Opinia PIIT w sprawie Projektu załoŝeń do ustawy o prawach konsumentów oraz o zmianie Ustawy Kodeks. Strona 1 z 5

Transkrypt

1 Stanowisko Polskiej Izby Informatyki i Telekomunikacji [PIIT] wobec Projektu założeń do ustawy o prawach konsumentów oraz o zmianie Ustawy Kodeks cywilny i innych ustaw ( przygotowanego przez Ministerstwo Sprawiedliwości w związku z implementacją Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie praw konsumentów 2011/83/UE do krajowego porządku prawnego. Niniejsze stanowisko sygnowane jest przez Polską Izbę Informatyki i Telekomunikacji (PIIT), która zrzesza ponad 130 firm z sektora teleinformatyki telekomunikacji i informatyki. Izba istnieje od stycznia 1993 roku, działa na podstawie ustawy o izbach gospodarczych (z dnia 30 maja 1989 roku) i "jest uprawniona do wyrażania opinii i dokonywania ocen wdrażania i funkcjonowania przepisów prawnych dotyczących prowadzenia działalności gospodarczej" oraz "Właściwe organy administracji państwowej udzielają izbom gospodarczym informacji niezbędnych do wykonywania ich zadań statutowych". Na tej podstawie Izba ma prawo lobbować w sprawach gospodarczych istotnych dla sektora informatycznego i telekomunikacyjnego. 1. Na wstępie pragniemy podkreślić, że implementacja Dyrektywy2011/83/UE do polskiego porządku prawnego powinna być poprzedzona już na etapie tworzenia założeń do projektu ustawy bardzo szczegółową analizą wpływu proponowanych rozwiązań na już istniejące modele świadczenia usług i sprzedaży towarów na odległość, poza lokalem przedsiębiorstwa oraz również w lokalu przedsiębiorstwa. Konsultowany projekt założeń do ustawy wpływa na sposób prowadzenia działalności przez wszystkie podmioty zajmujące się e-handlem zarówno dobrami fizycznymi, jak i wirtualnymi oraz świadczące usługi drogą elektroniczną. Regulacja ta będzie zatem miała także istotny wpływ na rynek usług i mediów elektronicznych oraz inne obszary działalności firm, które związane są z nawiązywaniem umów na odległość. W dynamicznie zaplanowanym projekcie implementacji dyrektywy do porządku krajowego należy przeanalizować skutki regulacji dla polskich przedsiębiorców i rozwijających się modeli biznesowych związanych z handlem na odległość, które pomagają w rozwoju innowacyjności różnych sektorów gospodarki. Jak wynika z danych SMB, Kelkoo i Forrester Research, obecnie handel elektroniczny stanowi koło 3,5% handlu detalicznego, a jego wartość rośnie o ponad 20% rocznie. Jednocześnie projektowane rozwiązania powinny uwzględniać zasadę dotyczącą nienaruszania przez projektowane rozwiązania przepisów Prawa Wspólnotowego dotyczących sektorów szczególnych m.in. sektora prywatności i łączności elektronicznej. PIIT jako Izba reprezentująca przedsiębiorców działających na rynku komunikacji elektronicznej jest również zainteresowana prawidłową implementacją przepisów dyrektywy, które zgodnie z pkt. 11 preambuły dyrektywy nie powinny naruszać przepisów Unii dotyczących sektorów szczególnych, między innymi sektora łączności elektronicznej. Brak konkretnych uregulowań w tym zakresie w nowej ustawie może doprowadzić do dualizmu prawnego, którego efektem będzie niepewność dla podmiotów prowadzących działalność na ww. rynkach. 2. Celem Dyrektywy 2011/83/UE jest uproszczenie i aktualizacja mających obecnie zastosowanie przepisów oraz wyeliminowanie niespójności oraz usunięcie niepożądanych luk w prawie. Ten nadrzędny cel określony już na poziomie preambuły do Dyrektywy powinien przenikać wszystkie proponowane na gruncie założeń oraz następnie projektu ustawy rozwiązania legislacyjne. Koncepcja transpozycji Dyrektywy o prawach konsumentów zaprezentowana w Projekcie założeń do projektu ustawy o prawach Strona 1 z 5

