[Str , 4 ryc. w tekście] The fossil land snails (Gastropoda) of rock-shelter above Niedostępna Cave in the Ojców region (South Poland)

Transkrypt

1 POLSKA AKADEMIA NAUK Z A K Ł A D Z O O L O G I I S Y S T E M A T Y C Z N E J I D O Ś W I A D C Z A L N E J A C T A Z O O L O G I C A C R A C O V I E N S I A Tom XVIII Kraków, 30. IX Nr 12 Ewa S tw o rz e w ic z Kopalna fauna ślimaków (Gastropoda) ze Schroniska nad Jaskinią Niedostępną w okolicach Ojcowa* [Str , 4 ryc. w tekście] The fossil land snails (Gastropoda) of rock-shelter above Niedostępna Cave in the Ojców region (South Poland) Ископаемая фауна моллюсков (Gastropoda) из убеж ищ а над пещерой Недостемпна в окрестности Ойцова A b str a k t. Praca zawiera analizę fauny ślimaków z czwartorzędowych osadów jednej Z jaskiń okolic Ojcowa ze szczególnym uwzględnieniem dwóch karpackich Clausiliidae: Vestia elata ( R o s s m.) i Iphigena tumida ( R o s s m.). Autorka przedstawia dokładną mapę stanowisk obydwu tych gatunków oraz podaje nowe stanowisko w Bieszczadach dla gatunku Vestia elata ( R o s s m.). Opisywana w niniejszej pracy fauna ślimaków pochodzi z osadów Schroniska nad Jaskinią Niedostępną w Ojcowie. Jaskinia Niedostępna i leżące powyżej niej Schronisko znajdują się w wąwozie Koziarnia, będącym lewostronnym odgałęzieniem Doliny Sąspówki ( K o w a ls k i, 1951). Profil osadów Schroniska ( M a d e y s k a, w druku) przedstawia się następująco: najniższa warstwa (1) jest utworzona z gliny brunatnej lub czerwonej, zawierającej ogładzony gruz wapienny, częściowo zwietrzały chemicznie, i okruchy nacieków wapiennych. Warstwę 2 tworzą osady gliniasto-pylaste z różnorozmiarowym gruzem skalnym. Osady te tworzą również warstwę 3, tu jednak zawierają obok gruzu skalnego pakiety i soczewki czystego lessu. * Praca wykonana w ramach planu resortowego PAN 27 1 Ą cta Z oolog. Crac.

2

3

4

5

6

7

8 308 a Vestia elata (R o s s m.) w poziomie cm, a więc świadczyć to może o stosunkowo niedaw nym okresie ich ustąpienia z Ojcowa lub naw et o praw dopodobieństw ie w ystępow ania współcześnie. Polska Akademia Nauk Zakład Zoologii Systematycznej i Doświadczalnej Kraków, ul. Sławkowska 17 BIBLIOGRAFIA B ą k o w s k i J Mięczaki zebrane na Podolu na stepie Pantalichy i w Toutrach w r Spraw. Kom. fizyogr. Kraków, 15: B ą k o w s k i J., Ł o m n ic k i A. M Mięczaki. Lwów, Wyd. Muzeum Dzieduszyckich we Lwowie, 3: 1 264, 13 tt. G e y e r D Unsere Land- und Susswasser-Mollusken. Stuttgart, 224 pp., I X X X III tt. G r o ssu A. V Mollusca. Fauna Republicii Populare Romine, 3, z. 1. K o w a l s k i K Jaskinie Polski. t. I, Warszawa, 466 pp., 27 tt. K o w a l s k i K., K o z ł o w s k i J. K., K r y s o w s k a M., W ik t o r A Badania osadów Schroniska w Puchaczej Skale w Prądniku Czajowskim, powiat Olkusz. Folia quatern., Kraków, z. 20: 44 pp. K o w a l s k i K., K o z ł o w s k i J. K., K r y s o w s k a - I w a s z k ie w ic z M., P a w l ik o w a B., W ik t o r A Badania osadów schronisk podskalnych w Żytniej Skale (Bębło, pow. Kraków). Folia quatern., Kraków, z. 25: 48 pp., 1 t. K o t u l a B O pionowym rozsiedleniu ślimaków tatrzańskich. Spraw. Kom. fizyogr. Kraków, 18: L o z e k V Klic ceskoslovenskych mekkysu. Bratislava, 437 p p. L o ze k V Zur Verbreitung von Laciniaria turgida und І р higепа tumida im Böhmerwald. Arch. Molluskenk., Frankfurt am Main, 88: L o ze k V Quartärmollusken der Tschechoslowakei. Rozpravy Ustr. Ust. Geol. Praha, z. 31, 510 pp., 15 tt. M a d e y s k a T. (w druku). Litostratygraficzne serie osadów archeologicznych stanowisk jaskiniowych Wyżyny Krakowskiej. Speleologia, Warszawa. U r b a ń s k i J Reliktowe mięczaki ziem polskich i niektórych krajów przyległych. Ochr. Przyr., Kraków, 18: U r b a ń s k i J Krajowe ślimaki i małże. Warszawa, 276 pp. U r b a ń s k i J. (w druku). Mięczaki. W: Ojcowski Park Narodowy. Wyd. ZOP PAN, Kraków. SUMMARY The paper gives the analysis of land snails fauna of the Q uaternary deposits of rock-shelter above Niedostępna Cave (in the Ojców region). B ottom layers of th e deposits presum ably originating from early W ürm contain only a few

