Projekt założeń projektu ustawy o zmianie ustawy o transporcie kolejowym oraz niektórych innych ustaw

Transkrypt

1 Projekt Projekt założeń projektu ustawy o zmianie ustawy o transporcie kolejowym oraz niektórych innych ustaw 1. Aktualny stan prawny w dziedzinie, której dotyczyć ma projektowana ustawa 1.1. Kolejowa medycyna pracy. Według obecnie obowiązujących przepisów ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy (Dz. U. z 2004 r. Nr 125, poz. 1317, z późn. zm.) Polskie Koleje Państwowe Spółka Akcyjna powołują i utrzymują służbę wykonującą zadania medycyny pracy. Sposób, tryb tworzenia i organizacji służb PKP S.A., wykonujących zadania odpowiednie do zadań służby medycyny pracy, kwalifikacje zawodowe pracowników realizujących te zadania oraz szczegółowy sposób i tryb kontroli tych służb, określony został przez rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 9 kwietnia 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad tworzenia i organizacji służb wykonujących zadania odpowiednie do zadań służby medycyny pracy w przedsiębiorstwie państwowym "Polskie Koleje Państwowe", kwalifikacji zawodowych pracowników realizujących te zadania oraz szczegółowych zasad kontroli tych służb (Dz. U. Nr 38, poz. 377). Działający obecnie w spółce PKP S.A. Oddział Kolejowa Medycyna Pracy realizuje zadania służby medycyny pracy w odniesieniu do zarządców infrastruktury kolejowej, przewoźników kolejowych i innych podmiotów Wykonywanie zadań powszechnego obowiązku obrony. W myśl art. 21 ustawy z dnia 8 września 2000 r. o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego "Polskie Koleje Państwowe" (Dz. U. Nr 84, poz. 948, z późn. zm.), obowiązek wykonywania zadań w zakresie powszechnego obowiązku obrony, w szczególności przygotowania obszaru kolejowego, linii i pojazdów kolejowych do realizacji tych zadań oraz obowiązek koordynowania ich wykonywania przez spółki utworzone w trybie wyżej wskazanej ustawy, ciąży na PKP S.A. 1.3 Opłata dworcowa. 1

2 Rynek kolejowy jest jednym z najważniejszych rynków wspólnotowych, na zapewnienie któremu warunków rozwoju Unia Europejska zwraca szczególną uwagę. Zasady udostępniania infrastruktury kolejowej określone zostały w dyrektywie 2001/14/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 lutego 2001 r. w sprawie alokacji zdolności przepustowej infrastruktury kolejowej i pobierania opłat za użytkowanie infrastruktury kolejowej oraz przyznawania świadectw bezpieczeństwa (Dz. Urz. WE L 75 z , str. 29, z późn. zm.) transponowanej do polskiego porządku prawnego przez przepisy ustawy z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym. Jednakże koszty utrzymania dworców kolejowych, które również stanowią składnik infrastruktury kolejowej, obecnie nie są pokrywane w ramach opłaty za dostęp do tejże infrastruktury. 2. Potrzeba i cel uchwalenia projektowanej ustawy Przeprowadzona w ostatniej dekadzie restrukturyzacja organizacyjna Polskich Kolei Państwowych Spółki Akcyjnej oraz utworzonych przez nią spółek, wprowadziła szereg zmian w funkcjonowaniu podmiotów rynku kolejowego, rozdzielając pomiędzy nie realizację różnych zadań. W obecnym stanie faktycznym rola PKP S.A. uległa zasadniczej zmianie, w stosunku do tej wykonywanej przez dawne przedsiębiorstwo państwowe Polskie Koleje Państwowe. Zakres działalności dawnego podmiotu został rozdzielony i wykonywany jest przez kilka utworzonych przez PKP spółek. Realizacja zadań służby medycyny pracy, obecnie realizowana przez PKP S.A., wymaga wykonania lub nadzorowania ok świadczeń zdrowotnych oraz innych świadczeń z zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami w ciągu roku. Ponadto obciąża PKP S.A. realizacja zadań obronnych, w szczególności w zakresie przygotowania obszaru kolejowego, linii i pojazdów kolejowych oraz koordynacja działań wykonywanych przez inne spółki utworzone przez PKP S.A. na podstawie ustawy o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego "Polskie Koleje Państwowe". Obecny stan prawny w znaczący sposób ogranicza również wielkość środków finansowych przeznaczonych na eksploatację i utrzymanie dworców kolejowych, a w konsekwencji również utrudnia i opóźnia działania mające na celu poprawę stanu technicznego, funkcjonalnego, podwyższenie standardów obsługi podróżnych i walorów estetycznych dworców. Konieczność ustalenia obowiązkowej opłaty za korzystanie z powierzchni ogólnodostępnych na dworcach kolejowych spowodowana 2

