Na Wyspach Zielonego Przylądka

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Na Wyspach Zielonego Przylądka"

Bernard Ostrowski
8 lat temu
Przeglądów:

1 Anna Michno, Bogdana Imaiłow 80 Na Wyspach Zielonego Przylądka Wyjazd na Wyspy Zielonego Przylądka odbył się w terminie r., w ramach wyprawy naukowej pod kierownictwem prof. dr hab. Elżbiety Mycielskiej-Dowgiałło. Był to drugi z etapów rozpoczętej na początku lipca 1999 r. sześcioletniej wyprawy dookoła świata szlakiem Magellana. W tym etapie wyprawy uczestniczyło w sumie 12 osób reprezentujących różne polskie ośrodki naukowe oraz różne specjalizacje: geomorfologię, sedymentologię, geologię, hydrologię. Wyspy Zielonego Przylądka położone są na Oceanie Atlantyckim w odległości ok. 600 km od zachodnich wybrzeży Afryki, w obrębie szelfu kontynentalnego. Odkryte zostały w 1456 roku przez Cadamostro,

sześcioletniej wyprawy dookoła świata szlakiem Magellana.

2 Wenecjanina w służbie portugalskiej. Od 1494 roku oficjalnie stały się one kolonią portugalską aż do odzyskania niepodległości w 1975 r. Archipelag tworzy 15 wysp o łącznej powierzchni 4033 km 2. Zamieszkuje je około 430 tys. ludności. Tworzą go: Wyspy Dowietrzne (wyspy północne i północno-wschodnie) m. in.: S. Antao, S. Vincente, S. Luzia, S. Nicolau, Sal, Boa Vista; oraz Wyspy Zawietrzne (wyspy południowe i południowo-wschodnie) m. in.: Maio, Santiago, Fogo, Brava. Są to wyspy wulkaniczne, których powstanie wiąże się z okresem jurajskim. Najstarsza jest wschodnia część archipelagu, współcześnie aktywna wulkanicznie jest wyspa Fogo Z genezą wysp związana jest ich budowa geologiczna. Powszechnie występują tu: andezyty, fonolity, trachity, bazalty, tufy i brekcjach wulkaniczne. Są to skały reprezentujące prawdopodobnie kilka okresów wulkanicznych. Występują tu także skały osadowe, głównie morskiego pochodzenia. Duże znaczenie we współczesnym rozwoju rzeźby wysp oraz ich zagospodarowaniu mają czwartorzędowe pokrywy zwietrzelinowe oraz utwory eoliczne piaski wydmowe. Wyspy Zielonego Przylądka charakteryzują się rzeźbą wyżynną i górską. Wysokości powyżej 1000 m n p m występuja na wyspach Fogo (maksymalna wysokość bezwzględna archipelagu 2829 m n p m), S. Antao, Santiago i S. Nicolao. Zdecydowanie niższe są wyspy wschodniej części archipelagu ( m n p m). Współcześnie największe znaczenie w rozwoju rzeźby wysp mają procesy eoliczne (deflacja i akumulacja) oraz w okresie pory deszczowej procesy fluwialne i erozji linijnej na stokach. S. Antao S. Vicente S. Nicolau Boavista Sal Archipelag Wysp Zielonego Przylądka Brava Santiago Fogo Praia Maio Ocean Atlantycki 81

Nicolau, Sal, Boa Vista; oraz Wyspy Zawietrzne (wyspy południowe i południowo-wschodnie) m. in.: Maio, Santiago, Fogo, Brava. Są to wyspy wulkaniczne, których powstanie wiąże się z okresem jurajskim.

