współpracy z organizacjami pozarządowymi, współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw. Zadania gminy zgrupowane w kategorie s

Transkrypt

1 Dr hab. Mieczysław Miazga, profesor WSPA - Samorząd terytorialny i społeczności lokalne (konspekt wykładu - część III) STRUKTURA, ZADANIA I KOMPETENCJE ORGANÓW SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO Znaczenie zakresu zadań jako elementu decydującego o wielkości i kształcie aparatu wykonawczego gminy, powiatu i samorządowego województwa Problemy terminologiczne w literaturze i ustawodawstwie Próba uporządkowania pojęć - Prof. Z. Leoński: Zadania - gdy ustawodawca wskazuje w sposób ogólny na cele, które samorząd ma w swej działalności osiągnąć Sprawy - gdy ustawodawca konkretyzuje te zadania Kompetencje - zespół praw i obowiązków organu, obejmujący formy prawne działania, głównie o charakterze władczym STRUKTURA I KOMPETENCJE SAMORZĄDU GMINNEGO Zasada pomocniczości jako podstawa podziału kompetencji Zadania własne gminy (wg art. 7 ustawy o samorządzie gminnym) dotyczące spraw: ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej, gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego, wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz, lokalnego transportu zbiorowego, ochrony zdrowia, pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych, gminnego budownictwa mieszkaniowego, edukacji publicznej, kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych, targowisk i hal targowych, zieleni gminnej i zadrzewień, cmentarzy gminnych, porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego, utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych, polityki prorodzinnej, w tym zapewnienia kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej, wspierania i upowszechniania idei samorządowej, promocji gminy, 1

2 współpracy z organizacjami pozarządowymi, współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw. Zadania gminy zgrupowane w kategorie spraw: planowania przestrzennego, gospodarki nieruchomościami oraz ochrony środowiska, infrastruktury i urządzeń gminnych oraz zaopatrzenia w energię i gaz, ochrony zdrowia, pomocy społecznej i polityki prorodzinnej, edukacji publicznej i kultury, porządku publicznego i bezpieczeństwa mieszkańców upowszechniania idei samorządowej, współpracy oraz promocji gminy Zadania zlecone z zakresu administracji rządowej na podstawie ustaw na podstawie porozumienia z organami administracji rządowej Rozstrzygnięcia stanowiące o podmiotowości mieszkańców: poprzez wybory za pośrednictwem organów gminy w formie demokracji bezpośredniej (referendum gminne i konsultacje) Sprawy stanowiące przedmiot konsultacji: tworzenie, łączenie, dzielenie i znoszenie gmin oraz ustalenie ich granic nadanie gminie lub miejscowości statusu miasta i ustalanie jego granic ustalenie i zmiana nazwy gminy oraz siedziby ich władz Organy gminy - rada gminy i wójt (burmistrz, prezydent miasta) - wybierani w wyborach bezpośrednich i powszechnych Komisje stałe i doraźne Komisja rewizyjna Sesje rady gminy WÓJT JAKO ORGAN GMINY Wójt nie może łączyć swojej funkcji z: funkcją wójta lub jego zastępcy w innej gminie, członkostwem w organach jednostek samorządu terytorialnego, zatrudnieniem w administracji rządowej, mandatem posła lub senatora. Liczba zastępców wójta - nie większa niż: jeden w gminach do 20 tys. mieszkańców dwóch w gminach do 100 tys. mieszkańców trzech w gminach do 200 tys. mieszkańców czterech w gminach powyżej 200 tys. mieszkańców 2

3 Zadania wójta - zgodnie z art. 30 ust. 2 u.s.g.: przygotowywanie projektów uchwał rady określanie sposobu wykonywania tych uchwał gospodarowanie mieniem komunalnym, wykonywanie budżetu zatrudnianie i zwalnianie kierowników gminnych jednostek organizacyjnych. STRUKTURA I KOMPETENCJE SAMORZĄDU GMINNEGO Urząd gminy jako zaplecze wójta Decyzje z zakresu administracji publicznej Kwestia gmin specjalnych Tworzenie stowarzyszeń, związków i porozumień międzygminnych Prawa wyborcze do rad gminy: czynne i bierne Osoby nie mające biernego prawa wyborczego: karane za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego wobec których wydano prawomocny wyrok warunkowo zawieszający postępowanie karne w sprawie popełnienia przestępstwa umyślnego ściganego z oskarżenia publicznego Obwody głosowania (stały obwód głosowania obejmuje mieszkańców) WYBRANE ZADANIA GMINY - planowanie i zagospodarowanie przestrzenne Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego Rola rady gminy i wójta w kształtowaniu przestrzeni Komisje urbanistyczno-architektoniczne jako organy doradcze Uzgodnienie z wojewodą - w zakresie zgodności z ustaleniami zawartymi w planie wojewódzkim Podmioty opiniujące projekt studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy: starosta powiatowy sąsiednie gminy 3

