XIII. Podsumowanie Odpady

Transkrypt

1 XIII. Podsumowanie Województwo zachodniopomorskie cechuje się dużym stopniem lesistości oraz ogromnym bogactwem i różnorodnością przyrodniczą. Walory naturalne wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, społecznymi i kulturowymi skupione są w postaci różnych form ochrony przyrody. Dla zachowania unikalnego dziedzictwa na obszarze województwa utworzono Woliński Park Narodowy, Drawieński Park Narodowy, siedem parków krajobrazowych, szereg rezerwatów przyrody i obszarów chronionego krajobrazu. Ponadto 60 obszarów mających na celu zachowanie dziedzictwa przyrodniczego regionu umieszczonych zostało na liście sieci Natura Dla zachowania walorów województwa ogromne znaczenie mają działania zmierzające do poprawy jakości środowiska. Na skutek podejmowanych działań na rzecz ochrony środowiska oraz restrukturyzacji gospodarki, w tym realizacji zobowiązań wobec Unii Europejskiej, obserwuje się wolną ale systematyczną poprawę stanu środowiska. Odpady Odpady stanowią jedno z najpoważniejszych zagrożeń dla środowiska przyrodniczego, zwłaszcza w przypadku nieprawidłowego ich składowania. Stwarzają potencjalne zagrożenie dla zdrowia ludzi oraz środowiska wód, powietrza, gleb. Zmiany, jakie nastąpiły w ostatnim okresie w polskiej gospodarce (przejście na gospodarkę rynkową, proces dostosowawczy do wymagań stawianych przez Unię Europejską), wymusiły również zmiany w gospodarce odpadami. W Polsce na przełomie 2001 i 2002 roku wdrożono cały pakiet przepisów prawnych wprowadzających szereg nowych rozwiązań, uwzględniających ogólne i szczegółowe wymagania UE. Stan gospodarowania odpadami komunalnymi oraz pochodzącymi z sektora gospodarczego, na terenie województwa zachodniopomorskiego, jest daleki od dobrego. Zjawisko zmniejszania się ilości odpadów komunalnych deponowanych na składowiskach, przy braku poprawy zagospodarowania tych odpadów, jest niepokojące (pozbywanie się odpadów w sposób niewłaściwy, m.in. spalanie oraz niekontrolowane deponowanie w środowisku, tzw. dzikie wysypiska). Wśród stosowanych metod zagospodarowania odpadów komunalnych nadal dominuje składowanie na składowiskach. W większości na składowiska trafiają odpady bez segregacji, tylko na nielicznych obiektach prowadzi się odzysk surowców wtórnych. Mimo iż w latach z eksploatacji wyłączono 44 składowiska, eksploatowanych pozostaje 47, wśród których jest zbyt duża liczba składowisk nie spełniających określonych prawnie wymagań (zakwalifikowane do modernizacji lub zamknięcia). Na terenie województwa selektywną zbiórką odpadów u źródła objęta jest większość gmin, ale niestety, ograniczona jest ona głównie do odpadów opakowaniowych. Udział odpadów zebranych selektywnie w ogólnej masie odpadów komunalnych jest znikomy, jednak zwiększa się w ostatnich latach (w ,5%; ,8%). Na terenie województwa brakuje ogólnodostępnego składowiska odpadów przemysłowych, samowystarczalności w zakresie termicznego unieszkodliwiania odpadów medycznych i weterynaryjnych, jak również w zakresie instalacji służących do odzysku, w tym termicznego przekształcania osadów ściekowych. Część odpadów przemysłowych deponowana jest na składowiskach komunalnych. Zatrzymany został proces likwidacji mogilników. W województwie pozostało do zlikwidowania jeszcze 27 mogilników. Słabo funkcjonuje system selektywnej zbiórki biodegradowalnych, wielkogabarytowych oraz niebezpiecznych odpadów powstających w gospodarstwach domowych, zużytego sprzętu elektronicznego i elektrycznego. Niewystarczająca jest liczba instalacji do zbierania, odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych spełniających wymogi najlepszej dostępnej techniki. Z uwagi na brak nie tylko w Polsce, ale i na świecie, technologii unieszkodliwiania fosfogipsów, od wielu lat są one deponowane na składowisku. Aktualnie na składowisku pozostaje już ok. 80 mln Mg tych odpadów. 233

