Jak uczyć się efektywnie? Doskonalenie umiejętności czytania i zapamiętywania

Transkrypt

1 AGNIESZKA ZYŚK Biblioteka Pedagogiczna w Zamościu Filia w Hrubieszowie JAK UCZYĆ SIĘ EFEKTYWNIE? DOSKONALENIE UMIEJĘTNOŚCI CZYTANIA I ZAPAMIĘTYWANIA Konspekt zajęć z zakresu?edukacji czytelniczej i medialnej? dla uczniów gimnazjum CELE GŁÓWNE ZAJĘĆ : - poznanie przez uczniów efektywnych metod uczenia się, - kształcenie nawyku świadomego stosowania nowoczesnych technik szybkiego i efektywnego uczenia się, - wdrażanie uczniów do pracy samokształceniowej. CELE OPERACYJNE : po lekcji uczeń umie: - omówić warunki efektywnego uczenia się, - omówić podstawowe typy czytania, - wskazać złe nawyki czytelnicze, - wymienić techniki pamięciowe ; rozumie: konieczność stosowania nowoczesnych metod i technik uczenia się; zna: - pojęcia??uczenie się?,?relaksacja?,?społeczeństwo informacyjne?,?społeczeństwo wiedzy?, 1 / 7

2 - ogromne możliwości ludzkiego mózgu, - ćwiczenia relaksacyjne, - ćwiczenia usprawniające czytanie i zapamiętywanie; potrafi: - czytać aktywnie, - stosować wybrane techniki mnemoniczne, - relaksować się za pomocą wizualizacji. POMOCE DYDAKTYCZNE: 1. Plansze informacyjne. 2. Komplety plansz dla uczniów? jeden na grupę. 3. Płyta CD z muzyką relaksacyjną? cykl?cztery pory roku?. 4. Kaseta magnetofonowa z materiałem słowno-muzycznym do ćwiczeń wizualizacyjnych -?Krajobrazy wyobraźni?(stosowanych przez Centrum Szybkiej Nauki Języków SITA). 5. Karty ćwiczeń. 6. Zestaw książek na temat efektywnego uczenia się. METODY: - podawcze? wykład, pogadanka, - oglądowo-słuchowe, - aktywizujące??burza mózgów?, wizualizacja, ćwiczenia praktyczne,drama. CZAS: 90 minut TOK ZAJĘĆ: Wstęp - podanie tematu i celów zajęć. Wprowadzenie do zagadnień pracy umysłowej i samokształceniowej uczniów (przygotowywanie do sprawdzianów, konkursów, olimpiad, pisanie prac semestralnych, egzaminy, rozwijanie zainteresowań) ; umotywowanie ich do aktywnego udziału w zajęciach. Ćwiczenie relaksująco-integrujące : zabawa w skojarzenia metodą kończenia rozpoczętych zdań; nauczyciel prosi kolejno uczniów o dokończenie przez nich zdań, które on rozpoczyna ; zdania charakteryzują uczniów (ich poglądy, upodobania, zainteresowania); ćwiczenie jest formą autoprezentacji. Nawiązanie do tematu lekcji - omówienie roli efektywnego uczenia się w kontekście czasów, w których aktualnie żyjemy, wyjaśnienie pojęć :?uczenie się?? proces, w toku którego na podstawie doświadczenia, poznania i ćwiczenia powstają nowe formy zachowania i działania lub ulegają zmianom formy wcześniej nabyte ; jedna z podstawowych form działalności ludzi (wg Nowego słownika pedagogicznego W. Okonia. Warszawa 2004); wskazanie na wartość uczenia się? jako czynności, dzięki której pozyskujemy wiedzę, rozwijamy się, poznajemy świat ; 2 / 7

