Szacowanie szkód łowieckich po 1 stycznia 2018 r. Rafał Sobolewski. WARMIŃSKO-MAZURSKI OŚRODEK DORADZTWA ROLNICZEGO z siedzibą w Olsztynie

Transkrypt

1

2 WARMIŃSKO-MAZURSKI OŚRODEK DORADZTWA ROLNICZEGO z siedzibą w Olsztynie Rafał Sobolewski Szacowanie szkód łowieckich po 1 stycznia 2018 r. Olsztyn, 2017 r.

3 Warmińsko-Mazurski Ośrodek Doradztwa Rolniczego z siedzibą w Olsztynie ul. Jagiellońska 91, Olsztyn, tel./fax , sekretariat@w-modr.pl, WMODR Oddział w Olecku ul. Kolejowa 31, Olecko tel , , fax olecko.sekretariat@w-modr.pl Dyrektor WMODR mgr inż. Damian Godziński I Zastępca Dyrektora WMODR mgr Małgorzata Micińska-Wąsik II Zastępca Dyrektora WMODR mgr Sonia Solarz-Taciak Dyrektor Oddziału w Olecku mgr inż. Zdzisław Kamiński Druk: Warmińsko-Mazurski Ośrodek Doradztwa Rolniczego z siedzibą w Olsztynie ul. Jagiellońska 91, Olsztyn tel./fax , redakcja@w-modr.pl, Nakład: 300 egz. Wydanie I

4 Spis treści Wstęp... 4 I. PODSTAWY PRAWNE... 4 II. SZACOWANIE SZKÓD ŁOWIECKICH Szacowanie szkód wyrządzonych przy wykonywaniu polowań Szacowanie szkód wyrządzonych w uprawach i płodach rolnych przez dziki, łosie, jelenie, daniele i sarny... 6 III. OGLĘDZINY I SZACOWANIE SZKÓD... 7 Załączniki...13

5 WSTĘP Wiosna i jesień są okresami nailenia szkód wyrządzanych przez dzikie zwierzęta. Jesień to okres otatecznego określania wielkości szkód i wypłaty odszkodowań dla poszkodowanych rolników. Szkody łowieckie od dziesiątków lat stanowią dla wielu rolników źródło realnych strat ekonomicznych. Odszkodowanie na podstawie Prawa łowieckiego przysługuje tylko za szkody wyrządzone przez dziki, jelenie, sarny, daniele i łosie. Szkody spowodowane przez inne gatunki zwierząt nie są uznawane przez Prawo łowieckie. Warunki szacowania strat spowodowanych przez dzikie zwierzęta objęte ochroną reguluje ustawa o ochronie przyrody. Na jej podstawie można szacować straty spowodowane przez żubry, wilki, rysie, niedźwiedzie i bobry. W związku z pojawiającymi się wieloma pytaniami i problemami oraz planowanymi na 1 stycznia 2018 r. zmianami w Prawie łowieckim powstało niniejsze opracowanie, które pokrótce przedstawi tematykę szacowania szkód spowodowanych przez zwierzęta łowne. Opracowanie to skupi się przede wszystkim na zasadach szacowania szkód spowodowanych przez zwierzęta łowne, które będą obowiązywały po wprowadzeniu planowanych zmian w Prawie łowieckim, a więc od 1 stycznia 2018 r. Podstawy prawne: q Ustawa z dnia 13 października 1995 r. Prawo łowieckie. (Dz. U. z 1995 r. nr 147, poz. 713, jednolity tekst z uwzględnieniem otatnich zmian Dz. U. z 2017 r., poz. 1295); q Ustawa z 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. (Dz.U. z 2004 r. nr 92,, poz. 880 z późniejszymi zmianami. Dz. U. z 2016 r., poz. 2134, 2249, 2260, z 2017 r., poz. 60, 132, 1074, 1566, 1595); q Rozporządzenie ministra środowiska z dnia 8 marca 2010 r. w sprawie sposobu postępowania przy szacowaniu szkód oraz wypłat odszkodowań za szkody w uprawach i płodach rolnych. (Dz.U. z 2010r. nr 45, poz. 272); q Uchwała nr XXX/590/13 Sejmiku Województwa Warmińsko-Mazurskiego z dnia 24 września 2013 r. w sprawie określenia terminów zakończenia okresów zbioru poszczególnych gatunków roślin uprawnych w województwie warmińsko-mazurskim dla celów zachowania uprawnień za szkody łowieckie (Dz. Urzęd. z 2013r., poz. 2845). 4 WMODR z siedzibą w Olsztynie 2017 r.