2 Problemem wymagającym szybkiego rozwiązania są odpady zdeponowane na składowiskach będącej w upadłości Spółki Akcyjnej Wiskord w Szczecinie. Wody Zagrożenia jakości wód związane są głównie z nadmiernym poborem wód na cele bytowe i gospodarcze oraz z odprowadzaniem powstających zanieczyszczeń. W ostatnich latach pobór wód we wszystkich sektorach gospodarki ulegał systematycznemu zmniejszeniu w wyniku zmian w produkcji przemysłowej, zamykania obiegów wodnych, wprowadzania wodomierzy oraz urealniania kosztów zużycia wody. Jednak w 2006 roku nastąpił wyraźny wzrost poboru wód podziemnych na cele produkcyjne, powodujący odwrócenie trendu. Chociaż spada zużycie wody z sieci wodociągowej, to województwo zachodniopomorskie nadal plasuje się na drugim miejscu w kraju pod względem zużycia wody na jednego mieszkańca miasta. Równocześnie ze spadkiem ilości poboru wód zmniejszała się ilość wytwarzanych ścieków. Ponadto zauważalnie zmniejszyła się ilość ścieków nieoczyszczanych. Zmianie uległ również sposób oczyszczania ścieków; metody oczyszczania mechanicznego i biologicznego zastępowane są stopniowo przez procesy oczyszczania ścieków z podwyższonym usuwaniem biogenów. Większość ścieków odprowadzanych siecią kanalizacyjną jest oczyszczanych, natomiast ścieki komunalne powstające w wyniku poboru wód z sieci wodociągowej, nieodprowadzane do kanalizacji, potencjalnie stanowią źródło zanieczyszczenia pobliskich cieków i zbiorników wodnych. Pomimo systematycznego wzrostu długości sieci wodociągowej i kanalizacyjnej, będącego wynikiem działań podejmowanych na rzecz ochrony wód, w województwie nadal istnieje znacząca rozbieżność pomiędzy długością obydwu sieci. Zagrożenia jakości wód związane z działalnością człowieka na obszarach wiejskich wynikają nie tylko z nieuregulowanej gospodarki ściekowej, ale również z niewłaściwego stosowania nawozów i prowadzenia intensywnej produkcji zwierzęcej. W województwie zachodniopomorskim zużycie nawozów na przestrzeni ostatnich lat ulegało niewielkim wahaniom. W największych ilościach stosowane były nawozy azotowe. Spadało natomiast zużycie nawozów wapniowych i obornika. Zagrożenia dla środowiska będące skutkiem produkcji zwierzęcej związane są z intensywnością hodowli, ponieważ od wielkości pogłowia i rodzaju zwierząt zależy ilość ładunku azotu i fosforu wprowadzanego do środowiska wodnego. W ostatnich latach zmniejszyła się ogólna liczba zwierząt gospodarskich, a w związku z niekorzystnymi uwarunkowaniami ekonomicznymi w najbliższym czasie można oczekiwać dalszego spadku pogłowia. Należy zaznaczyć, że w skali kraju województwo zachodniopomorskie należy do grupy województw o najniższej intensywności hodowli zwierzęcej. Wody powierzchniowe Badania monitoringowe w roku 2006 i 2007 potwierdzają zaobserwowaną tendencję spadkową stężeń podstawowych zanieczyszczeń warunkujących jakość wód rzecznych oraz widoczną tendencję obniżania się stężeń podstawowych substancji powodujących eutrofizację. Jest to niewątpliwie następstwem systematycznie zmniejszającego się udziału ścieków nieoczyszczonych odprowadzanych do wód powierzchniowych oraz rozwoju sieci kanalizacji na obszarach wiejskich. Z tej przyczyny obserwuje się także zmniejszenie ładunków zanieczyszczeń wnoszonych wodami Odry do Zalewu Szczecińskiego. Jednak ciągle