Model SPIN INSTRUKCJA ZASTOSOWANIA PRODUKTU FINALNEGO

Transkrypt

1 Model SPIN INSTRUKCJA ZASTOSOWANIA PRODUKTU FINALNEGO

2 Model SPIN Instrukcja zastosowania produktu finalnego wypracowanego w ramach projektu SPIN Model transferu innowacji w Małopolsce, współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Patrycja Antosz, Jan Strycharz, Seweryn Krupnik, Dariusz Szklarczyk

3 AUTORZY: Patrycja Antosz, Jan Strycharz, Seweryn Krupnik, Dariusz Szklarczyk KONSULTACJA: prof. Jarosław Górniak REDAKCJA JĘZYKOWA: Anna Chrabąszcz Centrum Ewaluacji i Analiz Polityk Publicznych Uniwersytetu Jagiellońskiego Spis treści Wprowadzenie 5 Dla kogo jest przeznaczony Model SPIN? 8 Po co wdrażać Model SPIN? 10 Jak wdrożyć Model SPIN? 12 SPIN Model transferu innowacji w Małopolsce Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego Departament Polityki Regionalnej Egzemplarz bezpłatny ISBN Kraków

4 Wprowadzenie Model SPIN to nowe narzędzie umożliwiające zwiększenie intensywności transferu wiedzy w regionie, a zatem przyczyniające się do jego wzrostu społeczno-gospodarczego. Innymi słowy, to opis działań w różnych wymiarach, które prowadzą do osiągnięcia docelowego poziomu transferu wiedzy. Zakładanym efektem transferu wiedzy są innowacje. Osiągnięcie celu, jakim jest dynamiczny rozwój regionu wymaga współdziałania trzech różnych kategorii podmiotów, tj.: władz regionalnych, jednostek naukowych i przedsiębiorstw. Do władz regionalnych należy uruchomienie procesu zmian, czyli zaplanowanie i wdrożenie interwencji. Jednostki naukowe mogą natomiast tworzyć i dbać o rozwój Centrów Transferu Wiedzy (CTW), władze regionalne wykorzystują Model SPIN jako narzędzie polityki innowacyjnej w regionie jednostki naukowe zakładają i rozwijają Centra Transferu Wiedzy przedsiębiorstwa dzięki współpracy z jednostkami naukowymi zwiększają swoją innowacyjność Rysunek 1. Model SPIN Wprowadzenie 5

5 które będą działały w ich strukturach organizacyjnych. Głównym celem funkcjonowania Centrów jest współpraca z podmiotami gospodarczymi, dzięki której przedsiębiorstwa będą mogły rozbudowywać swoją działalność poprzez zwiększenie innowacyjności, co z kolei przełoży się na rozwój społeczno-gospodarczy regionu. Jednostki naukowe mogą także samodzielnie zakładać i rozwijać Centra Transferu Wiedzy. Oczywiście jest to zadanie ambitniejsze, ale możliwe do wykonania. Koncepcja Centrów Transferu Wiedzy jest kluczowym elementem Modelu SPIN. Będą one mogły osiągać swój cel poprzez pełnienie funkcji: procesualnej, kompetencyjnej, komunikacyjnej oraz sprzedażowej. Funkcje Modelu SPIN tworzą jego wymiary. W przypadku wymiaru procesualnego dodatkowo wyróżniono moduły: strategiczny, organizacyjny, finansowy oraz analityczny (por. rysunek 2). Cele wymiarów i modułów Modelu SPIN przedstawiono w tabeli 1. Tabela 1. Cele wymiarów i modułów Modelu SPIN Wymiar (funkcja) Procesualny Moduł Strategiczny Organizacyjny Finansowy Analityczny Cele na poziomie modułu Ustalone i zaktualizowane priorytety działań Struktura organizacyjna zapewniająca sprawne funkcjonowanie Zapewnione finansowanie na funkcjonowanie Modelu SPIN zgodne z jego priorytetami Aktualna i użyteczna wiedza umożliwiająca realizację celów Modelu SPIN Cele na poziomie wymiaru Usprawnienie procesów związanych z wdrożeniem Modelu SPIN Model SPIN: koncepcja CTW Wymiar: procesualny kompetencyjny komunikacyjny sprzedażowy Moduł: strategiczny organizacyjny finansowy analityczny Kompetencyjny Komunikacyjny Sprzedażowy Zgodnie z zamierzeniami autorów prezentowanego opracowania, przedstawiony w niniejszym wprowadzeniu opis Modelu SPIN ma umożliwić uzyskanie odpowiedzi na następujące pytania: Dla kogo jest przeznaczony Model SPIN? Po co wdrażać Model SPIN? Jak wdrożyć Model SPIN? Zapewnione kompetencje potrzebne do realizacji celów Modelu SPIN Większe zaangażowanie w transfer wiedzy (TW) odbiorców oraz osób pracujących na uczelni Komercjalizacja wiedzy Rysunek 2. Model SPIN: koncepcja Centrum Transferu Wiedzy 6 Wprowadzenie 7