2 konsumentów oraz o zmianie ustawy Kodeks cywilny i innych ustaw z dnia 25 lutego 2013 r., co do samego założenia ujednolicenia i doprecyzowania przepisów dotyczących umów konsumenckich (w tym na poziomie trans granicznym) należy ocenić pozytywnie, szczególnie z uwagi na zwiększające się zapotrzebowanie na towary i usługi dostępne na rynku międzynarodowym. Ujednolicenie regulacji unijnych i ochrona konsumentów wpłynąć może pozytywnie na kwestie zaufania wobec transakcji dokonywanych na odległość jednak zbyt daleko idące restrykcje, a w szczególności wprowadzenie wymogu pisemnej zgody, może całkowicie zablokować nie tylko dalszy rozwój, ale też działanie istotnych mechanizmów biznesowych powszechnie stosowanych przez coraz więcej sektorów polskiej gospodarki. W związku z powyższym konieczne jest, aby uwzględniać te postanowienia dyrektywy, które muszą zostać wdrożone jak i te opcjonalne oraz te rozwiązania, które przyczynią się do uproszczenia funkcjonujących procesów lub przynajmniej ich nie skomplikują. 3. Jednocześnie nie można zgodzić się z bardzo ogólnym podejściem projektodawcy założeń do kwestii harmonizacji zupełnej. Z treści brzmienia art. 4 dyrektywy wynika według projektodawcy obowiązek ścisłego korespondowania proponowanych rozwiązań z regulacjami wynikającymi z dyrektywy. Według projektodawcy oznacza to, że nie ma konieczności bliższej prezentacji tych rozwiązań. Według Izby implementacja przepisów dyrektywy do polskiego porządku prawnego będzie wymagała dużego wysiłku i nie będzie polegała na de facto przepisaniu dyrektywy, ale na uważnej, szczegółowej analizie konsekwencji, jakie może wywołać nowa ustawa i czy w praktyce wprowadzenie wszystkich rozwiązań na wszystkich rynkach jest możliwe. Przepisy dyrektywy w wielu miejscach posługują się bardzo ogólnym językiem i to właśnie od krajowego projektodawcy zależy, jaki będzie właściwy kształt regulacji, które przewiduje dyrektywa. 4. Pragniemy zwrócić uwagę na konieczność uważnej analizy nowych definicji i postanowień preambuły Dyrektywy konsumenckiej, w szczególności pkt. 11, 19, 23, 36. Zgodnie z sygnalizowanym zagadnieniem konieczności eliminacji ewentualnych naruszeń wskazanych w pkt. 11 preambuły dyrektywy przepisów, wnosimy o analizę tego zagadnienia. Z jednej strony w projekcie założeń wskazano, że nowa regulacja uporządkuje zagadnienia dotyczące sprzedaży na odległość oraz poza lokalem przedsiębiorstwa, z drugiej zaś nie wskazano, jaka będzie relacja projektowanej ustawy do obowiązujących przepisów we wskazanych w pkt. 11 sektorach. 5. Na poziomie krajowym, szczególnie pożądaną zmianę stanowi natomiast ujednolicenia przepisów dotyczących odpowiedzialności z tytułu niewłaściwej jakości świadczenia przy umowie sprzedaży i włączenie regulacji odnoszących się do sprzedaży całościowo do Kodeksu cywilnego, bowiem funkcjonujący dotychczas dualizm był źródłem wielu praktycznych problemów interpretacyjnych. 6. Odnosząc się zaś generalnie do projektowanych regulacji, należy na wstępie zwrócić uwagę, że przyjęty na poziomie unijnym paradygmat ochrony konsumenta poprzez mnożenie wymagań co do przekazywania informacji, opiera się na modelu konsumenta, który działa w sposób świadomy i weryfikuje warunki danej oferty. Pomija się jednak przy tym zjawisko, które obserwowane jest przy obsłudze konsumentów, polegające na świadomym (celowym) odstępowaniu przez konsumentów od rozeznania warunków i skutków dokonywanej czynności. 