Monitoring pyłków wybranych gatunków roślin oraz zarodników grzybów na terenie Kielc i okolic w 2013 roku

Transkrypt

1 Monitoring pyłków wybranych gatunków roślin oraz zarodników grzybów na terenie Kielc i okolic w 2013 roku Opracowanie wykonano w Zakładzie Biologii Komórki i Mikroskopii Elektronowej Instytutu Biologii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach

2 SPIS TREŚCI: 1. Charakterystyka wybranych gatunków roślin 2. Charakterystyka wybranych gatunków grzybów 3. Wyniki miesięcznych obserwacji i pomiarów stężenia pyłków roślin i zarodników grzybów w rejonie Kielc w 2013 roku 4. Wyniki sezonowych obserwacji i pomiarów stężenia pyłków roślin i zarodników grzybów w rejonie Kielc w 2013 roku 5. Komunikaty tygodniowych obserwacji i pomiarów stężenia pyłków roślin i zarodników grzybów w rejonie Kielc w 2013 roku 6. Kalendarz pylenia roślin i grzybów Kielce 2013

3 Analizę stężenia pyłków wybranych gatunków roślin oraz zarodników grzybów na terenie Kielc i okolic w 2013 roku, wykonano metodą objętościową stosując aparat firmy Lanzoni (Sampler VPPS 2000). Aparat objętościowy symuluje proces oddychania, wciągając powietrze przez pompę o stałej wartości zasysania, tj. 10 litrów powietrza na minutę. Wraz z zasysanym powietrzem do aparatu dostawały się zawieszone w powietrzu pyłki i zarodniki. Urządzenie do poboru materiału badawczego umieszczone było na dachu budynku Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego Uniwersytetu Jana Kochanowskiego (na wysokości czwartego piętra). Cykl pracy aparatu wynosił 7 dni. Komunikaty pyłkowe były opracowywane w oparciu o wartości stężeń ziaren pyłku w objętości 1m 3 powietrza na dobę (pomiar był wykonywany dla Kielc i okolic w promieniu 30 km). Sampler VPPS 2000 firmy Lanzoni (fot. Zakład Biologii Komórki i Mikroskopii Elektronowej Instytutu Biologii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach). Głowica siedmiodniowa Samplera VPPS 2000 (fot. Zakład Biologii Komórki i Mikroskopii Elektronowej Instytutu Biologii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach).

4 Analizę stężenia pyłków dotyczyła wybranych gatunków roślin takich jak: Leszczyna pospolita Corylus avellana, Olsza czarna Alnus glutinosa, Brzoza brodawkowata Betula verrucosa, Topola czarna Populus nigra, Dąb szypułkowy Quercus robur, Wierzba iwa Salix caprea, Jałowiec pospolity - Juniperus communis, Jesion wyniosły Fraxinus excelsior, Grab pospolity Carpinus betulus, Sosna zwyczajna Pinus sylvestris, Świerk pospolity Picea abies, Trawy Poaceae, Pokrzywa zwyczajna - Urtica dioica, Babka lancetowata Plantago lanceolata, Szczaw zwyczajny Rumex acetosa, Przeprowadzono również analizę stężenia zarodników grzybów pleśniowych z rodzaju: Alternaria Cladosporium

5 1. Leszczyna pospolita Corylus avellana Leszczyna pospolita pokrój rośliny (fot. Ewa Karpowicz, Zakład Biologii Komórki i Mikroskopii Elektronowej Instytutu Biologii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach). Leszczyna pospolita ziarna pyłku leszczyny (powiększenie x 400, fot. Zakład Biologii Komórki i Mikroskopii Elektronowej Instytutu Biologii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach).

6 Jest to gatunek obecny prawie w całej Europie, a w Polsce na obszarze całego kraju (Szweykowscy, 1993). Leszczyna rośnie zwykle w podszyciu lasów liściastych, na żyznych glebach o podłożu wapiennym. Jest tolerancyjna w stosunku do światła (Seneta, 1987). Rozmnaża się z nasion lub pędów odroślowych (Pokorny, 1992). Leszczyna jest dużym krzewem leśnym (Szweykowscy, 1993), osiągającym do 7 metrów wysokości. Liście mają długość od 5 do 10 cm, są okrągłe, z przodu zaostrzone, podwójnie piłkowane, jaśniejsze od spodu, ciemniejsze z wierzchu, ułożone skrętolegle (Bachofer, 2007). Kora ma kolor bladobrunatny lub szaro-biały, jest popękana i bruzdowana, łuszcząca się. Kwiaty leszczyny są rozdzielnopłciowe. Męskie występują w postaci kotek o długości od 5 do 7 cm, zimą zielone i brązowe, a pylące są żółte. Kwiaty żeńskie natomiast pojawiają się jako pączek, z wystającymi, czerwonymi znamionami słupka w okresie kwitnienia. Okres kwitnienia leszczyny zaczyna się zwykle w styczniu a kończy w marcu (Krzyściak-Kosińska i wsp., 2012). 2. Olsza czarna Alnus glutinosa Olsza czarna pokrój rośliny (fot. Ewa Karpowicz, Zakład Biologii Komórki i Mikroskopii Elektronowej Instytutu Biologii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach). Gatunek występujący w całej Europie, w Polsce jest pospolita na niżu. Rośnie na stanowiskach wilgotnych i jest silnie związana z wodą (Seneta, 1987). Szybko rośnie osiągając wysokość od 4 do 5 metrów w ciągu 10 lat (Pokorny, 1992). Natomiast wysokość

7 jaką może osiągnąć maksymalnie to 25 metrów. Koronę ma szeroko rozłożoną, z wiekiem okrągławą. Liście olchy ułożone są skrętolegle, mają długość do 10 cm, są klinowate u podstawy i zaokrąglone na wierzchołku, z wcięciem do nerwu środkowego. Brzeg liścia jest podwójnie piłkowany, z wierzchu nagi a od spodu owłosiony w kątach nerwów. Olsza jest drzewem wiatropylnym. Kwiaty są rozdzielnopłciowe, jednopiennie rozmieszczone na drzewie, ukazują się przed liśćmi. Kwiaty męskie występują w zwisających kotkach długości 6-8 cm, zebrane są po 2 lub 3, po zakwitnięciu są żółtobrązowe. Kwiaty żeńskie zebrane są w kotki długości 1 cm występujące po 2 lub 3 na szypułkach, są koloru zielonkawego. Olsza czarna ziarna pyłku (powiększenie x 400, fot. Zakład Biologii Komórki i Mikroskopii Elektronowej Instytutu Biologii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach). Okres kwitnienia olszy czarnej to zwykle marzec i kwiecień, natomiast owoce dojrzewają we wrześniu i październiku (Bachofer, 2007).