6 Dla kogo jest przeznaczony Model SPIN? Model SPIN został opracowany z myślą o trzech kategoriach interesariuszy. Są to: 1. Jednostki naukowe 1, których władze i pracownicy chcą usprawnić współpracę z przedsiębiorstwami w wybranych obszarach. 2. Właściciele i pracownicy przedsiębiorstw, ale także innych podmiotów zainteresowanych wdrażaniem nowych rozwiązań (administracja publiczna, organizacje pozarządowe) Przedstawiciele władz regionalnych, które dążą do zacieśnienia współpracy pomiędzy jednostkami naukowymi i przedsiębiorstwami w wybranych, ważnych dla regionalnej gospodarki obszarach wiedzy 3. 1 Jednostki naukowe to uczelnie, instytuty badawcze i jednostki naukowe PAN, przy czym kluczową kategorią z punktu widzenia projektu są uczelnie. 2 Dla uproszczenia w dalszej części dokumentu konsekwentnie będzie stosowane określenie przedsiębiorstwa. 3 Modelem mogą być zainteresowane władze na szczeblu centralnym, regionalnym i lokalnym, które chcą wspierać współpracę na linii nauka-biznes. Dla uproszczenia w niniejszym dokumencie konsekwentnie będzie jednak stosowane określenie władze regionalne. Należy zaznaczyć, że Model SPIN może zostać wdrożony bez władz regionalnych. Jednak w oparciu zarówno o doświadczenia z testowego wdrożenia Modelu w ramach projektu SPIN Model transferu innowacji w Małopolsce, jak i analizę literatury przedmiotu 4 rekomenduje się udział wszystkich trzech wymienionych grup podmiotów. Celem wdrożenia Modelu SPIN jest zwiększenie współpracy, a w szczególności transferu wiedzy, między przedsiębiorstwami a uczelniami transferu wiedzy rozumianego jako wymiana informacji poprzez sieci współpracy, w ramach których przekazywane są dobre pomysły, wyniki badań i umiejętności pomiędzy uczelniami, innymi jednostkami badawczymi, przedsiębiorstwami i szeroko rozumianym społeczeństwem w celu umożliwienia rozwoju nowych, innowacyjnych produktów i usług 5. 4 Leydesdorff, L., Etzkowitz, H. (1996). Emergence of a Triple Helix of University Industry Government Relations. Science and Public Policy, 23, s Owen, D.-H., Wahl, Z. (2011). Defining Four Pillars for Successful Applied Knowledge Transfer. (w:) J.R. Howlett, Innovation through Knowledge Transfer Berlin Heidelberg: Springer, s Dla każdej z przedstawionych grup podmiotów Model SPIN przyjmuje nieco inny kształt związany jest z innymi działaniami. W przypadku władz regionalnych mamy do czynienia z koncepcją interwencji publicznej model zawiera zarówno opis logiki interwencji, sposobu implementacji, jak i propozycje ewaluacji. Centra Transferu Wiedzy to dodatkowy element w rozwijających się regionalnych systemach innowacji. Ma on charakter komplementarny wobec różnych innych podmiotów (np. instytucji otoczenia biznesu) oraz form wsparcia działalności badawczo-rozwojowej i innowacyjnej przedsiębiorstw (np. wsparcie bezpośrednie w postaci dotacji czy mechanizmów zwrotnych). Wyróżnikiem interwencji publicznej jest przede wszystkim systemowe podejście do kwestii wyjścia jednostek naukowych naprzeciw potrzebom przedsiębiorstw. Dla jednostek naukowych Model SPIN to przetestowana koncepcja działań wzmacniających transfer wiedzy. Jej Władze regionalne Jednostki naukowe Przedsiębiorstwa kluczowym elementem jest tworzenie i rozwój Centrów Transferu Wiedzy (CTW) jednostek odpowiedzialnych za współpracę z przedsiębiorstwami w wybranych obszarach wiedzy. Centra te mają charakter komplementarny wobec istniejących już na uczelniach Centrów Transferu Technologii. Ich cechą wyróżniającą jest skoncentrowanie się na współpracy z przedsiębiorstwami w ramach wybranego obszaru wiedzy. Przykładowo, Centra testujące Model SPIN zostały utworzone z myślą o współpracy w ramach biotechnologii, medycyny translacyjnej, budownictwa energooszczędnego i inteligentnych sieci informatycznych. Z kolei dla przedsiębiorstw Model SPIN to konkretna oferta Centrów Transferu Wiedzy, zakładająca możliwość współpracy z tymi jednostkami w ramach prowadzenia działalności B+R lub wdrażania nowych rozwiązań w wybranych, kluczowych dla nich obszarach produkcji lub świadczenia usług. program zwiększania intensywności transferu wiedzy w kluczowych dla rozwoju regionalnego obszarach wskazówki (a w przypadku programu publicznego także środki) na założenie i rozwój Centrów Transferu Wiedzy oferta poszczególnych Centrów Transferu Wiedzy Rysunek 3. Model SPIN interesariusze, podstawowe założenia Źródło: Raport SPIN Innowacyjny Model Transferu Wiedzy, CEAPP UJ, Kraków 2013 (z modyfikacjami). 8 Dla kogo jest przeznaczony Model SPIN? 9

