Stanisław Witold Kłopot, Mateusz Błaszczyk, Jacek Pluta (redakcja naukowa)

Transkrypt

1

2

3

4 Seria wydawnicza: Wrocławska Diagnoza Społeczna 1 Stanisław Witold Kłopot, Mateusz Błaszczyk, Jacek Pluta (redakcja naukowa) Recenzenci: prof. dr hab. Józef Styk prof. dr hab. Krzysztof Czekaj Redaktor prowadzący: Anna Raciborska Redakcja: Magdalena Pluta Korekta: Krystyna Chludzińska Projekt okładki: Katarzyna Juras Publikację przygotowano w ramach projektu Wrocławska diagnoza problemów społecznych, realizowanego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Priorytet VII Promocja integracji społecznej, przez lidera Gminę Wrocław, którego reprezentuje Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej we Wrocławiu, i partnera projektu Stowarzyszenie Wspólnota Europejska Nasza Wspólna Sprawa Copyright by Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej we Wrocławiu, Wrocław 2010 ISBN Wydawnictwo Naukowe Scholar Spółka z o.o. ul. Krakowskie Przedmieście Warszawa tel./faks ; ; dział handlowy: jw. wew. 105, info@scholar.com.pl; scholar@neostrada.pl Skład i łamanie: WN Scholar (Michał Moczarski) Druk i oprawa: Drukarnia Wydawnictw Naukowych, Łódź

5 Spis treści Wstęp Część I. Strukturalne wymiary problemów społecznych i socjalnych Jadwiga Brzuchowska. Struktura demograficzno-przestrzenna i migracje wewnętrzne mieszkańców Wrocławia Wprowadzenie Struktura demograficzno-przestrzenna mieszkańców Wrocławia Struktura zamieszkiwania lokali mieszkalnych Wrocławia w ujęciu przestrzennym Rozkład przestrzenny migracji wewnętrznych mieszkańców Wrocławia Podsumowanie Maciej Zathey. Zmiany demograficzno-przestrzenne a zrównoważony rozwój Wrocławia Wprowadzenie Założenia teoretyczne dla przyszłości Wrocławia w kierunku miasta zrównoważonego Proces suburbanizacji jako jedna z przyczyn segregacji społecznej Statystyczny obraz sytuacji mieszkaniowej Wrocławia Przestrzenny rozkład budownictwa mieszkaniowego we Wrocławiu Programy miejskie Podsumowanie Maciej Kruszyna. Infrastruktura komunikacyjna i transportowa Wrocławia Wprowadzenie Opis aktualnej sytuacji Analizy problemowe Przestrzenna polityka miejska Podsumowanie Robert Majkut. Struktura gospodarcza miasta oraz system instytucjonalny rynku pracy Wprowadzenie Charakterystyka bazy ekonomicznej Wrocławia Analiza stanu i dynamiki zasobów siły roboczej we Wrocławiu bezrobocie na lokalnym rynku pracy Podsumowanie Mateusz Błaszczyk. Społeczny wymiar przestrzeni Wrocławia Przekształcenia funkcjonalno-przestrzenne Wrocławia w warunkach gospodarki rynkowej Przemiany struntury społeczno-przestrzennej Przestrzeń Wrocławia a elementy sposobów życia mieszkańców Podsumowanie Dariusz Szrejder. Instytucjonalna pomoc społeczna we Wrocławiu Wprowadzenie Formalna organizacja Przykłady procesu instytucjonalnego przystosowania struktury administracyjnej do potrzeb lokalnych Kadra pomocy społecznej Infrastruktura Klienci Podsumowanie Część II. Wybrane problemy społeczne i socjalne współczesnego Wrocławia Barbara Wiśniewska-Paź. Struktura systemu edukacyjnego Wrocławia w obliczu aktualnych wyzwań społecznych, rynkowych i edukacyjnych Edukacja i jej wartość dla współczesnych społeczeństw Struktura szkolnictwa w Polsce w procesie zmiany Struktura systemu edukacyjnego we Wrocławiu ze względu na podmioty prowadzące