4 wojewódzki konserwator zabytków właściwe organy wojskowe dyrektor urzędu morskiego organ urzędu górniczego organu administracji geologicznej minister właściwy do spraw zdrowia dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej Wójt (burmistrz, prezydent miasta) jako gospodarz projektu wprowadzający zmiany i przedstawiający projekt studium radzie gminy (wraz z listą uwag nie uwzględnionych) oraz wojewodzie Sporządzanie projektu planu miejscowego - niezbędne analizy, opracowanie prognozy skutków finansowych Uzgodnienia z marszałkiem województwa decyzji w sprawach lokalizacji tzw. inwestycji celu publicznego Uzyskanie zgody na zmianę przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne Wymóg sporządzenia prognozy oddziaływania na środowisko WYBRANE ZADANIA GMINY - pomoc społeczna Wspieranie osób i rodzin w umożliwieniu im życia w warunkach odpowiadających ludzkiej godności jako zadanie gminy Rola rady gminy oraz wójta (burmistrza, prezydenta miasta) w sferze pomocy społecznej Gminna strategia rozwiązywania problemów społecznych i tworzenie gminnego systemu profilaktyki i opieki nad dziećmi i rodziną Możliwość zlecania zadań z zakresu pomocy społecznej: organizacjom pozarządowym, osobom prawnym i jednostkom organizacyjnym działającym na podstawie przepisów o stosunkach państwa i Kościoła katolickiego oraz innych kościołów i związków wyznaniowych WYBRANE ZADANIA GMINY - polityka energetyczna Udział rady gminy w planowaniu i organizacji zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe - na podstawie Prawa energetycznego Kompetencja rady gminy uchwalanie założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię i gaz Kompetencje wójta (burmistrza, prezydenta miasta) - opracowanie projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię i gaz Wymóg opiniowania projektu przez samorząd województwa oraz przez wojewodę Zawartość projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię i gaz: 4

5 propozycje w zakresie rozwoju i modernizacji z uzasadnieniem ekonomicznym, propozycje w zakresie wykorzystania odnawialnych źródeł energii, harmonogram realizacji, przewidywane koszty i źródło finansowania JEDNOSTKI POMOCNICZE W GMINIE Sołectwa w gminach wiejskich Dzielnice i osiedla w miastach Tworzenie przez radę gminy w drodze uchwały - po przeprowadzeniu konsultacji bądź z inicjatywy mieszkańców Zakres działania sołectwa (dzielnicy lub osiedla) określony w statucie przez radę gminy Zebranie wiejskie organem uchwałodawczym w sołectwie Sołtys - organem wykonawczym wspomaganym przez radę sołecką W dzielnicy lub osiedlu organem uchwałodawczym - rada pochodząca z wyborów organem wykonawczym zarząd z przewodniczącym Dwojakie możliwości ukształtowania struktury osiedla: opartej na systemie przedstawicielskim - jak w dzielnicy opartej na demokracji bezpośredniej - jak sołectwie Udział w życiu publicznym sołectwa: reprezentowanie interesów społeczności sołeckiej organizowanie zbiorowej działalności mieszkańców Zadania jednostek pomocniczych: podejmowanie uchwał opiniowanie uczestnictwo w organizowaniu konsultacji występowanie z wnioskami do rady gminnej współpraca z radnymi współpraca z komisjami rady gminnej udział w postępowaniu administracyjnym za zasadach ustalonych dla organizacji społecznych Nieposiadanie osobowości prawnej, ale istotny udział w procesach decyzyjnych Nadzór rady i kontrolowanie przez wójta zgodności działania z obowiązującym prawem. Środki nadzorcze: zawieszenie uchwał zebrania wiejskiego zawieszenie w czynnościach sołtysa i członków rady sołeckiej do czasu wydania decyzji przez radę 5

