INSTRUKCJA do ćwiczenia

Transkrypt

1 Politechnika Wrocławska Instytut Inżynierii Lądowej Zakład Infrastruktury Transportu Szynowego METODY KOMPUTEROWE W DROGACH KOLEJOWYCH Ćwiczenia laboratoryjne dla studentów specjalności ITS INSTRUKCJA do ćwiczenia QP System ekspercki oceny jakości robót podtorzowych WROCŁAW 2008

2 1. Informacje ogólne System QP jest prototypowym systemem doradczym, opracowanym w 1996 r. w ramach tematu CNTK nr 6910/22 pt. "Opracowanie prototypowo-użytkowego systemu wspomagającego ocenę jakości robót podtorzowych". Autorem systemu jest Eugeniusz Skrzyński. System: - ujednolica sposób oceny jakości prac, - kwantyfikuje jakość prac, nadając im ocenę wyróżniającą, dobrą, niska lub złą, - podaje zalecenia dla komisji odbioru prac. System może być stosowany przy odbiorach końcowych jako narzędzie doradcze przez jednostki zlecające i odbierające prace podtorzowe. Może służyć do porównywania jakości robót na poszczególnych obiektach lub robót wykonywanych przez różnych wykonawców. Stwarza też możliwości gromadzenia danych z przeprowadzonych odbiorów. Zadaniem studenta w ramach ćwiczenia jest dokonanie przy pomocy programu QP oceny jakości robót podtorzowych dla danych określonych w protokole odbioru robót, który należy pobrać od prowadzącego na początku zajęć zarówno w wersji papierowej jak i elektronicznej (w postaci pliku). Protokoły zwierają dane częściowo fikcyjne - dostosowane do celów dydaktycznych. Wyniki oceny wraz ze zmienionymi danymi należy zapisać w postaci plików na twardym dysku, które po wyjściu z programu QP należy przegrać na dyskietkę i oddać prowadzącemu zajęcia przed ich zakończeniem. 2. Praca z programem Przed rozpoczęciem pracy z programem QP należy wgrać do podkatalogu: C:\Labkol\Qp\Dane plik protokołu o nazwie "prot_odb.qp" pobrany od prowadzącego zajęcia. W celu uruchomienia programu QP, z pulpitu środowiska Windows otwieramy folder "Koleje", a następnie wybieramy ikonę programu "QP". Po uruchomieniu programu na ekranie ukazuje się okno zawierające jego stronę tytułową. UWAGA: Program QP został opracowany dla systemu operacyjnego DOS, dlatego do komunikowania się z programem musimy używać wyłącznie klawiatury (myszka jest nieaktywna). Po kilku sekundach program przechodzi do wyglądu pokazanego na rys.1. W górnym oknie umieszczona jest nazwa programu. W lewym oknie w środku ekranu prezentowane jest menu główne programu zawierające sześć komend. Pierwsza z nich umożliwia wprowadzenie danych, druga - prezentację wyników oceny, trzecia - edycję już wprowadzonych danych, czwarta - wyświetlenie pomocniczego opisu działania programu, piąta - zmianę ustawień programu, a ostatnia szósta - wyjście z programu. Przechodzenia pomiędzy komendami menu głównego dokonujemy przy użyciu klawiszy " " albo " ", natomiast wyboru podświetlonej komendy poprzez naciśnięcie klawisza "Enter". W prawym oknie w środku ekranu program podaje pewne pomocnicze informacje, takie jak ścieżkę dostępu do podkatalogu z danymi, nazwę i wykonawcę robót oraz personalia osoby wprowadzającej dane (na razie niewypełnione) oraz aktualną datę. W dolnej linijce ekranu umieszczone są podpowiedzi znaczenia klawiszy (klawisz "Enter" umożliwia wybranie podświetlonej komendy, klawisz "Tab" - przechodzenie pomiędzy oknem lewym a prawym, natomiast klawisz "Esc" - zakończenie pracy z programem). 2