6 6 Spis treści 4. Przegląd najważniejszych instytucji edukacyjnych we Wrocławiu ze względu na stan ilościowy, problemy i zadania Szkoły policealne i uzupełniające Szkoły wyższe Elektroniczna rekrutacja do przedszkoli i szkół Liczba nauczycieli Podsumowanie Katarzyna Kajdanek. Opieka zdrowotna i zdrowie publiczne Wprowadzenie Organizacja służby zdrowia, jej dostępność i korzystanie z usług medycznych we Wrocławiu Profilaktyka zdrowotna miejskie programy promocji zdrowia a ich recepcja i skuteczność wśród mieszkańców Wrocławia Profil socjomedyczny: zachorowalność mieszkańców Wrocławia na choroby cywilizacyjne i społeczne Podsumowanie Jagoda Mrzygłocka-Chojnacka. Ubóstwo jako wymiar wykluczenia społecznego Ubóstwo rodzin wielodzietnych we Wrocławiu Samotne rodzicielstwo a ubóstwo Ubóstwo a bezrobocie Podsumowanie Jerzy Żurko. Problem bezdomności we Wrocławiu Bezdomni różne środowiska Bezdomni we Wrocławiu i na Dolnym Śląsku Bezdomni pozaschroniskowi Awaryjna sytuacja w zimie Placówki wyspecjalizowane Kwestia wychodzenia z bezdomności Grzegorz Kozdraś. Problem bezpieczeństwa mieszkańców we Wrocławiu Wprowadzenie Zagadnienia bezpieczeństwa mieszkańców wielkich miast a zjawiska patologii i przestępczości w ujęciu socjologicznym Poczucie bezpieczeństwa mieszkańców wielkiego miasta Wrocław w opiniach swoich mieszkańców Problem przestępczości i patologii społecznych we Wrocławiu. Doświadczenia wiktymizacyjne mieszkańców Programy poprawy bezpieczeństwa Podsumowanie Część III. Świadomościowe aspekty ładu społecznego Jacek Pluta. Jakość i styl życia a system konsumpcji zbiorowej we Wrocławiu Wprowadzenie Jak rozumieć i badać jakość życia Miasto a styl życia Przestrzenna atrakcyjność i mapa jakości życia Manifestacje stylu życia Wrocław jako miejsce do życia, czyli stymulatory i destymulatory kreacji stylu życia Stanisław W. Kłopot. Przekonania wrocławian o pożądanych wzorach życia rodzinnego Wprowadzenie Władza w rodzinie a podział obowiązków w gospodarstwach domowych Funkcja opiekuńcza i socjalizacyjna w rodzinach Przekonania o wzajemnych zobowiązaniach międzypokoleniowych Relacja między małżonkami w opiniach badanych wrocławian Podsumowanie

7 Wstęp Prezentowany tom artykułów jest efektem zakończenia pierwszego etapu prac prowadzonych w ramach projektu Wrocławska diagnoza problemów społecznych przez gminę Wrocław, reprezentowaną przez Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej jako lidera oraz partnera projektu Stowarzyszenie Wspólnota Europejska Nasza Wspólna Sprawa. Finansowanie prac w 85% pochodzi ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego, a w 15% z budżetu państwa w ramach Priorytetu VII Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Promocja integracji społecznej, Działanie 7.2 Przeciwdziałanie wykluczeniu i wzmocnienie sektora ekonomii społecznej, Poddziałanie Aktywizacja zawodowa i społeczna osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. Założonym praktycznym celem projektu, pomijając jego aspekty poznawcze, jest wypracowanie ogólniejszego podejścia dla realizowanej polityki społecznej miasta, w ramach którego zostanie sformułowana również strategia rozwiązywania problemów społecznych. Przedstawione w tomie opracowania są próbą charakterystyki społecznych aspektów funkcjonowania współczesnej zbiorowości wielkomiejskiej. Mimo że prowadzone analizy odnoszą się do Wrocławia, to jednak pozwalają, jak sądzimy, dokonać ogólniejszej diagnozy kondycji społecznej współczesnych wielkich miast w Polsce. Należy bowiem zauważyć, że specyfika zarówno problemów, jak i struktur organizujących takich miast jest podobna. U podstaw podejmowanych tu rozważań leży przeświadczenie o dwóch poziomach uwarunkowań występowania i skali problemów społecznych w zbiorowościach wielkomiejskich. Pierwszym z nich są uwarunkowania makrosystemowe, takie jak system gospodarczy, socjokulturowy czy polityczny. Makrostruktury generują problemy społeczne: kwestie odnoszące się do społeczeństwa w wymiarze ogólnym, większych grup czy też określonych kategorii społecznych. Problemy te ujawniają się zatem we wszystkich typach układów lokalnych niezależnie od ich wielkości, rodzaju i usytuowania w przestrzeni kraju. Drugim poziomem