3 jest zwiększającą się systematycznie liczbą przewoźników działających na rynku kolejowych przewozów pasażerskich, w wyniku czego dotychczasowy system finansowania eksploatacji i utrzymania powierzchni ogólnodostępnych (komunikacyjnych, publicznych) na dworcach kolejowych opierający się na umowach najmu zawieranych pomiędzy PKP S.A. właścicielem i zarządcą dworców kolejowych a poszczególnymi przewoźnikami, przestał spełniać swoje zadanie i nie pozwala na pokrywanie kosztów utrzymania tych obiektów. Projektowana ustawa ma na celu przekazanie wykonywania zadań służby medycyny pracy, zadań obronnych i ich koordynacji narodowemu zarządcy infrastruktury kolejowej, jakim jest spółka PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. oraz stworzenie niezbędnych instrumentów i uzyskanie dodatkowych środków koniecznych dla utrzymania i eksploatacji dworców kolejowych. 3. Możliwość podjęcia alternatywnych w stosunku do uchwalania projektowanej ustawy środków umożliwiających osiągnięcie zakładanych celów W opinii projektodawców nie ma lepszych i skuteczniejszych środków od realizacji proponowanych regulacji prawnych mających na celu rozwiązanie problemu pokrycia kosztów utrzymania dworców kolejowych, utrzymania służby medycyny pracy oraz wykonywania i koordynowania powszechnego obowiązku obrony w spółkach sektora kolejowego utworzonych przez PKP S.A. w następstwie komercjalizacji dawnego przedsiębiorstwa państwowego. 4. Podmioty, na które będzie oddziaływać projektowana regulacja Projektowana regulacja będzie oddziaływać na podmioty rynku kolejowego takie jak: zarządzających dworcami kolejowymi, przewoźników kolejowych, zarządców infrastruktury kolejowej, Urzędu Transportu Kolejowego, a także innych podmiotów korzystających z infrastruktury dworców kolejowych. Pośrednio oddziaływać będzie również na osoby korzystające z usług przewoźników kolejowych. 5. Przewidywane skutki finansowe i źródła ich pokrycia W chwili obecnej wysokość środków przeznaczanych na utrzymanie i remonty dworców kolejowych sięga sumy ok. 60 mln zł, co jest kwotą znacznie niższą niż rzeczywiste niezbędne koszty utrzymania i eksploatacji dworców kolejowych. Taki stan rzeczy prowadzi do postępującej degradacji substancji dworcowej. Na ogólną liczbę 1010 czynnych dworców kolejowych w Polsce, w stanie technicznym 3