8 2. Brzoza brodawkowata Betula verrucosa (Betula pendula) Brzoza brodawkowata pokrój rośliny (fot. Ewa Karpowicz, Zakład Biologii Komórki i Mikroskopii Elektronowej Instytutu Biologii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach). Brzoza brodawkowata ziarna pyłku (powiększenie x 400, fot. Zakład Biologii Komórki i Mikroskopii Elektronowej Instytutu Biologii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach).

9 Jest to gatunek rosnący prawie w całej Europie. W Polsce rośnie na całym niżu i niskich partiach gór, zasiedla tereny suche i piaszczyste (Seneta, 1987). Jest światłolubnym drzewem pionierskim, jako pierwszy zasiedla tereny bezleśne (Bachofer, 2007). Brzoza dorasta do 20 metrów wysokości. Jej korona jest początkowo wąska i spiczasta, potem nieregularna i okrągława. Kora jest gładka, biała, łuszczy się okrężnie. Na młodych gałęziach różowobiała, natomiast u starszych drzew głęboko spękana, z czarnymi listewkami. Pędy pokryte są małymi gruczołowatymi wypukłościami o kształcie brodawek (Kremer, 1995). Brzoza ma liście opadające na zimę, ułożone skrętolegle, osiągające długość 7 cm, a ogonek liściowy 3 cm. Kształt liści może być jajowaty, zaś brzeg jest podwójnie piłkowany. Powierzchnia liścia jest obustronnie owłosiona, z wierzchu zielona od spodu jaśniejsza. Kwiaty brzozy są rozdzielnopłciowe i wiatropylne. Ich rozmieszczenie jest jednopienne na końcach pędów. Kwiaty męskie występują w postaci kotek, tworzą się jesienią i zimują. Zamknięte mają kolor czerwonobrązowy a otwarte są żółtobrązowe, długości 10 cm. Natomiast kwiaty żeńskie (kotki) zimują w formie pąków, wyrastają pojedynczo, są pionowo wzniesione, mają kolor zielony lub czerwonawy i długość 4 cm. Okres kwitnienia brzozy trwa zwykle od marca do maja (Bachofer, 2007). 4. Topola czarna Populus nigra Gatunek ten występuje prawie w całej Europie. Rośnie na glebach piaszczystych i żwirowych, w lasach nad brzegami rzek. Jest drzewem światłolubnym (Pokorny, 1992). Topola osiąga wysokość do 30 metrów, ma wysoką, rozłożystą koronę. Kora u młodych okazów jest gładka i ma kolor jasnoszary, natomiast u starszych staje się czarniawa i głęboko bruzdowana. Liście topoli czarnej ułożone są skrętolegle, osiągają długość do 10 cm, są kształtu trójkątnego z ostrym wierzchołkiem. Brzeg liścia jest karbowano-piłkowany. Liście są obustronnie zielone i nagie. Kwiaty ukazują się przed liśćmi, są rozdzielnopłciowe, dwupiennie rozmieszczone. Kwiaty męskie zebrane są w kotki długości 5-8 cm, są koloru czerwonego, natomiast kwiaty żeńskie również zebrane są w kotki koloru zielonego.

10 Topola czarna pokrój rośliny (fot. Ewa Karpowicz, Zakład Biologii Komórki i Mikroskopii Elektronowej Instytutu Biologii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach). Topola czarna ziarna pyłku (powiększenie x 400, fot. Zakład Biologii Komórki i Mikroskopii Elektronowej Instytutu Biologii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach). Okres jej kwitnienia to marzec i kwiecień, owoce dojrzewają w czerwcu (Bachofer, 2007).

11 5. Dąb szypułkowy Quercus rober L. Jest to gatunek szeroko rozpowszechniony w Europie. Zasiedla tereny wilgotne. Występuje na terenie całej Polski. Dominuje w mieszanych lasach, które porastają doliny rzek, wymaga jednak pełnego nasłonecznienia. Ma silnie rozwinięty system korzeniowy. Drzewa te żyją nawet do 1000 lat (Bachofer, 2007; Pokorny, 1992). Dąb szypułkowy jest drzewem do 45 metrów wysokości. Jego korona jest szeroka i wysoka, dość nieregularna z bardzo rozłożystymi konarami. Kora dębu jest koloru jasnoszarego, już na młodych okazach z bruzdami i listwami (Kremer, 1995). Dąb ma liście opadające na zimę, ułożone skrętolegle, kształtu jajowatego, zaokrąglone na wierzchołku, jaśniejsze od spodu, ciemnozielone z wierzchu (Krzyściak-Kosińska i wsp., 2012). Dąb szypułkowy pokrój rośliny (fot. Ewa Karpowicz, Zakład Biologii Komórki i Mikroskopii Elektronowej Instytutu Biologii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach). Długość liści do 12 cm, są one krótkoogonkowe i mają po bokach blaszki po 5-6 klap, które to są zaokrąglone. Dąb jest drzewem jednopiennym o rozdzielnopłciowych kwiatach. Kwiaty męskie zebrane są w kwiatostany na wiszących kotkach, wyrastają u podstawy młodych pędów. Kwiaty męskie zawierają nie więcej niż 10 pręcików i mają żółtozielony okwiat.

12 Kwiaty żeńskie zebrane są w kwiatostany na długich szypułkach do 6 cm. Składają się z 5 pojedynczych kwiatów. Kwiaty są wiatropylne. Dąb szypułkowy ziarna pyłku (powiększenie x 400, fot. Zakład Biologii Komórki i Mikroskopii Elektronowej Instytutu Biologii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach). Dąb szypułkowy kwitnie zwykle w maju, dwa tygodnie przed kwitnieniem dębu bezszypułkowego. Owoce dojrzewają we wrześniu i październiku (Bachofer, 2007). 6. Wierzba iwa Salix caprea Jest to gatunek występujący w całej Europie, a w Polsce najczęściej w północno-wschodniej części kraju. Rośnie na skrajach lasów, na zrębach i nizinach (Seneta, 1987). Wierzba iwa osiąga do 12 metrów wysokości, ma szaro-zieloną korę (Pokorny, 1992). Liście wierzby szerokoeliptyczne lub jajowate, długości do 10 cm, szerokość 5-6 cm, kształtu okrągławojajowatego, brzeg falisty, są szarozielone po górnej stronie, natomiast po dolnej stronie zamszowato owłosione z wyraźnie wypukłą siatką żyłek. Kwiaty ukazują się przed liśćmi, są rozdzielnopłciowe, rozmieszczone na drzewach dwupiennie. Kwiaty męskie zebrane są w jajowate kotki długości 3,5cm-5 cm, natomiast żeńskie są węższe i zielonkawe (Bachofer, 2007). Kwiaty wierzby są miododajne, dostarczają na wiosnę pszczołom pyłku i nektaru. Okres jej kwitnienia trwa zwykle od marca do maja (Bachofer, 2007).