8 8 Wstęp są uwarunkowania mezostrukturalne, zawierające się w strukturach funkcjonalno -przestrzennych i instytucjonalnych wielkiego miasta. Struktury miejskie będą czynnikiem wpływającym na sposób ujawniania się makrosystemowo definiowanych problemów społecznych, wzmacniającym lub osłabiającym ich występowanie, ale jednocześnie też same mogą generować lokalne problemy społeczne. Na przykład dysfunkcjonalność miejskiej komunikacji zbiorowej staje się poważnym problemem społecznym dla mieszkańców wielkiego miasta. Struktury instytucjonalne i funkcjonalno-przestrzenne są ramą podtrzymującą i organizującą wzory zachowań realizowanych zarówno przez jednostki, jak i małe grupy społeczne. Żywiołowość procesów społecznych rozgrywających się w wymiarze mikrostrukturalnym może być przynajmniej po części sterowana poprzez organizację odpowiednich struktur miejskich. Niezbędne już we Wstępie jest odróżnienie problemów społecznych od problemów socjalnych. Problemy socjalne są dla nas pewnym szczególnym podzbiorem problemów społecznych, które przez władzę publiczną zostały zdefiniowane jako problemy społeczne i zinstytucjonalizowane. Przyjęto procedury ich rozwiązywania i łagodzenia. Oznacza to, że osobom lub grupom, które znajdują się w tak zdefiniowanej przez system instytucjonalny państwa sytuacji problemowej trwale bądź doraźnie przyznano w miarę precyzyjnie określone uprawnienia do pomocy publicznej. Wynika z tego również zobowiązanie władzy publicznej do realizacji przyznanych wcześniej uprawnień obywateli. Podejmowane w tomie rozważania są też próbą ustalenia, na ile lokalne władze mogą kształtować struktury instytucjonalne i funkcjonalno-przestrzenne zgodnie z pożądaną wizją rozwoju i funkcjonowania miasta. Częstokroć niedostatki w tym względzie, przez negatywne oddziaływanie na owe struktury, przekładać się mogą na kwestie społeczne występujące w zbiorowości miejskiej lub w specyficznych subprzestrzeniach funkcjonalnych miasta. Zaproszeni do współpracy Autorzy prezentują różne dyscypliny studiów miejskich oraz rozmaite perspektywy badawcze spotykane na ich gruncie. Tym samym tom stanowi próbę ukazania dorobku wrocławskiego środowiska badaczy miasta i kwestii społecznych. Składa się z trzech części. Część pierwsza Strukturalne wymiary problemów społecznych i socjalnych zawiera sześć artykułów dotyczących struktur wielkiego miasta, które warunkują możliwości jego rozwoju, warunki i style życia mieszkańców. Tom otwiera opracowanie Jadwigi Brzuchowskiej poświęcone zmianom struktur demograficzno-przestrzennych. Dostęp do danych meldunkowych umożliwił Autorce prezentację zewnętrznych i wewnętrznych przepływów migracyjnych w przestrzeni Wrocławia. O pożądanych kierunkach przestrzennego Wrocławia, opierając się na analizie istniejących struktur przestrzenno-funkcjonalnych, pisze Maciej Zathey. W swoim opracowaniu komentuje także politykę przestrzenną miasta i sytuację mieszkaniową wrocławian. Aktualny stan infrastruktur komunikacyjnych oraz funkcjonowanie systemu komunikacji zbiorowej i transportu samochodowego referuje Maciej Kruszyna.