9 309 shells and their fragm ents belonging to Helicidae, which could not be identified specificaly. In the layers 4, 5 and 5/6 to ta l of about 40 species of land snails was found. In ecological respect they represent the forests fauna. Two species from Clausiliidae: Vestia elata (R o s s m.) and Iphigena tumida (R o s s m.) typical for the lower m ountains forests and having been not known in Ojców region neither in Q uaternary deposits nor in th e recent findings are p a rticu lary in teresting. In th e paper a m ap of recent and Q u aternary localities o i both species is given (Fig. 2). The m ap also includes a new locality of Vestia elata (R o s s m.) in th e Bieszczady m ountains. Layer num ber 5 containing Vestia elata (R o s s m.) and Iphigena tumida (R o s s m.) m ight had been formed after the postglacial therm ic optim um (Atlantic period). Shells of Iphigena tumida (R o s s m.) vere found as high as at a level of 0 10 cm below the surface of sediments and these of Vestia elata (R o s s m.) a t a level of cm. I t could be therefore assumed th a t the species vanished from this region relatively recently, presum ably as a result of destruction of th e forests. РЕЗЮ МЕ В работе представлено анализ фауны моллюсков из четвертичных отложений убежища над пещерой Недостремпна в окрестностях Ойцова. Наиболее глубокие слои этих отложений, происходящие, по всей вероятности, из раннего вюрма содержат лишь несколько отдельных раковинок, а также неопределённые фрагменты Helicidae. В слоях 4, 5 и 5/6 найдено в сумме около 40 видов сухопутных улиток, которые с экологической точки зрения представляют лесную фауну. На внимание заслуживают два вида из семейства Clausiliidae: Vestia elata (R o s s m.) и Iphigena tumida (R o s s m.), особенно связыванные с высокогорными лесами и из окрестностей Ойцова не были известны, как современные их стации, так и из четвертичных отложений. В работе представлена карта всех современных и четвертичных стационных распределений этих двух видов (рис. 2). На карте учтено новое месторасположения Vestia elata (R o s s m.) в Бещадах. Слой 5, в котором находятся эти виды мог образоваться после термического оптимума атлантического климата. Ввиду того, что в материале, происходящем из убежища над пещерой Недостемпна раковинки Iphigena tumida (R o s s m. ) найдено даже на уровне 0 10см, a Vestia elata (R o s s m.) на уровне см следует предполагать, что эти виды погибли сравнительно недавно, вероятно, в связи с нерациональной хозяйственной деятельностью человека в лесу.

10