6 SZACOWANIE SZKÓD ŁOWIECKICH Szacowanie szkód wyrządzonych przy wykonywaniu polowań. Dzierżawca lub zarządca obwodu łowieckiego odpowiada za szkody wyrządzone przy wykonywaniu polowania. Oględzin i szacowania szkód oraz ustalenia wysokości odszkodowania dokonują przedstawiciele dzierżawcy lub zarządcy obwodu łowieckiego, przy udziale poszkodowanego lub jego pełnomocnika oraz na żądanie jednej ze stron przedstawiciela właściwej terytorialnie izby rolniczej. Do naprawienia szkód wyrządzonych przy wykonywaniu polowań stosuje się przepisy kodeksu cywilnego. WMODR z siedzibą w Olsztynie 2017 r. 5

7 Szacowanie szkód wyrządzonych w uprawach i płodach rolnych przez dziki, łosie, jelenie, daniele i sarny. Za szkody wyrządzone w uprawach i płodach rolnych przez dziki, łosie, jelenie, daniele i sarny do tej pory odpowiadał dzierżawca lub zarządca obwodu łowieckiego, natomiast za szkody, wyrządzone przez zwierzęta łowne, na obszarach niewchodzących w skład obwodów łowieckich, odszkodowania wypłacał zarząd województwa ze środków budżetu państwa. W wyniku wprowadzonych zmian od 1 stycznia 2018 r. za szkody spowodowane przez zwierzęta łowne w uprawach i płodach rolnych odpowiadał będzie Skarb Państwa. Wypłatą należnych z tego tytułu odszkodowań zajmie się wojewoda właściwy ze względu na miejsce wystąpienia szkód. Szacowanie szkód łowieckich jest procesem złożonym i wymaga od szacującego dużej wiedzy rolniczej oraz niezbędnego doświadczenia. W celu dokonania prawidłowego oszacowania i wyceny szkody należy kierować się procedurą postępowania, która przewiduje kilka etapów. Zgłoszenie szkody Do tej pory poszkodowany właściciel lub posiadacz gruntów rolnych zgłaszał szkodę osobie uprawnionej przez dzierżawcę lub zarządcę obwodu łowieckiego do przyjmowania zgłoszeń. Następnie przedstawiciel dzierżawcy lub zarządcy obwodu łowieckiego dokonywał szacowania szkód, przy udziale poszkodowanego albo jego pełnomocnika oraz na żądanie jednej ze stron, przedstawiciela właściwej terytorialnie izby rolniczej. Na podstawie przeprowadzonego szacowania sporządzany był protokół. W przypadku, gdy pomiędzy właścicielem lub posiadaczem gruntu a dzierżawcą lub zarządcą obwodu łowieckiego powstał spór o wysokość wynagrodzenia za szkody, strony mogły zwrócić się do właściwego ze względu na miejsce powstałej szkody organu gminy w celu mediacji dla polubownego rozstrzygnięcia sporu. 6 WMODR z siedzibą w Olsztynie 2017 r.