4 ocenianym jako bardzo dobry jest 6 obiektów, zaś w stanie technicznym dobrym 30 obiektów, tj. w sumie 3,56% obiektów. Natomiast, aż 361 obiektów znajduje się w złym stanie technicznym, co stanowi 35,74% ogólnej liczby dworców kolejowych. Projektowana opłata dworcowa będzie ponoszona przez przewoźników kolejowych, których pasażerowie korzystają z udostępnianych im dworców i nie podniesie w znaczący sposób opłat za przewozy. Szacowana roczna wysokość pozyskanych środków wyniesie ok. 250 mln zł. 6. Propozycje rozstrzygnięć niezbędnych do opracowania projektu ustawy 6.1. Zakres podmiotowy i przedmiotowy, na który ma oddziaływać projektowana ustawa. Przepisy projektowanej ustawy będą miały zastosowanie do uczestników rynku kolejowego zarządzających dworcami kolejowymi, przewoźników, zarządców infrastruktury kolejowej, Urzędu Transportu Kolejowego, a także innych podmiotów zaangażowanych w proces udostępniania infrastruktury dworców kolejowych. Projektowana ustawa będzie oddziaływać także na osoby korzystające z usług tych przewoźników oraz z urządzeń infrastruktury kolejowej. Zaproponowane w projekcie rozwiązania mają służyć stworzeniu stabilnego mechanizmu finansowania utrzymania i eksploatacji dworców kolejowych, który pozwoli na zapobieganie ich architektonicznej degradacji i podniesienie warunków bezpieczeństwa pasażerów korzystających z dworców Omówienie problematyki przedmiotowej regulacji oraz zakres proponowanych rozwiązań Świadczenie usług kolejowej medycyny pracy jako zadań w ramach realizacji bezpieczeństwa ruchu kolejowego, w części zależnej od stanu zdrowia pracowników oraz profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami, powinno należeć do PKP Polskich Linii Kolejowych S.A., jako spółki odpowiedzialnej za zapewnienie bezpieczeństwa ruchu kolejowego. Przewiduje się, że docelowo PKP PLK S.A. będzie jednoosobową spółką Skarbu Państwa. Akcje Skarbu Państwa w spółce PKP PLK S.A. są niezbywalne z mocy prawa. Celem istnienia spółki PKP S.A. jest spłata zobowiązań i restrukturyzacja majątku pozostałego po dawnym przedsiębiorstwie państwowym PKP, dlatego też przekazanie zadań medycyny pracy do PKP PLK S.A. stanowi jeden z elementów działań restrukturyzacyjnych sektora kolejowego. 4

5 Wskazane jest przejęcie spraw związanych z realizacją zadań obronnych, w szczególności w zakresie przygotowania obszaru kolejowego, linii i pojazdów kolejowych, przez PKP PLK S.A. oraz inne spółki utworzone przez PKP S.A. na podstawie ustawy o komercjalizacji i restrukturyzacji. Doświadczenia przeprowadzonych na przełomie roku 2009/2010 działań Akcji Zima i ryzyka związane z trudnymi warunkami pogodowymi powstałymi w tym okresie wykazały, że jedynie spółka PKP PLK S.A. dysponuje odpowiednim potencjałem ludzkim, technicznym i organizacyjnym, pozwalającym na koordynowanie działań w stanie nadzwyczajnym na poziomie sektora kolejowego. Ponadto minister właściwy do spraw infrastruktury posiada odpowiednie narzędzia pozwalające na właściwy nadzór nad wykonywaniem przedmiotowych zadań. Wprowadzenie opłaty dworcowej w projektowanej postaci pozwoli na zapewnienie pokrycia kosztów eksploatacji i utrzymania części ogólnodostępnych dworców kolejowych. Projektowane rozwiązanie jest zgodne z opracowaną przez Ministerstwo Infrastruktury i przyjętą przez Radę Ministrów Strategią dla transportu kolejowego do roku 2013, gdzie w pkt stwierdzono: Koszty utrzymania przystanków i dworców kolejowych w części związanej z obsługą handlową powinny stanowić koszt bezpośredni infrastruktury kolejowej wykorzystywanej w ruchu pasażerskim i być składnikiem kalkulacyjnym przy ustalaniu ceny dostępu do tras przewozowych Rozwiązania szczegółowe 1. W ustawie o służbie medycyny pracy, proponuje się zmianę podmiotu wskazanego w art. 27 ustawy, tj. ze spółki Polskie Koleje Państwowe Spółka Akcyjna na spółkę PKP Polskie Linie Kolejowe Spółka Akcyjna. Mając na uwadze wnioski wynikające z dyrektyw tzw. III Pakietu kolejowego (Dyrektywy 2007/58/WE i 2007/59/WE z dnia r.), służba kolejowej medycyny pracy powinna funkcjonować w ramach PKP PLK S.A., świadcząc usługi w przedmiotowym zakresie, w ramach zapewnienia szeroko pojętego bezpieczeństwa ruchu kolejowego, w części zależnej od stanu zdrowia pracowników oraz profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami. 2. W ustawie o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego "Polskie Koleje Państwowe" w art. 21 w ust. 1 i ust. 2 proponuje się zmiany polegające na zastąpieniu wykonywania zadań obronnych przez spółkę Polskie Koleje Państwowe Spółka Akcyjna przez 5

