Kryzys związany z uchodźcami: zdecydowane działania Komisji Europejskiej pytania i odpowiedzi

Transkrypt

1 Komisja Europejska - Zestawienie informacji Kryzys związany z uchodźcami: zdecydowane działania Komisji Europejskiej pytania i odpowiedzi Strasburg, 9 września 2015 Czym jest Europejski program w zakresie migracji? Kwestia migracji jest jednym z dziesięciu politycznych priorytetów obecnej Komisji. Czym jest Europejski program w zakresie migracji? Kwestia migracji jest jednym z dziesięciu politycznych priorytetów obecnej Komisji. W Europejskim programie w zakresie migracji zawarto rozwinięcie wytycznych politycznych przewodniczącego Jeana- Claude a Junckera w postaci odpowiednich inicjatyw, których celem jest lepsze radzenie sobie ze wszystkimi aspektami zjawiska migracji.w przyjętym 13 maja 2015 r. programie na plan pierwszy wysunięto konkretne działania mające na celu reagowanie na bieżące sytuacje kryzysowe i ratowanie życia na morzu, a także przedstawiono propozycje rozwiązań strukturalnych w perspektywie średnio- i długookresowej. Komisja Europejska konsekwentnie i nieprzerwanie pracuje na rzecz skoordynowanej reakcji Europy na problem uchodźców i migracji. 27 maja przyjęto pierwszy pakiet wykonawczy w ramach Europejskiego programu w zakresie migracji, obejmujący wniosek o zastosowanie po raz pierwszy art. 78 ust. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) w odniesieniu do Włoch i Grecji w celu relokacji osób ubiegających się o azyl; zalecenie dotyczące programu przesiedleń dla osób spoza UE; plan działania w zakresie walki z przemytem osób oraz konieczne zmiany w budżecie Unii w celu wzmocnienia morskich operacji Tryton i Posejdon, aby móc uratować więcej istnień ludzkich. Jak Komisja zamierza zagwarantować wdrożenie wspólnych unijnych przepisów? Wyrazem solidarności z państwami członkowskimi zmagającymi się na pierwszej linii z problemem napływu migrantów jest konieczność odpowiedzialnego stosowania wspólnych unijnych przepisów. Europejski program w zakresie migracji opiera się na prostej zasadzie: należy pomóc migrantom, którzy w oczywisty sposób potrzebują ochrony międzynarodowej, i zapewnić powrót osobom, które nie mają prawa przebywać na terytorium UE. Zasadniczym elementem realizacji europejskiej polityki migracyjnej jest pełne wdrożenie przez państwa członkowskie wspólnych przepisów dotyczących ubiegania się o azyl i udzielania go oraz nielegalnej migracji, które zostały uzgodnione na poziomie unijnym. Na wspólny europejski system azylowy składa się pięć aktów prawnych (rozporządzenie Dublin II, dyrektywa w sprawie procedur azylowych, dyrektywa w sprawie kwalifikowania, dyrektywa w sprawie warunków przyjmowania oraz przepisy Eurodac w sprawie pobierania odcisków palców). Wszystkie zostały przyjęte niedawno: wniosek w sprawie pierwszego z nich złożono zaledwie w 2008 r., a najnowsze weszły w życie 21 lipca 2015 r. Komisja będzie priorytetowo traktować pełne i spójne wdrożenie wspólnego europejskiego systemu azylowego poprzez ścisłe monitorowanie stosowania uregulowań oraz wszczynanie postępowania w sprawach uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, jeżeli zajdzie taka konieczność. Również w programach relokacji zaproponowanych przez Komisję pełne wdrożenie przepisów unijnych stanowi priorytet. Komisja zainicjowała już 32 postępowania przeciwko różnym państwom członkowskim (zob. załącznik), w tym także państwom pierwszej linii, w zwiazku ze stosowaniem tych nowych przepisów. W centrum uwagi znajdą się: transpozycja i wdrożenie obowiązku pobierania odcisków palców, obowiązek zapewnienia materialnych warunków przyjmowania oraz zobowiązanie do systematycznego wydawania i wykonywania decyzji nakazujących powrót. W minionych tygodniach Komisja zaangażowała się już w kontakty z kilkoma państwami członkowskimi w kwestiach przestrzegania rozporządzenia dotyczącego ustanowienia systemu Eurodac, które zobowiązuje państwa członkowskie do pobierania i przekazywania odcisków palców wszystkich osób

