Oblicza marca 1968 r.

Transkrypt

1 Scenariusz lekcji dla szkół ponadgimnazjalnych Oblicza marca 1968 r. Czas trwania lekcji: 45 min Cele szczegółowe Nauczające: Uczeń potrafi wskazać różne przyczyny wydarzeń marcowych: łamanie wolności słowa, walka o władzę w PZPR, wątki antyinteligencki i antysemicki Uczeń rozumie, dlaczego wojna sześciodniowa odegrała ważną rolę w antysemickiej propagandowej kampanii władz komunistycznych w marcu 1968 r. Uczeń potrafi wyjaśnić pojęcia: partyzanci, komandosi, aktyw robotniczy, kampania antysyjonistyczna, emigracja pomarcowa, pokolenie marca, monowładza partii, PZPR Uczeń potrafi wymienić konsekwencje społeczne, polityczne i kulturalne wydarzeń marcowych. Kształcące: Uczeń analizuje różne źródła, potrafi wyszukiwać, porządkować i wykorzystywać zawarte w nich informacje Uczeń prezentuje własny punkt widzenia, jednocześnie uwzględnia i szanuje poglądy innych osób. Metody dydaktyczne: elementy wykładu burza mózgów analiza źródeł Środki dydaktyczne: teksty źródłowe (w załącznikach) i wypisy z literatury przedmiotu (w załącznikach) portal edukacyjny IPN: papier plakatowy, tablica Przebieg lekcji

2 1. Wprowadzenie: nauczyciel przedstawia temat może posłużyć się w tym celu intro z portalu edukacyjnego IPN Marzec 68 (2,48 min) [ 1/intro/17273,Intro.html] lub innymi zamieszczonymi tam materiałami. Prezentując plakat Czesława Bieleckiego Elektrokardiogram (załącznik nr 1), nauczyciel informuje uczniów, że Marzec 68 był kolejną po proteście poznańskim 1956 roku erupcją napięć społeczno-politycznych w PRL, zarazem też nie ostatnią. Zwraca uwagę na złożony i wielowymiarowy charakter tego wydarzenia, w którym w ciągu kilku tygodni splotło się ze sobą kilka niezależnych, często zupełnie odmiennych procesów. Podkreśla, że celem tej lekcji będzie poddanie ich procesowi poznawczemu i analizie. 2. Nauczyciel przybliża w formie krótkiego wykładu sytuację polityczną PRL w latach Zwraca uwagę na szybki koniec odwilży październikowej, List 34, sprawę Leszka Kołakowskiego i walkę komunistów z Kościołem rzymskokatolickim, związaną zwłaszcza z obchodami tysiąclecia chrztu Polski. Omawia też bardzo skrótowo przyczyny i przebieg wojny sześciodniowej oraz jej skutki, jakimi stała się okupacja półwyspu Synaj, Wzgórz Golan i strefy Gazy przez armię izraelską oraz sterowany propagandowo wzrost nastrojów wrogich temu państwu w krajach komunistycznych, połączony z zerwaniem z nim stosunków dyplomatycznych. Może przy tym posłużyć się karykaturą Karola Baranieckiego, Jeżeli zbliżacie się do miasta, Karuzela 1968, nr 6 (załącznik nr 2). 3. Nauczyciel wiesza na tablicy przygotowaną kartę (załącznik nr 3) ramowo obrazującą główne nurty Marca 68. Wyjaśnia, że w trakcie lekcji zostanie ona uzupełniona przez uczniów o szczegółowe informacje. 4. Uczniowie zostają podzieleni na pięć grup. Zadaniem każdej będzie odczytanie otrzymanych tekstów źródłowych, a po ich analizie odpowiedź na dołączone do każdego zestawu pytania (załącznik nr 4). 5. Sprawozdawcy kolejnych grup prezentują wypracowane w toku dyskusji odpowiedzi na postawione pytania, uzupełniając umieszczoną na tablicy tabelę. Nauczyciel kontroluje poprawność merytoryczną zapisów, następnie omawia ich treść, ponownie zwracając uwagę na wieloaspektowość wydarzenia. 6. Nauczyciel inicjuje krótką dyskusję, prosząc uczniów o odpowiedź na następujące pytania: Czy posiadali już wiedzę na temat wydarzeń marcowych 1968 roku, czy też stanowi ona dla nich zupełne novum? Z czym najczęściej kojarzyli Marzec 68? Jaki wątek funkcjonował najbardziej w ich świadomości? Z czym po tej lekcji będą kojarzyć wydarzenia marcowe? 7. Nauczyciel podsumowuje lekcję. Zwraca uwagę, że dominującym nurtem Marca 68 był tzw. bunt młodych osób masowo protestujących przeciwko dławieniu wolności słowa, cenzurze, kłamstwu w życiu publicznym i monowładzy PZPR. Jest wskazane, aby na koniec wspomniał także o dalekosiężnych następstwa Marca 68 (niejednokrotnie trwającymi do dziś), jakimi było: utwierdzenie wśród wielu młodych ludzi przekonania o kłamliwości i niereformowalności systemu komunistycznego, osłabienie potencjału polskiej nauki, pogłębienie negatywnego wizerunku Polski na arenie międzynarodowej. Może przy tym

3 posłużyć się fragmentem tekstu Łukasza Kamińskiego, Marzec 1968 Historia. Następstwa, Portal edukacyjny IPN Marzec 1968 (załącznik nr 5).