7. Należy przy tym pamiętać, że informacje objęte projektowanym katalogiem, dotychczas były i są dla konsumentów dostępne, a wręcz w dużej mierze stanowią po prostu powtórzenie postanowień umów stosowanych z konsumentami. Zachodzi natomiast znaczne ryzyko, że poszerzanie katalogu informacji, z którymi konsument będzie miał się zapoznać przy zawarciu umowy, w tym w postaci dodatkowych dokumentów, nie tylko nie spowoduje że z tymi informacjami zapoznają się konsumenci, którzy dotychczas tego z własnej woli nie czynili, ale dodatkowo zniechęci konsumentów do zapoznawanie się z nimi w ogóle. Strona 2 z 5

3 8. Projektowany model rozszerzonych obowiązków informacyjnych w rzeczywistości prowadzi głównie do większego sformalizowania czynności i obciążenia przedsiębiorców dodatkowymi kosztami i odpowiedzialnością, nie realizując przy tym założonego celu, ponieważ podane w dodatkowej formie informacje w żaden sposób nie przyczynią się do ochrony konsumenta, jeśli konsument ich nie przeczyta. 9. Istotne jest również dokonanie przeglądu zagadnień dotyczących form trwałego nośnika, o których mowa w pkt. 23 preambuły dyrektywy. W preambule dyrektywy zostały zasygnalizowane zagadnienia poruszone powyżej związane z postulatem uproszczenia i aktualizacji mających obecnie zastosowanie przepisów oraz wyeliminowania niespójności oraz usunięcie niepożądanych luk w prawie a także nowe zagadnienia, które mogą wpłynąć na kształt oraz zakres projektowanej regulacji tj.: zgodnie z pkt 36 preambuły w przypadku umów zawieranych na odległość wymogi informacyjne powinny zostać dostosowane, aby uwzględnić ograniczenia techniczne niektórych nośników, takie jak ograniczenia związane z liczbą znaków na ekranie niektórych telefonów komórkowych lub ograniczenia czasowe dotyczące reklam telewizyjnych. W takich przypadkach przedsiębiorca powinien spełnić minimalne wymogi informacyjne i odesłać konsumenta do innego źródła informacji, na przykład podając bezpłatny numer telefonu lub hiperłącze do strony internetowej przedsiębiorcy, na której stosowne informacje są bezpośrednio udostępnione i łatwo dostępne. Projektodawca powinien zatem zaproponować w założeniach sposób wdrożenia wskazywanych rozwiązań z uwagi, na fakt, że służą one uproszczeniu obecnie stosowanych procedur oraz mogą w znaczący sposób zmniejszyć koszty obowiązków informacyjnych. 10. Należy także zwrócić uwagę na uregulowania przedkontraktowe obowiązków informacyjnych dla umów zawieranych w okolicznościach typowych (w sklepie). Projektodawca w zakresie opisu regulacji wynikającej z art. 5 Dyrektywy konsumenckiej nie przedstawił, w jaki sposób dokona implementacji tego przepisu do prawa polskiego. Projektodawca nie wyjaśnił, w szczególności w zakresie formy udzielenia informacji w jaki sposób przedsiębiorca w jasny i zrozumiały sposób udziela konsumentowi następujących informacji, jeżeli nie wynikają one już z okoliczności. Konieczne jest zatem wyjaśnienie dotyczące jasności i zrozumiałości, a także przypadków kiedy już z okoliczności wynika przekazanie konsumentowi wskazanych informacji. Projekt założeń nie precyzuje również ułatwień informacyjnych, jakie zostaną wprowadzone w przypadku treści cyfrowych. 