budowa i uruchomienie oczyszczalni ścieków dla miasta Szczecin warunkuje widoczną poprawę jakości wód Odry na terenie Szczecina, poprawę wód Zalewu Szczecińskiego i Zatoki Pomorskiej. Jakość wód Zatoki Pomorskiej kształtowana jest przez zeutrofizowane wody Zalewu Szczecińskiego, natomiast wody Zalewu Szczecińskiego znajdują się pod silnym wpływem zanieczyszczeń wnoszonych przez Odrę. Nie bez znaczenia jest również dopływ ścieków bytowych z niewielkich miejscowości położonych wzdłuż linii brzegowej zbiornika. Na stan wód wpływa również uwalnianie zanieczyszczeń zdeponowanych w osadach dennych. Chociaż presja na środowisko wodne, zarówno pod względem poboru wód, jak i ładunków zanieczyszczeń odprowadzanych do wód, zmniejsza się sukcesywnie w wyniku inwestycji proekologicznych i przemian gospodarczych, to nadal możliwość wykorzystania zasobów wodnych rzek woje 234

3 wództwa ograniczają: zły stan sanitarny wód, wysokie stężenia związków fosforu i azotu oraz procesy eutrofizacji. Wyniki badań prowadzonych w latach potwierdzają utrzymującą się tendencję poprawy jakości wód jezior. Wśród 13 analizowanych pod tym względem jezior w 8 stwierdzono poprawę. Od wielu lat główną przyczyną niezadowalającej jakości wód jeziornych w województwie zachodniopomorskim jest ich nadmierna żyzność, czyli eutrofia. Proces eutrofizacji jest wynikiem wysokich koncentracji związków biogennych (azotu, fosforu). Znaczące koncentracje tych substancji stwierdzono w wodach 47% jezior badanych w latach Problem ten dotyczy szczególnie jezior płytkich. Jednym z przejawów procesu eutrofizacji są intensywne zakwity fitoplanktonu. Zakwity wystąpiły w 12 jeziorach spośród 15 badanych w latach Wśród nich przeważały zbiorniki, w których latem dominowały sinice. Zjawisko to poważnie ogranicza użytkowanie wód takich jezior. Szczególną uwagę należy poświęcić ochronie jeziora Miedwie, które będąc podstawowym źródłem zaopatrzenia w wodę pitną mieszkańców Szczecina narażone jest nie tylko na zanieczyszczenia bytowe z terenów wiejskich, ale także pochodzące z rolnictwa (OSN) i związane z rozwojem turystyki i rekreacji. Wody podziemne Badania wód podziemnych przeprowadzone w ramach monitoringu krajowego w latach wykazały, że dominowały wody zadowalającej jakości (III klasa) i dobrej jakości (II klasa), które stwierdzono w odpowiednio 36% i 30% ogółu badanych punktów. Wody niezadowalającej jakości (IV klasa) wystąpiły w 23% ogółu badanych punktów, a złej jakości (V klasa) w 9% badanych punktów. Na obniżenie jakości wód podziemnych miały wpływ głównie związki żelaza i manganu (pochodzenia naturalnego) oraz azot amonowy i azotyny, pochodzące przede wszystkim z antropogenicznych źródeł zanieczyszczeń. Przeciętne zawartości żelaza i manganu w wodach podziemnych województwa wskazują na znaczne potrzeby ich uzdatniania przed wykorzystaniem do spożycia. W 2007 roku zawartości żelaza i manganu w wodach podziemnych, przekraczające wartości progowe dla wody do celów pitnych, zanotowano w około 90% punktów badanych. Stwierdzono także nadmierne zasolenie wód o charakterze lokalnym, związane ono było z infiltracją słonych wód Morza Bałtyckiego lub wynoszeniem wód z głębszego podłoża skalnego. W 2007 roku, znaczne zasolenie wód obserwowano w punktach zlokalizowanych w Mielnie, Dźwirzynie oraz w Świnoujściu. Podobnie jak w latach poprzednich, w 2007 roku, zawartość metali w badanych wodach podziemnych była niska. Zawartość azotanów w większości (86% punktów) kształtowała się na poziomie odpowiadającym I klasie jakości wód podziemnych, tj. poniżej 10 mg/dm 3. Wyniki badań na obszarze