9 Wstęp 9 W opracowaniu jego autorstwa znaleźć można także informacje o obecnym stanie i kierunkach przebudowy oraz modernizacji układu komunikacyjnego Wrocławia. Strukturom gospodarczym i rynkowi pracy poświęcony jest artykuł Roberta Majkuta. Autor prezentuje rozwój wrocławskiej przedsiębiorczości i zapotrzebowanie na siłę roboczą na aglomeracyjnym rynku pracy. Informacje dotyczące Wrocławia konfrontuje z danymi dotyczącymi innych większych miast polski, dzięki czemu opracowanie zyskuje dodatkowe walory poznawcze. Opracowanie Mateusza Błaszczyka poświęcone jest ujawnieniu zależności między strukturami funkcjonalnymi miasta a kształtowaniem się struktur ekologicznych i przestrzennym różnicowaniem problemów społecznych. Ostatni artykuł tej części, autorstwa Dariusza Szrejdera, prezentuje strukturę instytucjonalną wrocławskiego systemu pomocy społecznej, podstawy prawne regulujące zakres działań tych instytucji, zasoby kadrowe, infrastrukturę. Główny problem, który stawia Autor, sprowadza się do pytania, w jakim stopniu ukształtowany świadczeniowy system pomocowy jest w stanie podjąć nowe wyzwania polityki socjalnej zorientowanej na aktywizowanie klientów pomocy społecznej i środowisk społecznych, w których funkcjonują. Na drugą część, zatytułowaną Wybrane problemy społeczne i socjalne współczesnego Wrocławia, składają się artykuły poświęcone politykom miejskim zorientowanym na zapobieganie i łagodzenie problemów społecznych i socjalnych. Otwiera ją bardzo obszerna analiza systemu oświatowego miasta autorstwa Barbary Wiśniewskiej-Paź. Szczegółowo omówiono w nim organizację wrocławskiej oświaty i jej zasoby instytucjonalne. Walorem artykułu są analizy konsekwencji, jakie dla Wrocławia ma względnie sztywna struktura szkolnictwa ponadgimnazjalnego oraz jej adekwatności do potrzeb wrocławskiego rynku pracy. Katarzyna Kajdanek w swoim opracowaniu podjęła problem funkcjonowania systemu opieki zdrowotnej, dostępności usług medycznych dla wrocławian oraz polityki zdrowotnej władz miejskich realizujących pakiet programów adresowanych do określonych kategorii mieszkańców miasta. Zagadnieniom ubóstwa i ujawnianiu się zjawiska wykluczenia społecznego na tle ekonomicznym poświęcony jest tekst Jagody Mrzygłockiej- -Chojnackiej. Z kolei artykuł Jerzego Żurki porusza kwestie zjawiska bezdomności i jego uwarunkowań w wielkim mieście. Autor omawia także podejmowane prób łagodzenia tego problemu w działalności agend miejskich i organizacji sektora trzeciego. Na koniec tej części przedstawiony został tekst Grzegorza Kozdrasia dotyczący kwestii poczucie bezpieczeństwa mieszkańców i zjawiska patologii społecznej. Niewątpliwym atutem tego opracowania jest skonfrontowanie informacji dotyczących Wrocławia ze stanem badań ogólnopolskich i prowadzonych w innych wielkich miastach. Nieco ogólniejszy charakter mają dwa artykuły trzeciej części Świadomościowe aspekty ładu społecznego zamykające prezentowany tom. W pierwszym z nich Jacek Pluta zajmuje się kwestią współczesnego wielkomiejskiego sposobu życia i adekwatnością oferty instytucjonalnej miasta względem ujawnianych stylów