8 Po wprowadzeniu zmian w prawie łowieckim, które mają zacząć obowiązywać od 1 stycznia 2018 r. poszkodowany właściciel albo posiadacz gruntów rolnych składa wniosek o dokonanie oględzin i oszacowanie szkód, a także ustalenie wysokości odszkodowania do właściwego ze względu na miejsce wystąpienia tych szkód Wojewody. Wniosek może być także złożony do właściwego ze względu na miejsce wystąpienia szkód Wójta, Burmistrza lub Prezydenta miasta, który przekazuje go właściwemu Wojewodzie nie później niż w terminie 3 dni od dnia jego złożenia. Wniosek powinien zawierać natępujące informacje: q imię i nazwisko lub nazwę, adres miejsca zamieszkania lub adres i siedzibę oraz numer telefonu właściciela lub posiadacza gruntów rolnych; q wskazanie miejsca wystąpienia szkody; q wkazanie rodzaju uszkodzonej uprawy lub płodu rolnego. Do wniosku można dołączyć również nagranie video zniszczonego fragmentu pola lub zdjęcia. Powtarzające się w okresie wegetacyjnym szkody na danej uprawie można zgłaszać dowolną ilość razy, oczywiście kierując się zdrowym rozsądkiem i kalendarzem rolniczym. OGLĘDZINY I SZACOWANIE SZKÓD Oględzin i szacowania szkód dokonuje przedstawiciel Wojewody właściwego ze względu na miejsce wystąpienia tych szkód w ciągu 7 dni od dnia otrzymania wniosku. W czynnościach tych jako strony postępowania mogą brać udział właściciel lub posiadacz gruntów rolnych oraz dzierżawca lub zarządca obwodu łowieckiego. WMODR z siedzibą w Olsztynie 2017 r. 7

9 Na pisemny wniosek jednej ze stron w oględzinach i szacowaniu szkód może również brać udział przedstawiciel właściwej ze względu na miejsce wystąpienia szkód izby rolniczej. O terminie dokonania oględzin i szacowania szkód, Wojewoda zawiadamia właściciela albo posiadacza gruntów rolnych oraz dzierżawcę albo zarządcę obwodu łowieckiego, a w razie potrzeby również przedstawiciela właściwej ze względu na miejsce wystąpienia szkód izby rolniczej w ciągu 5 dni od dnia otrzymania wniosku. Szacowanie wysokości strat powinno nastąpić najpóźniej przed sprzątnięciem uszkodzonej lub zniszczonej uprawy. Likwidację szkód przeprowadza się według określonego schematu. Różnice wynikają jedynie z cech agrotechnicznych szacowanych gatunków. Najprostszym i najbardziej precyzyjnym sposobem jest określenie wydajności na powierzchni uszkodzonej i nieuszkodzonej. Wyznaczamy części uprawy uszkodzone i nieuszkodzone i dokonujemy zbioru, uzyskany plon ważymy uwzględniając przy tym z jakiego areału został pobrany. Czynność powtarzamy na powierzchni uszkodzonej. Otrzymana w ten sposób różnica wydajności stanowi utracony wskutek wyrządzonej szkody plon. W przypadku szkody na całości uprawy, gdzie nie ma możliwości zbioru mechanicznego części nieuszkodzonej, określamy wydajność teoretyczną. Wysokość odszkodowania ustala się mnożąc rozmiar szkody przez cenę skupu w dniu powstania szkody w rejonie jej wystąpienia pomniejszając o uzasadnione nie poniesione koszty zbioru, transportu i przechowywania. Ceny danych artykułów rolnych należy ustalać na podstawie wiarygodnych źródeł, korzystając z możliwości pisemnego potwierdzenia. Natomiast nie poniesione koszty ustala się na podstawie obowiązujących cen na dane czynności agrotechniczne. Pomniejszenie odszkodowania o nie poniesione koszty wiąże się z precyzyjnym ustaleniem przez szacującego zakresu prac jakie byłyby wykonane podczas normalnego procesu gdzie nie wystąpiła szkoda. Zakres nie wykonanych czynności transportu, zbioru, przechowywania, ustala szacujący indywidualnie do każdej szkody. W przypadku zniszczeń punktowych nie pomniejsza 8 WMODR z siedzibą w Olsztynie 2017 r.