13 Wierzba iwa pokrój rośliny (fot. Ewa Karpowicz, Zakład Biologii Komórki i Mikroskopii Elektronowej Instytutu Biologii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach). Wierzba iwa ziarna pyłku (powiększenie x 400, fot. Zakład Biologii Komórki i Mikroskopii Elektronowej Instytutu Biologii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach).

14 6. Jałowiec pospolity - Juniperus communis L. Jałowiec pospolity pokrój rośliny (fot. Katarzyna Kołaczek, Zakład Biologii Komórki i Mikroskopii Elektronowej Instytutu Biologii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach). Jałowiec pospolity ziarno pyłku (powiększenie x 400, fot. Zakład Biologii Komórki i Mikroskopii Elektronowej Instytutu Biologii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach).

15 Jałowiec jest krzewem dwupiennym o bardzo zmiennym pokroju. Może być zarówno stożkowaty, jak i kolumnowy. Wysokość jego wynosi od 2 do 10 metrów. Jest wiecznie zielony. Kłujące igły mają długość około 1,5 cm, są one niebieskozielone i położone po trzy w okółku. Męskie kwiatostany są koloru żółtawego i mają długość poniżej 5 mm. Żeńskie kwiatostany są natomiast zielonkawe. Jałowiec ma granatowo czerwone jagody pokryte woskiem, jadalne w małych ilościach. Jest to krzew szeroko rozpowszechniony. Rośnie on na łąkach ubogich w związki organiczne, wrzosowiskach, wydmach i w jasnych lasach iglastych (borach). Występują także jego ogrodowe odmiany (Bachofer, Mayer, 2010). Czas kwitnienia przypada zwykle na miesiące kwiecień i maj. 8. Jesion wyniosły Fraxinus Excelsior L. Jesion wyniosły pokrój rośliny (fot. Ewa Karpowicz, Zakład Biologii Komórki i Mikroskopii Elektronowej Instytutu Biologii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach).

16 Jesion wyniosły ziarna pyłku (powiększenie x 400, fot. Zakład Biologii Komórki i Mikroskopii Elektronowej Instytutu Biologii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego). Jest gatunkiem występującym w zachodniej i środkowej Europie, w Polsce na niżu i w niższych partiach gór, często w pobliżu rzek i strumieni. Rośnie na żyznych, wilgotnych glebach, lecz nie w miejscach z wodą zastojową. Dorosłe drzewa wymagają pełnego nasłonecznienia (Pokorny, 1992). Jesion dorasta do 40 metrów wysokości, ma luźną koronę, nieregularną, okrągławą w zarysie, szeroką u szczytu, wąską na dole. Kora jest koloru szarobrunatnego, gładka u młodych okazów, a u starszych bruzdowana lub pokryta siecią listewek. Pędy są jasnoszare i grube (Kremer, 1995). Liście jesionu pierzaste, złożone z 7 do 11 listków eliptycznych lub eliptycznopodługowatych, na brzegach piłkowanych. Listki są zaostrzone na wierzchołku, długości 6-12 cm, matowe i ciemnozielone na górnej stronie oraz jaśniejsze po stronie dolnej (Krzyściak-Kosińska i wsp., 2012). Kwiaty męskie, żeńskie, obupłciowe, pokazują się przed liśćmi. Kwiat jesionu jest niepozorny, brązowawy bez okwiatu. Kwiat męski ma dwa czerwonobrązowe pręciki. Kwiaty są wiatropylne oraz zebrane w krótkie wiechy. Okres jego kwitnienia przypada zwykle na kwiecień maj, zaś owoce dojrzewają w październiku (Bachofer, 2007).

17 9. Grab pospolity Carpinus betulus L. Grab pospolity pokrój rośliny (fot. Ewa Karpowicz, Zakład Biologii Komórki i Mikroskopii Elektronowej Instytutu Biologii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach). Grab pospolity ziarna pyłku (powiększenie x 400, fot. Zakład Biologii Komórki i Mikroskopii Elektronowej Instytutu Biologii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach). Gatunek występuje w zachodniej, środkowej i południowej Europie, w Polsce na terenach północno-wschodnich i wschodnich. Najczęściej rośnie w lasach mieszanych

18 z dębem, jest drzewem ciepłolubnym, ale dobrze znosi mróz. Rośnie na glebach zasobnych, nie toleruje gleb piaszczystych i kwaśnych, dobrze znosi umiarkowane zacienienie. Ma mocny pień, trzymający szeroką jajowatą koronę. Grab dorasta do wysokości 20 metrów. Kora drzewa jest ciemnoszara lub jasnoszara, gładka, jednak z wiekiem pokrywa się listewkami lub siatkowanym wzorem. Konary są powyginane, stromo wzniesione, a pędy ciemnoszaro brunatne (Kremer, 1995). Liście grabu są ułożone skrętolegle, opadające na zimę, długości 10 cm. Mają jajowaty kształt, z zaostrzonym wierzchołkiem, są krótkoogonkowe i mają podwójnie piłkowany brzeg, a po obu stronach są intensywnie zielone. Blaszka liściowa przypomina falistą tekturę, ponieważ nerwy liściowe zagłębione są w liściu (Krzyściak-Kosińska i wsp., 2012). Grab jest drzewem jednopiennym, kwiaty ma rozdzielnopłciowe, pojawiające się razem z liśćmi. Kwiaty męskie zebrane są w kotki, mają walcowaty kształt, luźno zwisają są bezszypułkowe, żółtobrązowe, o długości 5 cm, występują na bezlistnych krótkopędach w ilości od 1 do 3. Kwiaty żeńskie, zebrane są w kotki na końcach długopędów. Kwiaty są zielone z czerwonymi znamionami słupków i mają trójklapowy liść przykwiatowy. Kwiaty grabu są wiatropylne, a okres jego kwitnienia obejmuje zwykle kwiecień i maj (Bachofer, 2007; Pokorny, 1992). 10. Sosna zwyczajna Pinus sylvestris Drzewo to ma bardzo szeroki zakres występowania. Sezon pylenia przypada zwykle na miesiące kwiecień i maj. Jest to drzewo wiatropylne. Sosna jest drzewem z dużą zdolnością przystosowawczą do bardzo różnych warunków siedliskowych. Wykazuje dużą tolerancję nie tylko względem gleby ale także klimatu. Najczęściej rośnie jednak na ubogich siedliskach np. terenach piaszczystych, jak również torfowcach. W takich bowiem warunkach sosna ma dużą przewagę konkurencyjną jeśli chodzi o inne gatunki. Na glebach bardziej urodziwych jest wypierana przez drzewa liściaste. Igły wieloletnie (2-4 lata) są zebrane po dwie na krótkopędach. Są bardzo różne długości od 4-7 cm, mogą być zarówno jasnozielone jak i niebieskozielone, sztywne i zaostrzone. Igły w zacienionym miejscu są bardziej miękkie.

