Bieżąca sytuacja społeczno-gospodarcza województwa podkarpackiego a wyzwania rozwojowe

Transkrypt

1 Bieżąca sytuacja społeczno-gospodarcza województwa podkarpackiego a wyzwania rozwojowe dr Marek Cierpiał-Wolan Rzeszów, 10 grudnia 2018 r.

2 1. Paradoksy Podkarpacia 2. Rzeszowski Obszar Funkcjonalny 3. Specjalizacje 4. Innowacyjność 5. Zasoby endogeniczne 2

3 Zróżnicowany obraz Podkarpacia Wybrane cechy charakteryzujące poziom sytuacji społeczno-gospodarczej Przeciętny miesięczny dochód rozporządzalny na 1 osobę w zł 1, Dynamika zatrudnienia w B+R (rok poprzedni = 100) 1 0,5 PKB na 1 mieszkańca Ludność w wieku przedprodukcyjnym w % ludności ogółem -0,5-1 Podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności 16-1,5 2 Ludność w wieku poprodukcyjnym w % ludności ogółem Udział wydatków na edukację w wydatkach ogółem na 1 osobę 14 5 Odsetek młodzieży w wieku nie kontynuującej nauki Stopa bezrobocia rejestrowanego 14 Polska woj. podkarpackie lokata woj. podkarpackiego 3

4 Sytuacja społeczna wybrane aspekty Przyrost naturalny na 1000 ludności w I półroczu 2018 r. POMORSKIE MAŁOPOLSKIE 1,51 1,25 Zmiana liczby ludności w latach (prognoza) PODKARPACKIE WIELKOPOLSKIE -1,13 0,67 0,52 MAZOWIECKIE -0,12 WARMIŃSKO-MAZURSKIE PODLASKIE KUJAWSKO-POMORSKIE LUBUSKIE LUBELSKIE DOLNOŚLĄSKIE ZACHODNIOPOMORSKIE ŚLĄSKIE OPOLSKIE -1,53-1,70-1,78-2,00-2,22-2,26-2,30-2,53-2,87 ŚWIĘTOKRZYSKIE -3,64 ŁÓDZKIE -3,97-5,00-4,00-3,00-2,00-1,00 0,00 1,00 2,00 Podkarpacie

5 Sytuacja społeczna wybrane aspekty Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały na 1000 ludności w 2017 r. Mazowieckie 2,52 Pomorskie 1,55 Małopolskie 1,21 Dolnośląskie Wielkopolskie 0,33 0,96 0,04 Zachodniopomorskie Kujawsko- -pomorskie Łódzkie Podkarpackie Śląskie Lubuskie Opolskie Podlaskie Świętokrzyskie Warmińsko- -mazurskie Lubelskie -0,59-0,63-0,72-0,84-0,93-0,94-1,23-1,44-1,78-1,91-2,

6 76,0 75,0 74,0 73,0 72,0 71,0 70,0 75,6 Sytuacja społeczna wybrane aspekty Przeciętne dalsze trwanie życia w 2017 r. mężczyźni 74,0 71,9 84,0 83,0 82,0 81,0 83,1 81,8 kobiety 80,8 80,0 79,0 6

7 Sytuacja gospodarcza wybrane aspekty Mierniki syntetyczne Metoda Hellwiga Metoda Webera Metoda bezwzorcowa Stopa bezrobocia w %; Mieszkania oddane do użytkowania na 1000 ludności; Nakłady na badania i rozwój w % PKB; Przeciętne miesięczne wynagrodzenia brutto; PKB na 1 mieszkańca. 7

8 Paradoksy Podkarpacia Zróżnicowany obraz Podkarpacia Wysoka ocena wybranych aspektów jakości życia nie koresponduje z obiektywnymi charakterystykami województwa 8

9 Paradoksy Podkarpacia Wskaźniki ubóstwa Przeciętne miesięczne wynagrodzenia brutto w sektorze przedsiębiorstw (X 2018 r.) Ubóstwo dochodowe w % gospodarstw domowych Ubóstwo braku równowagi budżetowej w % gospodarstw domowych Na podstawie wyników wieloaspektowego ankietowego Badania spójności społecznej (BSS), zrealizowanego przez GUS. 9

10 Paradoksy Podkarpacia Osoby zadowolone z materialnych warunków życia (poza dochodami) w % osób w wieku 16 lat i więcej 5-8 lokata 10

11 Paradoksy Podkarpacia rynek pracy - podaż Stopa bezrobocia w województwie podkarpackim % 18,0 16,0 14,0 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 BAEL rejestrowane 0,0 I kw II kw III kw IV I kw II kw kw III kw IV I kw II kw kw III kw IV I kw II kw kw III kw IV I kw II kw kw III kw IV I kw II kw kw III kw IV I kw II kw kw III kw IV I kw II kw kw III kw IV I kw II kw kw