7 Należy podkreślić, że wywołanie opisanej zmiany na poziomie regionu jest możliwe do osiągnięcia tylko w dłuższej perspektywie. Niezbędne jest również powiązanie z innymi czynnikami, takimi jak zmiany prawne (np. ulgi podatkowe na działalność B+R), wzrost popytu na nowe rozwiązania po stronie przedsiębiorstw czy zmiany na poziomie strategicznym w jednostkach naukowych (umożliwiające lepszą współpracę z otoczeniem społeczno-gospodarczym) musi nastąpić tzw. efekt synergii. Po co wdrażać Model SPIN? Głównym celem zastosowania Modelu SPIN jest intensyfikacja współpracy jednostek naukowych i biznesu, a w efekcie wyższa innowacyjność i konkurencyjność regionu. W wyniku wdrożenia tego Modelu jednostki naukowe będą w stanie lepiej kooperować z otoczeniem społeczno-gospodarczym w aspekcie wykorzystania wyników badań i dzięki temu osiągną wyższe przychody z ich komercjalizacji. Natomiast przedsiębiorstwa zyskają możliwość zwiększenia swojej konkurencyjności na rynku poprzez zastosowanie nowych rozwiązań. Cele i kryteria sukcesu dla każdej z grup interesariuszy przedstawiono w tabeli 2. Tabela 2. Model SPIN cele i kryteria sukcesu Interesariusze Władze regionalne Jednostki naukowe Przedsiębiorstwa Po co wdrażać Model SPIN? Wyższa innowacyjność i konkurencyjność regionu Lepsza współpraca z otoczeniem społeczno-gospodarczym w aspekcie wykorzystywania wyników badań Wyższe przychody z komercjalizacji wyników badań Wzrost konkurencyjności poprzez wdrożenie nowych rozwiązań Po czym poznamy, że osiągnęliśmy sukces? Wskaźniki konkurencyjności regionu (m.in. nakłady na działalność innowacyjną) Liczba umów z przedsiębiorcami odnoszących się do transferu wiedzy (np. prace zlecone) Wartość umów odnoszących się do transferu wiedzy Liczba wdrożonych dzięki transferowi wiedzy innowacji Przychody ze sprzedaży innowacyjnych (nowych lub znacząco ulepszonych) produktów 10 Po co wdrażać Model SPIN? 11