10 10 Wstęp życia mieszkańców. Problemem niesłychanie istotnym dla organizacji życia w wielkim mieście jest w przekonaniu Autora adekwatność struktur konsumpcji zbiorowej do zindywidualizowanych sposobów spędzania wolnego czasu przez różne kategorie mieszkańców Wrocławia. Z kolei ostatnie zamieszczone w zbiorze opracowanie, autorstwa Stanisława W. Kłopota, dotyczy ładu normatywnego porządkującego życie wrocławskich rodzin. W dobrze uargumentowanym artykule broni tezy o trwałości i wielkich możliwościach adaptacyjnych zmodyfikowanej patriarchalnej rodziny miejskiej, dzięki którym ład aksjonormatywny i społeczny jest względnie trwały i stale reprodukowany w przekazie miedzypokoleniowym. Podstawą empiryczną zamieszczonych artykułów były trzy zespoły informacji. Pierwszy stanowiły dane statystyczne ujmujące różne aspekty funkcjonowania zbiorowości wielkomiejskiej i systemu miejskiego Wrocławia. Drugi to dane urzędowe pozyskane z agend urzędu miejskiego oraz instytucji państwowych odpowiedzialnych bezpośrednio lub pośrednio za rozwiązywanie identyfikowanych problemów społecznych. Dokumenty urzędowe w ramach prac projektowych zostały opracowane i przygotowane w formie raportu analiza Desk Research, na który niejednokrotnie powołują się Autorzy przedstawianych opracowań. Głównym źródłem informacji w większości artykułów były reprezentatywne badania społeczne z udziałem mieszkańców miasta, których faza terenowa przypadła na okres od sierpnia do grudnia 2009 roku. Przeprowadzono je techniką wywiadu kwestionariuszowego na dwóch krzyżujących się populacjach: gospodarstw domowych z osobami w wieku aktywności zawodowej (od 15 do 64 lat) i wrocławian w tym wieku. Reprezentatywne, losowo dobrane próby objęły 2500 gospodarstw domowych oraz 5000 mieszkańców. Szczegółowe wyniki badań zaprezentowano w raportach: Problemy społeczne w przestrzeni miasta. Raport z badań socjologicznych nad wrocławskimi gospodarstwami domowymi M. Błaszczyka i S.W. Kłopota oraz Problemy społeczne w przestrzeni miasta. Raport z badań socjologicznych nad mieszkańcami miasta M. Błaszczyka, S.W. Kłopota i G. Kozdrasia. Z uwagi na rodzaj badanych problemów ważnym ich aspektem były zróżnicowania przestrzenne. W tym celu posłużono się agregatami obszarowymi, które w kompromisowy sposób uwzględniały zróżnicowania geograficzne, funkcjonalne oraz liczby obserwacji pozwalające na ujawnianie zależności przestrzennych. Zostały one utworzone na bazie rejonów jurysdykcji wrocławskich Rad Osiedli. Przyjęty w badaniach sposób podziału na części miasta przedstawia poniższa mapa. W tabeli 1 zamieszono liczby zrealizowanych pomiarów (w badaniach nad gospodarstwami i nad mieszkańcami) na poszczególnych obszarach.

11 Wstęp 11 Tabela 1. Rejony badań Wrocławskiej diagnozy problemów społecznych Rejon badań Liczba obserwacji przypadających w badaniach gospodarstw domowych indywidualnych (30) Stare Miasto Wielka Wyspa Borek Brochów Tarnogaj Jagodno Gaj Gajowice Gądów Popowice Pd Grabiszyn Grabiszynek Huby

12 12 Wstęp Jerzmanowo Jarnołtów Strachowice Osiniec Kuźniki Żerniki Karłowice Różanka Klecina Oporów Ołbin Kleczków Osiedla wschodnie Krzyki Partynice Leśnica Osiedla północne Maślice Pracze Odrzańskie Muchobór Nadodrze Nowy Dwór Ołtaszyn Wojszyce Zawidawie Pilczyce Kozanów Popowice Pn Plac Grunwaldzki Powstańców Śląskich Przedmieście Oławskie Przedmieście Świdnickie Szczepin Ogółem

