Transfer technologii do Chin Wskazówki dla przedsiębiorstw

Transkrypt

1 Transfer technologii do Chin Wskazówki dla przedsiębiorstw Transfer technologii do Chin czy są powody do zmartwień? Przedsiębiorstwa europejskie chętnie wchodzą na rynek chiński i nawiązują tam długoterminowe partnerstwa. W tym celu często są one skłonne do transferu swoich najnowocześniejszych technologii na rzecz chińskich spółek zależnych europejskich przedsiębiorstw i partnerów joint venture. Taki transfer technologii w perspektywie średnio i długoterminowej może w niezamierzony sposób doprowadzić do utraty konkurencyjności i udziału w rynku. Przedsiębiorstwa europejskie powinny zwracać szczególną uwagę na następujące powszechnie występujące sytuacje: Obowiązkowe przedsięwzięcie za dostęp do rynku joint venture w zamian W celu uzyskania dostępu do rynku chińskiego w niektórych wyznaczonych sektorach, takich jak produkcja samochodów lub lokomotyw kolejowych i taboru szynowego, zagraniczne przedsiębiorstwa muszą przystąpić do partnerstwa joint venture z przedsiębiorstwami chińskimi. Zgoda na stworzenie joint venture lub prowadzenie działalności może być uzależniona od dostarczenia konkretnej technologii, włączając w to przyszły rozwój tej technologii. W niektórych przypadkach partnera nie można dowolnie wybierać i może on być konkurentem lub równoczesnym partnerem joint venture innego konkurenta. W innych przypadkach, aby rozszerzyć istniejącą inwestycję, wymagane może być ustanowienie lokalnego ośrodka badawczo rozwojowego lub innych form transferu know how. Zamówienia publiczne Aby wziąć udział w przetargu publicznym, przedsiębiorstwa zagraniczne zobowiązane są zagwarantować, że część ich produkcji będzie stanowiła produkcja lokalna (w niektórych przypadkach może to być nawet 80%). Produkcja zagranicznych spółek zależnych w Chinach często nie jest uznawana za produkcję lokalną. Zamiast tego zagraniczne przedsiębiorstwa muszą współpracować z chińskim generalnym wykonawcą, któremu muszą w pełni przekazywać swoją technologię. Oprócz przepisów szczegółowych, dotyczących wymogów przetargowych w odniesieniu do transferu technologii, wielkość chińskiego rynku podawana jest jako uzasadnienie udzielenia w postępowaniu przetargowym kontraktu przedsiębiorstwu, które obieca największy transfer know how. Na szczególną uwagę zasługuje fakt, że rząd chiński szczegółowo wybiera pewne sektory przemysłowe, w których realizowane mają być strategie transferu technologii, rozwoju produkcji lokalnej i ograniczania zależności od przywozu. Instytuty projektowe W przypadku wielu projektów, w szczególności w przypadku produkcji maszyn i urządzeń, obowiązkowy jest przegląd na szeroką skalę rysunków przemysłowych i projektów przez chińskie instytuty projektowe. Te rysunki i know how mogą następnie być wykorzystane w innych chińskich projektach, które mają na celu skopiowanie projektu i wykorzystanie go w innej lokalizacji w Chinach. Oprócz przekazywania szczegółowej dokumentacji technicznej, zagraniczne przedsiębiorstwa często muszą również szkolić chiński personel, tak aby w przyszłości mógł on samodzielnie projektować maszyny/urządzenia. Certyfikacja i licencje w celu uzyskania dostępu do rynku Wiele produktów, zanim zostanie dopuszczonych do obrotu na rynku chińskim, musi uzyskać certyfikację chińskiego instytutu certyfikacyjnego lub licencję wydawaną przez chińskie ministerstwo. Niektóre procedury certyfikacji wymagają kontroli w zakładach produkcyjnych w kraju posiadacza uprawnień. W niektórych przypadkach chińscy kontrolerzy mogą pochodzić z konkurencyjnych przedsiębiorstw oraz mogą zadawać pytania techniczne, które nie są ściśle niezbędne do certyfikacji. Wspólnoty Europejskie, 2008 Powielanie jest dozwolone pod warunkiem wskazania źródła. 1