11. Ponadto, rygorystyczność obowiązków informacyjnych w odniesieniu do niektórych rodzajów stosunków tj. sprzedaż telefoniczna czy internetowa może doprowadzić do zaniku tych form z uwagi właśnie na trudności w zapewnieniu informacji w wymaganej formie, która jest nieodpowiednia dla charakteru tych czynności. Taka sytuacja jest niebezpieczna dla każdego podmiotu zajmującego się e-handlem oraz świadczącego usługi drogą elektroniczną i nałożone ograniczenia na stosowane modele biznesowe stoją w kontrze wobec idei wspierania innowacyjności i rozwoju gospodarczego poprzez cyfryzację różnych sfer gospodarczych. Wymóg potwierdzenia oferty ze strony firmy i pisemnej zgody klienta uderzyć może szczególnie w małe przedsiębiorstwa, dla których modele biznesowe umożliwiające prowadzenia handlu na odległość bez konieczności dodatkowej pisemnej korespondencji, są kluczowym warunkiem do prowadzenia biznesu. W związku ze znacznym wzrostem obowiązków informacyjnych dla umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa i na odległość istotne wydaje się dokładne przeanalizowanie możliwości dostarczania konsumentom wymaganych informacji w innych formach niż wymienione w szczególności w pkt. 23 preambuły dyrektywy. Konieczne jest zatem stworzenie szerszej listy trwałych nośników aniżeli wyłącznie te wskazanych w tym przepisie. Przykładowo warto wskazać chociażby na indywidualne konta użytkowników wirtualnych biurach obsługi abonentów. Wydaje się, że rozwiązaniem o wiele wygodniejszym i bardziej przyjaznym środowisku niż papier, USB oraz CD może się okazać udostępnianie zindywidualizowanych informacji zgodnie z dyspozycjąklienta właśnie w takiej formie lub w formie indywidualnego adresu URL, który umożliwi dostęp do Strona 3 z 5

4 zindywidualizowanych dokumentów w sposób przyjazny dla klientów. Sposobów dostarczenia informacji jest więcej i należy je naszym zdaniem wymienić obok form wskazanych w dyrektywie, które dopuszcza również inne trwałe nośniki poza wymienionymi w przepisie. 12. Bardzo krytycznie należy przy tym odnieść się do wydłużenia terminu na odstąpienie od umowy w przypadku braku określonej informacji aż do 12 miesięcy!. Taka praktyka bezpośrednio bowiem rzutuje na pewność stosunku prawnego oraz kłóci się z założeniem, że konsument powinien świadomie wstępować w dany stosunek. W konsekwencji ochrona konsumenta staje się bowiem na tyle daleko idąca, że prowadzi do nierównowagi przechylając w sposób nieuzasadniony szalę na rzecz konsumenta, który dysponuje możliwością uznania za nie byłą nawet umowy, która była już realizowana przez wiele miesięcy, nie tyle z powodu wadliwości wykonania jej przedmiotu, a tylko z powodu nawet nieznacznych uchybień formalnych przed jej zawarciem. 13. Mając natomiast na uwadze fakt, iż Dyrektywa przyjmuje co do zasady zupełną harmonizację prawa krajowego i rozwiązania przyjęte na poziomie unijnym podlegają obowiązkowi ich prostej transpozycji, przy projektowaniu konkretnych przepisów należy jedynie uwzględnić, że przepisy Dyrektywy stanowią regulację na bardzo dużym stopniu szczegółowości, a wręcz kazuistyki, która z istoty swej może stanowić źródło problemów praktycznych co do zdarzeń nieobjętych regulacją. W związku ze stwierdzeniem, że przepisy ustawy transponujące dyrektywę muszą, więc co do zasady, tj. z wyjątkiem tych kwestii, co, do których dyrektywa wprowadza opcje regulacyjne (vide pkt 2 poniżej) ściśle korespondować z rozwiązaniami przyjętymi w dyrektywie, w związku z czym nie zachodzi potrzeba ich bliższej prezentacji, pragniemy podkreślić, że właśnie z tego względu, że dyrektywa zakłada pełną harmonizację, konieczne wydaje się szczegółowe omówienie sposobu (wraz z uzasadnieniem) w jaki polski ustawodawca zamierza implementować rozwiązania określone w dyrektywie. 