12 Paradoksy Podkarpacia Rynek pracy bierni zawodowo w % ludności w wieku 15 lat i więcej 60 % ,1 43,6 50, ,

13 Paradoksy Podkarpacia oddziaływanie transgraniczne Wydatki poniesione przez cudzoziemców w Polsce i Polaków za granicą przekraczających granicę polsko-ukraińską w województwie podkarpackim w 2017 r ,6 15,5 126,4 0,7 mln zł % Wydatki: cudzoziemcy Polacy Wydatki cudzoziemców/export Wydatki Polaków/import 13

14 lubelskie podlaskie podkarpackie warmińskomazurskie Paradoksy Podkarpacia oddziaływanie transgraniczne Wydatki na zakup towarów poniesione przez cudzoziemców w Polsce przekraczających zewnętrzną granicę UE na terenie Polski oraz sprzedaż detaliczna i hurtowa* towarów w województwach w 2017 r. % Relacja wydatki/sprzedaż detaliczna Relacja wydatki/sprzedaż hurtowa 20,0 18,4 20,1 18,0 16,0 14,2 11,3 12,0 9,4 8,0 4,0 3,6 6,1 0,0 Województwa * W 2016 r. 14

15 Paradoksy Podkarpacia oddziaływanie transgraniczne Wydatki cudzoziemców w Polsce i Polaków za granicą przekraczających zewnętrzną granicę UE na terenie Polski oraz eksport i import województw w 2017 r. % 39,7 40,0 35,0 Relacja wydatki/eksport Relacja wydatki/import 30,0 25,0 20,0 15,0 13,8 15,5 10,0 5,0 1,9 0,6 0,7 3,8 2,9 0,0 lubelskie podlaskie podkarpackie warmińsko-mazurskie Województwa 15

16 Paradoksy Podkarpacia oddziaływanie transgraniczne Delimitacja obszarów oddziaływania granicy - odległość od granicy miejsca dokonania zakupów w województwie podkarpackim 16

17 Paradoksy Podkarpacia Subiektywne i obiektywne aspekty jakości życia wskaźniki syntetyczne 10 Wybrane obiektywne wskaźniki jakość życia 27 wskaźników cząstkowych na poziomie LAU 1 Gospodarka (5 wskaźników cząstkowych) Rynek pracy (5 wskaźników cząstkowych) Demografia (3 wskaźniki cząstkowe) Szkolnictwo (7 wskaźników cząstkowych) Ekologia (1 wskaźnik cząstkowy) Kultura (5 wskaźników cząstkowych) Bezpieczeństwo (1 wskaźnik cząstkowy) Subiektywna ocena aspektów życia Życie rodzinne Sytuacja finansowa Przyjaźń Przychody Zaspokajanie podstawowych potrzeb Zdrowie Osiągnięcia Ogólna sytuacja kraju Sytuacja mieszkaniowa Okolica Dostępność towarów i usług Perspektywy Życie seksualne Poziom edukacji Czas wolny Praca Dzieci Małżeństwo Bezpieczeństwo Badanie przeprowadzone domowych w Polsce i na Ukrainie na liczbie ok gospodarstw Kwestionariusz - 96 pytań na skali Likerta 17

18 Miara obiektywna Paradoksy Podkarpacia Jakość życia miara zniekształcenia (metoda wzorcowa) 1 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0, ,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1 Miara subiektywna Polskie i ukraińskie gospodarstwa domowe grupa wewnętrzna Polskie gospodarstwa domowe obszar przygraniczny (Ukraina) Ukraińskie gospodarstwa domowe obszar przygraniczny (Polska) Polskie gospodarstwa domowe obszar przygraniczny (Słowacja) Polskie gospodarstwa domowe obszar przygraniczny (Słowacja) Polskie gospodarstwa domowe obszar przygraniczny (Ukraina) Ukraińskie gospodarstwa domowe obszar przygraniczny (Polska) Polskie i ukraińskie gospodarstwa domowe grupa wewnętrzna 0,555 0,562 0,567 0,378 18