3 Rys Wprowadzanie danych Dane niezbędne do oceny robót przy użyciu systemu QP wynikają z zakresu wyrywkowej kontroli jakości robót dla odbioru końcowego według załącznika 18 "Instrukcji o utrzymania podtorza kolejowego D-4" (poprzednia wersja obecnie obowiazujących przepisów "Id-3") i obejmują wyniki z badań szczegółowych przeprowadzanych w ramach odbioru końcowego podtorza zgodnie z zatwierdzonymi "Warunkami odbioru prac modernizacyjnych obiektów i urządzeń na linii kolejowej E- 20". Wielkości sprawdzane oraz liczby i sposoby sprawdzeń podano w cz. 2 tych warunków, a mianowicie w "Wynikach sprawdzeń robót podtorzowych". Dane do oceny dzielą się na: - parametry oceniane - wszystkie parametry, dla których znane są dopuszczalne odchyłki, - parametry sprawdzane - do parametrów tych zalicza się parametry niemierzalne i trudno mierzalne, takie jak: - jakość materiału warstwy ochronnej, - jakość materiału wzmocnienia ławy torowiska, - prawidłowość uszczelnienia dna studzienek, - poprawność osadzenia drenów w ścianie studzienki, - wyniki dokonanych już odbiorów częściowych, - uprzątnięcie terenu budowy. Wyniki sprawdzeń parametrów ocenianych wprowadza się w postaci liczb, natomiast oceny parametrów sprawdzanych (ocena pozytywna lub negatywna) ustala komisja odbioru na podstawie oceny wizualnej robót, przedstawionych atestów materiałów, zgodności wykonania robót z projektem, itp. Ze względu na dużą ilość danych niezbędną do przeprowadzenia przez program QP pełnej oceny jakości robót podtorzowych, w naszym ćwiczeniu nie będziemy wykonywać procedury wprowadzenia wszystkich danych z papierowego protokołu odbioru (pobranego od prowadzącego na początku zajęć) gdyż najprawdopodobniej zajęłoby to cały czas przeznaczony na realizację ćwiczenia. Zamiast tego, korzystając z możliwości edycyjnych programu, dokonamy wprowadzenia jedynie drobnych poprawek w elektronicznej wersji protokołu (wyszczególnionych kolorem czerwonym 3

4 w jego wersji papierowej). Wcześniej jednak przećwiczmy procedurę jedynie rozpoczęcia wprowadzania nowych danych. W tym celu z menu głównego programu wybieramy komendę "Dane". Program automatycznie przechodzi do prawego okna, gdzie w polu zatytułowanym "NAZWA ROBOT:" wyświetlona zostaje rubryka "nowe" - umożliwiająca wprowadzenie zupełnie nowych danych z klawiatury, a poniżej nazwy wprowadzonych już zestawów danych - dostępnych z twardego dysku z podkatalogu "Dane". Wyboru sposobu wprowadzania danych dokonujemy klawiszami " " albo " " (aktualnie wybrana rubryka jest przez program odznaczana symbolem " " pokazywanym z lewej jej strony), natomiast zatwierdzenia poprzez naciśnięcie klawisza "Enter". W celu rozpoczęcia procedury wprowadzania nowych danych wybieramy komendę "nowe". Po jej wybraniu program otwiera pustą rubrykę i prosi o określenie nazwy robót (maksymalnie 40 znaków) dla wprowadzanych przez nas danych. Wprowadźmy z klawiatury następującą nazwę: linia 132 km Po naciśnięci klawisza "Enter" program w analogiczny sposób prosi o podanie wykonawcy robót (wprowadźmy z klawiatury: PRK Wroclaw), personaliów osoby wprowadzającej dane (podajmy swoje imię i nazwisko) oraz daty sporządzenia protokołu (potwierdźmy aktualną datę). Po wprowadzeniu tych danych program automatycznie przechodzi do wyglądu ekranu przedstawionego na rys.2. Rys.2 Ekran ten zawiera osiem analizowanych w programie QP elementów prac z komentarzem o stanie ich zapełnienia danymi ("Brak" albo "Wprowadzone"). Wybranie któregokolwiek z elementów powoduje przejście do kilku kolejnych ekranów odpowiadających parametrom danego elementu (sprawdź!). Wprowadzanie danych polega na wypełnieniu wierszy i kolumn tablic prezentowanych na ekranach, odpowiadających kolejnym parametrom (na rys.3 przedstawiono jeden z takich ekranów, z już wprowadzonymi danymi). My jednak nie wprowadzajmy w tym momencie żadnych danych, a wybierając klawisz "Esc" powróćmy do wyglądu ekranu z rys.2 i przerwijmy procedurę wprowadzania nowych danych na tym etapie. 4

