Scenariusz 17. Gimnazjum. temat: Chrońmy wydrę. autor: Karolina Dobrowolska. Cele ogólne: Cele operacyjne:

Transkrypt

1 Scenariusz 17 autor: Karolina Dobrowolska temat: Chrońmy wydrę Cele ogólne: zwiększenie świadomości o czynnikach zagrażających wydrze, zapoznanie uczniów z metodami ochrony wydry. Cele operacyjne: Uczeń potrafi: wymienić czynniki zagrażające wydrom, opisać metody ochrony wydry, wyjaśnić pojęcia związane z ochroną wydry. Miejsce: sala wyposażona w rzutnik multimedialny i ekran do projekcji. Formy pracy: indywidualna, w parach, grupowa. Metody pracy: prezentacja multimedialna, praca z tekstem, pogadanka, dyskusja, gry dydaktyczne. Wiek uczestników: lat. Czas przewidywany na realizację planowanych zajęć: 2 godziny lekcyjne (90 minut). Optymalna liczba uczestników: osób. Materiały i środki dydaktyczne: prezentacja multimedialna część dotycząca wydry, karta pracy nr 1 Co oznaczają te pojęcia?, karta pracy nr 2 Optymalne siedliska, karta pracy nr 3 Problemy wydry - krzyżówka, karta pracy nr 4 Jak możemy pomóc wydrze?, ołówki. Czynności przygotowawcze nauczyciela: 1. Przejrzyj prezentację multimedialną część dotyczącą wydry. Wybierz fragmenty dotyczące zagrożeń i sposobów ochrony wydry. 2. Przygotuj kilka kopii tekstu wprowadzenia o ochronie wydry. 3. Przygotuj kartę pracy nr 1 Co oznaczają te pojęcia? w ilości odpowiadającej liczbie grup. 4. Przygotuj kartę pracy nr 2 Optymalne siedliska w liczbie po jednej karcie na parę uczniów. 5. Przygotuj kartę pracy nr 3 Problemy wydry krzyżówka w ilości odpowiadającej liczbie uczniów. 6. Przygotuj kartę pracy nr 4 Jak możemy pomóc wydrze? w ilości po jednej karcie na parę uczniów. 7. Przygotuj ołówki w ilości wystarczającej dla każdego ucznia.