13 Część I Strukturalne wymiary problemów społecznych i socjalnych

14

15 Wydział Architektury Politechnika Wrocławska Jadwiga Brzuchowska Struktura demograficzno-przestrzenna i migracje wewnętrzne mieszkańców Wrocławia 1. Wprowadzenie Badanie przemian demograficznych Wrocławia przełomu XX i XXI wieku, ich uwarunkowań i skutków ukazuje procesy typowe dla dzisiejszych wielkich miast Polski: zmniejszanie się liczby ludności obszarów centralnych, napływ migracyjny z mniejszych miast, odpływ na tereny podmiejskie, suburbanizację w obszarze metropolitalnym, spadek urodzeń i umieralności, zmiany wzorca płodności oraz inne zjawiska tzw. drugiego przejścia demograficznego. Przebieg tych procesów jest związany z indywidualnymi cechami miasta: poczynając od historii jego zasiedlania, przez rozwój zasobów mieszkaniowych w okresie PRL-u, po czasy transformacji ustrojowej, rozwój gospodarczy i jego zachwiania, zmiany rynku mieszkaniowego, ambicje i aspiracje miasta, jego instytucji, uczelni i mieszkańców. Splot tych okoliczności nie zawsze można czytelnie powiązać ze wskaźnikami demograficznymi i tempem ich zmian. Podstawy i pole do analiz poszerzają się wraz z uszczegółowieniem informacji o zmienności w czasie i zróżnicowaniu przestrzennym zjawisk. Szanse pozyskiwania odniesionych przestrzennie szczegółowych informacji pojawiają się wraz z rozwojem e-administracji i infrastruktury informacji przestrzennej. Przykłady tak opracowanych danych demograficznych przedstawiono poniżej. Przedmiotem analizy było zróżnicowanie przestrzenne zjawisk demograficznych na obszarze miasta Wrocławia, wraz z oceną kierunków ich zmian w ostatnich dziesięciu latach 1. Możliwość znacznego rozwarstwienia przestrzennego charakte- 1 Publikacja prezentuje niektóre wyniki Analizy struktury demograficzno-przestrzennej i migracji wewnętrznych we Wrocławiu opracowanej przez J. Brzuchowską w 2009 roku w ramach projektu Wrocławska diagnoza problemów społecznych.

16 16 Jadwiga Brzuchowska rystyk mieszkańców Wrocławia uzyskano dzięki powiązaniu danych z bazy PESEL z danymi adresowymi kluczowym zasobem Systemu Informacji Przestrzennej Urzędu Miejskiego Wrocławia 2. Zastosowano kilka technik agregacji i prezentacji danych, służących analizie wizualnej i statystycznej. Agregacja w jednostkach urbanistycznych (ryc. 1) odwołuje się do stosowanych od lat przez miejskie służby planistyczne obszarów bilansowania danych dotyczących demografii i stanu zagospodarowania miasta. Obszary jednostek urbanistycznych nie zawsze są jednolite, jeśli idzie o typ zabudowy i charakter społeczności, ale możliwość odniesienia się do danych i analiz historycznych, dostępnych tylko w takim układzie 3, przemawia za zliczeniem i przedstawieniem kolejnych danych w tym podziale. Wadą prezentacji zjawisk w układzie jednostek bilansowych jest fałszywe wrażenie ich jednolitości. Ażeby uszczegółowić obraz zróżnicowania przestrzennego poszczególnych charakterystyk, przedstawiono je w formie map gęstości zjawisk, stosując algorytm interpolacji powierzchni (kernel density) 4, na podstawie danych odniesionych do punktów adresowych. Na potrzeby analizy związków zjawisk demograficznych z innymi cechami przestrzennymi zastosowano nakładanie przestrzenne i zliczanie statystyk w ramach wyróżnionych klas wartości tych cech. W największym zakresie badano zależność wskaźników demograficznych od odległości od centrum miasta. W tym celu zbudowano charakterystykę kosztu przemieszczenia się pieszo dla obszaru Wrocławia i na jej podstawie izochron dojścia do centrum miasta 5. Wyróżnione strefy odległości od centrum, gdzie przeciętny czas przejścia pojedynczej strefy wynosi 20 minut, przedstawiono na rycinie 1. 2 Jakość i cechy tych zbiorów danych, w wyniku kilkuletnich starań służb Urzędu Miejskiego Wrocławia prowadzących SIP oraz PESEL, pozwalają na bardzo dobre odwzorowanie przestrzenne danych o mieszkańcach, przy czym największą zgodność osiągnięto dla danych z 2008 roku, a im starsze dane są analizowane, tym większy procent danych ewidencji ludności wymaga mapowania adresu lub wyłączania z analizy ze względu na niekompletność informacji. 3 M.in. opracowane dla Urzędu Miejskiego Wrocławia: Projekcja demograficzna do 2010 r. (A. Jagielski z zesp., praca niepublikowana, 1996), Studium migracji wewnętrznych i zewnętrznych dla Wrocławia (A. Jagielski z zesp., praca niepublikowana, 1996) oraz S.W. Kłopot, W. Skiba (red.), Atlas problemów społecznych Wrocławia. Wrocław: Wydawnictwo DTSK Silesia, B.W. Silverman, Density Estimation for Statistics and Data Analysis. New York: Chapman and Hall, Metodę budowy map dystansu w przestrzeni kosztu przemieszczania wykorzystującą techniki operacji na strukturze GRID (ESRI, Euclidean, costdistance and other global function, w: Cell-based Modeling with GRID, 1996), przedstawiono w: J. Brzuchowska, Propozycje analiz zjawisk transportowych oparte na mapach rastrowych i narzędziach GIS, materiały konferencji naukowej Trans- UrbForm Transport a logika formy urbanistycznej. Projekty dla polskich metropolii, Politechnika Krakowska, Kraków, października 2008 rok.

