WALKI POLAKÓW O GRANICĘ ZACHODNIĄ I POŁUDNIOWĄ

Transkrypt

1 WALKI POLAKÓW O GRANICĘ ZACHODNIĄ I POŁUDNIOWĄ Zajęcia z historii. Polacy po I wojnie światowej. 1

2 W ZABORZE PRUSKIM Tereny sporne: Warmia, Powiśle, Mazury, Pomorze Gd., Kujawy, Wielkopolska i Górny Śląsk. Dwie koncepcje walki o Wielkopolskę: koncepcja POW, harcerzy i PTG Sokół wzniecenie powstania i samodzielne wyzwolenie spod rządów niemieckich; koncepcja Endecji przeprowadzenie legalnych akcji politycznych i wiara w korzystne decyzje Ententy. Działalność Naczelnej Rady Ludowej; 2

3 WYBUCH POWSTANIA NA WIELKOPOLSCE Przyjazd 26 grudnia 1918 r. do Poznania J. I. Paderewskiego pianisty i członka KNP w Paryżu; Manifestacje polskości pod Hotelem Bazar ; Zrywanie przez Niemców flag polskich i Ententy oraz ostrzelanie Bazaru ; 27 grudnia - wybuch walk z Polską Strażą Ludową i przerodzenie się ich w powstanie; 3

4 I OKRES POWSTANIA r. 27 grudnia doszło do ataku powstańców na Prezydium Policji, podczas którego zginął Franciszek Ratajczak. Polacy opanowali Polakom udało się opanować również Dworzec Główny, Pocztę, kilka redut fortecznych Poznania. Wybuch walki na prowincji np. bitwa pod Boczkowem, w której zginął Jan Mertka. 4 Pocztówka L. Prauzińskiego

5 I OKRES POWSTANIA r. Początkowo dowódca powstania był kpt. Stanisław Taczak, od 8 stycznia 1919 r. dowodzenie objął gen. Józef Dowbór Muśnicki; Powstańcy opanowali Poznań i większość Wielkopolski; Powstańcy nie zdołali namówić do walk Pomorzan i Ślązaków. Rząd polski oficjalnie nie poparł powstania, ale przysłał ponad 200 oficerów do walki. 5

6 II OKRES POWSTANIA stycznia 1919 r. Ofensywa regularnych wojsk niemieckich; Zwycięskie walki powstańców w północnej (bój o Szubin) i południowej Wielkopolsce; Na zachodzie niepowodzenie pod Zbąszyniem; Utrata przez Polaków Szamocina; 6

7 III OKRES POWSTANIA r. Ogłoszenie poboru do wojska i utworzenie regularnej Armii Wielkopolskiej; Załamanie ofensywy niemieckiej na północy (odbicia Rynarzewa, Kcynia i Szubina); Ciężkie walki na południu o Rawicz i Kolno; 16 luty -przedłużenie rozejmu Ententy z Niemcami w Trewirze obejmującego front wielkopolski; 7

8 DEFILADA I PRZYSIĘGA POWSTAŃCÓW 8

9 ZAKOŃCZENIE POWSTANIA 9 Interwencja marszałka Francji Ferdynanda Focha; 28 czerwca 1919 r. podpisanie przez Niemcy traktatu wersalskiego, na mocy którego Wielkopolska zostaje przyznana odrodzonej Polsce; Przejmowanie od Niemców zajmowanych przez nich terytoriów Wielkopolski; 8 marca 1920 r. likwidacja frontu wielkopolskiego;

10 SYTUACJA NA GÓRNYM ŚLĄSKU Budzenie się świadomości narodowej Ślązaków; Zabiegi delegacji polskiej o przyłączenie Górnego Śląska ze względu na tradycję, ośrodek przemysłu; Decyzja ententy o plebiscycie Pogorszenie relacji polsko niemieckich i zwalnianie Polaków z pracy w fabrykach; Strajki robotników i wybuch i powstania śląskiego w sierpniu 1919 r. 10

11 UPAMIĘTNIENIE POWSTANIA Na Grobie Nieznanego Żołnierza - napis Powstanie wielkopolskie ; Pieśń Marsylianka Wielkopolska powstała w rocznicę w 1919 r., Ustanowienie Wielkopolskiego Krzyża Poznańskiego nadawany w latach ; Filmy np. Powrót do Polski z 1988 r. w reżyserii Pawła Pitery; Serial z 1992 r. Pogranicze w ogniu w reżyserii Andrzeja Konicy. 11 A.Grochowska, Szkoła Podstawowa w Gołabkach

12 I POWSTANIE ŚLASKIE 12 Masakra robotników w Mysłowicach 15 sierpnia; Wybuch powstania w nocy z 16 na 17 sierpnia 1919 r.; powstańcami niezadowolonymi z represji niemieckich dowodził Alfons Zgrzebniok; Porażka militarna powstańców, Wycofanie wojsk niemieckich z Górnego Śląska i przybycie Międzysojuszniczej Komisji Plebiscytowej;

13 II POWSTANIE ŚLASKIE r. 13 Działalność propagandowa dwóch komisji polskiej i niemieckiej; Żądanie wycofania się policji niemieckiej; Antypolskie napady i wybuch II powstania 19 sierpnia 1920 r.; Stłumienie powstania, które odniosło sukces polityczny Polaków; Likwidacja niemieckiej policji i powołanie APO czyli polsko -niemieckiej policji plebiscytowej.

