie sprawdzona stosownie do uwzgldnianych przepisów ustawowych i której zgodno nie zostanie powiadczona.