Bioróżnorodność i ochrona roślin. Prof. dr hab. Stefan Pruszyński

Transkrypt

1 Bioróżnorodność i ochrona roślin Prof. dr hab. Stefan Pruszyński

2 Źródło: Internet

3

4 Sucha zgnilizna kapustnych (Phoma lingam)

5

6

7 Narzędzia do zwalczania chwastów XIX-XX w. (Muzeum Rolnictwa, Szreniawa)

8

9 Wytresowane gęsi do niszczenia chwastów jednoliściennych w dobrze ukorzenionej cebuli uprawianej w szerokiej rozstawie rzędów (USA, Cook 1990) Inne zwierzęta: świnie i owce

10 Owady pożyteczne Wrogowie naturalni Zapylacze

11 Efektywność wybranych gatunków parazytoidów w ograniczaniu niektórych szkodników sadów Szkodnik Pasynek jabłonik (Stigmella malella) Szrotówek białaczek (Lithocoletis blancardella) Redukcja przez parazytoidy [%] do 84 Skorupik jabłoniowy (Lepidosaphes ulmi) do 80 Znamionówka tarniówka (Orgyia antiqua) do 88 Brudnica nieparka (Lymantria dispar) do 28 Pierścienica nadrzewka (Malacosoma neustria) i inne Lasidacampidae do Zwójki (Tortricide) do 93 Bawełnica korówka (Eriosoma lanigerum) do 100 Miodówka gruszowa plamista (Cacopsylla pyri) do 80 (wg R. Olszak 2010)

12 Łokaś garbatek Zabrus tenebrioides

13 Wkład ochrony roślin w światową produkcję rolniczą w latach Nadal występujące straty Produkcja bez ochrony Straty ograniczone dzięki zabiegom ochrony roślin 42,1% 30,3% 27,6% w tym: w tym: CHWASTY - 13,2% CHWASTY - 16,4% SZKODNIKI - 15,6% SZKODNIKI - 7,1% CHOROBY - 13,2% CHOROBY - 4,2%

14 Straty w zbiorach powodowane przez agrofagi w różnych rejonach świata Rejon Ameryka Północna i Centralna Straty w % produkcji potencjalnej Szkodniki Choroby Chwasty Razem 9,0 11,0 8,0 28,0 Ameryka Południowa 10,0 15,0 8,0 33,0 Europa 5,0 13,0 7,0 25,0 Afryka 13,0 13,0 16,0 42,0 Azja 21,0 11,0 11,0 43,0 Oceania 7,0 13,0 8,0 28,0 Rosja i Chiny 11,0 9,0 10,0 30,0 Średnio 11,0 12,0 10,0 33,0

15 Powierzchnia gruntów uprawnych Obecnie w światowym rolnictwie uprawia się grunty o łącznej pow.: Gdyby plony roślin uprawnych utrzymały się na poziomie lat 60. XX wieku, to dla zabezpieczenia obecnej produkcji żywności, należałoby przeznaczyć pod uprawę powierzchnię: Mając na uwadze przyrost liczby ludności za lat bez kolejnego wzrostu produkcji pod uprawę trzeba będzie przeznaczyć pow.: 15,6 mln km 2 41,6 mln km mln km 2 (pow. zbliżona do pow. Ameryki płd.) (więcej niż łączna pow. obu Ameryk) (pow. obu Ameryk, Azji, Europy i Australii)

16 Nauka Stworzenie koncepcji i rozwój integrowanej ochrony roślin Opracowanie programów integrowanej ochrony roślin dla wielu upraw (np. szklarniowych) i ich upowszechnienie w praktyce Poznanie składu gatunkowego i wrogów naturalnych w ograniczaniu liczebności organizmów szkodliwych Ocena selektywności chemicznych środków ochrony roślin Opracowanie zasad Dobrej Praktyki Ochrony Roślin Uszczegółowienie metod diagnostyki, określania pojawu i nasilenia agrofagów Opracowanie i upowszechnienie wartości progów ekonomicznej szkodliwości Tworzenie systemów wspomagających podjęcie decyzji o potrzebie zabiegu Określenie wpływu zabiegów ochrony roślin na różne elementy środowiska

17 Wpływ na entomofaunę Brak istotnych różnic w liczebności i składzie gatunkowym owadów pożytecznych pomiędzy polami chronionymi chemicznie a kontrolą bez zabiegów (Sokołowski, Nijak 2001) Na występowanie biegaczowatych (Carabidae) w agrocenozach największy wpływ miały cechy edaficzne siedliska (60%), gatunek rośliny uprawnej (do 30%) i warunki atmosferyczne (do 20%) (Pałosz 2001) Skład gatunkowy i liczebność wrogów naturalnych szkodników ulega w określonych obszarach rolniczych tylko nieznacznym wahaniom na przestrzeni wielu lat (Szwejda 2005)