6 wykonywanie tych zadań przez spółkę PKP Polskie Linie Kolejowe Spółka Akcyjna. W obecnym stanie faktycznym podmiotem, który odpowiada za bezpieczeństwo ruchu kolejowego oraz zapewnienie porządku na obszarze kolejowym jest spółka PKP PLK S.A., dlatego zasadnym jest, aby ten podmiot przejął również koordynację zadań obronnych w spółkach określonych w projektowanym przepisie. 3. W ustawie o transporcie kolejowym proponuje się: 1) w art. 4 dodanie pkt 8b i 8c wprowadzających do słowniczka pojęcia zarządzającego dworcem i opłaty dworcowej. Jako zarządzającego dworcem wnioskodawca proponuje wskazanie właściciela lub podmiotu, któremu powierzono zarządzanie dworcem kolejowym wraz z znajdującymi się w nim urządzeniami oraz drogami dojazdów i dojścia, stanowiącymi część składową infrastruktury kolejowej. Natomiast przez opłatę dworcową rozumie się opłatę pobieraną od przewoźników kolejowych za udostępnianie i utrzymanie ogólnodostępnych części dworców kolejowych wraz z znajdującymi się w nich urządzeniami oraz drogami dojazdów i dojścia, stanowiącymi część składową infrastruktury kolejowej. 2) dodanie nowego art. 33a, który określi zasady i tryb ustalania wysokości oraz pobierania opłaty dworcowej. Proponowany przez wnioskodawców przepis uwzględniać powinien poniższe założenia: - w ust. 1 wskazać należy, iż opłatę dworcową ustala i pobiera zarządca w ramach opłaty, o której mowa w art. 33 ust. 4c ustawy z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym, na podstawie zawartej z zarządzającym dworcem umowy o ustalanie i pobieranie opłaty dworcowej, a następnie przekazuje ją zarządzającemu dworcem. Wyjątki od powyższej zasady określają ust. 2 i 3 rzeczonego artykułu, - w ust. 2 wprowadzić należy możliwość bezpośredniego pobierania opłaty dworcowej od przewoźnika, na podstawie zawartej z nim umowy przez zarządzającego dworcem, przy czym odpowiednie zastosowanie miałyby przepisy dalszych ust. 4-5, 7, 9-10 oraz art. 33 ust. 5a, 5c, i 9a i art. 34 ust. 2 i 2a ustawy o transporcie kolejowym, 6