19 Miara obiektywna Paradoksy Podkarpacia Jakość życia miara zniekształcenia (metoda bezwzorcowa) 1 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0, ,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1 Miara subiektywna Polskie i ukraińskie gospodarstwa domowe grupa wewnętrzna Polskie gospodarstwa domowe obszar przygraniczny (Ukraina) Ukraińskie gospodarstwa domowe obszar przygraniczny (Polska) Polskie gospodarstwa domowe obszar przygraniczny (Słowacja) Polskie gospodarstwa domowe obszar przygraniczny (Słowacja) Polskie gospodarstwa domowe obszar przygraniczny (Ukraina) Ukraińskie gospodarstwa domowe obszar przygraniczny (Polska) Polskie i ukraińskie gospodarstwa domowe grupa wewnętrzna 0,555 0,562 0,584 0,384 19

20 Paradoksy Podkarpacia Nierówności ogólnego poczucia dobrostanu kluczowe aspekty Zadowolenie z wybranych aspektów życia (badanie pilotażowe) 20

21 Zróżnicowany obraz Podkarpacia =? 21

22 Rzeszowski Obszar Funkcjonalny Powierzchnia ogółem: km 2 6% ogółu Ludność ogółem: osób 17% ogółu mieszk. regionu przedsiębiorstw 24% 13 jednostek samorządu terytorialnego Data utworzenia: 21 stycznia 2014 r. 22

23 Osoby fizyczne na 10 tys. ludności Przedsiębiorczość Spółki handlowe na 10 tys. ludności 23

24 Przedsiębiorczość Wskaźniki rentowności aktywów, rentowności sprzedaży oraz rentowności kapitału własnego Struktura wartości dodanej brutto w 2015 r. 24

25 Przedsiębiorczość Udział przychodów netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów na eksport w przychodach netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów 25

26 Przedsiębiorczość Wskaźniki syntetyczne Wyszczególnienie Wskaźnik zagregowany Metoda Hellwiga Mediana Webera Wskaźnik Ranking Wskaźnik Ranking Wskaźnik Ranking 2012 LOF 0, , , BOF 0, , , ROF 0, , , LOF 0, , , BOF 0, , , ROF 0, , , Wskaźniki: ROS, ROE; nakłady inwestycyjne na 1 mieszkańca; osoby fizyczne + spółki handlowe na 10 tys. ludności; saldo podmiotów (nowo zarejestrowane, wyrejestrowane) na 100 tys. ludności; udział przychodów netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów na eksport w przychodach netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów; dynamika przychodów netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów. 26

27 Potencjał inwestycyjny Inwestycje gmin i miast obszarów funkcjonalnych na 1 mieszkańca na tle regionu i kraju 27

28 Potencjał inwestycyjny Nakłady inwestycyjne przedsiębiorstw na 1 mieszkańca 28

29 Ocena syntetyczna Nierówności przestrzenne w obszarach funkcjonalnych Polski Wschodniej Grupy jednostek przestrzennych Wydatki inwestycyjne gmin na osobę Inwestycje przedsiębiorstw na osobę Lubelskie Podkarpackie Podlaskie Lubelskie Podkarpackie Podlaskie unormowany wskaźnik Theil a Gminy w obszarze funkcjonalnym 0,0022 0,0034 0,0021 0,0217 0,0287 0,0394 Gminy spoza obszaru 0,0135 0,0080 0,0149 0,1087 0,0922 0,0786 funkcjonalnego Gminy ogółem 0,0151 0,0090 0,0190 0,1562 0,1115 0,1298 dekompozycja wskaźnika Theil a Nierówność wewnątrzgrupowa 68,6% 80,3% 70,7% 68,8% 88,1% 91,9% Nierówność międzygrupowa 31,4% 19,7% 29,3% 31,2% 11,9% 8,1% 29

30 Ocena syntetyczna Dwuwymiarowa analiza poziomu inwestycji i przedsiębiorczości w ROF 30

31 Specjalizacje na Podkarpaciu Lotnictwo i kosmonautyka, motoryzacja Udział przychodów netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów na eksport w przychodach netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów Wskaźnik rentowności kapitału własnego 200 Liczba jednostek powyżej 9 pracujących 150 Sektor lotniczy Sektor motoryzacyjny Klaster informatyczny Sektor lotniczy 1943 (1,1%) Sektor motoryzacyjny 7529 (4,3%) Sektor informatyczny 3916 (2,2%) 31

32 Innowacje Wskaźnik innowacyjności (Regional Innovation Index) służący do mierzenia innowacyjności regionów europejskich złożony jest z 18 wskaźników cząstkowych, m.in. odsetka ludności w wieku lata z wyższym wykształceniem, wydatków na badania i rozwój w sektorze publicznym wyrażonego jako odsetek PKB, odsetka przedsiębiorstw, które wprowadziły innowacje produktowe lub procesowe w przedsiębiorstwach ogółem. Według tego wskaźnika województwo podkarpackie wśród 220 regionów UE zajmowało 192 lokatę. W skali kraju natomiast Podkarpacie zajmowało 5. miejsce. Regiony europejskie zostały sklasyfikowane wg czterech różnych grup innowacyjności RIS 2017 : regionalni liderzy innowacji (regional innovation leaders) 53 regiony, regionalni silni innowatorzy (regional strong innovators) 60 regionów, regionalni umiarkowani innowatorzy (regional moderate innovators) 85 regionów (Podkarpacie), regionalni słabi innowatorzy (regional modest innovators) 22 regiony. 32