szczególnie narażonym na zanieczyszczenie azotanami pochodzenia rolniczego, wyznaczonym w zlewni rzeki Płoni, wykazały, że zawartość azotanów dla 87% opróbowanych punktów kształtowała się na poziomie odpowiadającym I klasie jakości wód podziemnych (10 mg/dm 3 ). Wody podziemne, dla których stwierdzono nadmiernie wysokie zawartości azotanów (stężenie >50 mg NO 3 /dm 3 ), należały do poziomu płytkich wód gruntowych. Zanieczyszczenie azotanami miało charakter lokalny i wynikało ze sposobu użytkowania terenu w bezpośrednim sąsiedztwie. Osady Wyniki badań zawartości metali w osadach rzek, wykonane w 2006 roku, wskazują że w większości badanych punktów ich stężenia były niskie i mieściły się w granicach tła geochemicznego lub nieznacznie je przekraczały. Jedynie w osadach Dzierżęcinki w Koszalinie, podobnie jak w latach poprzednich, stwierdzono zanieczyszczenie srebrem, ołowiem, a przede wszystkim rtęcią. Ponadto w osadach Regi w Mrzeżynie stwierdzono anomalnie wysokie zawartości rtęci. Należy pamiętać, że zgodnie z przepisami prawnymi stwierdzone zanieczyszczenie osadów powoduje ograniczenia w przemieszczaniu i ponownym lokowaniu osadów w środowisku oraz wykorzystaniu w rolnictwie. 235

4 Wyniki badań zawartości trwałych zanieczyszczeń organicznych w osadach rzek (WWA, pestycydy chloroorganiczne, polichlorowane bifenyle), wykonane w 2006 roku, wskazują na wzrost stężeń WWA w osadach Wieprzy w Starym Krakowie oraz utrzymywanie się podwyższonych zawartości WWA w osadach Regi w Mrzeżynie. Zawartość polichlorowanych bifenyli oraz pestycydów chloroorganicznych i innych, w tym związków z grupy HCH, w badanych punktach była niska. Wyniki badań zawartości metali ciężkich w osadach jezior wykonane w 2007 roku wskazują, że przeciętna zawartość badanych pierwiastków w osadach jezior była nieco wyższa od zawartości notowanych w osadach rzek. Przede wszystkim jest to związane z odmiennymi warunkami sedymentacji oraz większą zawartością substancji organicznej, minerałów ilastych, węglanu wapnia, fosforanów i uwodnionych tlenków żelaza, które odgrywają istotną rolę w zatrzymywaniu zanieczyszczeń w osadach. W badanych jeziorach nie stwierdzono występowania metali ciężkich w ilościach przekraczających wartości progowe wyznaczone w rozporządzeniu MŚ w sprawie rodzajów i stężeń substancji, które powodują, że urobek jest zanieczyszczony. Jednak wyraźnie podwyższone zawartości metali ciężkich w osadach odnotowano w jeziorach Wądół (Lipiańskie Północne) (bar, miedź, rtęć, ołów, cynk), Przytoczno (Wielkie Wyrwy) (arsen, rtęć, ołów, kadm), Kaleńskie (rtęć, ołów, kadm), Szczuczarz (Zamieć) (ołów, kadm) oraz Raduń (Dybrzno) i Okrzeja (ołów). Gleby Wyniki badań zawartości metali w glebach, przeprowadzone w 9 punktach, w latach 1995, 2000 i 2005 wskazywały, że zawartość kadmu, miedzi, niklu, ołowiu i cynku była niska, kształtowała się ona na poziomie stopnia 0, odpowiadającego wartościom naturalnym obserwowanym w glebach, i nie ulegała większym zmianom. Wyniki badań zawartości wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych w glebach wykonane w 2005 roku wskazywały, że występowanie gleb niezanieczyszczonych (0 oraz 1 ) obserwowano w 4 punktach: w miejscowości Kędrzyno, Daszewo, Koszalin, Janikowo. W pozostałych 5 punktach obserwowano gleby zanieczyszczone w stopniu niskim i średnim (2 oraz 3 ). Zgodnie z zaleceniami opracowanymi przez IUNG, dotyczącymi użytkowania gleb w zależności od stopnia zanieczyszczenia WWA, na badanych glebach o stwierdzonym niskim i średnim stopniu zanieczyszczenia (2, 3 ) istnieje niebezpieczeństwo skażenia uprawianych