5 Rys.3 W celu powrotu do menu głównego wybieramy klawisz "Esc". Program sygnałem dźwiękowym oraz wyświetlonym w dolnej linijce ekranu komentarzem: Dane niewystarczające do oceny prac. Zapisać (t/n)? informuje nas, że nie zakończyliśmy procedury wprowadzania danych. Zapiszmy w postaci pliku przynajmniej te informacje, które już określiliśmy (nazwę robót, wykonawcę, swoje imię i nazwisko oraz datę). W tym celu naciskamy klawisz "T". Program podaje komunikat: Dane zapisano. Nacisnij dowolny klawisz Dane zostają zapisane w podkatalogu: C:\Labkol\Qp\Dane w postaci pliku z rozszerzeniem "qp" i nazwie składającej się z ciągu sześciu dowolnych wygenerowanych przez program liter. Naciskając dowolny klawisz powracamy do menu głównego programu. Na zakończenie omawiania procedury wprowadzania nowych danych zapoznajmy się z pewnymi ogólnymi informacjami dotyczącymi tego etapu pracy z programem, które mogą się przydać w etapie następnym (edycji danych). Przy wpisywaniu danych należy zwrócić uwagę na: - podawanie nachyleń w postaci liczby zamiast ilorazu 1:n (np zamiast 1:1.5), - podanie wszystkich danych (wymagań i wyników pomiarów) dla rozpatrywanego parametru, gdyż dane niekompletne zostaną wprawdzie zapisane, jednak parametr - a w efekcie również element - nie zostanie oceniony; wpisywanie lokalizacji sprawdzeń nie jest natomiast konieczne, - wypełnienie właściwych tablic w przypadku określania: - szerokości torowiska (mniejsza lub równa 20 m albo większa niż 20 m), - równości skarp (umocniona albo nie) - rzędnych i równości dna rowu (umocnione albo nie), - równości skarp rowu (obudowane albo nie), - jakość korytek (tylko w przypadku dna rowu umocnionego i skarpy rowu obudowanej). 5