2 Przebieg zajęć: A. Faza wstępna zajęć. 1. Podaj temat zajęć: Chrońmy wydrę! 2. Odtwórz prezentację multimedialną część o wydrze. Zwróć uwagę uczniów na fragmenty dotyczące zagrożeń i ochrony wydry. 3. Rozdaj uczniom kopie tekstu o ochronie wydry. Poproś uczniów o przeczytanie tekstu. 4. Poproś uczniów o wymienienie zapamiętanych przez nich zagrożeń dla wydry i sposobów ochrony tego gatunku. Wprowadzenie: Wydra niegdyś była gatunkiem, którego zasięg obejmował całą Europę. Pomimo, że nie ma ona praktycznie wrogów naturalnych, jej areał i liczebność zmniejszają się gwałtownie od kilkudziesięciu lat. Główne przyczyny spadku liczebności wydry to: - Zanieczyszczenie środowiska Zanieczyszczenia ograniczają bazę pokarmową wydry i upośledzają jej zdolności do rozrodu, a nawet przyczyniają się do zwiększonej śmiertelności tych zwierząt. Ponadto w ciele wydry, jako drapieżnika, kumulują się substancje trujące z ciał ofiar, ponieważ jest ona ostatnim ogniwem łańcucha pokarmowego. - Niszczenie siedlisk Na niszczenie siedlisk odpowiednich dla wydry wpływają przede wszystkim takie działania jak: regulacja i kanalizacja rzek, niszczenie roślinności nadbrzeżnej w tym zadrzewień, osuszanie terenów podmokłych (melioracja), budowa tam na rzekach. Działania te powodują likwidację lub znaczne ograniczenie dostępności miejsc wykorzystywanych przez wydry jako legowiska i ukrycia oraz przekształcenia środowiska wodnego i przybrzeżnego, prowadzące do zubożenia bazy pokarmowej wydry. - Prześladowanie przez człowieka Wydra przez długi czas była obiektem intensywnego tępienia przez ludzi. Polowano na nią ze względu na jej cenne futro, a także dlatego, że uważana była jak większość drapieżników za szkodnika. Do dziś wydra nie cieszy się sympatią wśród właścicieli stawów hodowlanych i wędkarzy z powodu swojego upodobania do ryb. Funkcjonuje wśród nich przekonanie, że wydra powoduje istotne szkody w gospodarce rybackiej. Badania pokazują jednak, że wydra nie preferuje żadnego gatunku ryby, ale korzysta z najbardziej dostępnego pokarmu. Wiele z łowionych przez nią gatunków ryb ma niewielkie lub nie ma żadnego znaczenia gospodarczego. Poza tym miejscem żerowania wydr są nie tylko stawy hodowlane, ale i sąsiadujące z nimi cieki i zbiorniki wodne, nie pełniące funkcji hodowlanej. Stwierdzono także, że w naturalnych warunkach drapieżnictwo wydry nie powoduje spadku liczebności jakiegokolwiek gatunku ryby, zwłaszcza, że wydra żyje w małych zagęszczeniach. Niestety, wciąż częste są przypadki kłusownictwa, czyli nielegalnego zabijania wydr. Wydra jest w Polsce gatunkiem objętym ochroną częściową, co oznacza, że dopuszcza się możliwość redukowania jej liczebności na stawach hodowlanych, mających status obrębów hodowlanych. Co możemy zrobić dla ochrony wydry? Przede wszystkim należy ograniczyć regulację rzek i strumieni, a także ograniczyć wycinanie zadrzewień, zakrzewień i usuwanie innej roślinności nadbrzeżnej. Duże znaczenie ma także ograniczanie zanieczyszczenia wód, np. poprzez zakaz wpuszczania do rzek nie oczyszczonych ścieków. W skutecznej ochronie wydry pomoże także objęcie jej w przyszłości ścisłą ochroną gatunkową. Zagrożenie dla wydry stanowią również niezabezpieczone drogi wiele wydr ginie przechodząc przez szosy. Kolizje z pojazdami stanowią najczęstszą przyczynę śmierci wydry w Europie Zachodniej i coraz częstszą w Polsce. Do wypadków takich dochodzi zwłaszcza w miejscach przecinania cieków przez drogi czy linie kolejowe. Zdarza się także, że wydry giną, zaplątane w sieci rybackie i żaki używane do połowów węgorzy. Aby ograniczyć te zagrożenia należy zabezpieczać drogi poprzez grodzenie i budowanie bezpiecznych przejść dla zwierząt, poprzez konstruowanie specjalnych murków, kładek bądź usypywanie stert kamieni po obu stronach mostu. Należy także zachować ostrożność przy połowach ryb sieciami i sprawdzać, czy przez przypadek nie schwytała się tam także wydra. Należy także podjąć walkę z nielegalnym zabijaniem wydry. Aby skutecznie chronić wydrę potrzeba także zmiany negatywnego wizerunku tego drapieżnika, rozpowszechnionego zwłaszcza wśród rybaków i wędkarzy. Negatywne nastawienie wynika głównie z niedostatecznej znajomości biologii i ekologii tego gatunku, więc tego typu działania powinny przede wszystkim skupiać się na upowszechnieniu tych informacji Chrońmy wydrę

3 Pakiet edukacyjny - W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku B. Ćwiczenia. 1. Co oznaczają te pojęcia? 1. Podziel uczniów na grupy optymalnie 4-5 osobowe. Rozdaj grupom kartę pracy nr 1 Co oznaczają te pojęcia? oraz ołówki. 2. Poproś uczniów o połączenie w pary pojęć znajdujących się po lewej stronie karty pracy z odpowiadającymi im wyjaśnieniami, znajdującymi się po prawej stronie. 3. W przypadku, gdy uczniowie będą mieli trudności z dopasowaniem pojęć do wyjaśnień, rozdaj im kopię tekstu zawartego w części Wprowadzenie (kilka kopii na klasę) i poproś o wyszukanie w nim potrzebnych informacji. 4. Poproś każdą z grup o odczytanie pojęć i definicji, które do nich dopasowały. Sprawdź, czy uczniowie poprawnie rozwiązali zadanie. Rozwiązanie zadania z karty pracy: Nielegalne zabijanie wydr Regulacja rzek Przekształcenie naturalnego koryta rzecznego w celu uregulowania nurtu tak, aby rzeka miała zwiększony przepływ i aby zmniejszyć zagrożenie wylaniem wody Melioracja Ochrona częściowa Ochrona dopuszczająca możliwość redukcji liczebności osobników Kłusownictwo Osuszanie terenów podmokłych 2. Optymalne siedliska 1. Rozdaj uczniom skopiowane karty pracy nr 2 Optymalne siedliska. 2. Fotografie na karcie pracy przedstawiają dwa siedliska optymalne dla wydry i dwa siedliska charakteryzujące się gorszymi warunkami, jednak możliwe do zasiedlenia przez wydrę. 3. Poproś uczniów o wskazanie i zaznaczenie na karcie pracy siedlisk optymalnych oraz uzasadnienie swojego wyboru. Rozwiązanie: Fotografia Chrońmy wydrę Fotografia 2 Fotografia 3 Fotografia 4 3