19 Sosna zwyczajna pokrój rośliny (fot. Katarzyna Kołaczek, Zakład Biologii Komórki i Mikroskopii Elektronowej Instytutu Biologii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach). Sosna zwyczajna ziarna pyłku (powiększenie x 400, fot. Zakład Biologii Komórki i Mikroskopii Elektronowej Instytutu Biologii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach).

20 Kwiaty są rozdzielnopłciowe, jednopiennie. Męskie kwiatostany są licznie ustawione wokół podstawy pędów najmłodszych. Mają kształt od kulistego po jajowaty, kolor od żółtawego do jasnobrązowego. Po zakwitnięciu osiągają długość ok. 2cm i są walcowate. Żeńskie kwiatostany wyrastają na szypułkach w liczbie od 1 do 3 na szczycie kwiatostanu (Bachofer, Mayer, 2010). 11. Świerk pospolity Picea abies Występuje w lasach północnej Europy i lasach górskich Europy środkowej. W Polsce rośnie na terenie całego kraju, lecz jego naturalny zasięg obejmuje dwa ośrodki-niżowy i wyżowy, oddzielone obszarem bezświerkowym. Preferuje gleby świeże i gliniastopiaszczyste oraz stanowiska chłodne (Seneta, 1987). Świerk jest drzewem o wysokości do metrów (w naturalnych lasach nawet do 60 metrów), żyje lat. Kora ma barwę czerwonobrązową, z wiekiem łuszczącą się. Korona świerku jest wysmukła i stożkowata, dolne gałęzie dotykają ziemi. Igły są zimozielone, mają do 1-2,5 cm długości i są czworokątne w przekroju poprzecznym. Kwiaty męskie są koloru żółtego, a żeńskie czerwonego lub zielonego. Szyszki walcowate, zwisające w dół o barwie brązowo-szarej. Świerk pospolity pokrój rośliny (fot. Ewa Karpowicz, Zakład Biologii Komórki i Mikroskopii Elektronowej Instytutu Biologii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach).

21 Świerk pospolity ziarna pyłku (powiększenie x 400, fot. Zakład Biologii Komórki i Mikroskopii Elektronowej Instytutu Biologii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach). Drzewo jest bardzo odporne na mróz, ale wrażliwe na zanieczyszczenia powietrza (Pokorny, 1992) 12. Rodzina: Trawy - Poaceae Rodzina traw liczy około gatunków. Trawy zajmują najrozmaitsze siedliska na całej kuli ziemskiej. Rosną zarówno na obszarach tropikalnych i subtropikalnych jak i w krainach o klimacie arktycznym jak i umiarkowanym. W Polsce występuje około 200 gatunków. Spotykane są na nizinach i w górach, na terenie ludzkich osiedli jak i w naturalnych zbiorowiskach. Trawy (z wyjątkiem rosnących wysoko jak drzewa bambusów) są roślinami zielnymi, są roczne, dwuletnie lub wieloletnie. Mają charakterystyczną budowę łodygi, która jest zróżnicowana na zgrubiałe i pełne węzły (zwane kolankami) i puste międzywęźla. Taką specyficzną łodygę nazywa się źdźbłem. Liście traw składają się przeważnie z trzech części. Trawy są roślinami wiatropylnymi a ich kwiaty są drobne i niepozorne (Kozłowska,1984). Główny okres pylenia traw przypada w Polsce na czerwiec i pierwszą połowę lipca. Pierwsze ziarna pyłku pojawiają się w atmosferze już w kwietniu, nieliczne ziarna pyłków traw obserwowane są jeszcze październiku. Pyłki traw

22 zarówno w kwietniu jak i w październiku z uwagi na bardzo niskie stężenie ( pojedyncze ziarna) nie stanowią zagrożenia klinicznego. Trawy-pokrój rośliny (fot. Katarzyna Kołaczek, Zakład Biologii Komórki i Mikroskopii Elektronowej Instytutu Biologii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach). Trawy ziarna pyłku (powiększenie x 400, fot. Zakład Biologii Komórki i Mikroskopii Elektronowej Instytutu Biologii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach).

23 13. Babka lancetowata Plantago lanceolata L. Babka lancetowata pokrój rośliny (fot. Katarzyna Kołaczek, Zakład Biologii Komórki i Mikroskopii Elektronowej Instytutu Biologii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach). Babka lancetowata ziarna pyłku (powiększenie x 400, fot. Zakład Biologii Komórki i Mikroskopii Elektronowej Instytutu Biologii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach).

24 W Polsce występują trzy gatunki babki: lancetowata, średnia oraz zwyczajna. Babka lancetowata roślina wieloletnia występująca na łąkach, pastwiskach oraz nieużytkach. Główny korzeń krótki, gruby i wrzecionowaty, zaś korzenie przybyszowe miotełkowate. Bylina o liściach lancetowatych, umieszczonych w odziomkowej różyczce. Łodygi bezlistne, zakończone kulistymi, zakończone kulistymi, jajowatymi kłoskami o długości do 3cm. Babka lancetowata jest owado- i wiatropylna. Czas kwitnienia tej rośliny przypada zwykle od maja do września (Skrzypczak, 1995). 14. Pokrzywa zwyczajna - Urtica dioica L. Pokrzywa zwyczajna pokrój rośliny (fot. Katarzyna Kołaczek, Zakład Biologii Komórki i Mikroskopii Elektronowej Instytutu Biologii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach). Pokrzywa występuje w klimacie umiarkowanym i zimnym. Najbardziej pospolita jest pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica). Jest to roślina wieloletnia lubiąca żyzną, wilgotną i bogatą w związki azotu ziemię. Rozmnaża się zarówno poprzez nasiona, jak i poprzez podziemne rozłogi. Łodyga pokrzywy jest gęsto ulistniona, może osiągać wysokość cm. Liście i łodyga pokrzywy są pokryte parzącymi włoskami.