17 Struktura demograficzno-przestrzenna i migracje wewnętrzne mieszkańców Wrocławia Strefy odległości od centrum miasta (izochrony dojścia pieszo) granice rejonów urbanistycznych Rycina 1. Podział Wrocławia na obszary bilansowania: strefy odległości od centrum miasta (izochrony dojścia pieszo) oraz rejony urbanistyczne Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Systemu Informacji Przestrzennej Wroc ławia. Wrocław. Gęstość salda zameldowań i wymeldowań ludności w latach (l.mk./ha) od 63 do 25 od 24 do 10 od 9 do 1 od 1 do 10 od 11 do 25 od 26 do 50 od 51 do 150 od 151 do 250 Rycina 2. Gęstość salda zameldowań i wymeldowań mieszkańców w latach Żródłem rycin 2 29 jest opracowanie własne na podstawie danych PESEL.

18 18 Jadwiga Brzuchowska a wiek b wiek Mężczyźni Kobiety Mężczyźni Kobiety Rycina 3. Piramida wieku mieszkańców Wrocławia zameldowanych 31 grudnia 2008 roku: a) na pobyt stały, b) czasowo wiek [w latach] Rycina 4. Struktura wiekowa kobiet zameldowanych na pobyt stały we Wrocławiu. Stan na 31 grudnia w kolejnych latach

19 Struktura demograficzno-przestrzenna i migracje wewnętrzne mieszkańców Wrocławia wiek [w latach] Rycina 5. Struktura wiekowa mężczyzn zameldowanych na pobyt stały we Wrocławiu. Stan na 31 grudnia w kolejnych latach wiek [w latach] Rycina 6. Struktura wiekowa kobiet zameldowanych na pobyt czasowy we Wrocławiu. Stan na 31 grudnia w kolejnych latach wiek [w latach] Rycina 7. Struktura wiekowa mężczyzn zameldowanych na pobyt czasowy we Wrocławiu. Stan na 31 grudnia w kolejnych latach

20 20 Jadwiga Brzuchowska Ludność w grupach wiekowych w układzie rejonów urbanistycznych (2008 r.) 0 2 lat 3 6 lat 7 12 lat lat lat lat lat lat (k), (m) lat (k), (m) lat powyżej 80 lat mk. Udział ludności w wieku poprodukcyjnym w całości populacji 0,171 0,190 0,085 0,110 0,111 0,130 0,131 0,150 0,151 0,170 0,191 0,210 0,211 0,240 0,241 0,290 0,291 0,380 Rycina 8. Rozmieszczenie mieszkańców Wrocławia w podziale na grupy wiekowe w rejonach urbanistycznych. Stan na 31 grudnia 2008 roku