7 - w ust. 3 nałożenie na zarządzającego dworcem, w przypadku o którym mowa w ust. 1, obowiązku zawiadomienia zarządcy o zamiarze pobierania opłaty bezpośrednio od przewoźnika, nie później niż na 6 miesięcy przed upływem terminu na składanie wniosków o przydział tras pociągów, - w ust. 4 wskazanie zasady ustalania opłaty dworcowej jako iloczynu liczby zrealizowanych zatrzymań pociągu pasażerskiego na dworcu kolejowym oraz stawki jednostkowej opłaty dworcowej określonej w zależności od kategorii dworca kolejowego i długości pociągu, - w propozycji ust. 5, stawki jednostkowe opłaty dworcowej ustalane są przez zarządzającego dworcem. Po ich zatwierdzeniu przez Prezesa UTK przekazywane są zarządcy nie później niż 30 dni przed dniem ogłoszenia przez zarządcę regulaminu korzystania z tras pociągów. Wraz ze stawkami jednostkowymi opłaty dworcowej zarządzający dworcem przekazuje regulamin udostępniania dworców kolejowych. Umowa o ustalanie i pobieranie opłaty dworcowej, między zarządzającym dworcem a zarządcą, powinna zostać zawarta przed przekazaniem regulaminu i stawek jednostkowych, o których wcześniej mowa. - według proponowanego ust. 6, zarządzający dworcem podaje do publicznej wiadomości, w sposób zwyczajowo przyjęty, wysokości poszczególnych stawek jednostkowych opłaty dworcowej, nie później niż na 15 dni przed ogłoszeniem regulaminu korzystania z tras pociągów przez zarządcę, - proponowany ust. 7 stanowiłby, iż Prezes Urzędu Transportu Kolejowego bada zgodność stawek jednostkowych opłaty dworcowej z zasadami określonymi w przepisach wydanych na podstawie projektowanego art. 33a i zatwierdza je w terminie 30 dni od otrzymania projektu stawek od zarządzającego dworcem, - proponowany ust. 8 wskazuje zakres opracowanego przez zarządzającego dworcem regulaminu udostępniania dworców kolejowych, który powinien określać w szczególności: sposób ustalania opłaty dworcowej, 7

8 kategorie dworców kolejowych zróżnicowane według funkcji, standardu i liczby obsługiwanych pasażerów; zakres usług świadczonych w poszczególnych kategoriach udostępnianych dworców kolejowych i warunki ich zapewnienia, sposób informowania o ograniczeniach w udostępnianiu dworców kolejowych, - wyżej wymieniony regulamin powinien być ogłoszony w sposób zwyczajowy nie później niż na 12 miesięcy przed dniem wejścia w życie rozkładu jazdy pociągów, - do stawek jednostkowych opłaty dworcowej i samej opłaty dworcowej odpowiednie zastosowanie powinny mieć: art. 33 ust. 5a, 5c, i 9a oraz art. 34 ust. 2 i 2a ustawy o transporcie kolejowym dotyczące stawek jednostkowych opłaty podstawowej Propozycje upoważnień do wydania aktów wykonawczych. Proponuje się dodanie w ustawie o transporcie kolejowym art. 35a wprowadzającego delegację do określenia przez ministra właściwego do spraw infrastruktury, w drodze rozporządzenia, szczegółowych warunków ustalania i pobierania opłaty dworcowej, zakresu umowy o ustalanie i pobieranie opłaty dworcowej oraz wysokości wynagrodzenia zarządcy infrastruktury z tytułu ustalania i pobierania opłaty dworcowej na rzecz zarządzającego dworcem, mając na uwadze w szczególności koszty utrzymania dworców kolejowych wraz z znajdującymi się w nich urządzeniami oraz drogami dojazdów i dojścia, stanowiącymi części składowe infrastruktury kolejowej. Rozporządzenie ureguluje proces ustalania opłaty dworcowej w sposób zapewniający pokrycie łącznych kosztów, które będzie musiał ponieść zarządzający dworcem dla zapewnienia udostępniania i utrzymania dworców kolejowych w obrębie ich ogólnodostępnych części Wpływ projektowanej ustawy na stosunki powstałe pod działaniem ustaw dotychczasowych Kolejowa Medycyna Pracy działa jako oddział w ramach PKP S.A. Nałożenie na spółkę PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. obowiązków służby medycyny pracy będzie połączone z przeniesieniem wyżej wymienionej jednostki organizacyjnej do PKP 8