3 Wyspy Zielonego Przylądka położone są w umiarkowanie gorącej i suchej strefie klimatycznej, której cechy kształtowane są pod wpływem: pasatu północno-wschodniego, zasięgu frontu równikowego i napływających z nim mas powietrza monsunowego z południowego zachodu oraz występowania cyklonów tropikalnych. Średnie temperatury miesięczne przez cały rok oscylują około 20 o C. Maksymalne dzienne temperatury dochodzą do + 40 o C, nocą w obszarach górskich, na wysokości około 1500 m n p. m., temperatura spada do + 8 o C. Suma roczna opadów wynosi średnio dla całego archipelagu mm. Sumy opadów w poszczególnych latach i miesiącach są zróżnicowane nawet w obrębie jednej wyspy w zależności m. in. od jej powierzchni i wysokości bezwzględnych. W ciągu roku opady występują głównie w okresie od VIII do X. Na stokach dowietrznych sumy roczne opadów w piętrze klimatycznym > 900 m n. p. m. mogą przekraczać mm, w niektórych latach mogą osiągać nawet 4000 mm (Klug 1973). Cechą charakterystyczną klimatu wysp są częste i długotrwałe susze. Ostatnia miała miejsce w 1990 roku. Powodują one znaczne straty w uprawach i naturalnej szacie roślinnej. Susze te pogłębiają istniejący na wyspach deficyt wody. Na początku XX w z powodu klęski suszy wiele tysięcy osób zmarło z głodu. W XIX i XX w susze te stały się przyczyną emigracji ludności, głównie do Europy a także do Brazylii i USA. Na Wyspach Zielonego Przylądka występuje roślinność półpustynna i pustynna. W wyżej położonych obszarach występują lasy zajmujące około 0,8% powierzchni wysp. W XV w, gdy Portugalczycy odkryli wyspy, były one zalesione i bezludne stąd nazwa archipelagu. Dziś roślinność pierwotna, w tym wiele gatunków endemicznych zachowało się jedynie lokalnie na niewielkich obszarach. Około 85% powierzchni wysp zajmują nieużytki i są to głównie piaski wydmowe, zwietrzałe stoki starych wulkanów oraz okresowe bagna. Uprawy prowadzone są na niewielkich poletkach na sterasowanych stokach i w dnach dolin. Uprawia się głównie bataty, kukurydzę, fasolę, banany, trzcinę cukrową. W oazach w dnach większych dolin spotkać można daktyle i plantacje kawy (np. na S. Antao). Ciekawostką są niewielkie plantacje winorośli na wyspie Fogo. Świat zwierzęcy wysp jest niezbyt bogaty. Występuje tu kilka gatunków żółwi, które na wyspach Boa Vista i Maio mają swoje tereny lęgowe, kilka gatunków jaszczurek, 75 gatunków ptaków. Powszechne w krajobrazie są sprowadzone na wyspy przez człowieka kozy i osły. W oceanie występuje wiele gatunków małży, skorupiaków i ryb, spotkać też można delfiny i rekiny. We wschodniej części wód archipelagu występują rafy koralowe. 82

Maksymalne dzienne temperatury dochodzą do + 40 o C, nocą w obszarach górskich, na wysokości około 1500 m n p. m., temperatura spada do + 8 o C.

4 Wyspy Zielonego Przylądka zamieszkuje ponad 430 tys. ludności, najwięcej na wyspie Santiago (ponad 150 tys. mieszkańców) i S. Vincente około 50 tys. Najmniej ludności (poza wyspami niezamieszkałymi) liczą pustynne wyspy Boa Vista i Maio. Pomiędzy 1960 i 1995 rokiem liczba mieszkańców poszczególnych wysp wzrosła często o kilkadziesiąt % z wyjątkiem wyspy Brava gdzie nastąpił jej spadek oraz wysp S. Nicolau i Boa Vista, w których utrzymuje się ona obecnie mniej więcej na tym samym poziomie co trzydzieści lat wcześniej. Około 44% ludności mieszka w miastach. Największe miasta to Praia stolica, położona na wyspie Santiago licząca 62 tys. mieszkańców, oraz S. Filipe liczące 34 tys. mieszkańców położone na wyspie Fogo. Osadnictwo skupia się w strefie wybrzeży, co związane jest z rozwojem rybołówstwa i dostępnością komunikacyjną (lokalizacja portów i lotnisk). Średnia gęstość zaludnienia wynosi 108 osób/km 2. Ponad 100 osób/km 2 zamieszkuje wyspy Santiago i S. Vicente co wynika z ogólnej dużej liczby ludności tych wysp i jej szybkiego przyrostu w ciągu ostatnich 30 lat a także na wyspie Brava, co z kolei związane jest z jej małą powierzchnią (62 km 2 ). Przyrost naturalny w ostatnich latach wynosi około 4. Główny etap kolonizacji, zasiedlenia i rozwoju ekonomicznego wysp związany był z okresem handlu niewolnikami i istnieniem na nich bazy transportu niewolników z Afryki do Europy i Ameryki. W okresie tym powstało wiele miejscowości np., Cidade Velha pierwotna stolica i kolebka kultury. Współcześnie 71% mieszkańców wysp stanowią mulaci. Obecnie na wyspach istnieje bezpłatne szkolnictwo podstawowe, jednak wśród ludności dorosłej 53% stanowią analfabeci. W stolicy działa uniwersytet oraz szkoła wyższa o profilu pedagogicznym. Znaczny procent młodzieży wyjeżdża też na studia do Europy i Brazylii. Pod względem ustroju politycznego wyspy stanowią Republikę Wysp Zielonego Przylądka, ze stolicą w mieście Praia. Na czele państwa, administracyjnie podzielonego na 14 dystryktów, stoi prezydent. Językiem urzędowym jest język portugalski, powszechny w użyciu jest język kreolski, a 96% mieszkańców wysp jest wyznania katolickiego. W związku, ze słabym rozwojem gospodarczym i suszami nawiedzającymi ten obszar, corocznie kilka procent mieszkańców wyjeżdża w poszukiwaniu pracy do Portugalii, Hiszpanii, Wielkiej Brytanii i Holandii. Gospodarka wysp oparta jest na rolnictwie, w którym zatrudnionych jest 41% społeczeństwa. Uprawy, ze względu na warunki klimatyczne, nieurodzajne, szkieletowe gleby oraz duże koszty związane z nawadnianiem pól (koszty odsalania wody morskiej) są mało opłacalne. 83