2 składających wnioski o przyznanie azylu oraz wszystkich obywateli państw trzecich i bezpaństwowców w wieku co najmniej 14 lat zatrzymanych w związku z nielegalnym przekroczeniem zewnętrznej granicy państwa członkowskiego. Jednocześnie Komisja podejmie kroki w celu zapewnienia przestrzegania dyrektywy w sprawie warunków przyjmowania w niektórych państwach członkowskich. Funkcjonowanie wspólnego europejskiego systemu azylowego wymaga od wszystkich państw członkowskich zapewnienia odpowiednich warunków przyjmowania. Jak zapowiedziano w przyjętym dzisiaj unijnym planie działania w sprawie powrotów, Komisja będzie również wszczynać postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, tak aby zapewnić pełne wdrożenie dyrektywy powrotowej, także jeżeli chodzi o obowiązek wydawania decyzji o powrocie i ich egzekwowania. Co składa się na dzisiejszą propozycję Komisji? Przedstawiony dziś przez Komisję Europejską obszerny pakiet obejmuje następujące konkretne działania, których celem jest zareagowanie na obecny kryzys związany z napływem uchodźców i przygotowanie się na przyszłe wyzwania: 1. wniosek w sprawie nadzwyczajnej relokacji z Grecji, Węgier i Włoch osób, które w oczywisty sposób potrzebują ochrony międzynarodowej; 2. stały kryzysowy mechanizm relokacji dla wszystkich państw członkowskich; 3. wspólna europejska lista bezpiecznych krajów pochodzenia; 4. wspólna procedura powrotów i plan działania UE w zakresie powrotów, zapewniające wyższą skuteczność powrotów migrantów; 5. komunikat w sprawie zasad zamówień publicznych na środki wspierające uchodźców; 6. komunikat w sprawie podejścia do zewnętrznego wymiaru problemu uchodźców; 7. nadzwyczajny fundusz powierniczy na rzecz Afryki. 1. Wniosek w sprawie nadzwyczajnej relokacji uchodźców z Grecji, Węgier i Włoch Jaka jest podstawa prawna wniosku w sprawie nadzwyczajnej relokacji? Podstawą prawną jest art. 78 ust. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, zgodnie z którym: W przypadku gdy jedno lub więcej Państw Członkowskich znajdzie się w nadzwyczajnej sytuacji charakteryzującej się nagłym napływem obywateli państw trzecich, Rada, na wniosek Komisji, może przyjąć środki tymczasowe na korzyść zainteresowanego Państwa lub Państw Członkowskich. Rada stanowi po konsultacji z Parlamentem Europejskim. Jakie są kryteria zastosowania art. 78 ust. 3 TFUE? Warunki zastosowania art. 78 ust. 3 są określone w Traktacie: przynajmniej jedno z państw członkowskich musi znaleźć się w nadzwyczajnej sytuacji charakteryzującej się nagłym napływem obywateli państw trzecich. Mechanizm jest uruchamiany w wyjątkowych okolicznościach, gdy jasne i wymierne oznaki wskazują, że funkcjonowanie systemu azylowego danego państwa członkowskiego (państw członkowskich) może być zagrożone przez stały wysoki napływ uchodźców przybywających na jego terytorium, a w szczególności osób w oczywisty sposób wymagających ochrony międzynarodowej. Warunkami wstępnymi uruchomienia mechanizmu są zatem szczególnie pilny charakter i waga problemu. Ile osób zostanie przesiedlonych i według jakich kryteriów? W jaki sposób operacja ta zostanie opłacona? Komisja proponuje przesiedlić osób, które w oczywisty sposób potrzebują ochrony międzynarodowej, z Włoch (15 600), Grecji (50 400) i Węgier (54 000). Relokacja nastąpiłaby zgodnie z obowiązkowym kluczem podziału, przy zastosowaniu obiektywnych i wymiernych