10 się odszkodowania o koszt zbioru, ponieważ zbiór, pozostałych roślin musi być wykonywany bez względu na powstałą szkodę. Przy szacowaniu szkody w uprawach wymagających zaorania odszkodowanie ustala się, jeżeli szkoda powstała: q w okresie do dnia 15 kwietnia - w wysokości 25 %; q w okresie od dnia 16 kwietnia do dnia 20 maja - w wysokości 40 %; q w okresie od dnia 21 maja do dnia 10 czerwca - w wysokości 60 %; q w okresie od dnia 11 czerwca - w wysokości 85 %. Ponieważ w obrocie towarowo-handlowym może nie być niektórych płodów rolnych np. kiszonki, siana, ziemniaków paszowych, a więc do obliczenia wartości utraconej - potrzebna jest nam ich wartość wyrażona w złotówkach. Jedynym racjonalnym wyjściem jest zastosowanie jednostki przeliczeniowej, która, pozwoli sprowadzić te produkty do miernika ekonomicznego, który można wycenić. Takim miernikiem jest jednostka zbożowa. Jednostka ta jest powszechnie stosowana w Polsce i w większości krajów europejskich. Jej stosowanie zaleca Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej - Państwowy Instytut Badawczy. Została ona opracowana w Niemczech. Najczęściej stosuje się przeliczniki zmodyfikowane przez E. Woermana i G. Blohma. Do wartości jednostki zbożowej przyjęto wartość pokarmową czterech zbóż pastewnych (pszenicy, jęczmienia, żyta i owsa). Niestawiennictwo właściciela lub posiadacza gruntów rolnych, dzierżawcy lub zarządcy obwodu łowieckiego nie wtrzymuje dokonania oględzin i szacowania szkód. Po zakończeniu oględzin i oszacowaniu szkód, sporządza się protokół, który zawiera dane i informacje niezbędne do ustalenia wielkości szkody i wysokości odszkodowania: q imię i nazwisko przedstawiciela wojewody, który dokonał oględzin i szacowania szkód; q imię i nazwisko albo nazwę właściciela albo posiadacza gruntów rolnych oraz dzierżawcy albo zarządcy obwodu łowieckiego oraz imiona i nazwiska ich przedstawicieli, jeżeli przedstawiciele ci brali udział w oględzinach lub szacowaniu szkód; q imię i nazwisko oraz stanowisko służbowe przedstawiciela izby rolniczej, jeżeli brał udział w oględzinach lub szacowaniu szkód; q datę sporządzenia protokołu oraz datę dokonania oględzin i szacowania szkód; q informacje o zakresie i wielkości szkód w uprawach lub płodach rolnych; q czytelne podpisy oób uczestniczących w dokonywaniu oględzin i szacowaniu szkód. WMODR z siedzibą w Olsztynie 2017 r. 9

11 Ustalenie wysokości odszkodowania Zarówno właściciel lub posiadacz gruntów rolnych, jak i dzierżawca lub zarządca obwodu łowieckiego mają prawo wnieść zastrzeżenia do treści protokołu w terminie 7 dni od dnia przedłożenia protokołu do podpisu. W przypadku wniesienia zastrzeżeń do protokołu w zakresie wielkości szkody, odpowiednio właściciel albo posiadacz gruntów rolnych lub dzierżawca albo zarządca obwodu łowieckiego może, w terminie 7 dni od dnia wniesienia tych zastrzeżeń przedstawić opinię rzeczoznawcy wpisanego na listę rzeczoznawców prowadzoną przez właściwą ze względu na miejsce wystąpienia szkody izbę rolniczą, który dokonał oględzin i oszacowania szkód. Jeżeli do protokołu zostały wniesione uwagi, wojewoda rozpatruje je w ciągu 7 dni od dnia ich wniesienia. Jeżeli do zastrzeżeń do protokołu została dołączona opinia rzeczoznawcy wpisanego na listę rzeczoznawców prowadzoną przez izbę rolniczą, wojewoda rozpatruje zastrzeżenia wniesione do protokołu łącznie z tą opinią, w terminie 7 dni od dnia otrzymania opinii. W wypadku gdy wojewoda uwzględni zastrzeżenia protokół może być zmieniony lub uzupełniony. Wojewoda ustala wysokość odszkodowania, w drodze decyzji administracyjnej, biorąc pod uwagę ustalenia zawarte w protokole oraz opinię rzeczoznawcy jeżeli została ona sporządzona. W przypadku gdy wojewoda, wydając decyzję, uwzględni wielkość szkody zaproponowaną w opinii rzeczoznawcy, strona postępowania która przedstawiła opinię może ubiegać się o zwrot kosztów z tytułu wynagrodzenia za jej sporządzenie. Zwrotu kosztów za sporządzoną opinię rzeczoznawcy dokonuje wojewoda z Funduszu Odszkodowawczego. Decyzja wydana przez wojewodę jest otateczna. Jeżeli któraś ze stron jest z niej niezadowolona może ona w ciągu miesiąca od dnia jej doręczenia wnieść powództwo do sądu. Wojewoda wypłaca 10 WMODR z siedzibą w Olsztynie 2017 r.