9 PLK S.A. w drodze wniesienia aportem zorganizowanej części przedsiębiorstwa PKP S.A., w tym również zajmowanych przez Oddział Kolejowa Medycyna Pracy lokali użytkowych. Powyższe zmiany nie powinny powodować obciążenia finansowego PKP PLK S.A., ponieważ opłaty pobierane przez Kolejową Medycynę Pracy w pełni pokrywają koszty jej działalności. Proponowana zmiana podmiotu odpowiedzialnego za wykonywanie i koordynację zadań w zakresie wykonywania powszechnego obowiązku obrony, pozwoli na likwidację w PKP S.A. struktur odpowiedzialnych za sprawy obronne. Zagwarantuje to niedublowanie się takich jednostek w PKP S.A. i w PKP PLK S.A. Obecnie PKP PLK S.A. uczestniczy w ramach grupy PKP w wykonywaniu tych zadań i ma dedykowane do tego celu odpowiednie jednostki organizacyjne. W związku z powyższym nie przewiduje się aby projektowana zmiana wywoływała dodatkowe skutki finansowe. Od 2009 roku ustawa o transporcie kolejowym w art. 38 ust. 6a przewiduje możliwość dofinansowania ze środków publicznych inwestycji w zakresie budowy lub przebudowy dworców kolejowych. Obecnie z budżetu państwa współfinansowana jest przebudowa 36 obiektów dworcowych, której koszt przekroczy 744 mln zł, z czego w bieżącym roku dofinansowanie wyniesie ok. 103 mln zł z budżetu państwa oraz 105 mln zł ze środków funduszy UE. W kolejnych latach planowane dofinansowanie tych inwestycji wyniesie odpowiednio ok. 151 mln zł z budżetu państwa i ok. 167 mln zł ze środków funduszy UE. Konieczne jest zatem stworzenie systemu samofinansowania się dworców kolejowych, który pozwoli na utrzymanie w takim stanie, by efekty rzeczowe osiągnięte w wyniku przeprowadzonych inwestycji miały charakter trwały, a środki publiczne przeznaczone na modernizację dworców i wytworzenie określonego standardu, nie zostały zaprzepaszczone Przewidywany termin wejścia w życie projektowanej ustawy Projekt ustawy, zgodnie z ustawą z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (Dz. U. z 2007 r. Nr 68, poz. 449), powinien wejść w życie po upływie czternastu dni od dnia jego ogłoszenia w Dzienniku Ustaw. 9

10 OCENA SKUTKÓW REGULACJI 1. Wpływ regulacji na sektor finansów publicznych, w tym budżet państwa i budżety jednostek samorządu terytorialnego Wejście w życie przedmiotowej regulacji nie wpłynie na budżet państwa i budżety jednostek samorządu terytorialnego. 2. Wpływ regulacji na rynek pracy Projektowana regulacja nie będzie wywierać bezpośredniego wpływu na rynek pracy. Pośrednio natomiast dodatkowe środki na utrzymanie mogą wpłynąć na zwiększenie zakresu prac remontowych i utrzymaniowych infrastruktury dworców kolejowych. Niemniej jednak jest to bardzo trudne do oszacowania. 3. Wpływ regulacji na konkurencyjność gospodarki i przedsiębiorczość, w tym na funkcjonowanie przedsiębiorstw Projektowana regulacja nie wpłynie na konkurencyjność transportu kolejowego w stosunku do innych gałęzi transportu. 4. Wpływ regulacji na sytuację i rozwój regionalny Projektowana regulacja nie wywiera bezpośredniego wpływu na sytuację i rozwój regionów. 5. Konsultacje społeczne W ramach konsultacji społecznych projektowana regulacja zostanie przesłana do następujących podmiotów: 1) PKP SA; 2) PKP PLK SA; 3) Urzędu Transportu Kolejowego; 4) PKP Intercity S.A. ; 5) Przewozy Regionalne Sp. z o.o.; 6) PKP Szybka Kolej Miejska w Trójmieście Sp. z o.o.; 7) PKP CARGO S.A.; 8) Szybka Kolej Miejska w Warszawie Sp. z. o. o.; 9) "Koleje Mazowieckie KM" sp. z o.o.; 10)Izby Gospodarczej Transportu Lądowego. 10

11 11