25 Pokrzywa zwyczajna ziarna pyłku (powiększenie x 400, fot. Zakład Biologii Komórki i Mikroskopii Elektronowej Instytutu Biologii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach). Kwiaty pokrzywy zwyczajnej są wiatropylne, niepozorne, zebrane w zwisające grona. Pokrzywa produkuje dużą ilość pyłku, stężenia jej w atmosferze osiągają bardzo wysokie wartości (Wajszczyk, 2000). 15. Szczaw zwyczajny Rumex acetosa L. Szczaw rośnie w całej Polsce, zasiedla torfowe, średnio wilgotne łąki, pola, ogrody, brzegi rowów oraz przydrożne skraje lasów (gliniastych i ilastych). Łodyga jest wyprostowana u podstawy, czerwonawa o wysokości cm. Liście jajowato-lancetowate, w nasadzie oszczepowe lub strzałkowe, w zależności od ustawienia na łodydze mają krótsze lub dłuższe ogonki. Mięsiste liście pokryte są lekkim nalotem. Kwiatostan luźny, gałęzisty, wiechowaty o barwie rdzawej lub czerwonej. Kwiaty męskie i żeńskie na tej samej roślinie. Owoc stanowi orzeszek o kształcie jajowatym, o trzech kanciastych ostrych końcach, długości 1,5-3,0 mm i szerokości 1,0-1,5 mm. Powierzchnia owocu ma kolor brunatno-czarny, jaśniejszy na krawędziach. Czas kwitnienia szczawiu przypada zwykle od maja do lipca włącznie (Skrzypczak, 1995).

26 Szczaw zwyczajny pokrój rośliny (fot. Katarzyna Kołaczek, Zakład Biologii Komórki i Mikroskopii Elektronowej Instytutu Biologii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach). Szczaw zwyczajny ziarno pyłku (powiększenie x 400, fot. Zakład Biologii Komórki i Mikroskopii Elektronowej Instytutu Biologii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach)

27 16. Bylica pospolita - Artemisia vulgaris Bylica pospolita pokrój rośliny (fot. Ewa Karpowicz, Zakład Biologii Komórki i Mikroskopii Elektronowej Instytutu Biologii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach). Bylica pospolita ziarno pyłku (powiększenie x 400, fot. Zakład Biologii Komórki i Mikroskopii Elektronowej Instytutu Biologii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach).

28 W Polsce występuje siedem gatunków bylicy w tym bylica pospolita. Jest to roślina o rozłożystym pokroju, czerwonawej kanciastej łodydze, pokrytej pierzasto-podzielnymi liśćmi ułożonymi naprzemianlegle, które po stronie dolnej są białawo-wełniste. W kątach liści w górnej części rozgałęzionej łodygi występują koszyczki złożone z żółtych kwiatów. Owocem jest niełupka. Bylica występuje powszechnie w całej strefie umiarkowanej. Jest to roślina rosnąca w ogrodach i terenach zadarnionych, występuje także jako roślina ruderalna. Bylica pospolita jest także używana jako roślina aromatyczna-przyprawia się nią mięso wołowe, baraninę oraz drób. Okres kwitnienia bylicy przypada na lipiec-wrzesień (Wajszczyk, 2000). ZARODNIKI GRZYBÓW PLEŚNIOWYCH WYWOŁUJĄCE ALERGIĘ Grzyby stanowią jedną z podstawowych grup alergenów inhalacyjnych. Niewielkie rozmiary zarodników grzybów nie przekraczające 10 mikronów, pozwalają na głęboka penetrację drzewa oskrzelowego, co w efekcie prowadzi do reakcji alergicznych. Alergolodzy dzielą grzyby pleśniowe na zewnątrz- i wewnątrzdomowe. Grzyby pleśniowe zewnątrzdomowe najczęściej uczulające to: Alternaria Cladosporium Sezon występowania grzybów pleśniowych zewnątrzdomowych nie jest ściśle określony. Zarodniki pojawiają się wczesną wiosną, szczytowe stężenie osiągają latem i jesienią. Zawartość ich w atmosferze spada do zera po obfitych opadach śniegu. Zarodniki grzybów z rodzaju Alternaria Alternaria jest grzybem pojawiającym się w atmosferze przy dużej względnej wilgotności powietrza oraz przy dużych prędkościach wiatru. Stąd też, ich największe stężenie przypada w porze popołudniowej miesięcy letnich lipiec/sierpień, (Rapiejko i Lipiec, 2009). W badaniach powietrza atmosferycznego, spory z rodzaju Alternaria obejmują około 10 % wszystkich wyłapanych zarodników. Przyjmuję się, iż stężenie progowe dla zarodników omawianego grzyba wynosi 100 spor/m 3 (Zawisza i wsp., 2007). Uważane są one za

29 najczęściej występujący astmogen wśród pleśni, powodujący również cięższy przebieg choroby, który może doprowadzić nawet do śmierci (Pałczyński i wsp., 2007). Alternaria zarodniki (powiększenie x 400, fot. Zakład Biologii Komórki i Mikroskopii Elektronowej Instytutu Biologii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach). Zarodniki grzybów z rodzaju Cladosporium Latem i jesienią stężenie zarodników niektórych gatunków pleśni (w tym Cladosporium) krotnie przekracza stężenie ziaren pyłku w atmosferze. Uwalnianie zarodników zależne jest od gatunku grzyba i od warunków pogodowych. Cladosporium należy do zewnątrzdomowych grzybów pleśniowych najczęściej uczulających. Zarodniki Cladosporium pojawiają się w powietrzu pod koniec stycznia, a zanikają w końcu października. Szczyt sezonu przypada na miesiące letnie od czerwca do września, kiedy to ilość zarodników może dochodzić do kilkunastu tysięcy w m 3 powietrza. Stężenie progowe dla omawianego grzyba, przy którym występują objawy alergii u wszystkich osób uczulonych na alergeny Cladosporium wynosi 3000 zarodników/m 3 powietrza (Rapiejko i wsp., 2007).