12 środki finansowe należne z tytułu odszkodowania oraz zwrotu kosztów za wykonaną opinię rzeczoznawcy w terminie do 30 dni od momentu wydania decyzji w sprawie wysokości odszkodowania. Komu nie przysługuje odszkodowanie: q osobom, którym przydzielono grunty stanowiące własność Skarbu Państwa jako deputaty rolne na gruntach leśnych; q posiadaczom uszkodzonych upraw lub płodów rolnych, którzy nie dokonali ich sprzętu w terminie 14 dni od dnia zakończenia okresu zbioru tego gatunku roślin w danym regionie, określonego przez sejmik województwa w drodze uchwały; q posiadaczom uszkodzonych upraw lub plonów rolnych, którzy nie wyrazili zgody na budowę przez dzierżawcę lub zarządcę obwodu łowieckiego urządzeń lub wykonywanie zabiegów zapobiegających szkodom; q za szkody nie przekraczające wartości 100 kg żyta w przeliczeniu na 1 hektar uprawy, q za szkody powstałe w płodach złożonych w sterty, stogi i kopce, w bezpośrednim sąsiedztwie lasu; q za szkody w uprawach rolnych założonych z rażącym naruszeniem zasad agrotechnicznych. SZACOWANIE SZKÓD WYRZĄDZONYCH PRZEZ DZIKIE ZWIERZĘTA OBJĘTE OCHRONĄ Na podstawie Prawa Łowieckiego są wypłacane odszkodowania za szkody wyrządzone w uprawach i płodach rolnych przez jelenie, sarny, dziki, daniele i łosie. Tymczasem dotkliwe szkody są wyrządzane także przez inne gatunki zwierząt, zwłaszcza w określonych miejscach w kraju. Na podstawie ustawy o ochronie przyrody Skarb Państwa odpowiada jedynie za szkody wyrządzone przez żubry, niedźwiedzie, wilki, rysie i bobry, a odpowiedzialność ta nie obejmuje utraconych korzyści. Procedura postępowania przy likwidacji takich szkód jest inna niż w przypadku Prawa Łowieckiego. Oględzin i szacowania szkód, a także ustalania wysokości odszkodowania i jego wypłaty dokonuje regionalny dyrektor ochrony środowiska, a na obszarze parku narodowego dyrektor tego parku. WMODR z siedzibą w Olsztynie 2017 r. 11