roślin przez związki WWA. Powietrze W oddziaływaniu na jakość powietrza w województwie zachodniopomorskim stwierdza się wciąż rosnące znaczenie emisji powierzchniowej z sektora komunalno-bytowego oraz emisji liniowej z transportu samochodowego. Natomiast emisja punktowa z sektora przemysłowego wykazuje tendencję malejącą. Na zabudowanych obszarach miast, szczególnie w aglomeracji Szczecin, występują zagrożenia jakości powietrza związane z pyłem drobnym (pył PM10) oraz zawartym w nim benzo(a)pirenem. W emisji tych zanieczyszczeń do powietrza największy udział ma emisja powierzchniowa pochodząca z ogrzewania mieszkań.. Na obszarach, które nie są objęte obowiązkowymi pomiarami, mogą występować lokalne zagrożenia wynikające między innymi ze stosowania w paleniskach domowych paliwa złej jakości (spalanie odpadów typu PET). Ograniczenie tego typu zagrożeń wymaga zarówno ciągłej edukacji ekologicznej, jak i stwarzania zachęt ekonomicznych do stosowania paliw mniej szkodzących środowisku (gaz, olej opałowy). W rocznych ocenach jakości powietrza za 2005 i 2006 r. Szczecin otrzymał klasę C ze względu na pył PM10. Zidentyfikowany w aglomeracji Szczecińskiej obszar z tymi przekroczeniami wymaga podjęcia działań opracowania przez Marszałka Województwa Zachodniopomorskiego programu ochrony powietrza. Obserwowany w ostatnich latach stały rozwój transportu samochodowego stwarza zagrożenie dla ludzi i środowiska, przede wszystkim ze względu na występujące w powietrzu stężenia dwutlenku azotu. Oprócz aglomeracji Szczecin i innych większych miast województwa, zagrożenia związane z emisją z transportu samochodowego mogą występować również w skali lokalnej na obszarach zabudowa 236

5 nych, przez które przebiegają główne szlaki komunikacyjne o dużym natężeniu ruchu, szczególnie pojazdów ciężkich. Zanieczyszczenia emitowane przez pojazdy biorą udział w reakcjach fotochemicznych tlenków azotu i lotnych związków organicznych zachodzących w atmosferze, wpływając na wzrost stężeń ozonu w warstwie troposferycznej (przyziemnej). Wysokie stężenia ozonu, występujące w okresie letnim, są szkodliwe dla ludzi i roślin. W lecie występują wysokie stężenia ozonu (przekroczenie poziomu celu długoterminowego dla ochrony zdrowia i roślin), co wymaga podjęcia działań ograniczających emisję prekursorów ozonu tlenków azotu i lotnych związków organicznych. Osiągnięcie poziomu celu długoterminowego przez stężenia ozonu do 2020 r. powinno być jednym z celów wojewódzkich programów ochrony środowiska. Hałas Transport samochodowy jest jednocześnie głównym źródłem uciążliwego hałasu, na który są narażeni mieszkańcy miast i osiedli położonych w pobliżu dróg. W ostatnich latach zwiększyła się świadomość zagrożenia hałasem komunikacyjnym ludności, tym samym wzrosła liczba działań podejmowanych na rzecz przeciwdziałaniu zagrożeniom powodowanym przez hałas. Powstały obwodnice dla miejscowości najbardziej narażonych na hałas, takich jak: Kobylanka, Morzyczyn, Zieleniewo, Goleniów, Wolin, Karlino, Kamień Pomorski, Sławno, Darłowo. Kolejnym działaniem mającym na celu ochronę mieszkańców przed ponadnormatywnym poziomem hałasu jest stawianie ekranów akustycznych. Ekrany powstają na wszystkich nowych i zmodernizowanych drogach. Stwierdza się jednak brak działań ochronnych na drogach już istniejących, na których stan klimatu akustycznego jest niezadowalający. Zagrożenia powodowane hałasem przemysłowym są konsekwentnie ograniczane i mają głównie charakter lokalny. Emisja hałasu z zakładów do środowiska jest najczęściej spowodowana złym stanem technicznym urządzeń, brakiem zabezpieczeń