30 Duża liczba zarodników Cladosporium w powietrzu jest efektem szerokiego zakresu ich występowania i dostępności produktów niezbędnych do wzrostu grzybni. Cladosporium zarodniki (powiększenie x 400, fot. Zakład Biologii Komórki i Mikroskopii Elektronowej Instytutu Biologii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach). Literatura 1. Bachofer M., Mayer J Drzewa. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa. 2. Kozłowska J. Leksykon przyrodniczy. Trawy. Świat książki. Monachium Kremer B. T Leksykon przyrodniczy. Drzewa. Świat Książki. Warszawa. 4. Krzyściak-Kosińska R., Kosiński M., Przybyłowicz Ł Atlas drzew i krzewów. Wydawnictwo Dragon, Bielsko-Biała. 5. Pałczyński C., Wiszniewska M., Jolanta Walusiak J. Pleśnie jako alergen zawodowy. Alergia, 2007, 4: Pokorny J Drzewa znane i mniej znane. Polska Oficyna Wydawnicza BGW, Warszawa. 7. Rapiejko P., Lipiec A. Zarodniki Alternaria w powietrzu Bydgoszczy, Olsztyna i Warszawy w 2009 roku. Alergia, 2009, 4:

31 8. Seneta W Dendrologia. Część pierwsza. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa. 9. Skrzypczak G., Blecharczyk A. Podręczny atlas chwastów. Medix Plus, Poznań Zawisza E., Bardadin J., Wiśliński P., Lipiec A., Rapiejko P Zapalenie alergiczne i niealergiczne wywołane kontaktem z grzybami. Alergia, 2007, 4:

32 TABELE I WYKRESY PRZEDSTAWIAJĄCE WYNIKI MIESIĘCZNYCH OBSERWACJI I POMIARÓW STĘŻENIA PYŁKÓW ROŚLIN I ZARODNIKÓW GRZYBÓW W REJONIE KIELC W 2013 ROKU

33 KWIECIEŃ 2013

34 Tabela 1. Stężenie ziaren pyłku olszy, brzozy i topoli mierzone metodą objętościową aparatem Lanzoniego Data Olsza (Liczba ziaren/m 3 powietrza) Brzoza (Liczba ziaren/m 3 powietrza) Topola (Liczba ziaren/m 3 powietrza) ,04 5, ,04 5,2 6, ,08 8, ,12 1,04 9, ,04 5,2 5, ,04 8,32 14, ,04 8,32 27, ,04 2,08 4, ,8 45,76 4, ,36 891,28 137, , , , ,84 89, ,52 357,76 41, ,72 411,84 172, ,84 422, , ,72 270,4 1826, ,12 384,8 3105, ,56 490, , ,6 174,72 811, ,4 341,12 819, ,04 176,8 361, ,6 2533, , , ,48 636, , , , , ,72 447, , ,2 176, ,36 455,52 106, , ,2 45, ,08 680,16 52

35 Rycina 1. Stężenie ziaren pyłku olszy, brzozy i topoli mierzone metodą objętościową aparatem Lanzoniego Tabela 2. Stężenie ziaren pyłku leszczyny, dębu i grabu mierzone metodą objętościową aparatem Lanzoniego Data Leszczyna (Liczba ziaren/m 3 powietrza) Dąb (Liczba ziaren/m 3 powietrza) Grab (Liczba ziaren/m 3 powietrza) , , , , ,2 1, ,28 2, ,2 29,12 10, ,32 128,96 62, ,6 91,52 31, ,12 47,84 39, ,72 39,52 27,04

36 ,08 70,72 18, ,96 22, ,28 27, ,88 74,88 14, ,76 58,24 24, ,48 133,12 10, ,96 39,52 20, ,84 89,44 20, ,84 224,64 12, ,96 135,2 20, ,88 237,12 18, ,44 114,4 18, ,8 72,8 8, ,64 176,8 27, ,88 172,64 39,52 Rycina 2. Stężenie ziaren leszczyny, dębu i grabu mierzone metodą objętościową aparatem Lanzoniego

37 Tabela 3. Stężenie ziaren pyłku wierzby, jesionu i jałowca mierzone metodą objętościową aparatem Lanzoniego Data Wierzba (Liczba ziaren/m 3 powietrza) Jesion (Liczba ziaren/m 3 powietrza) Jałowiec (Liczba ziaren/m 3 powietrza) , , , , , , , , ,4 0 43, ,2 0 60, , , , , ,56 31,2 249, ,16 18,72 112, ,56 35,36 126, ,84 6,24 87, ,44 197,6 199, ,12 220,48 262, ,32 158,08 124, ,04 251,68 87, ,56 56,16 45, ,92 101,92 133, ,12 205,92 20, ,92 160,16 70,72

38 Rycina 3. Stężenie ziaren pyłku wierzby, jesionu i jałowca mierzone metodą objętościową aparatem Lanzoniego Tabela 4. Stężenie zarodników Cladosporium i Alternaria mierzone metodą objętościową aparatem Lanzoniego Data Cladosporium (Liczba zarodników/m 3 powietrza) Alternaria (Liczba zarodników/m 3 powietrza) ,24 16, ,52 97, ,12 89, ,16 49, ,28 64, ,68 43, ,04 60, ,32 43, ,64 68, ,32 74, ,48 135, ,04 70, ,88

39 ,08 22, ,36 22, ,12 35, ,08 139, ,48 245, ,24 93, ,16 232, ,12 56, ,24 216, ,64 60, ,4 257, ,2 49, ,04 345, ,32 289, ,44 54, ,88 Rycina 4. Stężenie zarodników Cladosporium i Alternaria mierzone metodą objętościową aparatem Lanzoniego

40 MAJ 2013

41 Tabela 5. Stężenie ziaren pyłku olszy, brzozy, topoli i wierzby mierzone metodą objętościową aparatem Lanzoniego Data Olsza (Liczba ziaren/m 3 powietrza) Brzoza (Liczba ziaren/m 3 powietrza) Topola (Liczba ziaren/m 3 powietrza) Wierzba (Liczba ziaren/m 3 powietrza) ,44 224,64 33,28 245, ,32 33,28 14,56 14, ,32 180, , ,64 218,4 43,68 62, , ,4 328, ,88 569,92 24,96 33, ,56 68,64 2,08 149, ,08 39, , ,04 10,4 37, , , ,84 10, , , ,

42 Rycina 5. Stężenie ziaren pyłku olszy, brzozy, topoli i wierzby mierzone metodą objętościową aparatem Lanzoniego Tabela 6. Stężenie ziaren pyłku dębu, grabu i jesionu mierzone metodą objętościową aparatem Lanzoniego Data Dąb (Liczba ziaren/m 3 powietrza) Grab (Liczba ziaren/m 3 powietrza) Jesion (Liczba ziaren/m 3 powietrza) ,64 10,4 31, ,16 10,4 2, ,64 16,64 20, ,92 16,64 106, ,96 33,28 131, ,04 12,48 434, ,96 457, ,36 4,16 782, ,28 29,12 122, ,8 91,52 526, ,16 16,64 112, ,2 4,16 37, ,68 16, ,28 29,12 357,76