3 ?społeczeństwo informacyjne?? to takie społeczeństwo, w którym siła robocza składa się w większości z pracowników informacyjnych i w którym informacja jest czynnikiem najważniejszym (wg K. Jakubowicza, autora pracy Społeczeństwo informacyjne? spóźniony przybysz. W: Media a Edukacja. Red. W. Strykowski. Poznań 1998) ; wskazanie na konieczność sprawnego zdobywania, przetwarzania i wykorzystywania potrzebnych informacji; świat? jest ogromną giełdą informacji ;?społeczeństwo wiedzy?? jest to społeczeństwo, w którym wiedza jest cennym towarem i wyznacznikiem postępu społecznego ; wiek XXI nazywany jest wiekiem wiedzy ; cywilizacja wiedzy zakłada konieczność ciągłego uczenia się, doskonalenia (wg Cz. Cempla, autora pracy Nowoczesne zagadnienia metodologii i filozofii badań. Radom 2003); wskazanie na rangę wiedzy? uczenie się to tworzenie własnego kapitału, jakim jest wiedza. Uczyć się efektywnie - to uczyć się: - krócej, - lżej, - przyjemniej, - z większymi efektami. Poznanie efektywnych metod pracy umysłowej: - podział uczniów na 5 grup, rozdanie grupom kompletów plansz informacyjnych; - omówienie psychologicznych warunków efektywnego uczenia się? pozytywnego nastawienia i działania, silnej motywacji [plansze:?motywacja?,?pozytywne nastawienie?] oraz warunków wydajnej pracy umysłowej? właściwego zarządzania czasem, aktywności dziennej [plansze:?złodzieje czasu?,?aktywność dzienna?]; - omówienie naturalnych warunków uczenia się (związanych z funkcjonowaniem organizmu)? podkreślenie roli mózgu we wszystkich procesach umysłowych człowieka, faktu wykorzystywania tylko jego niewielkiej części (10 %, podczas, gdy 90 % jest nie wykorzystywana), mózg ludzki nazywany jest największym komputerem świata, albo uśpionym olbrzymem [plansza nr 6:?Funkcjonowanie półkul mózgowych?] ; - zaprezentowanie naturalnej metody uczenia się [plansza :?Naturalna metoda uczenia się?], opartej na współpracy obydwu półkul mózgowych ; - podanie przykładowych ćwiczeń na uaktywnianie prawej półkuli (na lekcji uczniowie wykonują ćw 1): ćwiczenie 1: wstań i, unosząc na zmianę kolana, dotykaj ich rękami (prawe kolano? lewa ręka i odwrotnie) ; wykonaj to ćwiczenie 10 razy, ilekroć poczujesz się zestresowany, ćwiczenie 2 (do stosowania w domu): mieszaj cukier w napojach lewą ręką (gdy na co dzień używasz prawej), - podkreślenie znaczenia relaksu w uczeniu się, wyjaśnienie pojęć?relaksacja?, wizualizacja? (wg Słownika psychologii A. S. Rebera i E. S. Reber, Warszawa 2005); 3 / 7

4 - przeprowadzenie ćwiczenia relaksującego z zastosowaniem wizualizacji? uczniowie słuchają materiału słowno-muzycznego, nagranego na kasecie magnetofonowej i odtwarzają w wyobraźni obrazy, o których jest mowa ; - odtworzenie fragmentu muzyki relaksacyjnej, na płycie CD, z cyklu?cztery pory roku?; - scharakteryzowanie kluczowych czynności w procesie uczenia się? CZYTANIA i ZAPAMIĘTYWANIA; CZYTANIE [plansza:?czytanie? ; uświadomienie uczniom złych nawyków czytelniczych (nierozumienie czytanego tekstu, fonetyzacja, regresja czytelnicza, błądzenie wzrokiem po tekście) ; podkreślenie konieczności rozwijania umiejętności czytania aktywnego (ze zrozumieniem) oraz czytania szybkiego ; - podanie czynników warunkujących czytanie ze zrozumieniem: motywacja, koncentracja (relaks jako najskuteczniejszy sposób na wprowadzenie się przed lekturą w stan koncentracji), pamięć, rozumienie słów, rozumienie idei ; wskazanie na konieczność wzbogacania zasobu słów? podanie praktycznych wskazówek pozwalających poszerzać zakres posiadanego słownictwa: - wypisywanie słów nie znanych i ich znaczeń ze słowników i encyklopedii? na małych karteczkach, które można nosić przy sobie i przeglądać w wolnych chwilach, - uczenie się słów od innych osób, - koncentrowanie się w trakcie czytania na głównych myślach autora (np.: pierwszych i ostatnich zdaniach akapitów, fragmentach tekstu wyróżnionych graficznie) ; - podanie i objaśnienie ćwiczeń usprawniających czytanie: ćwiczenie 1: poszerzające pole widzenia? uczniowie mają przeczytać grupę wyrazów jednym spojrzeniem, koncentrując wzrok na pionowej linii pod wyrazem, ćwiczenie 2: uczące nowego rytmu czytania? uczniowie czytając podany tekst starają się zapanować nad ruchem gałek ocznych tak, aby wzrok objął jak najwięcej wyrazów, ćwiczenie 3: eliminujące nawyk fonetyzacji? uczniowie w trakcie czytania podanego tekstu, szeptem powtarzają alfabet lub cyfry od 1 do 10, ćwiczenie 4: eliminujące nawyk regresji czytelniczej? uczniowie mają za zadanie przeczytać jak najszybciej podane wyrażenia, ćwiczenie 5: wykorzystujące zjawisko antycypacji (przewidywania treści czytanego tekstu)? uczniowie mają przeczytać przygotowany tekst i odpowiedzieć na zadane pytania, ćwiczenie 6: doskonalące czytanie selektywne? uczniowie mają odnaleźć podaną cyfrę i podkreślić ją jak najszybciej w szeregu podanych cyfr ; 4 / 7