przeciwhałasowych w budynkach produkcyjnych, niewłaściwym rozplanowaniem urządzeń czy ruchem pojazdów na terenie zakładów. Promieniowanie elektromagnetyczne W ostatnich latach obserwuje się dynamicznie zwiększającą się liczbę źródeł promieniowania elektromagnetycznego. Powiększa się liczba stacji bazowych telefonii komórkowej, przez co i obszar ich oddziaływania. Powoduje to coraz częściej sprzeciw lokalnych społeczności. Obawy mieszkańców wynikają z niedostatecznej wiedzy na temat źródeł, zasięgu i oddziaływań pól elektromagnetycznych czy też skutków zdrowotnych, co często powoduje niepotrzebne konflikty. Powodem jest przekonanie o negatywnym wpływie stacji bazowych telefonii komórkowych na zdrowie ludzi. Dotychczas brak jest dowodów na temat szkodliwości, czy też występowania zagrożenia środowiska polami elektromagnetycznymi. Aby uniknąć konfliktów, lokalizacja nowych obiektów stacji bazowych powinna być dobrze przemyślana i uzgodniona z mieszkańcami. Współdziałanie pomiędzy inwestorami, organami administracyjnymi i społeczeństwem jest pożądane. Poziom promieniowania elektromagnetycznego jest niski, bez istotnych różnic natężenia w ciągu ostatnich lat. Coraz częściej jednak tereny sąsiadujące z linią wysokiego napięcia, mimo zagrożenia, przeznaczane są pod zabudowę mieszkaniową. Trzeba pamiętać, iż promieniowania elektromagnetycznego nie można wyeliminować. Można jedynie ograniczyć jego oddziaływanie poprzez odpowiednie działania techniczne i administracyjne. Zintegrowany monitoring środowiska przyrodniczego Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego (ZMŚP) funkcjonuje w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska, który został zaakceptowany przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska (PIOŚ 1992). Podsystem (w strukturze PMŚ) Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego ma na celu rejestrowanie i analizę krótko- i długookresowych zmian zachodzących w geoekosystemach pod wpływem zmian klimatu, zanieczyszczeń i innych przejawów ingerencji człowieka. 237

6 Na terenie województwa zachodniopomorskiego wyniki z pomiarów zebranych na Stacji Bazowej ZMŚP w Storkowie (geoekosystem zlewni górnej Parsęty) oraz Stacji Monitoringu Środowiska Przyrodniczego w Białej Górze na Wolinie (geoekosystem zlewni jeziora Gardno) pozwalają na systematyczną obserwację zachodzących przemian krajobrazowych pod wpływem procesów naturalnych i różnokierunkowej antropopresji. Wymienione stacje są częścią monitoringu regionalnego województwa zachodniopomorskiego. Storkowo Prowadzony w Stacji Bazowej w Storkowie wieloletni monitoring upoważnia do stwierdzenia, że aktualny stan środowiska przyrodniczego jest rezultatem oddziaływań o różnym natężeniu: procesów słabych, przeciętnych, ekstremalnych, czy katastrofalnych. Należy uwzględniać relaksację środowiska, która jest wielokrotnie znacznie rozciągnięta w czasie. Dotyczy to np. wpływu zmian użytkowania ziemi na aktualny stan geoekosystemów w odniesieniu chociażby do erozji gleb, zanieczyszczenia wód podziemnych, ługowania i odprowadzania materii ze zlewni rzecznej. Zdolności buforowe zlewni młodoglacjalnych są znaczne i stąd konieczność oceny zachodzących procesów w odniesieniu do wieloletnich hydrologicznych i meteorologicznych serii pomiarowych. Zlewnia górnej Parsęty jest geoekosystemem, w którym stopień przekształceń antropogenicznych jeszcze w niewielkim stopniu wpływa na funkcjonowanie środowiska przyrodniczego. Należy jednak wskazać na aktualne oraz potencjalne zagrożenia dla środowiska tego obszaru. W zlewni nie ma miast oraz dużych zakładów