18 Zmiany stanu zachwaszczenia agrocenoz zbóż na przestrzeni lat Chwast Gorczyca polna XXX XXX XX XX XX X Ostrożeń polny XXX XXX XX XX X X Komosa biała XXX XXX X X X X Chaber bławatek XXX XXX XX XX X X Mak polny XXX XXX XX XX XX X Rumianowate XX XX XXX XXX XXX XXX Przytulia czepna X XX XXX XXX XXX XXX Gwiazdnica pospolita X XX XXX XXX XXX XXX Miotła zbożowa X XX XXX XXX XXX XXX Owies głuchy X XX XXX XXX XXX X (wg H. Rola i wsp. 2009)

19 Ustawa z dnia 16 lutego 1961 r. o ochronie roślin uprawnych przed chorobami, szkodnikami i chwastami (Dz. U. z dnia 23 lutego 1961 r. nr 10 poz. 55). Rozdział 3: Zaopatrzenie rolnictwa w chemiczne środki ochrony roślin oraz w aparaturę i narzędzia pomocnicze do ochrony roślin.

20 Uchwała Rządu Polskiego nr 64/70 z dnia 18 maja 1970 r. w sprawie organizacji badań w zakresie toksykologii i bezpiecznego stosowania pestycydów.

21 Generalnym i nadrzędnym przesłaniem zawartym w preambule Dyrektywy 91/414 jest stwierdzenie, że: Ochrona ludzi i zwierząt oraz środowiska ma pierwszeństwo przed poprawą poziomu produkcji roślinnej.

22 Przegląd substancji aktywnych w Unii Europejskiej substancji aktywnych Zatwierdzone 26% Nie zatwierdzone, po przeglądzie 7% Usunięte z rynku 67%

23 Ustawodawstwo Ustawa o ochronie roślin z 2003 r. Art. 1 ustawa reguluje sprawy: zapobiegania zagrożeniom dla zdrowia człowieka, zwierząt oraz środowiska, które mogą powstać w wyniku obrotu i stosowania środków ochrony roślin Art. 37 ust. 2. do obrotu mogą być dopuszczone tylko te środki ochrony roślin, które przy prawidłowym stosowaniu, zgodnie z ich przeznaczeniem, nie stanowią zagrożenia dla zdrowia człowieka, zwierząt lub środowiska. Ustawa nakłada obowiązek odbycia szkoleń przez wszystkie osoby wykonujące zabiegi i prowadzące obrót środkami ochrony roślin (Art. 66 i 77), a także obowiązek technicznego przeglądu opryskiwaczy (Art. 76)

24 Art. 68: 1. Można stosować wyłącznie środki ochrony roślin dopuszczone do obrotu oraz zgodnie z etykietąinstrukcją stosowania, ściśle z podanymi w niej zaleceniami, oraz w taki sposób, aby nie dopuścić do zagrożenia zdrowia człowieka, zwierząt i środowiska. 2. Zabiegi środkami ochrony roślin wykonuje się z uwzględnieniem stosowania w pierwszej kolejności metod biologicznych, agrotechnicznych hodowlanych lub integrowanej ochrony roślin.

25 Szósty Program Działań na Rzecz Środowiska (6EAP) Trzeci priorytet: Środowisko naturalne i zdrowie Strategia tematyczna w Sprawie Zrównoważonego Stosowania Pestycydów (Dokument COM z dnia )

26 Cele szczegółowe 1. Zminimalizowanie niebezpieczeństw dla zdrowia i środowiska naturalnego 2. Poprawa kontroli stosowania i dystrybucji pestycydów 3. Zmniejszenie poziomów szkodliwych substancji aktywnych łącznie z zastąpieniem najgroźniejszych przez bezpieczniejsze (również mechaniczne) środki alternatywne

27 Cele szczegółowe 4. Zachęcanie do stosowania niskich dawek, podniesienie świadomości użytkowników, wspieranie kodeksów dobrych praktyk, rozważenie możliwości zastosowania instrumentów finansowych 5. Stworzenie przejrzystego systemu sprawozdawczości

28 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/128/WE ustanawiająca ramy wspólnotowego działania na rzecz zrównoważonego stosowania pestycydów (Dz. U. UE L 309/71) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1107/2009 dotyczące wprowadzenia do obrotu środków ochrony roślin i uchylające Dyrektywy Rady 79/117/EWG i 91/414/EWG (Dz. U. UE L 309/1)

29 Najważniejsze działania które zostaną podjęte po wejściu w życie Dyrektywy sporządzenie krajowych planów działania w celu zmniejszenia zagrożeń ze strony chemicznej ochrony roślin stworzenie systemu szkoleń lepsze informowanie społeczeństwa, w tym nieprofesjonalnych użytkowników środków ochrony roślin przeprowadzanie regularnych kontroli sprzętu do stosowania śor w celu zmniejszenia narażenia operatorów i zapobieganiu ich nadmiernemu przedostawaniu się do środowiska. wprowadzenia zakazu aplikacji śor z użyciem samolotów za wyjątkiem szczególnych przypadków