kryteriów uwzględniających zdolność do przyjmowania oraz integracji uchodźców w poszczególnych państwach (waga poszczególnych kryteriów: 40 proc. liczba ludności, 40 proc. wysokość PKB, 10 proc. średnia liczba wcześniej uznanych wniosków azylowych, 10 proc. stopa bezrobocia). Ma ona zastosowanie do wnioskodawców tych narodowości, które charakteryzuje nie mniejszy niż 75 proc. ogólnounijny wskaźnik przyznawania azylu[1]. Stanowi to uzupełnienie wniosku Komisji z maja bieżącego roku w sprawie relokacji osób, które w oczywisty sposób potrzebują ochrony międzynarodowej, z Włoch i Grecji do innych państw członkowskich, co zwiększa łączną liczbę osób objętych

3 proponowanym rozwiązaniem do Z budżetu UE zostaną przekazane specjalne środki w wysokości 780 mln euro na wsparcie programu. Korzystające z tego wsparcia państwa członkowskie otrzymają kwotę euro za każdą relokowaną osobę, w tym zaliczkowo 50 proc. należnych kwot, aby organy krajowe uzyskały możliwość bardzo sprawnego działania. Włochy, Grecja i Węgry otrzymają po 500 euro na każdą osobę relokowaną na pokrycie kosztów transportu. Czy wszystkie państwa członkowskie mają obowiązek uczestnictwa? Zjednoczone Królestwo i Irlandia zgodnie z Traktatem mają klauzulę opt-out z możliwością opt-in, zatem mogą uczestniczyć jedynie, jeśli zadeklarują taką chęć. Dania posiada klauzulę opt-out bez możliwości uczestnictwa. We wniosku Komisji przewidziano klucz podziału, który jest obowiązkowy dla wszystkich państw członkowskich. Jeżeli z uzasadnionych i obiektywnych przyczyn jak np. klęska żywiołowa państwo członkowskie nie może tymczasowo uczestniczyć w obowiązkowym mechanizmie solidarnościowym lub mechanizmie nadzwyczajnej relokacji, będzie ono musiało wnieść wkład finansowy do budżetu UE w wysokości do 0,002 proc. swojego PKB. Komisja Europejska zbada powody podane przez dane państwo i podejmie decyzję, czy uzasadniają one brak jego udziału w programie przez okres maksymalnie 12 miesięcy. Wkłady finansowe zostaną wykorzystywane na finansowanie działań podejmowanych przez pozostałe kraje UE w ramach rozwiązywania kryzysu. Przydziały przewidziane dla nieuczestniczącego państwa członkowskiego zostaną rozdzielone między pozostałe państwa członkowskie. W jaki sposób dokonano wyboru Włoch i Grecji i dlaczego obecnie dodano Węgry? Od początku bieżącego roku około migrantów przybyło do Włoch w sposób nieuprawniony (w tym około nielegalnych migrantów, którzy zostali zarejestrowani przez władze lokalne, co musi jeszcze zostać potwierdzone danymi Fronteksu). W maju i czerwcu bieżącego roku agencja Frontex wykryła przypadków nielegalnego przekroczenia granicy, w lipcu i sierpniu zaś takich przypadków, co oznacza wzrost o 20 proc. Znaczny wzrost odnotowano w 2015 r. w Grecji, dokąd dotarło ponad nielegalnych migrantów (w tym około nielegalnych migrantów, którzy zostali zarejestrowani przez władze lokalne, co musi jeszcze zostać potwierdzone danymi Fronteksu). W maju i czerwcu bieżącego roku agencja Frontex wykryła przypadki nielegalnego przekroczenia granicy, w lipcu i sierpniu zaś takich przypadków, co oznacza wzrost o 250 proc. W pierwszych ośmiu miesiącach 2015 r. wykryto na Węgrzech ponad nielegalnych przekroczeń granicy (łącznie około nielegalnych migrantów, którzy zostali zarejestrowani przez władze lokalne, co musi jeszcze zostać potwierdzone danymi Fronteksu). W maju i czerwcu bieżącego roku agencja Frontex wykryła przypadki nielegalnego przekroczenia granicy, w lipcu i sierpniu zaś takie przypadki, co oznacza wzrost o 150 proc. Jak wygląda program relokacji w rozbiciu na poszczególne państwa członkowskie? Włochy Grecja Węgry OGÓŁEM Austria Belgia Bułgaria Chorwacja Cypr Republika Czeska Estonia Finlandia Francja Niemcy Łotwa Litwa Luksemburg Malta Niderlandy