8 Tabela 3. Etapy wdrażania Modelu SPIN 1. Przygotowanie do wdrożenia 2. Wybór obszarów i Liderów CTW 3. Przygotowanie do założenia CTW Jak wdrożyć Model SPIN? Procedura wdrażania Modelu SPIN została opisana w dwóch publikacjach, które powstały w ramach projektu SPIN Model transferu innowacji w Małopolsce i stanowią załączniki do niniejszego dokumentu 6. Zespół projektowy zdecydował się na opracowanie dwóch oddzielnych przewodników ze względu na wyodrębnienie władz regionalnych i jednostek naukowych jako interesariuszy/podmiotów charakteryzujących się odmiennymi perspektywami i możliwościami oddziaływania na otoczenie. Publikacja dedykowana władzom regionalnym Jak wdrożyć Model SPIN? Publikacja dedykowana jednostkom naukowym Jak założyć i rozwijać Centrum Transferu Wiedzy? Przewodnik użytkownika 6 P. Antosz, J. Strycharz, S. Krupnik, D. Szklarczyk, Jak wdrożyć Model SPIN?, CEAPP UJ, Kraków 2015 oraz P. Antosz, J. Strycharz, S. Krupnik, D. Szklarczyk, Jak założyć i rozwijać Centrum Transferu Wiedzy? Przewodnik użytkownika, CEAPP UJ, Kraków Publikacja pt. Jak wdrożyć Model SPIN? jest adresowana do osób realizujących program publiczny ukierunkowany na intensyfikację transferu wiedzy pomiędzy uczelniami a przedsiębiorstwami. Modelem mogą być zainteresowane zarówno władze na szczeblu centralnym, jak również regionalne i lokalne, które chcą wspierać współpracę na linii nauka-biznes. Pierwszy etap wdrożenia Modelu SPIN to przygotowanie do jego implementacji, czyli dostosowanie projektu interwencji do konkretnych warunków i kontekstu. Następnie należy dokonać wyboru obszarów implementacji i Liderów CTW chodzi o podmioty/osoby odpowiedzialne za wdrożenie interwencji. Kolejne cztery etapy są ściśle związane z fazami zakładania i organizowania Centrum Transferu Wiedzy. Ich szczegółowy opis niezależnie zamieszczono także w publikacji pt. Jak założyć i rozwijać Centrum Transferu Wiedzy? Przewodnik użytkownika, która jest adresowana do Liderów CTW. Kwestie dotyczące ewaluacji oraz upowszechniania i promocji zostały omówione w publikacji dedykowanej władzom regionalnym. Założenie i rozwój CTW 7. Ewaluacja 8. Promocja 4. Rozruch 5. Testowanie 6. Sprzedaż Co istotne, dla każdego etapu wdrażania Modelu SPIN określono i opisano trzy podstawowe kwestie. Po pierwsze, co chcemy osiągnąć? Przedstawiono zatem cele wraz ze wskazaniem, w jaki sposób poznamy, że udało się nam je osiągnąć. Po drugie, zaprezentowano kluczowe działania, które należy podjąć na danym etapie. Po trzecie, na koniec opisano trudności, które mogą się pojawić (tj. ryzyka). Przygotowanie Zaprojektuj i zaplanuj swoje CTW Rozruch Z kolei publikacja pt. Jak założyć i rozwijać Centrum Transferu Wiedzy? Przewodnik użytkownika jest adresowana do osób, które będą zakładały i rozwijały Centra. Koncepcją Centrów mogą być zainteresowane władze jednostek naukowych (rektorzy, dziekani, osoby zarządzające innymi jednostkami), a także pracownicy uczelni, którzy chcą w sposób bardziej wzmożony współpracować z przedsiębiorstwami. Podobnie jak w przypadku pierwszej wymienionej publikacji, dedykowanej władzom regionalnym, struktura książki pt. Jak założyć i rozwijać Centrum Transferu Wiedzy? Przewodnik użytkownika odpowiada poszczególnym etapom wdrażania koncepcji tworzenia i rozwoju CTW to przygotowanie, rozruch, testowanie i sprzedaż. Zbuduj organizację Testowanie i sprzedaż Sprawdź, co działa Rozwijaj CTW Rysunek 4. Etapy wdrażania koncepcji tworzenia i rozwoju Centrów Transferu Wiedzy 12 Jak wdrożyć Model SPIN? 13

9 Przedstawione powyżej w paru słowach publikacje mają charakter komplementarny. Oczywiście, władze regionalne mogą zdecydować się na wdrożenie Modelu SPIN z wykorzystaniem przewodnika dla osób zarządzających Centrami Transferu Wiedzy. Można także wyobrazić sobie sytuację, w której przedstawiciele jednostki naukowej z własnej inicjatywy postanowią założyć Centrum Transferu Wiedzy w swojej organizacji. Wówczas publikacja pt. Jak założyć i rozwijać Centrum Transferu Wiedzy? Przewodnik użytkownika będzie funkcjonowała jako samodzielny dokument. Zachęcamy do lektury obu publikacji, Zespół autorski Notatki

10 Notatki 16