43 ,48 33,28 76, ,84 70,72 158, ,2 274,56 205, ,32 47,84 22, ,08 16,64 29, ,12 33,28 10, ,32 18,72 4, , , ,32 16,64 12, ,24 4, ,88 2, , ,08 4, , ,08 2, Rycina 6. Stężenie ziaren pyłku dębu, grabu i jesionu mierzone metodą objętościową aparatem Lanzoniego

44 Tabela 7. Stężenie ziaren pyłku sosny, świerku i jałowca mierzone metodą objętościową aparatem Lanzoniego Data Sosna (Liczba ziaren/m 3 powietrza) Świerk (Liczba ziaren/m 3 powietrza) Jałowiec (Liczba ziaren/m 3 powietrza) , , , , , , , ,2 0 66, ,04 24,96 81, ,4 16,64 41, ,76 89,44 218, ,04 151,84 124, ,8 58,24 10, ,16 14,56 83, ,64 64,48 76, ,12 151,84 56, ,84 804,96 35, ,56 844,48 70, ,92 101,92 16, ,08 517,92 18, ,64 76,96 2, ,64 29,12 2, ,16 43,68 4, ,6 89,44 16, , ,6 120,64 2, ,04 72,8 6, ,64 24,96 2, ,52 49,92 12, , , ,6 10, ,92 6,24 4,16

45 Rycina 7. Stężenie ziaren pyłku sosny, świerku i jałowca mierzone metodą objętościową aparatem Lanzoniego Tabela 8. Stężenie ziaren pyłku babki i traw mierzone metodą objętościową aparatem Lanzoniego Data Babka (Liczba ziaren/m 3 powietrza) Trawy (Liczba ziaren/m 3 powietrza) ,16 2, ,04 31, ,6 282, ,12 224, ,4 388, ,4 218, ,4 293, ,36 166,4

46 ,52 168, ,36 76, ,96 31, ,6 31, ,8 149, ,72 153, ,68 153, ,84 164, ,96 91, ,84 195, ,4 45, , ,48 49, ,88 128, ,16 305, ,8 20, ,4 76, ,2 16, ,68 35, , ,16 95, ,76 79,04 Rycina 8. Stężenie ziaren pyłku babki i traw mierzone metodą objętościową aparatem Lanzoniego

47 Tabela 9. Stężenie ziaren pyłku pokrzywy i szczawiu mierzone metodą objętościową aparatem Lanzoniego Data Pokrzywa (Liczba ziaren/m 3 powietrza) Szczaw (Liczba ziaren/m 3 powietrza) ,16 2, ,04 29, ,4 60, ,48 93, ,88 49, ,96 43, ,92 33, ,52 85, ,56 91, ,6 83, ,28 91, ,32 43, , ,4 133, ,6 29, ,12 131, ,56 60, ,04 299, ,44 41, ,2 45, ,6 45, ,2 8, ,48 41, ,32 54, ,56 14, ,6 27, ,52 87, ,4 95, ,88 16,64

48 Rycina 9 Stężenie ziaren pyłku pokrzywy i szczawiu mierzone metodą objętościową aparatem Lanzoniego Tabela 10. Stężenie zarodników Cladosporium i Alternaria mierzone metodą objętościową aparatem Lanzoniego Data Cladosporium (Liczba ziaren/m 3 powietrza) Alternaria (Liczba ziaren/m 3 powietrza) ,72 245, ,36 153, ,6 405, ,52 112, ,28 176, ,2 49, ,44 305, ,32 174, ,04 141, ,76 112, ,48 128, ,8 126, ,12 120, ,84 210, ,4 87,36

49 ,6 151, ,72 185, , ,16 212, ,12 91, ,56 95, ,16 114, ,2 87, ,68 126, ,68 41, ,76 56, ,36 20, ,92 79, ,16 37, ,68 76, ,32 76,96 Rycina 10. Stężenie zarodników Cladosporium i Alternaria mierzone metodą objętościową aparatem Lanzoniego

50 CZERWIEC 2013

51 Tabela 11. Stężenie ziaren pyłku sosny i świerku mierzone metodą objętościową aparatem Lanzoniego Data Sosna (Liczba ziaren/m 3 powietrza) Świerk (Liczba ziaren/m 3 powietrza) ,76 2, ,08 22, ,96 2, ,56 6, , ,24 4, ,08 2, ,4 4, , , , , , , , , , , , ,

52 Rycina 11. Stężenie ziaren pyłku sosny i świerku mierzone metodą objętościową aparatem Lanzoniego Tabela 12. Stężenie ziaren pyłku babki i traw mierzone metodą objętościową aparatem Lanzoniego Data Babka (Liczba ziaren/m 3 powietrza) Trawy (Liczba ziaren/m 3 powietrza) ,44 74, , ,72 74, ,4 62, ,04 35, , ,08 185, ,04 241, , ,44 255, , , ,72 249, , ,88

53 ,44 303, ,92 811, ,08 326, ,76 933, ,6 133, ,28 682, ,6 711, , , , ,52 249, ,36 530, ,6 276, ,88 41, ,64 230, ,16 453, ,8 586, , ,32 Rycina 12. Stężenie ziaren pyłku babki i traw mierzone metodą objętościową aparatem Lanzoniego

54 Tabela 13. Stężenie ziaren pyłku pokrzywy i szczawiu mierzone metodą objętościową aparatem Lanzoniego Data Pokrzywa (Liczba ziaren/m 3 powietrza) Szczaw (Liczba ziaren/m 3 powietrza) , ,2 45, ,08 108, ,2 22, ,36 66, ,56 185, ,16 149, ,48 168, ,56 160, ,44 374, ,48 68, ,72 56, ,32 293, , ,28 530, , , ,08 680, , , , , , , , , , , , ,64 609, ,32 391, ,4 153, ,76 850, ,44 553, ,04 877, ,6 534,56

55 Rycina 13. Stężenie ziaren pyłku pokrzywy i szczawiu mierzone metodą objętościową aparatem Lanzoniego Tabela 14. Stężenie zarodników Cladosporium i Alternaria mierzone metodą objętościową aparatem Lanzoniego Data Cladosporium (Liczba ziaren/m 3 powietrza) Alternaria (Liczba ziaren/m 3 powietrza) ,84 70, ,24 457, ,96 81, , ,72 49, ,8 139, ,08 70, ,64 436, ,96 551, ,48 122, ,56 212, ,28 18, ,28 214,24