4 Polska Portugalia Rumunia Słowacja Słowenia Hiszpania Szwecja OGÓŁEM Jakie będą dalsze losy przedstawionego w maju wniosku w sprawie nadzwyczajnej relokacji osób? Wniosek dotyczący Włoch i Grecji przyjęty w lipcu przez Radę ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych pozostaje aktualny Zaproponowaną dzisiaj liczbę osób dolicza się do osób ubiegających się o azyl, których relokacji państwa członkowskie już zgodziły się dokonać w ciągu najbliższych dwóch lat. Obywatele których państw w największym stopniu skorzystają z programu relokacji? Mechanizm relokacji stosuje się jedynie do obywateli tych państw, w stosunku do których na podstawie danych Eurostatu za poprzedni kwartał stwierdzono średni ogólnounijny wskaźnik przyznawania azylu wynoszący co najmniej 75 proc. W roku 2014 odsetek uznawania prawa do azylu przekraczający 75 proc. dotyczył dwóch narodowości: Syryjczyków i Erytrejczyków. Według ostatnich danych kwartalnych z 2015 r. próg 75 % został obecnie przekroczony przez Syryjczyków, Erytrejczyków i Irakijczyków. Narodowości mieszczące się w zakresie progu będą aktualizowane co kwartał na podstawie danych Eurostatu. Dlaczego Komisja ustaliła próg 75 proc. uznawania prawa do azylu? Wskaźnik na poziomie 75 proc. ma podwójny cel: możliwie jak najszybsze umożliwienie wszystkim wnioskodawcom, którzy wyraźnie i pilnie potrzebują ochrony, skorzystania z tego prawa oraz zapobieżenie sytuacji, w której relokacja obejmowałaby wnioskodawców, którzy nie mają szans na uzyskanie azylu, i powodowała bezzasadne przedłużenie ich pobytu w UE. W jaki sposób obliczono klucz podziału na potrzeby relokacji? Podstawą proponowanego sposobu podziału są: a) liczba ludności (40 proc. wagi), b) całkowity PKB (40 proc. wagi), c) wskaźnik korygujący oparty na średniej liczbie wniosków o azyl w ciągu ostatnich czterech lat (10 proc. wagi z 30-procentowym pułapem wpływu liczby ludności i PKB na sposób podziału w celu uniknięcia niewspółmiernego oddziaływania), d) wskaźnik korygujący oparty na stopie bezrobocia (10 proc. wagi z 30-procentowym pułapem wpływu liczby ludności i PKB na sposób podziału w celu uniknięcia niewspółmiernego oddziaływania). Współczynniki korekcyjne dotyczące średniej liczby wniosków o azyl i stopy bezrobocia mają charakter ujemny, co oznacza, że znaczna liczba złożonych wniosków o udzielenie azylu oraz wysoki wskaźnik bezrobocia powodują zmniejszenie liczby osób objętych relokacją do danego państwa członkowskiego. Czy klucz podziału jest obiektywny? Klucz jest oparty na obiektywnych, wymiernych i sprawdzalnych kryteriach oraz danych z uwzględnieniem odpowiednich współczynników ważenia. Czynniki te są proste, a informacje, na których są one oparte, zostały dostarczone przez państwa członkowskie i państwa stowarzyszone do Eurostatu. Czy została zachowana spójność z systemem dublińskim? System dubliński, zgodnie z którym wniosek o udzielenie azylu winien być rozpatrywany przez pierwsze państwo, do którego migrant wjedzie, pozostaje systemem podstawowym. W przypadku osób objętych relokacją proponowana decyzja pociąga za sobą ograniczone i tymczasowe