6 W przypadku nadmiaru danych (np. wypełnienia tablicy dla skarpy umocnionej oraz nieumocnionej) w ocenie zostaje uwzględniony tylko jeden zestaw danych, o czym program informuje przy prezentacji wyników oceny. 2.2 Edycja danych Zanim rozpoczniemy edytowanie danych protokołu odbioru pobranego od prowadzącego na początku zajęć musimy go wczytać do programu z twardego dysku. W tym celu z menu głównego programu wybieramy komendę "Dane". Na prezentowanej przez program w prawym oknie liście (pod rubryką "NAZWA ROBOT:") odszukujemy nazwę robót zgodną z podaną na papierowym protokole i zatwierdzamy wybór klawiszem "Enter". Program podaje komunikat: Dane wprowadzono. Nacisnij dowolny klawisz Naciskając dowolny klawisz powracamy do menu głównego programu, po czym z menu głównego programu wybieramy komendę "Zmiany". Program przechodzi do widoku ekranu analogicznego jak na rys.2. Wybierając kolejno osiem analizowanych przez program QP elementów prac przechodzimy przez ekrany odpowiadające poszczególnym parametrom i dokonujemy zmian odpowiednich wartości i ustawień w tablicach danych (zaznaczonych w papierowej wersji protokołu kolorem czerwonym). Przejścia do następnych w kolejności pól danych w tablicach dokonujemy poprzez naciśnięcie klawisza "Enter". Przejścia do sąsiednich pól danych tablic możemy również dokonać klawiszami " ", " ", " ", " ". Zmienione wartości liczbowe parametrów wprowadzamy z klawiatury nadpisując wartości poprzednie. Zmianę oceny parametru sprawdzanego (pozytywna, negatywna albo brak oceny) wprowadzamy wybierając odpowiednio klawisze "P", "N" albo "U". UWAGA: Pewne tablice danych należy pozostawić puste, na przykład jeśli szerokość torowiska jest mniejsza lub równa 20 m - tablica danych dla elementu: "TOROWISKO" i parametru: "szerokość (>20 m)" pozostaje niewypełniona, analogicznie tablica danych dla elementu: "SKARPA" i parametru: "rown. skarpy umocn." - jeśli skarpa jest nieumocniona oraz tablice danych dla elementu: "ROW ODWADNIAJACY" i parametrów: "rzedna dna umocn.", "rownosc dna umocn.", "rownosc skarpy obudow." i "jakosc korytek" - jeśli dno rowu nie jest umocnione, a jego skarpa nieobudowana. Naciśnięcie klawisza "Enter" przy podświetlonym ostatnim polu danych danej tablicy (w jej prawym dolnym rogu) albo jedynym polu danych dla danego parametru (np. jakość korytek) powoduje przejście do ekranu następnego parametru. Jeżeli jednak w takiej sytuacji program podaje sygnał dźwiękowy i nie przechodzi do ekranu następnego parametru - oznacza to, że przeglądnięto już wszystkie ekrany parametrów dla danego elementu i należy naciskając przycisk "Esc" powrócić do ekranu wyboru elementów, po czym wybrać element następny. Podczas przeglądania ekranów parametrów, klawiszem "F1" można wywołać okno pomocy z opisem funkcji klawiszy (sprawdź!), natomiast klawiszem "F2" - okno objaśniające wartości odchyłek decydujących o przyznaniu oceny (wyróżniająca, dobra, niska albo zła) oraz sposób sprawdzania danego parametru (dobór lokalizacji, metody i sprzętu pomiarowego). Właśnie ta druga możliwość jest bardzo cenna. W ramach realizowanego przez nas ćwiczenia, po każdym dokonaniu zmiany danych wybierzmy klawisz "F2" i zapoznajmy się z dopuszczalnymi odchyłkami i sposobem sprawdzenia danego parametru. Zwróćmy uwagę na to, że w przypadku niektórych parametrów odchyłki są określone w sposób bezwzględny (w tych samych 6