21 Struktura demograficzno-przestrzenna i migracje wewnętrzne mieszkańców Wrocławia 21 Ludność w grupach wiekowych w układzie rejonów urbanistycznych grupy wieku produkcyjnego (2008 r.) mk. Udział ludności w wieku produkcyjnym w całości populacji lat lat lat lat (kobiety), (mężczyźni) 0,50 0,55 0,56 0,57 0,58 0,59 0,60 0,61 0,62 0,63 0,64 0,65 0,66 0,67 0,68 0,69 0,70 0,71 0,72 0,73 Rycina 9. Rozmieszczenie mieszkańców Wrocławia w wieku produkcyjnym w rejonach urbanistycznych. Stan na 31 grudnia 2008 roku

22 22 Jadwiga Brzuchowska Ludność w grupach wiekowych w układzie rejonów urbanistycznych grupy wieku przedprodukcyjnego (2008 r.) 0 2 lat 3 6 lat 7 12 lat lat lat 3600 mk. Udział ludności w wieku przedprodukcyjnym w całości populacji 0,122 0,135 0,136 0,150 0,151 0,165 0,166 0,180 0,181 0,195 0,196 0,210 0,211 0,225 0,226 0,240 Rycina 10. Rozmieszczenie mieszkańców Wrocławia w wieku przedprodukcyjnym w rejonach urbanistycznych. Stan na 31 grudnia 2008 roku

23 Struktura demograficzno-przestrzenna i migracje wewnętrzne mieszkańców Wrocławia 23 Ludność w grupach wiekowych w układzie rejonów urbanistycznych (1998 r.) 0 2 lat 3 6 lat 7 12 lat lat lat lat lat lat (k), (m) lat (k), (m) lat powyżej 80 lat mk. Udział ludności w wieku poprodukcyjnym w całości populacji 0,055 0,085 0,086 0,110 0,111 0,130 0,131 0,150 0,151 0,170 0,171 0,190 0,191 0,210 0,211 0,240 0,241 0,290 0,291 0,380 Rycina 11. Rozmieszczenie mieszkańców Wrocławia w podziale na grupy wiekowe w rejonach urbanistycznych. Stan na 31 grudnia 1998 roku

24 24 Jadwiga Brzuchowska liczba mieszkańców strefy (w tys.) 140 strefa rok strefa 2 strefa 3 strefa 4 strefa 5 strefa 6 strefa 7 strefa 8 strefa 9 strefa 10 strefa 11 strefa 12 Rycina 12. Liczba mieszkańców Wrocławia zameldowanych na pobyt stały w strefach odległości od centrum w latach liczebność grup wiekowych w strefach (w tys.) strefy odległości od centrum grupa wiekowa: (k), (m) od: 60 (k), 65 (m) Rycina 13. Struktura wiekowa mieszkańców zabudowy wielorodzinnej Wrocławia w strefach odległości od centrum. Wartość oszacowana na podstawie zameldowań na pobyt stały według stanu na 31 grudnia 2008 roku liczebność grup wiekowych w strefach (w tys.) strefy odległości od centrum grupa wiekowa: (k), (m) od: 60 (k), 65 (m) Rycina 14. Struktura wiekowa mieszkańców zabudowy jednorodzinnej Wrocławia w strefach odległości od centrum. Wartość oszacowana na podstawie zameldowań na pobyt stały według stanu na 31 grudnia 2008 roku

25 Struktura demograficzno-przestrzenna i migracje wewnętrzne mieszkańców Wrocławia strefy odległości od centrum 2002 r r r grupy wiekowe: od (k), (m) (k), (m) grupy wiekowe: od (k), (m) (k), (m) liczebność grup wiekowych w strefach liczebność grup wiekowych w strefach strefy odległości od centrum 2008 r r r. Rycina 15. Rozmieszczenie mieszkańców Wrocławia w podziale na grupy wiekowe w strefach odległości od centrum w latach