5 odstępstwo od niektórych przepisów rozporządzenia Dublin II, w szczególności w odniesieniu do kryterium określenia państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrywanie wniosku o udzielenie azylu. W szczególności dotyczy to kraju, do którego osoba ubiegająca się o azyl lub korzystająca z ochrony byłaby zawracana w przypadku przemieszczeń wtórnych. W pozostałych przypadkach rozporządzenie Dublin II pozostaje w mocy i zasadniczo ma zastosowanie do wszystkich wniosków o udzielenie azylu złożonych na terytorium Unii Europejskiej. Oznacza to, że po przemieszczeniu danej osoby np. z Włoch do innego państwa członkowskiego i przyznaniu jej tam azylu ma ona prawo do legalnego pobytu jedynie w tym państwie. W razie jej przemieszczenia do innego państwa członkowskiego system dubliński spowoduje jej powrót do państwa, w którym może legalnie przebywać. Komisja rozpoczęła już ocenę systemu dublińskiego i na podstawie jej wyników rozważy ewentualne zmiany rozporządzenia Dublin II. Ogłoszony dzisiaj pakiet legislacyjny dzięki stałemu mechanizmowi nadzwyczajnej relokacji stanowi kolejne uzupełnienie rozporządzenia Dublin II. Jakie są obowiązki państw członkowskich i jakie warunki muszą one spełnić, by móc skorzystać z nadzwyczajnych środków relokacyjnych? Zaproponowane w Europejskim programie w zakresie migracji podejście z zastosowaniem punktów centralnych (podejście typu hotspot ) przyczyni się również do realizacji programów tymczasowej relokacji przedłożonych przez Komisję Europejską w dniach 27 maja i 9 września: osoby w sposób oczywisty wymagające ochrony międzynarodowej będą identyfikowane w państwach członkowskich pierwszej linii w celu relokacji do innych państw członkowskich UE, gdzie zostaną rozpatrzone ich wnioski o udzielenie azylu. Włochy i Grecja są pierwszymi państwami członkowskimi, w których stosuje się obecnie takie podejście. Inne państwa członkowskie mogą także skorzystać z tego sposobu działania. 15 lipca 2015 r. komisarz Avramopoulos przesłał do państw członkowskich plan działania dotyczący realizacji centralnych punktów, który ma na celu zapewnienie wsparcia operacyjnego dla Włoch i Grecji. Plan ten został przygotowany wspólnie z państwami członkowskimi oraz z Fronteksem, EASO, Europolem i Eurojustem. Dwa systemy punktów centralnych będą wkrótce gotowe do działania. Planowanie operacyjne znajduje się w fazie końcowej, zarówno w odniesieniu do Włoch, jak również do Grecji, a niektóre środki zostały już zastosowane na miejscu. Oprócz wsparcia operacyjnego w ramach środka nadzwyczajnego przewidziano, że korzystające kraje muszą przedłożyć Komisji plany działań, które będą obejmować odpowiednie sposoby postępowania w zakresie azylu, przyjmowania i powrotu migrantów, poprawę możliwości, jakości i sprawności systemów tych krajów w tej dziedzinie, jak również środki zapewniające właściwy przebieg nadzwyczajnej relokacji. W jaki sposób można uniknąć wtórnego przemieszczania się migrantów? Czy migranci nie będą po prostu przenosić się do innych państw członkowskich? Osoba objęta relokacją i przemieszczona do innego państwa członkowskiego ma prawo do legalnego pobytu jedynie w tym państwie i nie może przenieść się do innego państwa członkowskiego. Jeśli to uczyni, zgodnie z przepisami rozporządzenia Dublin II zostanie zawrócona do państwa, w którym może legalnie przebywać. Nikt nie zostanie przemieszczony z państwa pierwszej linii bez uprzedniego pobrania od niego odcisków palców, co zapewni szybką możliwość sprawdzenia, w którym państwie dana osoba ma prawo legalnie przebywać. Fakt, że osoba poddana relokacji będzie uprawniona do korzystania z praw wynikających z ochrony międzynarodowej w państwie członkowskim relokacji, będzie również zniechęcał do wtórnego przemieszczania się. Komisja zaleciła również państwom członkowskim rozważenie wprowadzenia obowiązku sprawozdawczości w odniesieniu do osób relokowanych ubiegających się o azyl oraz zapewnienie im jedynie materialnych warunków pobytu (dostarczenie żywności, zapewnienie dachu nad głową oraz odzieży tylko w naturze). 2) Stały kryzysowy mechanizm relokacji dla wszystkich państw członkowskich Dlaczego Komisja proponuje stały kryzysowy system relokacji?