4 Fotografia 1 Siedlisko optymalne, obfitujące w miejsca nadające się na ukrycia i oferujące bogatą bazę pokarmową. Fotografia 2 Siedlisko to nie jest optymalne, brzegi nie są zróżnicowane i nie obfitują w roślinność nadbrzeżną, baza pokarmowa jest uboga. Fotografia 3 To nie jest optymalne siedlisko dla wydry brzegi są mało zróżnicowane, nie oferują wielu miejsc nadających się na ukrycia i legowiska, roślinność nadbrzeżna jest dość uboga, bliskość ludzi i być może także zwierząt domowych stwarza zagrożenie. Fotografia 4 To siedlisko optymalne dla wydry, obfitujące w miejsca nadające się na potencjalne ukrycia i legowiska, roślinność nadbrzeżna jest bogata, baza pokarmowa obfita i zróżnicowana. 3. Problemy wydry krzyżówka 1. Rozdaj uczniom kartę pracy nr 4 Problemy wydry krzyżówka po jednej karcie dla każdego ucznia. 2. Poproś uczniów o uzupełnienie luk w zdaniach odpowiednimi słowami. Brakujące wyrazy należy wpisać w wykropkowane miejsca. Następnie poproś uczniów o przeniesienie odgadniętych wyrazów do krzyżówki znajdującej się poniżej i odczytanie hasła. Rozwiązanie krzyżówki z karty pracy: 1. K Ł U S O W N I C T W O 2. W O D Y 3. B U D O W A 4. R E G U L A C J A 5. N A D B R Z E Ż N E J 4. Jak możemy pomóc wydrze? 1. Rozdaj uczniom kartę pracy nr 4 Jak możemy pomóc wydrze? po jednej karcie na parę uczniów. 2. Poproś uczniów o przyjrzenie się wizerunkom zamieszczonym na karcie pracy. Przedstawiają one czynniki, zagrażające wydrom. Poproś uczniów o rozpoznanie zagrożeń i podpisanie obrazków w wyznaczonych miejscach. 3. Teraz poproś uczniów, aby zastanowili się, jak możemy przeciwdziałać czynnikom groźnym dla wydry. Swoje propozycje uczniowie powinni wpisać w miejscach oznaczonych jako Działanie, pod każdym z obrazków. 4. Poproś uczniów z kilku par o odczytanie na głos nazw zagrożeń oraz swoich propozycji działań. Przedyskutuj z uczniami te propozycje. Rozwiązanie: Zagrożenie: Regulacja rzek i potoków. Działanie: Ograniczenie regulacji rzek i potoków. Zagrożenie: Usunięta roślinność nadbrzeżna. Działanie: Ograniczanie wycinania roślinności nadbrzeżnej Chrońmy wydrę

5 Zagrożenie: Zanieczyszczenie wody. Działanie: Zakazanie zrzucania nieczyszczonych ścieków do wody. Zagrożenie: Kłusownictwo. Działanie: Objęcie wydry ochroną ścisłą. Walka z kłusownictwem. Zagrożenie: Ryzyko zabicia wydry przez samochód na ruchliwej szosie. Działanie: Budowanie bezpiecznych przejść przez drogi dla zwierząt. 5. Podyskutujmy o wydrze 1. Podziel uczniów na dwie duże grupy i poproś ich o zajęcie miejsc naprzeciw siebie. Grupy będą reprezentować przeciwstawne poglądy na temat wydry. 2. Jedna z grup reprezentuje lobby rybaków i wędkarzy, druga zoologów i ekologów zajmujących się wydrą i jej ochroną. 3. Daj każdej z grup 5 minut czasu na przygotowanie argumentów. 4. Kiedy grupy zgłoszą gotowość, daj sygnał do rozpoczęcia dyskusji. Zaczyna lobby rybaków i wędkarzy, które skarży się na wydry powodujące szkody na stawach i w rzekach. 5. Grupa zoologów i ekologów uświadamia przeciwników o specyfice żerowania wydry i odpowiada argumentami przemawiającymi za tym, że wydra nie jest groźnym szkodnikiem. Mogą oni wykorzystać następujące argumenty: wydra łowi gatunki najczęściej występujące w danym siedlisku i najłatwiejsze do upolowania, wiele z łowionych przez wydrę gatunków ryb ma niewielkie lub nie ma żadnego znaczenia gospodarczego, na terenach gospodarstw hodowlanych wydry żerują także na ciekach wodnych i w zbiornikach nie wykorzystywanych do hodowli, w naturalnych warunkach drapieżnictwo wydry nie powoduje spadku liczebności jakiegokolwiek gatunku ryby, wydra żyje w małych zagęszczeniach i biomasa pobieranego przez nią pokarmu nie jest duża. 6. Po wysłuchaniu swoich argumentów obie strony próbują dojść do porozumienia i kompromisu. Zadaj pytanie: Co można zrobić, aby obie strony były zadowolone? (Np. nie przeceniać roli wydry jako szkodnika, nie tępić jej, wprowadzić system odszkodowań za udokumentowane straty). 7. Obserwuj przebieg dyskusji, w razie potrzeby sprowadzając ją na merytoryczne tory. 8. Na koniec zapytaj uczniów, czy ich zdaniem udało się obu stronom dojść do porozumienia? Zakończenie 1. Zapytaj uczniów, które z poznanych zagrożeń dla wydry występują w Waszej okolicy? 2. Poproś uczniów o zrobienie w domu prezentacji multimedialnej na temat zagrożeń wydry i możliwościach jej ochrony z wykorzystaniem informacji znajdujących się na wypełnionych kartach pracy i materiałów znalezionych w Internecie. Słowniczek trudniejszych pojęć Baza pokarmowa pokarm dostępny dla organizmu w danym środowisku. Melioracja osuszanie terenów podmokłych. 17. Chrońmy wydrę 5