56 ,56 126, ,84 212, ,08 131, , ,24 118, , ,24 492, ,88 584, ,36 526, ,64 45, ,08 289, ,16 180, ,32 27, ,52 842, ,88 201, ,6 366, , ,28 Rycina 14. Stężenie zarodników Cladosporium i Alternaria mierzone metodą objętościową aparatem Lanzoniego

57 LIPIEC 2013

58 Tabela 15. Stężenie ziaren pyłku babki i traw mierzone metodą objętościową aparatem Lanzoniego Data Babka (Liczba ziaren/m 3 powietrza) Trawy (Liczba ziaren/m 3 powietrza) , , ,6 802, , ,8 1859, ,76 611, , , ,4 1422, ,84 609, ,96 763, ,2 619, ,24 355, ,44 43, ,52 60, ,2 426, ,56 189, ,6 345, ,2 370, ,28 336, ,4 497, ,64 195, ,6 241, ,28 116, ,12 120, ,6 116, ,24 110, ,12 193, ,24 224, ,64 187, ,36 81, ,96 118,56

59 Rycina 15. Stężenie ziaren pyłku babki i traw mierzone metodą objętościową aparatem Lanzoniego Tabela 16. Stężenie ziaren pyłku pokrzywy, szczawiu i bylicy mierzone metodą objętościową aparatem Lanzoniego Data Pokrzywa (Liczba ziaren/m 3 powietrza) Szczaw (Liczba ziaren/m 3 powietrza) Bylica (Liczba ziaren/m 3 powietrza) ,68 255,84 22, ,04 840,32 4, , ,76 4, , ,52 60, , ,92 58, , ,44 60, ,92 110, , ,64 22, ,8 2816, , ,2 20, ,2 193,44 70,72

60 ,12 37,44 8, ,08 8,32 2, ,32 99,84 16, ,48 54,08 29, ,56 22,88 14, ,12 101,92 39, ,36 191,36 89, , ,76 81, ,52 158,08 85, , , ,08 126,88 45, ,28 43,68 31, ,68 22,88 64, ,04 39,52 37, ,32 74,88 31, ,64 99,84 170, ,2 122,72 603, ,6 455,52 574, ,56 153,92 287, ,68 81,12 153,92 Rycina 16. Stężenie ziaren pyłku pokrzywy, szczawiu bylicy mierzone metodą objętościową aparatem Lanzoniego

61 Tabela 17. Stężenie zarodników Cladosporium i Alternaria mierzone metodą objętościową aparatem Lanzoniego Data Cladosporium (Liczba ziaren/m 3 powietrza) Alternaria (Liczba ziaren/m 3 powietrza) ,56 413, ,68 116, ,68 366, , , ,84 651, , , , , ,96 222, ,36 732, ,16 736, ,2 3506, ,28 60, , ,2 767, ,16 711, , ,2 4399, , , , , , , ,28 345, ,6 792, ,92 553, ,36 750, , , ,32 723, , , , , , , ,52 788, , ,84

62 Rycina 17. Stężenie zarodników Cladosporium i Alternaria mierzone metodą objętościową aparatem Lanzoniego

63 SIERPIEŃ 2013

64 Tabela 18. Stężenie ziaren pyłku traw, babki i szczawiu mierzone metodą objętościową aparatem Lanzoniego Data Trawy (Liczba ziaren/m 3 powietrza) Babka (Liczba ziaren/m 3 powietrza) Szczaw (Liczba ziaren/m 3 powietrza) ,64 41,6 99, ,04 41,6 58, ,24 6,24 62, ,68 12,48 6, ,4 16,64 27, ,2 18,72 16, ,52 45,76 43, ,4 27,04 27, ,68 128,96 122, , , ,64 81,12 160, ,76 81,12 60, ,8 6,24 12, ,08 33,28 60, ,88 18,72 24, ,44 66,56 37, ,84 56,16 39, ,84 114, ,96 31,2 58, ,4 20,8 8, ,6 24,96 16, ,8 108,16 58, ,72 45,76 20, ,96 62,4 20, ,44 14,56 8, ,48 10,4 2, ,4 24,96 6, ,8 6,24 4, ,56 10,4 10, ,68 18, ,88 0

65 Rycina 18. Stężenie ziaren pyłku traw, babki i szczawiu mierzone metodą objętościową aparatem Lanzoniego Tabela 19. Stężenie ziaren pyłku pokrzywy i bylicy mierzone metodą objętościową aparatem Lanzoniego Data Pokrzywa (Liczba ziaren/m 3 powietrza) Bylica (Liczba ziaren/m 3 powietrza) , ,36 440, ,16 700, ,96 316, , ,44 405, ,48 721, ,16 226, ,36 160, ,52 49, ,8 101, ,52 91, ,52 45, ,48 60,32

66 ,32 4, , ,96 72, ,16 108, ,24 79, ,12 14, ,6 62, ,68 135, ,2 85, ,64 118, , ,64 33, ,12 141, ,2 20, ,96 24, ,76 91, ,24 114,4 Rycina 19. Stężenie ziaren pyłku pokrzywy i bylicy mierzone metodą objętościową aparatem Lanzoniego

67 Tabela 20. Stężenie zarodników Cladosporium i Alternaria mierzone metodą objętościową aparatem Lanzoniego Data Cladosporium (Liczba ziaren/m 3 powietrza) Alternaria (Liczba ziaren/m 3 powietrza) , , , , , , ,4 1052, , , , , ,44 721, ,8 1206, , , ,08 626, , , , , , , , , ,72 168, ,44 856, , , , , , , ,2 499, ,08 954, ,8 603, ,8 1826, , , , , ,08 933, , , ,2 865, ,96 567, , , , ,32

68 Rycina 20. Stężenie zarodników Cladosporium i Alternaria mierzone metodą objętościową aparatem Lanzoniego

69 WRZESIEŃ 2013

70 Tabela 21. Stężenie ziaren pyłku babki, traw i szczawiu mierzone metodą objętościową aparatem Lanzoniego Data Trawy (Liczba ziaren/m 3 powietrza) Babka (Liczba ziaren/m 3 powietrza) Szczaw (Liczba ziaren/m 3 powietrza) ,04 8,32 4, ,8 0 4, ,4 2, ,48 6,24 4, ,32 10,4 6, ,28 12,48 10, ,28 16,64 10, ,36 10,4 6, ,88 12,48 8, ,88 6,24 6, ,08 2, ,24 0 6, ,48 4, ,24 0 4, ,16 6,24 2, , , ,4 4,16 2, ,8 6, ,8 8, , ,68 20,8 4, ,64 2, ,96 6, , ,32 6, ,96 4, , , , ,16 0 0