13 Zgłoszeń szkód dokonuje się niezwłocznie po ich stwierdzeniu (nie ma terminu) na specjalnych wnioskach gdzie podaje się m.in. numery ewidencyjne działek, numery ewidencyjne zwierząt, a w przypadku szkód wyrządzonych przez bobry w stawach także dokument potwierdzający prawo własności do nieruchomości. Podstawą podpisania ugody cywilnej jest udokumentowanie faktu wystąpienia szkody w terenie oraz wycena szkody przez biegłych. Na poszkodowanym rolniku ciąży obowiązek zabezpieczenia dowodów szkody, np. zagryzionych zwierząt. W związku z koniecznością bezzwłocznego dokonania oględzin zagryzionych zwierząt celem poprawnej identyfikacji sprawców szkody (wilki czy psy), poszkodowany powinien skontaktować się z przede wzystkim z lekarzem weterynarii i przedstawicielami: właściwego terenowo nadleśnictwa, koła łowieckiego, urzędu gminy oraz regionalnego dyrektora ochrony środowiska. W przypadku gdy postępowanie nie zakończy się podpisaniem ugody cywilnej, poszkodowanemu przysługuje prawo wniesienia sprawy do sądu powszechnego. Należy zwrócić uwagę, że odszkodowanie wypłacane na podstawie ugody cywilnoprawnej nie obejmuje utraconych korzyści. Np. rolnik otrzyma odszkodowanie wg cen rynkowych za zagryzioną przez wilki krowę, ale nie za potencjalna utratę mleka od tej krowy. Jest to poważna przesłanka do kierowania spraw na drogę sądową, gdzie takich ograniczeń nie ma. Na terenie parków narodowych i w obszarach chronionych obowiązują zasady szacowania szkód jak w Prawie Łowieckim. Odszkodowanie za straty spowodowane przez dzikie zwierzęta objęte ochroną nie przysługuje: q osobom, którym przydzielono grunty stanowiące własność Skarbu Państwa jako deputaty rolne na gruntach leśnych jeżeli poszkodowany: nie dokonał sprzętu upraw lub płodów rolnych w ciągu 14 dni od zakończenia zbioru tego gatunku roślin w danym regionie; nie wyraził zgody na budowę przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska lub dyrektora parku narodowego urządzeń lub wykonywanie zabiegów zapobiegających szkodom; q za szkody; powstałe w mieniu Skarbu Państwa, z wyłączeniem mienia oddanego do gospodarczego korzystania na podstawie Kodeksu cywilnego; nie przekraczające wartości 100 kg żyta w przeliczeniu na 1 hektar uprawy; za szkody w uprawach rolnych założonych z naruszeniem powszechnie stosowanych wymogów agrotechnicznych; wyrządzone przez wilki, niedźwiedzie lub rysie w pogłowiu zwierząt gospodarskich pozostawionych, w okresie od zachodu do wchodu słońca, bez bezpośredniej opieki. 12 WMODR z siedzibą w Olsztynie 2017 r.

14 ZAŁĄCZNIKI Współczynniki przeliczeniowe na jednostki zbożowe. Produkty q Zbożowe Zboże Mieszanki zbóż Kukurydza (ziarno) Gryka Jednostki zbożowe w 100 kg 1,00 1,00 1,00 1,00 q Strączkowe q Oleiste Groch Bób Fasola Wyka Łubin Soja Różne nasiona oleistych Rzepak, słonecznik Mak Len Gorczyca Konopie 1,20 1,20 1,20 1,20 1,20 1,50 2,00 2,00 2,50 2,50 1,50 1,40 q Włókniste Len włóknisty (nasiona + słoma) Słoma lnu włóknistego Konopie (nasiona + słoma) Słoma konopi 1,00 0,70 0,70 0,50 q Okopowe Ziemniaki Buraki cukrowe, Cykoria Buraki pastewne, Brukiew Marchew 0,25 0,25 0,25 0,10 0,10 WMODR z siedzibą w Olsztynie 2017 r. 13

15 q Warzywa q Słoma Kapusta biała Kapusta czerwona Kapusta włoska Brukselka Kalarepa Kalafiory Rzodkiew Rzepa Buraki Marchew Selery Rzodkiewka Zbóż ozimych Zbóż jarych Motylkowych 0,30 0,20 0,30 0,25 0,10 0,25 q Siano q Zielonki Koniczyna, lucerna, koniczyna z trawami Trawa łąkowa Esparceta, wyka, wyka z żytem Koniczyna, lucerna, koniczyna z trawami Esparceta, peluszka, wyka, kukurydza, trawa łąkowa Seradela, kapusta pastewna, żyto pastewne Liście buraków 0,50 0,45 0,40 0,13 0,11 0,10 q Kiszonki Trawa łąkowa, koniczyna, lucerna, mieszanki motylkowe Wyka z żytem, żyto, kukurydza 0,11 14 WMODR z siedzibą w Olsztynie 2017 r.