Pomiędzy 1960 i 1995 rokiem liczba mieszkańców poszczególnych wysp wzrosła często o kilkadziesiąt % z wyjątkiem wyspy Brava gdzie nastąpił jej spadek oraz wysp S.

5 Niewielka hodowla trzody chlewnej i bydła - prowadzona jest głównie na własne potrzeby. Bardzo dobrze natomiast rozwinięte jest rybołówstwo. Niewielkie znaczenie w rozwoju gospodarczym kraju ma eksploatacja kruszywa (skał wulkanicznych), wykorzystywanych głównie w budownictwie dróg. Na wyspach Sal i Boa Vista pozyskuje się z wody oceanicznej sól, która dla Republiki jest istotnym produktem eksportowym. Eksport obejmuje głównie tuńczyki, langusty, sól, owoce. Importuje się natomiast produkty żywnościowe, maszyny, statki i samochody. Stosunek importu do eksportu wynosi w ostatnich latach 1: 3. W ostatnich kilku latach na Wyspach Zielonego Przylądka zaczęła się rozwijać infrastruktura turystyczna, budowana przy współudziale firm włoskich i niemieckich. Najlepiej pod względem turystycznym zagospodarowana jest wyspa Sal mająca bezpośrednie połączenie lotnicze z Europą oraz wyspa Fogo, gdzie czynny wulkan (ostatni wybuch ze stożka pasożytniczego miał miejsce w 1995 r) jest sporą atrakcją turystyczną. Atutem wysp Zielonego Przylądka są ciepły klimat i wody oceaniczne, piękne krajobrazy w tym zróżnicowana rzeźba terenu. Brak masowej turystyki dodatkowo podkreśla urok wysp i sprawia, że wciąż są one na nowo odkrywane ze swoją historią, kulturą i światem przyrody. LITERATURA Piotrowicz K. 1998, Republika Wysp Zielonego Przylądka, [w:] Przeglądowy Atlas Świata. Afryka, (red. R. Mydel, J. Groch), s , Oficyna Wydawnicza Fogra, Kraków. Cabo Verde. Official Tourist Guide. Tipografia Pres S.A. Klug H. 1973, Die Inselgruppe der Kapverden, Schr. Des Geogr. Inst. der Universität Kiel, Band 39, s

Na wyspach Sal i Boa Vista pozyskuje się z wody oceanicznej sól, która dla Republiki jest istotnym produktem eksportowym. Eksport obejmuje głównie tuńczyki, langusty, sól, owoce.

Podobne dokumenty

SPIS TREŚCI GEOGRAFIA JAKO NAUKA 9

SPIS TREŚCI GEOGRAFIA JAKO NAUKA 9 GEOGRAFIA JAKO NAUKA 9 I PLANETA ZIEMIA. ZIEMIA JAKO CZĘŚĆ WSZECHŚWIATA 1. Pierwotne wyobrażenia o kształcie Ziemi i ich ewolucja 11 2. Wszechświat. Układ Słoneczny 12 3. Ruch obrotowy Ziemi i jego konsekwencje