6 Trwający kryzys związany z napływem uchodźców pokazał, że ogromna presja na system azylowy państwa członkowskiego może postawić pod znakiem zapytania stosowanie rozporządzenia Dublin II. Obecny system nie pozwala na odstępstwa od kryteriów odpowiedzialności, co prowadzi do nierównowagi, a w niektórych przypadkach do zaostrzenia kryzysu. Komisja proponuje uzupełnienie rozporządzenia Dublin II mechanizmem relokacji osób ubiegających się o azyl, które w oczywisty sposób potrzebują ochrony międzynarodowej. Umożliwi to reakcję UE na nagły rozwój wydarzeń i pomoże państwom członkowskim w uporaniu się z sytuacją nadzwyczajną bez konieczności uciekania się za każdym razem do długotrwałej procedury prawodawczej w Radzie. Komisja Europejska powinna uruchamiać stały kryzysowy system relokacji wtedy, gdy państwo członkowskie stoi w obliczu kryzysu wywołanego znacznym i nieproporcjonalnym napływem obywateli państw trzecich, stanowiącym istotne obciążenie dla systemu azylowego tego państwa. Jak to będzie działać w praktyce? Kto będzie decydować o uruchomieniu tego mechanizmu? Komisja będzie stwierdzać zaistnienie kryzysu na podstawie następujących kryteriów: - wzrost liczby wniosków o azyl w ciągu ostatnich sześciu miesięcy; - wzrost liczby osób, które nielegalnie przekroczyły granicę w ciągu ostatnich sześciu miesięcy; - liczba wniosków o azyl na jednego mieszkańca w porównaniu ze średnią unijną. Komisja będzie także proponować liczbę osób, które należy przemieścić z państwa członkowskiego znajdującego się w sytuacji kryzysowej. Propozycja ta będzie się opierać na następujących kryteriach: - liczba osób ubiegających się o ochronę międzynarodową na jednego mieszkańca w danym państwie członkowskim w ciągu ostatnich 18 miesięcy (w szczególności ostatnich sześciu miesięcy) w porównaniu ze średnią unijną; - wydolność systemu azylowego tego państwa członkowskiego; - udział danego państwa członkowskiego w poprzednich inicjatywach solidarnościowych, jak też stopień, w jakim to państwo członkowskie skorzystało z poprzednich środków solidarnościowych UE. Liczba osób, które należy poddać relokacji, nie przekroczy 40 proc. liczby wniosków złożonych w ciągu ostatnich sześciu miesięcy. Jak będzie ustalany podział osób ubiegających się o przyznanie azylu? Proponowany sposób podziału będzie zależeć od: a) liczby ludności (40 proc. wagi), b) całkowitego PKB (40 proc. wagi), c) średniej liczby wniosków o azyl w ciągu ostatnich czterech lat (10 proc. odwrotnego współczynnika ważenia z 30 proc. pułapem wpływu liczby ludności i PKB na sposób podziału, aby uniknąć niewspółmiernego oddziaływania), d) stopa bezrobocia (10 proc. odwrotnego współczynnika ważenia z 30 proc. pułapem wpływu liczby ludności i PKB na sposób podziału, aby uniknąć niewspółmiernego oddziaływania). Ponadto każde przyjmujące państwo członkowskie wyznacza oficerów łącznikowych, którzy będą dopasowywać kwalifikacje i umiejętności językowe uchodźców oraz ich więzy rodzinne, kulturalne i społeczne do państw przeznaczenia, aby ułatwić integrację tych osób. Czy wszystkie państwa członkowskie będą musiały brać udział w tym mechanizmie? Tak jak w przypadku nadzwyczajnego mechanizmu relokacji Zjednoczone Królestwo i Irlandia mogą zgodnie z Traktatem dobrowolnie wziąć udział w stałym systemie (klauzula opt-in ), natomiast w stosunku do Danii obowiązuje klauzula opt-out bez możliwości uczestnictwa. Komisja proponuje sposób podziału, który będzie obowiązkowy dla wszystkich państw członkowskich. Jeżeli z uzasadnionych i obiektywnych przyczyn, takich jak klęska żywiołowa, państwo członkowskie czasowo nie może uczestniczyć w obowiązkowym mechanizmie solidarności lub w nadzwyczajnym mechanizmie relokacji, państwo to będzie musiało wpłacić do budżetu UE kwotę wynoszącą do 0,002 proc. swojego PKB. Komisja Europejska przeanalizuje powody przedstawione przez to państwo i podejmie decyzję, czy uznaje za uzasadniony brak udziału w systemie przez okres nieprzekraczający 12 miesięcy. Wpłaty państw nieuczestniczących w systemie będą wykorzystane na sfinansowanie działań podejmowanych przez pozostałe państwa członkowskie w ramach walki z kryzysem. Przydziały