przemysłowych. Przy liczbie ludności około 1900 mieszkańców, gęstość zaludnienia obszaru zlewni górnej Parsęty wynosi 26 osób km -2 i jest to wielkość przeciętna dla tej części Pomorza Zachodniego. W zlewni górnej Parsęty i w jej otoczeniu nie ma większych emitorów zanieczyszczeń powietrza. Kwaśny odczyn wód opadowych wskazuje natomiast na obecność zanieczyszczeń atmosfery pochodzenia regionalnego i globalnego. Mogą się one przesuwać nad obszar zlewni górnej Parsęty, powodując zanieczyszczenie powietrza i zakwaszenie opadów atmosferycznych. Utrzymujące się wysokie stężenie jonów wodorowych w opadach stanowi zagrożenie dla gleb. W zlewni górnej Parsęty część gleb, ze względu na ich kwaśny odczyn, jest szczególnie narażona na degradację wskutek obciążenia jonami wodorowymi pochodzącymi z opadów atmosferycznych. Obniżenie ph roztworów glebowych doprowadza do zmian składu chemicznego gleby, m.in. do zwiększenia substancji toksycznych oraz zmniejszania się ilości i dostępności substancji odżywczych. Realizacja programu pomiarowego ZMŚP w Stacji Bazowej w Storkowie pozwala na wczesne rozpoznania głównych kierunków zagrożeń środowiska zlewni w krajobrazie młodoglacjalnym Pomorza Zachodniego. Zlewnia górnej Parsęty i jej najbliższe otoczenie pozostaje jeszcze obszarem stosunkowo mało szkodliwych zmian środowiska przyrodniczego. Tym bardziej należy zmierzać do zachowania reprezentowanych tutaj geoekosystemów Pomorza Zachodniego w całej gamie ich różnorodności. Biała Góra zlewnia jeziora Gardno Monitoring środowiska przyrodniczego w zlewni jeziora Gardno wskazuje na brak zagrożeń związanych z pogarszaniem się jakości wód krążących w zlewni. Zmiany okresowe w składzie jonowym mają charakter naturalny i wykazują sezonowość nawiązującą do pór roku. Nie notuje się wyraźnego wpływu antropogenicznego na jakość wód. Monitoring hydrogeologiczny przeprowadzony w latach potwierdza dane pomiarowe, które wskazują, iż poważne problemy na wyspie Wolin mogą się pojawić w związku z postępującym obniżaniem się zwierciadła wód gruntowych i powierzchniowych. Konsekwencje tego pogłębiającego się trendu oddziałują już dziś na środowisko przyrodnicze. Dochodzi do przyspieszonego wypłycania się i zarastania unikatowego jeziora Gardno. Sytuacja ta jest coraz bardziej niepokojąca i może doprowadzić w przyszłości do zmian struktury krajobrazowej Wolińskiego Parku Narodowego oraz problemów społeczno-gospodarczych na wyspie Wolin, których przyczyną będzie pojawienie się poważnego deficytu wody w użytkowym poziomie wodonośnym. Działalność kontrolna Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska W 2006 i 2007 r. organy Inspekcji realizowały zadania kontrolne określone w Ustawie o Inspekcji Ochrony Środowiska oraz w Ogólnych kierunkach działania IOŚ ustalonych przez Główny Inspektorat 238

7 Ochrony Środowiska. Ogólne kierunki stanowią katalog priorytetowych zadań podejmowanych przez organy Inspekcji w celu realizacji polityki ekologicznej państwa, tj. usuwanie lub ograniczanie głównych problemów ekologicznych charakterystycznych dla obszaru całego kraju oraz praktyczne zastosowanie nowych instrumentów prawnych, wynikających z zaadaptowania ustawodawstwa i administracyjnych procedur Unii Europejskiej. W roku 2006 i 2007 WIOŚ w Szczecinie wraz z Delegaturą w Koszalinie, przeprowadził ogółem 1875 kontroli, w tym kontroli planowych 1152 i pozaplanowych 723. Wykonano także 242 kontrole interwencyjne i 1186 kontroli o charakterze instruktażowym. Naruszenia wymagań prawa ochrony środowiska stwierdzono w około 45% przypadków. Wykonano łącznie 29 weryfikacji