2 Wyzwanie dla przemysłu europejskiego Taka sytuacja stanowi zagrożenie dla konkurencyjności przemysłu europejskiego, ponieważ przewaga konkurencyjna Europy polega na jej innowacjach, kreatywności, markach i know how. Europejskie przedsiębiorstwa nie są jednak przygotowane do funkcjonowania w środowisku, w którym nie chroni się prawa własności intelektualnej. Główna chińska myśl polityczna podkreśla potrzebę transferu do kraju technologii i innowacji. Aby osiągnąć ten cel, chińskie przedsiębiorstwa pilnie potrzebują rozwijać know how i uzyskiwać dostęp do rynków o wysokiej wartości. W wyniku takich działań byli partnerzy chińscy przedsiębiorstw europejskich działają już lub niedługo będą działać jako ich konkurenci w Chinach i innych państwach. Co mogą zrobić przedsiębiorstwa, aby się chronić? Pierwszy krok to analiza własnych mocnych stron. Co sprawia, że twoje przedsiębiorstwo jest konkurencyjne? Jakie działania i prawa własności intelektualnej stosuje się lub można zastosować, aby bronić twojej konkurencyjności (np. tajemnice handlowe, patenty, nowe zastosowania dla technologii wymagające know how)? Co można przekazać osobom trzecim bez utraty, w perspektywie średnio lub długookresowej, konkurencyjności lub udziału w rynku? Kolejnym krokiem jest przeanalizowanie konkurentów i rynku chińskiego, na którym chce się podjąć działalność. Czy znasz swoich konkurentów w Chinach? Jakie są ich mocne strony? Jaka jest ich strategia? Taka analiza powinna również obejmować potencjalnych i istniejących partnerów w Chinach. Czy znasz ich szczegółowe cele? Czy znajdują się oni w sytuacji szczególnej, która ma wpływ na waszą współpracę? Spółki będące własnością państwa mogą być zobowiązane do przestrzegania lokalnej lub państwowej polityki przemysłowej, która wymaga od nich, aby raczej zdobywały więcej transferów know how i inwestycji badawczo rozwojowych niż maksymalizowały zyski krótkoterminowe. Trzeci krok to opracowanie własnych procedur postępowania w przypadku Chin. Muszą one być praktyczne, jednak muszą również wskazywać granice dla twoich działań. Określ swój limit i stanowczo broń swojej pozycji. Poniżej znajduje się lista kontrolna obejmująca działania praktyczne, mające pomóc w zapobieganiu niechcianej utracie technologii i know how w Chinach. Obowiązkowe przedsięwzięcie joint venture w zamian za dostęp do rynku Uważnie sprawdzaj partnera chińskiego, lokalizację oraz lokalną politykę przemysłową i prawo. W szczególności przeanalizuj cele potencjalnego partnera, prawa własności (zaangażowanie państwa?) oraz pozycję innych przedsiębiorstw działających w tej samej dziedzinie. Szczególną uwagę należy zwrócić na spółki notowane na giełdzie oraz spółki zależne zaangażowane w podobne dziedziny przedsiębiorczości. Upewnij się, że przed podjęciem negocjacji złożyłeś wnioski o ochronę odpowiednich praw własności intelektualnej na terenie Chin (patenty, znaki towarowe, wzory użytkowe itd.). Jasno określ na piśmie razem ze swoim wybranym lub wyznaczonym partnerem zakres wnioskowanego transferu technologii, w tym przyszły jej rozwój. Wyraźnie określ, kto może korzystać z technologii przekazanej w ramach joint venture (wyłączając spółki zależne i podwykonawców). Zamieść klauzule wiążące personel partnerów joint venture: klauzule ograniczające konkurencję, umowy o zachowaniu poufności, klauzule lojalnościowe. Wspólnoty Europejskie, 2008 Powielanie jest dozwolone pod warunkiem wskazania źródła. 2

3 Wyraźnie określ prawa własności do wynalazków i wytworów stworzonych w ramach joint venture oraz prawa do użytkowania w przypadku rozwiązania joint venture. Sprawdź, czy rozszerzenie inwestycji w przyszłości będzie wymagało dodatkowego transferu technologii (np. lokalny ośrodek badawczo rozwojowy). Opracuj wewnętrzne procedury mające na celu zagwarantowanie odpowiedniej ochrony podstawowych technologii. Musisz poznać podstawę dostępu do know how, wprowadzić ograniczenia dostępu fizycznego i wewnętrzne szkolenia pracowników i inżynierów zagranicznych przed wizytą lub podjęciem pracy w Chinach. Monitoruj nietypowo częste wymiany personelu. Dąż do większościowego udziału przedsiębiorstwa europejskiego w każdym przedsięwzięciu joint venture (> 51%). Tam gdzie jest to możliwe, udzielaj licencji w ramach joint venture, a nie przekazuj praw. Tam gdzie jest to możliwe, pracuj ze spółką w pełni zależną, tam gdzie jest to możliwe do osiągnięcia przekształcaj joint venture w zagraniczne spółki stanowiące w całości własność firmy macierzystej. Jeżeli rząd domaga się większościowego