4 Załącznik nr 1. Plakat Elektrokardiogram autorstwa Czesława Bieleckiego z 1980 r.

5 Załącznik nr 2. Karol Baraniecki, Jeżeli zbliżacie się do miasta, Karuzela 1968, nr 6.

6 Załącznik nr 3. Tabela Główne nurty Marca 68 Główne nurty Marca 68 Uczestnicy Przejawy Podłoże/przyczyny Konsekwencje Bunt młodych Protest intelektualistów Walki frakcyjne w PZPR Rozprawa antysemicka

7 Załącznik nr 4. Pytania do źródeł. Grupa 1 1. Jakie wydarzenie zainicjowało protesty studenckie w styczniu 1968 r.? 2. Czego domagali się studenci? Jakie postulaty i hasła zgłaszali? 3. Jakie grupy społeczne poparły studentów? 4. Jaki zasięg miały protesty? Czy objęły tylko ośrodki akademickie? Grupa 2 1. W jaki sposób zareagowały władze komunistyczne na studenckie wiece i akcje protestacyjne? 2. Jakich środków i metod użyto do ich pacyfikacji? Kto odznaczał się szczególną gorliwością w ich tłumieniu? Kogo spoza tzw. resortów siłowych udało się władzy zaangażować do tej akcji? 3. Jakie stanowisko wobec protestujących zajął Kościół rzymskokatolicki? 4. Jakie represje spotkały uczestników wydarzeń marcowych 1968 roku? Grupa 3 1. Jak uczestnicy nadzwyczajnego zebrania Związku Literatów Polskich ocenili politykę kulturalną PRL? Jakie zjawiska skrytykowali? 2. Jakie stanowisko zajęli literaci wobec protestów studenckich? 3. Kogo dotyczyło określenie dyktatura ciemniaków? 4. Jaka była reakcja władz na rezolucję pisarzy? 5. Jakie były skutki wydarzeń z marca dla intelektualistów? Grupa 4 1. Co było przyczyną walk frakcyjnych w PZPR? 2. Kto to byli partyzanci i rewizjoniści. Jakie cele polityczne sobie stawiali jedni i drudzy? 3. Jakie wydarzenia w kraju, a jakie na płaszczyźnie międzynarodowej partyzanci postanowili wykorzystać do realizacji swoich planów? 4. Dlaczego partyzanci głosili hasła antysemickie, o co oskarżali Żydów zamieszkujących Polskę? Grupa 5 1. Jakie represje zastosowały władze PRL w latach wobec Żydów i Polaków pochodzenia żydowskiego? 2. Co oznaczało słowo syjonizm wg władz komunistycznych? W jaki sposób posłużono się nim do walki z buntem studenckim? 3. Kim według władz byli komandosi i jak ich przedstawiano w ówczesnej propagandzie komunistycznej?

8 4. Jakie były skutki kampanii antysemickiej rozpętanej przez władze PRL w marcu 1968 roku? Załącznik nr 5. Łukasz Kamiński, Marzec Historia. Następstwa, Portal edukacyjny IPN Marzec 1968 Marzec był przede wszystkim masowym i spontanicznym buntem młodych ludzi, pierwszego pokolenia, które dojrzewało w PRL. Często po raz pierwszy odkrywali oni wówczas, iż system komunistyczny opiera się na zorganizowanym kłamstwie. [ ] Drugim istotnym elementem były represje. Setki osób znalazły się w więzieniach, sporą grupę studentów powołano do wojska, kilka tysięcy relegowano z uczelni. Czystka, jaka objęła środowiska intelektualne, przyczyniła się do osłabienia polskiej nauki, zwłaszcza humanistyki, choć nie tylko. Wielu czołowych twórców, poprzez zapisy cenzury, usiłowano skazać na niebyt i zapomnienie. Kampania antysemicka, a później także udział w interwencji w Czechosłowacji przyniosły spore straty na arenie międzynarodowej. PRL, a dla większości postronnych obserwatorów po prostu Polska, skompromitowała się, zerwanych zostało wiele kontaktów kulturalnych, społecznych czy gospodarczych. W jakimś stopniu ukształtowany w 1968 r. negatywny wizerunek Polski, niezawiniony w większości przez jej obywateli, trwa do dziś. Z dzisiejszej perspektywy najważniejszą spuścizną Marca wydaje się być fakt pojawienia się na scenie nowego pokolenia. Pokolenia, które w przyspieszony sposób dojrzało i poznało na własnej skórze prawdziwą naturę systemu. Wychodząc z często bardzo różnych przesłanek ideowych, uczestnicy wydarzeń marcowych odegrają później istotną rolę we wszystkich kolejnych ruchach opozycyjnych wobec PRL.