7 jednostkach co mierzona wielkość), zaś w przypadku innych - w sposób względny (jako pewien procent mierzonej wielkości). Ponadto, zapoznając się ze sposobem sprawdzania danego parametru, skontrolujmy poprawność doboru lokalizacji zastosowaną podczas odbioru. Zwróćmy również uwagę na to, że dane powodujące zakwalifikowanie danego pomiaru do oceny niskiej są sygnalizowane pojawieniem się symbolu "ű" z prawej strony tabeli (rys.3), natomiast powodujące zakwalifikowanie do oceny złej - pojawieniem się dwóch takich symboli. Pozwala to łatwo stwierdzić, które z danych powodują obniżenie oceny jakości. Wartości odchyłek decydujących o przyznaniu oceny zostały przyjęte według "Warunków odbioru prac modernizacyjnych obiektów i urządzeń na linii kolejowej E-20" (wymagania te nieco różnią się od wymagań podanych w "Instrukcji o utrzymaniu podtorza kolejowego D-4"). Po przeprowadzeniu procedury wprowadzania poprawek do wszystkich wymagających tego elementów, powracamy do menu głównego naciskając klawisz "Esc". Program wyświetlając komunikat: Zmiany zapisano. Nacisnij dowolny klawisz informuje nas o wprowadzeniu poprawek do elektronicznej wersji protokołu odbioru. Naciskając dowolny klawisz powracamy do menu głównego programu. 2.3 Uzyskanie wyników oceny W celu uzyskania wyników oceny wybieramy z menu głównego komendę "Wyniki", ekran monitora przechodzi do wyglądu przedstawionego na rys.4. Wyniki przeprowadzonej przez program oceny wyświetlane są na dwóch ekranach. Na pierwszym przedstawiane jest zestawienie ocen przyznanych poszczególnym ośmiu elementom prac oraz ogólna ocena całości robót. Ocena ta jest wynikiem odpowiedniego agregowania ocen cząstkowych, tj. ocen poszczególnych sprawdzeń, ocen parametrów i ocen elementów robót. Analiza danych jest więc wielostopniowa i polega na ocenie poszczególnych sprawdzeń, ocenie parametrów (grup sprawdzeń), ocenie elementów robót (grup parametrów), ocenie całości robót (grup elementów). Drugi ekran, przedstawiony na rys.5, zawiera zalecenia dla komisji odbioru, uzasadnienie wyników oceny oraz uwagi dotyczące wyboru zestawu danych przyjętych do oceny. Przejścia pomiędzy ekranami wyników oceny dokonujemy wybierając komendę "Następny ekran" z menu dolnego. Wyniki i dane można wydrukować. Dane z ocenami niskimi i złymi oznaczane są w wydrukach symbolami odpowiednio "ű" i "űű". 7

8 Rys.4 Rys Wydruk wyników oceny Program QP wykorzystywany w ćwiczeniu został tak przekonfigurowany, że wydruki z programu zamiast na drukarkę są kierowane do pliku "Wyniki.txt" znajdującego się w: C:\Labkol\Qp\Dane. Nowe dane wysyłane na drukarkę nadpisują poprzednią zawartość tego pliku. W ramach realizowanego przez nas ćwiczenia dokonajmy wydruku wyników oceny prac podtorzowych na podstawie zmodyfikowanego przez nas protokołu odbioru. W tym celu z menu dolnego ekranu prezentującego wyniki oceny wybieramy komendę "Druk wyników". Dane takie jak nazwa i wykonawca robót, imię i nazwisko osoby wprowadzającej dane oraz data wykonania oceny zostaną umieszczone w wydruku automatycznie. W celu powrotu do menu głównego programu, z menu dolnego ekranu wybieramy komendę "System". 8

9 2.5 Wyjście z programu W celu opuszczenia programu QP wybieramy z menu głównego komendę "Koniec". Program wyświetlając komunikat: Chcesz zakonczyc prace (t/n)? prosi o potwierdzenie wyjścia z programu. Naciskając klawisz "T" powracamy do środowiska Windows. 3. Zakończenie ćwiczenia Po opuszczeniu programu QP należy odszukać na twardym dysku (C:\Labkol\Qp\Dane) wszystkie pliki utworzone lub zmodyfikowane przez program podczas realizacji naszego ćwiczenia (do ich wyłowienia spośród innych plików najlepiej posłużyć się datą i godziną utworzenia pliku), przegrać je na dyskietkę i wraz z protokołem odbioru oddać prowadzącemu zajęcia. Niniejszą instrukcję opracowano w oparciu o: "Opis pracy programu QP wspomagającego ocenę jakości robót podtorzowych", Centrum Naukowo-Techniczne Kolejnictwa, Zakład Dróg Kolejowych, Warszawa czerwiec 1996 r. 9