udziału przedsiębiorstwa partnera chińskiego, aktywnie korzystaj ze związanych z tym przywilejów przyznanych przez rząd również dla swojej własnej korzyści (tj. dla korzyści partnera europejskiego). Zamówienia publiczne Proponuj dojrzałe technologie. Upewnij się, że złożyłeś wnioski patentowe i wnioski o znaki towarowe w odniesieniu do odpowiedniej technologii na wszystkie odpowiednie rynki, w tym rynki eksportowe poza UE. Upewnij się, że w twoim przedsiębiorstwie jasne jest, w jakim zakresie można dalej przekazywać know how. Udzielaj licencji na swoje technologie, ale podstawowe patenty zachowaj dla siebie. Przekazuj technologie lub udzielaj licencji na technologie na ograniczoną liczbę konkretnie wskazanych projektów w Chinach oraz na ograniczony czas. Unikaj outsourcingu kluczowego zarządzania utrzymaniem oraz zarządzania operacyjnego. Zachowuj wyższość pod względem technologicznym nad innymi dostawcami, tak abyś miał lepszą pozycję negocjacyjną. Instytuty projektowe Instytuty projektowe: wynajmij własny obiekt, w którym osoby zatrudnione w instytucie będą przebywać. Niech do twojej dyspozycji będzie kilka instytutów projektowych zajmujących się różnymi projektami. Znakuj projekty i rysunki symbolem identyfikacyjnym oraz umieszczaj na nich takie informacje jak Poufne i by na każdej przekazywanej stronie. Certyfikacja i licencje na dostęp do rynku Obowiązkowa certyfikacja: nie odpowiadaj automatycznie na każde pytanie o szczegóły techniczne produktu dotyczące know how twojego własnego przedsiębiorstwa. Dowiedz się, czy ujawnienie tych szczegółów jest konieczne w celu spełnienia normy, a jeśli tak podejmij negocjacje z organem certyfikującym. Kontrole obiektów: z zasady możliwe jest przeprowadzanie kontroli do celów certyfikacji przez europejską lub inną zaufaną jednostkę certyfikującą, która działa na rzecz władz chińskich. W tym celu złóż w odpowiednim czasie wniosek do chińskiego organu certyfikującego, we współpracy z wybranym przez ciebie dostawcą usług. Umieszczaj znaki wodne i niewidoczne symbole identyfikacyjne na swoich produktach, aby rozróżnić identyczne kopie (np.: dodając zbędne części do maszyny). Wspólnoty Europejskie, 2008 Powielanie jest dozwolone pod warunkiem wskazania źródła. 3

4 Ogólne środki ostrożności chroniące przed niechcianą utratą technologii i praw własności intelektualnej Chroń produkty i technologie Jeśli tylko jest to możliwe, produkty przeznaczone do produkcji w Chinach należy projektować w oparciu o strukturę modułową, tak aby różne moduły mogły być produkowane przez różnych producentów, gwarantując w ten sposób, że każdy dostawca uzyskuje tylko częściową wiedzę na ich temat. Umieść kluczowe funkcje w kluczowych komponentach, które są zawsze opracowywane i produkowane na miejscu (in house) i dostarczane do instalacji w twoim własnym oddziale odpowiedzialnym za integrację systemów. Integracja poszczególnych modułów całego systemu oraz testy całego systemu muszą odbywać się na miejscu (in house). Przekazuj chińskim dostawcom dokumenty dotyczące know how, kontaktów z klientami, projektów, strategii, aktualizowanych planów itp. jedynie w takim zakresie, w jakim tego wymaga wiedza konieczna, i to dopiero po podpisaniu umowy o zachowaniu poufności. Nie wysyłaj rysunków, w szczególności za pośrednictwem nieszyfrowanej poczty elektronicznej. Jeśli muszą one być wysłane, każdą stronę wysyłanego dokumentu oraz cały dokument oznacz słowem poufne. Części przekazywane dostawcy chroń przed niedozwolonym kopiowaniem za pomocą patentów, znaków towarowych, projektów itp. oraz ścigaj fałszerzy. Przeprowadzaj regularne audyty u dostawcy, kładąc nacisk na zobowiązania umowne mówiące o sprawdzaniu przecieków dotyczących praw własności intelektualnej oraz niezapłaconych tantiem. Technologia informacji: zapisy danych prowadź w Europie. Stwórz wielopoziomowe systemy dostępu do danych miękkich (soft data) i regularnie monitoruj źródło zewnętrznych prób uzyskania dostępu. Zgódź się na ograniczenia eksportowe i aktywnie wprowadzaj działania następcze w odniesieniu do wszystkich wykrytych przypadków naruszenia. Rób, co do ciebie należy: zintegruj pracowników