30 Najważniejsze działania które zostaną podjęte po wejściu w życie Dyrektywy Stosowania szczególnych środków ochrony środowiska wodnego przed zanieczyszczeniami przez ś.o.r. Ustalenia obszarów, na których stosowanie środków ochrony roślin jest zakazane lub znacznie ograniczone Prowadzenie nowych zasad postępowania z opakowaniami i pozostałościami po środkach ochrony roślin Promowanie metod integrowanych w ochronie roślin, należy stworzyć warunki niezbędne dla wdrożenia integrowanej ochrony roślin Pomiar postępów w ograniczaniu zagrożeń ze strony środków ochrony roślin za pomocą właściwych, zharmonizowanych wskaźników Zorganizowanie w Unii Europejskiej systemu wymiany informacji dotyczących tych zagrożeń

31 Najważniejsze działania które zostaną podjęte po wejściu w życie Rozporządzenia Wprowadzenie obowiązku stosowania środków ochrony roślin z uwzględnieniem zasad integrowanej ochrony roślin Od

32 Przemysł Zmiana asortymentu stosowanych środków ochrony roślin Zmiana form użytkowych i opakowań środków ochrony roślin Aktywny udział w działaniach na rzecz bezpieczeństwa stosowania środków ochrony roślin oraz ochrony bioróżnorodności

33 Liczba zarejestrowanych środków ochrony roślin:

34 Dawki insektycydów zalecane w zwalczaniu stonki ziemniaczanej środek s. a. dawka Propotox M płynny propoksur + metoksychlor 3-4 l Zalecenia ochrony roślin na lata 1987/88 Gamakarbatoks zawiesinowy karbaryl + lindan Zolone 35 EC fozalon 1,5-2 l 1 l Fintox metamidofos 0,75-1 l Actara 25 WG tiametoksam 0,08 kg Zalecenia ochrony roślin na lata 2010/11 Apacz 50 WG chlotianidyna 0,04 kg Calypso 480 SC tiachlopryd 0,05-0,1 l Mospilan 20 SP acetamipryd 0,08 kg Patriot 100 EC deltametryna 0,05-0,075 l

35 Źródło: Internet Rodolia cardinalis Źródło: Internet

36 BIEDRONKA AZJATYCKA HARMONIA AXYRIDIS

37 BIEDRONKA AZJATYCKA HARMONIA AXYRIDIS

38 BARSZCZ SOSNOWSKIEGO HERACLEUM SOSNOWSKYI MANDEN

39 ŚLINIK LUZYTAŃSKI ARION VULGARIS (ARION LUSITANICUS)

40 ZACHODNIA KUKURYDZIANA STONKA KORZENIOWA DIABROTICA VIRGIFERA VIRGIFERA LE CONTE

41

42 Różnorodność biologiczna Polski Mierzona zarówno na poziomie różnorodności gatunkowej jak i na poziomie różności ekosystemów, należy do największych w Europie (stan środowiska w Polsce 1998)

43 Do zadań podstawowych wspierających różnorodność biologiczną na obszarach rolniczych należeć będzie: zachowanie różnorodności siedlisk (szczególnie siedlisk gatunków rzadkich i ginących) utrzymanie ekstensywnego użytkowania możliwie dużej powierzchni łąk i pastwisk ochrona i renaturalizacja ekosystemów podmokłych ochrona gleb przed erozją zwiększenie powierzchni leśnej (konieczny jest właściwy wybór gruntów do zalesienia, tak aby zalesieniu nie podlegały cenne siedliska terenów otwartych)

44 Do zadań podstawowych wspierających różnorodność biologiczną na obszarach rolniczych należeć będzie: zachowanie lokalnych, tradycyjnych odmian roślin uprawnych i ras zwierząt gospodarskich rozwój rolnictwa ekologicznego dostosowanie programów nauczania do przygotowania absolwentów szkół rolniczych do podjęcia działań na rzecz integrowanej ochrony roślin oraz różnorodności biologicznej przygotowanie rolnika i jego doradcy do upowszechnienia integrowanej ochrony roślin

45 poprzez działania organizacyjne oraz prawidłowe ukierunkowane dotacje stworzenie warunków do upowszechnienia integrowanej ochrony roślin tworzenie i pozostawianie tzw. użytków ekologicznych (wielogatunkowe zadrzewienia i zakrzewienia, śródpolne oczka wodne, miedze), stwarzających warunki do rozwoju, przebywania i zimowania entomofauny pożytecznej upowszechnienie Kodeksów Dobrej Praktyki Rolniczej i Dobrej Praktyki Ochrony Roślin zwiększenie dotacji na badania naukowe zabezpieczenie środków na szkolenia i inne działania organizacyjne

46 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