5 rozdanie poszczególnym grupom tekstów ćwiczeń i określenie czasu na ich wykonanie (10? 15 minut) ; polecenie, by jedna osoba z każdej grupy głośno wykonała ćw. 4 ; wskazanie na możliwość wykonywania podanych ćwiczeń w domu; ocena wykonania ćwiczeń ; - przeprowadzenie ćwiczenia relaksującego? usuwającego zmęczenie wzroku: uczniowie pocierają dłonie (nadgarstki) o siebie i rozgrzane przykładają do oczu; ZAPAMIĘTYWANIE [plansza:?pamięć?]; - przeprowadzenie ćwiczenia wprowadzającego, dotyczącego zapamiętywania - nauczyciel prosi dwóch chętnych uczniów do odegrania scenki dramowej pt.?jak zapamiętać?? (jeden uczeń w roli rodzica, drugi w roli dziecka) ; nauczyciel poleca uczniowi w roli rodzica zapoznać się z przygotowanym tekstem [tekst dotyczy załatwienia przez dziecko kilku spraw - w tym zrobienia zakupów - odciążających rodzica], a następnie przeczytać go głośno, zwracając się do ucznia w roli dziecka ; rola?dziecka? polega na wysłuchaniu?rodzica? ; później rodzic sprawdza, czy dziecko zapamiętało, co ma wykonać? za pomocą kilku pytań ; scenkę oceniają wszyscy uczniowie; nauczyciel, nawiązując do odegranej scenki, prosi uczniów o wskazanie sposobów na lepsze zapamiętywanie ; uczniowie głośno myślą (?burza mózgów?), wymieniają następujące sposoby? zapisywanie, numerowanie, łączenie przedmiotów (osób, nazw) z kolorami, zapachami, znanymi postaciami historycznymi itp. ; nauczyciel ocenia ich pracę ; podkreśla rolę zapamiętywania w procesie efektywnego uczenia się; - omówienie wybranych technik pamięciowych i zachęcenie uczniów do posługiwania się nimi w codziennym życiu - w celu usprawnienia procesu zapamiętywania [plansza:?wybrane techniki pamięciowe?]: akronimy? wyrazy utworzone z pierwszych liter lub pierwszych zgłosek kilku wyrazów będących zwykle jakąś nazwą, np.: PCK [Polski Czerwony Krzyż] ; poszczególne litery składające się na akronim, stanowią specyficzne?klawisze? dla naszej pamięci ; technika ta może służyć do zapamiętania obiektów konkretnych i podobnych do siebie [plansza z przykładem zastosowania akronimu? zdania twórczego]; rymonimy? technika, polegająca na ułożeniu krótkiego, rymowanego wierszyka, mającego na celu lepsze zapamiętanie ważnej informacji, np.:?-uje się nie kreskuje?; system łączenia? technika polegająca na kojarzeniu przedmiotów parami i tworzeniu w wyobraźni śmiesznych (absurdalnych) obrazów kojarzonych przedmiotów ; metodę tę można wykorzystywać przy zapamiętywaniu listy wyrazów (np.: listy zakupów, albo czynności do wykonania); 5 / 7