16 Terminy zakończenia okresów zbioru poszczególnych gatunków roślin uprawnych w województwie warmińsko-mazurskim dla celów zachowania uprawnień za szkody łowieckie. Nazwa ziemiopłodu Termin zakończenia okresu zbioru 1 Pszenica ozima Pszenica jara Żyto Jęczmień ozimy Jęczmień jary Owies Pszenżyto ozime Pszenżyto jare Mieszanki zbożowe Gryka Kukurydza na zielonkę Kukurydza na ziarno i CCM (kiszonka z kolb) Ziemniaki Buraki cukrowe Korzeniowe pastewne (buraki, brukiew, marchew) Rzepak ozimy Rzepak jary Strączkowe jadalne (groch bób, fasola) Strączkowe pastewne na nasiona (wyka peluszka) Motylkowe i trawy na nasiona Trawy, motylkowate i ich mieszanki na zielonkę Bobik Gorczyca na nasiona Kapusta późna, kalafior Warzywa korzeniowe (marchew, buraki ćwikłowe, pietruszka, seler) WMODR z siedzibą w Olsztynie 2017 r. 15

17 Powiatowe Zespoły Doradztwa Rolniczego (adres, kontakt) PZDR w Bartoszycach, ul. Hubalczyków 2, (89) , pzdr.bartoszyce@w-modr.pl PZDR w Braniewie, ul. Kościuszki 118, (55) , pzdr.braniewo@w-modr.pl ZDR w Działdowie, Lidzbark, ul. Jeleńska 6 lok. 13/2, (23) , pzdr.dzialdowo@w-modr.pl PZDR w Elblągu, ul. Grunwaldzka 2, (55) , pzdr.elblag@w-modr.pl PZDR w Ełku, ul. Suwalska 84, (87) , pzdr.elk@w-modr.pl PZDR w Giżycku, ul. Przemysłowa 2, (87) , pzdr.gizycko@w-modr.pl PZDR w Gołdapi, ul. Wolności 20, (87) , pzdr.goldap@w-modr.pl PZDR w Iławie, ul. Lubawska 3, (89) , pzdr.ilawa@w-modr.pl PZDR w Kętrzynie, ul. Powstańców Warszawy 1, (89) , pzdr.ketrzyn@w-modr.pl PZDR w Lidzbarku Warm., ul. Krasickiego 1/48, (89) ,pzdr.lidzbark@w-modr.pl PZDR w Mrągowie, ul. Bohaterów Warszawy 7a/2, (89) , pzdr.mragowo@w-modr.pl PZDR w Nowym M.Lub., ul. Jagiellońska 24d, (56) ,pzdr.nowe.miasto@w-modr.pl PZDR w Nidzicy, ul. Słowackiego 17, (89) , pzdr.nidzica@w-modr.pl PZDR w Olecku, ul. Kolejowa 31, (87) , pzdr.olecko@w-modr.pl PZDR w Olsztynie, Biskupiec, ul. Niepodległości 4A, (89) ,pzdr.olsztyn@w-modr.pl PZDR w Ostródzie, ul. Składowa 2, (89) , pzdr.ostroda@w-modr.pl PZDR w Piszu, ul. Wojska Polskiego 33, (87) , pzdr.pisz@w-modr.pl PZDR w Szczytnie, ul. Kościuszki 1/6, (89) , pzdr.szczytno@w-modr.pl PZDR w Węgorzewie, ul. Kraszewskiego 40, (87) , pzdr.wegorzewo@w-modr.pl

18