14 PEBISCYT NA ŚLĄSKU 20 marca 1921 r. Akcja propagandowa na Śląsku; Przywiezienie niemal 200 tys. Niemców, którzy urodzili się na Śląsku, tylko 10 tys. Polaków; Za przynależnością Śląska do RP głosowało ok. 40% (479 tys.) Zwycięstwo Niemców 60% głosów (708 tys.); Werdykt Ententy: przyłączenie Śląska do Niemiec oprócz części pow. pszczyńskiego i rybnickiego; 14

15 15 PEBISCYT NA ŚLĄSKU

16 III POWSTANIE ŚLASKIE 2/ r. Ogłoszenie strajku generalnego; Wybuch III powstania na Śląsku w nocy z 2 na 3 maja z dyktatorem Wojciechem Korfantym na czele; Zajęcie znacznej części obszarów plebiscytowych; Powstanie w Szopienicach powstańczej Rady Naczelnej wraz z Naczelną Komendą Wojsk Powstańczych (Wojciech Korfanty, Józef Rymer, Konstanty Wolny, Paweł Kempka). 16

17 WALKI POWSTAŃCZE 3 maja - opanowanie przez Grupę "Butrym Tarnowskich Gór; 4 maja walki w rejonie Gajowic odparcie 4 ataków niemieckich; 7 maja - natarcie Grupy Bogdan na Gogolin i oddanie przez Niemców Lubieńca oraz walki w powiecie Oleskim i Kluczborskim - zajęcie węzła kolejowego; 6 10 maja - bitwa o Kędzierzyn (oddział kpt. Pawła Cymsa); Zdobycie Raszową i Januszkowic ze śluzą na Odrze; maj - walki w rejonie Góry Św. Anny; 23 maj - bitwa nad Olzą - Bronisław Sikorski ps. Cietrzew. 17

18 ZASIĘG POWSTAŃ ŚLĄSKICH

19 PODZIAŁ GÓRNEGO ŚLĄSKA r. Rada Ligi Narodów zdecydowała o podziale Górnego Śląska. Do Polski dołączono 29% obszaru plebiscytowego i 46% ludności. Na przyłączonym terenie znajdowało się 75% kopalń węgla, cynku i ołowiu, 59% hut i odlewni stali. Ustalono obowiązywanie na 15 lat konwencji górnośląskiej o równouprawnieniu narodowym i językowym Polaków i Niemców. 19

20 PLEBISCYTY na Warmii, Mazurach i Śląsku Przygotowywany był przez stronnicze Międzysojusznicze Komisje w Kwidzynie i Olsztynie; Odbył się 11 lipca 1920 r. na Warmii, Mazurach i Powiślu i zakończył porażką Polaków; Za przynależnością do Polski głosowało tylko 3,3% ludności terenów plebiscytowych; 20

21 UPAMIĘTNIENIE POWSTANIA Na Grobie Nieznanego Żołnierza - napis Powstanie górnośląskie wykonany po 1990 r.; Film dokumentalny ku czci powstańców śląskich Powstańczy apel, w reż. Janusza Kidawy z 1961 r., Pomnik Powstańców Śląskich w Katowicach oraz w Wodzisławiu Śląskim; 21 A.Grochowska, Szkoła Podstawowa w Gołabkach

22 NA KONFLIKT O ŚLĄSK CIESZYŃSKI Podpisanie porozumienia o strefie wpływów według kryterium etnicznego ( r.) Argument R. Dmowskiego o zamieszkiwaniu terenu w większości przez ludność polską; Traktowanie Śląska Ciesz. przez Czechosłowację jako historyczne terytorium oraz ważny punkt strategiczny (linia kolejowa); 22

23 NA KONFLIKT O ŚLĄSK CIESZYŃSKI 23 stycznia 1919 r. - rozpoczęcie przez Czechosłowaków ofensywy na Śląsku, Zatrzymanie ofensywy przez gen. Franciszka Latinika w nierozstrzygnięta bitwa pod Skoczowem r.; Podpisanie rozejmu Czesi zmuszeni do wycofania wojski za Olzę, o przynależności terenów miał zdecydować plebiscyt. 23

24 24 NA KONFLIKT O ŚLĄSK CIESZYŃSKI Konferencja sprzymierzonych w Spa zmusiła polska delegacje do niekorzystnego rozwiązania sporu. 28 lipca 1920 r. Rada Ambasadorów zadecydowała o odwołaniu plebiscytu i niekorzystnym podziale Śląska Ciesz. Czesi otrzymali 57% spornego terenu z okręgiem przemysłowym, gdzie mieszkało ok. 150 tys. Polaków;

25 Granice Polski ostatecznie zostały uznane dopiero w marcu 1923 r. Proces ich kształtowania trwał prawie 5 lat; Całkowity obszar RP km² zamieszkałych przez 27 mln. ludności. GRANICE II RP to 25

26 BIBLIOGRAFIA S. Roszak, J. Kłaczkow, Poznać przeszłość. Wiek XX. Podręcznik do historii do szkół ponadgimnazjalnych, zakres podst, Nowa Era; R. Dolecki, K. Gutowski, J. Smoleński, Po prostu historia, Podręcznik do liceum i technikum, zakres podst., WSiP; A. Goniewicz, Powstania Śląskie Przewodnik po miejscowościach, Katowice 2001 r DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ 26