6 STRUKTURA I KOMPETENCJE SAMORZĄDU POWIATOWEGO Samorząd powiatowy podstawą zasada pomocniczości i nienaruszania samodzielności gminy Powiat - wspólnota samorządowa i odpowiednie terytorium Posiadanie osobowości prawnej Ochrona sądowa samodzielności powiatu Tworzenie, łączenie, dzielenie i znoszenie powiatów - przez Radę Ministrów w drodze rozporządzenia Organy powiatu: rada i zarząd powiatu Rada powiatu organ stanowiący i kontrolny Referendum w powiecie Uchwały rady powiatu i zarządu powiatu Przewodniczący rady jako organizator jej pracy i prowadzący jej obrady Komisja rewizyjna oraz komisje stałe i doraźne Rola radnych powiatu Zadania zarządu powiatu jako organu wykonawczego powiatu : przygotowywanie projektów uchwał rady wykonywanie tych uchwał gospodarowanie mieniem powiatu wykonywanie budżetu powiatu zatrudnianie i zwalnianie kierowników jednostek organizacyjnych powiatu Starosta - organ wykonawczy samorządu powiatu (wybierany przez radę powiatu) przewodniczący zarządu powiatu kierownik starostwa zwierzchnik kierowników jednostek organizacyjnych powiatu oraz służb, inspekcji i straży kierujący bieżącymi sprawami reprezentujący powiat na zewnątrz Niezbędne czynności starosty w tzw. sprawach niecierpiących zwłoki Funkcjonowanie starostwa powiatowego Rola skarbnika i sekretarza powiatu Upoważnienia starosty do wydawania decyzji w jego imieniu - dekoncentracja wewnętrzna 6

7 KOMPETENCJE POWIATU Zadania publiczne powiatu o charakterze ponadgminnym w zakresie: edukacji publicznej (na poziomie średnim), promocji i ochrony zdrowia, pomocy społecznej, polityki prorodzinnej, wspierania osób niepełnosprawnych, transportu zbiorowego i dróg publicznych, kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, kultury fizycznej i turystyki, geodezji, kartografii i katastru, gospodarki nieruchomościami, administracji architektoniczno-budowlanej, gospodarki wodnej, ochrony środowiska i przyrody, rolnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego, porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli, ochrony przeciwpowodziowej, przeciwpożarowej i zapobiegania innym nadzwyczajnym zagrożeniom życia i zdrowia ludzi oraz środowiska, przeciwdziałania bezrobociu oraz aktywizacji lokalnego rynku pracy, ochrony praw konsumenta, utrzymania powiatowych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych, obronności, promocji powiatu, współpracy z organizacjami pozarządowymi. Szczególne znaczenie niektórych zadań (z zakresu administracji architektonicznobudowlanej oraz zwalczania bezrobocia) Samorząd powiatu i powiatowy urząd pracy jako inicjatorzy działań na rzecz aktywizacji bezrobotnych Możliwość zlecenia realizacji zadań z zakresu promocji zatrudnienia i aktywności zawodowej następującym podmiotom: jednostkom samorządu terytorialnego organizacjom pozarządowym statutowo zajmującym się problematyką rynku pracy związkom zawodowym organizacjom pracodawców instytucjom szkoleniowym agencjom zatrudnienia 7

8 Urzędy powiatowe jako aparat wspomagający starostę w wykonywaniu funkcji organu samorządu powiatowego Zwierzchnictwo starosty w odniesieniu do powiatowych służb, inspekcji i straży Koordynujące funkcje starosty w sytuacjach szczególnych Nadzór nad samorządem powiatowym Związki powiatów Zgromadzenie związku organem stanowiącym i kontrolnym Zarząd organem wykonawczym Zadania związku, struktura, zakres i tryb działania określone w statucie Uchwalanie planu finansowego przez zgromadzenie związku Miasta na prawach powiatu (prawa przysługujące miastom, które w dniu 31 grudnia 1998 r. miały więcej niż 100 tys. mieszkańców, a także miastom, które z tym dniem przestały być siedzibami wojewodów) Władze - rada miasta i prezydent miasta 8