33 Innowacje Nakłady wewnętrzne na B+R w relacji do PKB (ceny bieżące) w latach ,6 % 1,4 1,2 1,0 0,8 0,6 0,4 0,2 0, Polska Podkarpackie 33

34 Zasoby endogeniczne Wymiary Mierniki Wysoka jakość produkowanej żywności Liczba produktów tradycyjnych (1 miejsce) Ekologiczne gospodarstwa rolne z certyfikatem w 2016 r. (6miejsce) Jakość środowiska naturalnego Lesistość (2 miejsce) Jakość infrastruktury turystycznej Miejsca noclegowe w turystycznych obiektach noclegowych w 2016 r. (9 miejsce) Noclegi udzielone w turystycznych obiektach noclegowych w 2016 r. (10 miejsce) Jakość oferty kulturalnej Zwiedzający muzea i oddziały na 10 tys. mieszkańców w 2016 r. (5 miejsce) Jakość infrastruktury transportowej Odsetek długości dróg publicznych o nawierzchni twardej ulepszonej w 2016 r. (4 miejsce) Drogi o twardej nawierzchni na 100 km 2 w 2016 r. (9 miejsce) Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii Udział energii odnawialnej w produkcji energii elektrycznej ogółem w 2016 r. (6 miejsce) 34

35 Zasoby endogeniczne przemysł Dynamika produkcji sprzedanej przemysłu w cenach stałych w okresie I-X 2018 (analogiczny okres ub. roku=100) ,4 110,1 108,7 108,3 108,2 108,1 106,6 106,4 106,1 106,0 105,8 105,6 105,3 104,8 104,3 104, , Dynamika produkcji sprzedanej przemysłu (ceny stałe; przeciętna miesięczna 2015 = 100) 35

36 Struktura przeciętnego zatrudnienia w sektorze przedsiębiorstw według sekcji PKD w okresie styczeń-październik 2018 r. 36

37 Podsumowanie Zróżnicowany obraz Podkarpacia Paradoks zadowolenia - wysoka ocena wybranych aspektów jakości życia nie koresponduje z obiektywnymi charakterystykami województwa Położenie przygraniczne Duża skala migracji na Podkarpaciu obszary transgraniczne w warunkach różnicy potencjałów tworzą dodatkowe możliwości i formy aktywności gospodarczej obszary transgraniczne ograniczają zjawisko peryferyzacji jednostek przestrzennych odpływ ludności nie jest w pełni ilościowo i jakościowo zrównoważony napływem ludności - niepełna kompensacja na rynku pracy w zakresie wykształcenia będzie miała negatywny wpływ na procesy społeczno-gospodarcze w przyszłości utrzymujący się od wielu lat wysoki strumień transferów zagranicznych wzrost liczby imigrantów o relatywnie niższych kwalifikacjach pracujących w szarej strefie Specjalizacje + Innowacje + ROF + Miasta(bieguny wzrostu) Stabilna ścieżka rozwoju Podkarpacia 37

38 Zróżnicowany obraz Podkarpacia Specjalizacje + Innowacje + ROF + + Miasta (bieguny wzrostu)+ Zasoby endogeniczne 38

39 Wspólne publikacje Urzędu Statystycznego w Rzeszowie z Urzędem Marszałkowskim i Uniwersytetem Rzeszowskim Komunikat o sytuacji społeczno-gospodarczej powiatów województwa podkarpackiego (miesięczne) Biuletyn Statystyczny Rzeszowa (kwartalnie) Informacja o sytuacji społeczno-gospodarczej wybranych miast - regionalnych biegunów wzrostu województwa podkarpackiego oraz Rzeszowskiego Obszaru Funkcjonalnego Jakość życia w województwie podkarpackim w latach (2017) Obszary transgraniczne Polski, Słowacji i Ukrainy - czynniki progresji i peryferyzacji (2016) Wiodące branże województwa podkarpackiego inteligentne specjalizacje regionalne (2018) Wydatki inwestycyjne jednostek samorządu terytorialnego a rozwój przedsiębiorczości w regionie Polski południowo-wschodniej (2018) 39

40 Dziękuję za uwagę