6 łańcuchowa metoda skojarzeń? metoda ta podobna jest do poprzedniej, służy do zapamiętywania ciągu wyrazów, zdarzeń ; polega na ułożeniu historyjki obrazkowej do listy wyrazów, które trzeba zapamiętać (obraz + akcja + emocje = superpamięć); spółgłoskowy system cyfr - technika najbardziej znana, umożliwiająca tworzenie słów reprezentowanych przez cyfry od 0 do 9 ; każda cyfra to spółgłoska ; wolne miejsca między spółgłoskami (przy cyfrach od 10) można wypełniać samogłoskami? tworząc słowa ; posługując się tą techniką, można zamieniać cyfry w słowa i odwrotnie ; dzięki niej łatwiej jest zapamiętać daty, ciągi cyfr (np. numery telefonów); wykonywanie przez uczniów ćwiczeń pamięciowych ; rozdanie poszczególnym grupom tekstów ćwiczeń, objaśnienie ich, określenie czasu na wykonanie ćwiczeń (15 minut): ćwiczenie 1: zapoznaj się z podanym fonetycznym alfabetem cyfrowym ; wykorzystując go zapisz za pomocą liter datę bitwy pod Grunwaldem, ćwiczenie 2: spróbuj zapamiętać wszystkie wyrazy (10) w podanej kolejności; wykorzystując łańcuchową metodę skojarzeń, ułóż do nich historyjkę obrazkową; ocena wykonania ćwiczeń. Podsumowanie zajęć : nauczyciel przypomina o konieczności stosowania efektywnych metod uczenia się w pracy umysłowej uczniów ; zachęca do stosowania na co dzień ćwiczeń usprawniających czynności związane z przyswajaniem wiedzy? czytanie i zapamiętywanie ; poleca wykorzystywanie poznanych technik zapamiętywania ; zachęca też do korzystania z literatury na temat efektywnego uczenia się (pokazuje przygotowane pozycje książkowe). Informacja zwrotna nauczyciel prosi uczniów o wypowiedzi ukierunkowane następującymi pytaniami : - czy podobały się Wam dzisiejsze zajęcia? - czy mieliście problemy ze zrozumieniem czegoś? - jak oceniacie wykonywane przez Was ćwiczenia? czy były trudne, czy łatwe? Podziękowanie uczniom za udział w zajęciach, ocena ich zaangażowania w wykonywaniu ćwiczeń. Aneks: plansze informacyjne. Bibliografia: 1. BRZEŚKIEWICZ, Zbigniew. Superczytanie : jak uczyć się trzy razy szybciej. Warszawa: Agencja Wydawnicza?Comes?, [1997]. ISBN BRZEŚKIEWICZ, Zbigniew. Superpamięć : jak uczyć się trzy razy szybciej. Warszawa: AgencjaWydawnicza?Comes?, [1997]. ISBN BRZEŚKIEWICZ, Zbigniew. Superumysł : jak uczyć się trzy razy szybciej. Warszawa: Agencja Wydawnicza?Comes?, [1997]. ISBN / 7

7 4. CZERNIAWSKA, Ewa. LEDZIŃSKA, Maria. Ja i moja pamięć : o użytecznych strategiach uczenia się. Warszawa: WSiP, ISBN DRAPEAU, Christian. Jak uczyć się szybko i skutecznie. Warszawa: Bauer-Weltbild Media; Klub dla Ciebie, ISBN DRYDEN, Gordon. VOS, Jeannette. Rewolucja w uczeniu. Poznań: Wydaw. Moderski i S-ka, ISBN GRĘBSKI, Marek. Sukces na egzaminie. Warszawa: WSiP, ISBN TARASZKIEWICZ, Małgorzata. Jak uczyć lepiej czyli refleksyjny praktyk w działaniu. Warszawa: Wydawnictwa CODN, ISBN X. Przy opracowywaniu konspektu wykorzystałam materiały z zajęć?charakterystyka kształcenia multimedialnego?, zrealizowanych przez mgr Hannę Sokołowską na Podyplomowych Studiach Doskonalących w Wyższej Szkole Ekonomii i Innowacji w Lublinie, kierunek:?edukacja czytelnicza i medialna?, które ukończyłam w 2005 r. 7 / 7