14. Odnosząc się natomiast do kwestii objętych marginesem swobody regulacyjnej na poziomie krajowym, proponowane rozwiązania należy ocenić negatywnie co do przyjęcia obowiązku potwierdzenia czynności dokonanej na odległość za pośrednictwem telefonu, w ten sposób, że czynności ta będzie wiążąca dla konsumenta dopiero po przyjęciu i podpisaniu oferty na piśmie. Przyjęcie takiego założenia całkowicie bowiem wypacza sens dokonywania czynności przez telefon i w rezultacie uniemożliwia korzystanie z prawa do dokonania czynności w szybszej i prostszej formie - ustnej, również dla konsumenta. Należy przy tym podkreślić, że art. 8 ust. 6 dyrektywy nie nakłada na państwo członkowskie obowiązku wprowadzenia takiej regulacji i dotychczas przepisów takich w prawie polskim nie było. Nie można też w tym zakresie zgodzić się z argumentacją przedstawioną w odpowiedzi na uwagi KPRM w piśmie z r. znak: DPrC-II-413/2/12. Nałożenie na konsumenta obowiązku przysłania zgody na ofertę telefoniczną lub odesłania do przedsiębiorcy podpisanej oferty (przesłanej wcześniej przez przedsiębiorcę) będzie stanowiło duże obciążenie dla konsumenta i w efekcie zniechęci go do takiej formy zawierania umowy. I nie chodzi tu o koszt znaczka pocztowego, ale o konieczność pójścia do placówki pocztowej i stania w kolejce po zakup tegoż znaczka. Argumentem za wprowadzeniem tej regulacji nie może być też stwierdzenie, iż jest duża ilość nadużyć, do których dochodzi na tle umów zawieranych w taki sposób (telefonicznie). Nie można konsumenta i przedsiębiorcy karać za nadużycia innych. Od walki z przedsiębiorcami naruszającymi zbiorowe interesy konsumentów jest UOKiK. 15. W odniesieniu do opcji regulacyjnych, projekt założeń nie zawiera żadnej analizy pozostawienia obowiązującego uregulowania. Naszym zdaniem wybór określonej kwoty poniżej 50 euro powinien zostać uzasadniony. 16. Projekt nie zawiera uzasadnienia rozszerzenia regulacji na zmiany umowy (art. 8 ust. 6 Dyrektywy). 17. Należy zauważyć, iż implementacja dyrektywy do porządku prawnego państw członkowskich powinna nastąpić (wraz z publikacją) do 13 grudnia 2013 r., a wejście w Strona 4 z 5

5 życie przepisów implementujący powinno nastąpić z dniem 13 czerwca 2014 r. Dotrzymanie tych terminów przez Ministerstwo pozwoliłoby na półroczne przygotowanie się przedsiębiorców oraz zapoznanie konsumentów z nowym reżimem prawnym. PIIT zwraca się o jak najszybsze przygotowanie i udostępnienie do konsultacji społecznych projektu ustawy. Reasumując, wnosimy o szczegółową analizę naszych uwag, w szczególności w zakresie wpływu projektowanych regulacji na sektory wymienione w pkt 11 preambuły dyrektywy oraz w zakresie wpływu projektowanej regulacji na specyficzne sektory, w których dochodzi do obrotu treściami cyfrowymi, która pozwoli przygotować projekt ustawy przyjaźnie wpisującej się nie tylko w ochronę konsumentów ale i w działalność gospodarczą przedsiębiorców. Jednocześnie z punktu widzenia przedsiębiorców funkcjonujących w branżach nowych technologii bardzo istotne jest tworzenie przepisów umożliwiających w jak największym stopniu przechodzenie z korespondencji papierowej na korespondencję na innych trwałych nośnikach. Strona 5 z 5