rocznych raportów składanych przez podmioty uczestniczące w systemie handlu emisjami do WIOŚ. Jako główną przyczynę stwierdzanego naruszania prawa należy wskazać częste zmiany przepisów i brak stosownych informacji w mediach (telewizji i radiu). Naruszanie prawa wynika również ze złej kondycji finansowej zakładów, co uniemożliwia stosowanie nowych technologii i urządzeń chroniących środowisko. Świadome naruszanie wymogów środowiska przejawia się w składowaniu (porzucaniu) odpadów w miejscach nieprzeznaczonych na ten cel. Dotyczy to w szczególności odpadów komunalnych. Wśród przyczyn niezadowalającego stanu w dziedzinie przestrzegania przepisów ochrony środowiska należy wymienić: wykorzystywanie luk prawnych lub nieprawidłową interpretację przepisów, brak dostępu do informacji o obowiązkach wynikających z przepisów prawa dla małych przedsiębiorców, niekorzystną sytuację materialną mieszkańców (zwłaszcza w środowiskach wiejskich, której następstwem jest spalanie różnych odpadów w piecach), świadome nieprzestrzeganie przepisów ze względu na poczucie bezkarności, konieczność poniesienia znaczących wydatków związanych z dostosowaniem się do obowiązujących przepisów, koncentracja przedsiębiorstw w pobliżu osiedli mieszkaniowych, lokalizacja osiedli mieszkaniowych w pobliżu obszarów przemysłowych i dróg o dużym natężeniu ruchu oraz brak aktualnych planów miejscowego zagospodarowania przestrzennego. W roku 2006, podobnie jak w poprzednich latach, dokonywano aktualizacji listy instalacji, dla których wymagane było posiadanie pozwoleń zintegrowanych (IPPC). Zmienność liczby instalacji IPPC była spowodowana brakiem dostępu do rzetelnej informacji. Łącznie do organów ochrony środowiska prowadzących rejestr instalacji, dla których wymagane było uzyskanie pozwolenia zintegrowanego do końca 2006 r., złożono wnioski dotyczące 135 instalacji. Dzień 30 października 2007 r. został określony w Dyrektywie Rady 96/61/WE (IPPC) jako ostateczny termin uzyskania pozwoleń zintegrowanych dla instalacji istniejących. Łącznie do organów ochrony środowiska do końca 2007 r. złożono wnioski dotyczące 180 instalacji. W zakładach z wykazu potencjalnych sprawców poważnych awarii w 2006 roku przeprowadzono 83 kontrole, a w (61 zakładów na liście w 2006 i 66 w Przyjęto informacje o wystąpieniu w 2006 roku 6 zdarzeń o charakterze poważnych awarii (w tym 4 w zakładach przemysłowych i 2 w gospodarstwach rolnych), a w 2007 o wystąpieniu 7 zdarzeń (w tym 4 w zakładach przemysłowych, 2 w transporcie rurociągowym i wodnym oraz 1 wyciek substancji ropopochodnych z gruntu). Przeprowadzone kontrole i stwierdzone na ich podstawie naruszenia dotyczyły w szczególności: braku pełnego wdrożenia systemu bezpieczeństwa, niewłaściwie sporządzonej dokumentacji, dotyczącej systemu bezpieczeństwa, braku aktualizacji dokumentów programu zapobiegania awariom, braku odpowiednich zabezpieczeń i środków na wypadek wystąpienia awarii, niepodejmowania działań w zakresie rekultywacji terenów zanieczyszczonych substancjami ropopochodnymi na stacjach paliw, braku zabezpieczeń środowiska gruntowo-wodnego przed zanieczyszczeniem substancjami ropopochodnymi na zakładowych stacjach paliw, niewłaściwego stanu urządzeń technicznych, niewłaściwej eksploatacji urządzeń i zabezpieczeń chroniących środowisko przed zanieczyszczeniem, niewłaściwych warunków magazynowania substancji chemicznych, braku właściwego oznakowania instalacji i miejsc magazynowania substancji niebezpiecznych, wprowadzania zmian w instalacjach mogących znacząco oddziaływać na środowisko bez powiadomienia WIOŚ w Szczecinie. 239