6 Ochrona częściowa forma ochrony dopuszczająca możliwość redukcji liczebności osobników. Regulacja rzek przekształcenie naturalnego koryta rzecznego w celu uregulowania nurtu tak, aby rzeka miała zwiększony przepływ i aby zmniejszyć zagrożenie wylaniem wody. Regulacja może też mieć na celu przystosowanie rzeki do żeglugi. Często w wyniku regulacji rzeki likwiduje się jej meandry, umacnia brzegi oraz usuwa roślinność nadbrzeżną. Siedlisko całokształt warunków środowiskowych w miejscu życia organizmu, gatunku lub populacji. Wybrane pozycje z literatury: 1. H. Kruuk, Wild Otters. Predation and Populations, Oxford University Press, Oxford - New York - Tokyo P. Sumiński, J. Goszczyński, J. Romanowski, Ssaki drapieżne Europy, PWRiL, Warszawa Chrońmy wydrę

7 Chrońmy wydrę! - karta pracy nr 1 Co oznaczają te pojęcia? Połącz liniami (w pary) pojęcia z ich objaśnieniem: Regulacja rzek Nielegalne zabijanie wydr. Melioracja Przekształcenie naturalnego koryta rzecznego w celu uregulowania nurtu tak, aby rzeka miała zwiększony przepływ i aby zmniejszyć zagrożenie wylaniem wody. Ochrona częściowa Ochrona dopuszczająca możliwość redukcji liczebności osobników. Kłusownictwo Osuszanie terenów podmokłych.

8 fot. J. Romanowski Optymalne siedliska Przyjrzyj się zdjęciom poniżej. Jedne przedstawiają optymalne dla wydry siedliska, drugie pokazują siedliska niższej jakości. Zaznacz te z nich, które przedstawiają siedliska optymalne, zakreślając ich numery. Uzasadnij swój wybór. Chrońmy wydrę! - karta pracy nr 2 Pakiet edukacyjny - W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku

9 Chrońmy wydrę! - karta pracy nr 3 Problemy wydry krzyżówka Uzupełnij poniższe zdania. Brakujące słowa wpisz w wykropkowane miejsca, a następnie przenieś do krzyżówki poniżej. Litery z zaznaczonych pól czytane od góry do dołu utworzą hasło. 1. Nielegalne zabijanie wydr to. 2. Zagrożeniem dla wydr są zanieczyszczenia tam na rzekach przyczynia się do niszczenia siedlisk wydry. 4. rzek powoduje niekorzystne dla wydry przekształcenia środowiska wodnego i nadbrzeżnego. 5. Wycinanie roślinności... powoduje znaczne ograniczenie dostępności miejsc wykorzystywanych przez wydry jako legowiska i ukrycia

10 Chrońmy wydrę! - karta pracy nr 4 Jak możemy pomóc wydrze? Rozpoznaj na obrazkach różne zagrożenia dla wydry. W wyznaczonych miejscach pod obrazkiem wpisz nazwy zagrożeń i zaproponuj działania, które według Ciebie pomogą w rozwiązaniu tych problemów. Zagrożenie... Działanie... Zagrożenie... Działanie... Zagrożenie... Działanie... Zagrożenie... Działanie... Zagrożenie... Działanie...