Inżynierowie lubią się ze sobą porozumiewać. Podnieś ich świadomość na temat znaczenia ochrony technologii. Pracownicy muszą być świadomi, że niedozwolony transfer technologii szkodzi przedsiębiorstwu, dla którego pracują, i w ten sposób naraża na ryzyko ich własne stanowiska pracy. Upewnij się, że umowy o pracę zawierają klauzule o zakazie konkurencji, klauzule o zachowaniu poufności oraz klauzule lojalnościowe, które są również możliwe do wyegzekwowania na mocy prawa chińskiego. W spółkach zależnych przedsiębiorstw europejskich i joint venture zatrudniaj wysoko wykwalifikowanych pracowników chińskich, zachęcając ich stałym wynagrodzeniem, możliwościami awansu itp. Jeżeli korzystasz z usług agentów, partnerów handlowych i partnerów sprzedaży, umieść klauzule ochronne w umowie agencyjnej, w szczególności jeżeli sam nie jesteś obecny na rynku. Jeżeli będzie to konieczne, zapewnij szkolenie personelu twojego partnera sprzedaży. Sprawdzaj osoby odwiedzające ośrodki badawczo rozwojowe w Europie i dopilnuj, aby przez cały czas wizyty ktoś im towarzyszył. Ogranicz dostęp fizyczny do wrażliwych miejsc. Nie przyjmuj każdego kontraktu. Nie stosuj sankcji wobec działu sprzedaży, który odrzuci kontrakt z powodów ochrony technologicznej po konsultacjach z działem prawnym. Tam, gdzie jest to możliwe, na miejscu posiadaj własny zespół wyspecjalizowany w ochronie know how i prawie chińskim. Wspólnoty Europejskie, 2008 Powielanie jest dozwolone pod warunkiem wskazania źródła. 4

5 Działaj systemowo! Zarejestruj swoje patenty, znaki towarowe, prawa autorskie i projekty nie tylko w UE, ale w szczególności również w Chinach. Korzystaj ze wszystkich środków prawnych: formułuj umowy jednoznacznie i uwzględniaj w nich klauzule arbitrażowe ze wskazaniem właściwości bezstronnego sądu. Upewnij się, że transfer know how odbywa się na podstawie prawnej jasnej dla wszystkich zainteresowanych stron, określ dokładnie i szczegółowo przedmiot i odbiorcę transferu, w tym formalności. W przypadku transferu technologii upewnij się, że została zawarta umowa o zachowaniu poufności. Nałóż na swojego kontrahenta obowiązek spełnienia wszystkich zasad administracyjnych, dotyczących przywozu i wywozu technologii. Upewnij się, że płatność wszystkich tantiem jest egzekwowalnym obowiązkiem odbiorcy technologii (kary umowne, brak prawa do odmowy uiszczania tantiem w oparciu o brak zgodności z przepisami administracyjnymi zgodnymi z prawem chińskim). Zastrzeżenie: Niniejsza broszura jest publikacją Komisji Wspólnot Europejskich. Materiały w niej zawarte stanowią jedynie informacje ogólne i z założenia nie powinny być wykorzystywane jako podstawa do podjęcia działań ze strony czytelnika, ani jako materiały stanowiące punkt odniesienia. Wspólnoty Europejskie nie ponoszą żadnej odpowiedzialności prawnej za dokładność i kompletność któregokolwiek ze stwierdzeń znajdujących się w niniejszej broszurze oraz nie odpowiadają za żadne konsekwencje, w tym straty lub szkody poniesione przez inną stronę kierującą się lub działającą zgodnie z jakimikolwiek informacjami zawartymi w niniejszej broszurze i zinterpretowanymi jako uwagi, sugestie, porady lub wskazówki. Wszelkie powiązane decyzje podejmowane przez osoby fizyczne, organizacje lub przedsiębiorstwa powinny opierać się wyłącznie na ich własnym osądzie i powinny być podejmowane z należytą rozwagą. Pragniemy podziękować Federalnemu Związkowi Przemysłu Niemieckiego BDI za dostarczenie podstawy badawczej, na której opiera się niniejsza publikacja, oraz za opracowanie projektu niniejszej broszury. W zobowiązaniach umownych uwzględnij wszystkich możliwych dostawców i sublicencjobiorców. Określ w umowie, że dostawcy nie mogą sprzedawać osobom trzecim produktów objętych umową bez uzyskania zezwolenia. W możliwie jak największym stopniu ogranicz liczbę udzielonych sublicencji (w zakresie, w jakim jest to możliwe). Swoje obawy i problemy przekazuj do działu pomocy technicznej ds. praw własności intelektualnej, asystenta ds. handlowych w twojej ambasadzie oraz do delegatury Komisji Europejskiej! Wspólnoty Europejskie, 2008 Powielanie jest dozwolone pod warunkiem wskazania źródła. 5