7 osób do relokacji przewidziane dla nieuczestniczących państw członkowskich zostaną rozdzielone między pozostałe państwa członkowskie. Kto zostanie objęty relokacją? Relokacja obejmie tylko wnioskodawców należących do narodowości, w przypadku których według najnowszych kwartalnych danych Eurostatu w pierwszej instancji przyznaje się międzynarodową ochronę w co najmniej 75 proc. przypadków.wskaźnik na poziomie 75 proc. ma podwójny cel: możliwie jak najszybsze objęcie ochroną wszystkich wnioskodawców, którzy w oczywisty sposób i pilnie tego potrzebują, oraz zapobieżenie sytuacji, w której relokacja obejmowałaby wnioskodawców niemających szans na azyl, przedłużając bezzasadnie ich pobyt w UE. W jaki sposób będzie się wyznaczać osoby do relokacji? Państwo członkowskie, które ma skorzystać z relokacji, będzie wyznaczać spośród wnioskodawców osoby do przemieszczenia do innych państw członkowskich. Pierwszeństwo należy przyznać osobom wymagającym szczególnej troski. Państwa członkowskie powinny zadbać o to, by członkowie rodziny byli przemieszczani na to samo terytorium. Przy podejmowaniu decyzji o tym, do którego państwa trafi dana osoba, będą uwzględniane jej kwalifikacje i umiejętności, w tym językowe i zawodowe. Pod uwagę będą brane także inne kryteria dotyczące dowiedzionych więzów rodzinnych, kulturowych lub społecznych, które mogłyby ułatwić integrację. Każde przyjmujące państwo członkowskie wyznacza oficerów łącznikowych wspomagających proces wskazywania osób do relokacji. Procedurę tę należy przeprowadzić możliwie jak najszybciej i musi ona zakończyć się najpóźniej dwa miesiące oficjalnym podaniu przez państwo członkowskie oficjalnie liczby osób, jaką można relokować na jego terytorium. 3) Wspólny europejski wykaz bezpiecznych krajów pochodzenia Dlaczego Komisja proponuje stworzenie unijnego wykazu bezpiecznych krajów pochodzenia i jakie państwa się w nim znajdują? Obecne unijne przepisy azylowe umożliwiają tworzenie przez państwa członkowskie krajowych wykazów bezpiecznych krajów pochodzenia. Nie przewidziano jednak wspólnej i wiążącej listy unijnej. 12[2] państw UE ma już krajowe wykazy bezpiecznych krajów pochodzenia, ale nigdy nie było jeszcze takiego wykazu na poziomie UE. Komisja proponuje stworzenie unijnego wykazu bezpiecznych krajów pochodzenia, aby ułatwić wszystkim państwom członkowskim przestrzeganie procedur związanych ze stosowaniem pojęcia bezpiecznego kraju pochodzenia. W wykazie tym powinny znaleźć się przede wszystkim: Albania, Bośnia i Hercegowina, Kosowo, była jugosłowiańska republika Macedonii, Czarnogóra, Serbia i Turcja. Od obywateli tych siedmiu krajów pochodzi ok. 17 proc. wszystkich wniosków składanych w UE. Inne państwa mogą być dodawane do po gruntownej analizie takiej propozycji przez Komisję i zatwierdzeniu jej przez współprawodawców (Parlament Europejski i Radę). Taki wspólny europejski wykaz nie tylko pozwoli państwom członkowskim na stosowanie przyspieszonych procedur udzielania azylu wobec wnioskodawców z państw uznanych za bezpieczne kraje pochodzenia, ale także na zmniejszenie rozbieżności między państwami członkowskimi w podejściu do podobnych wniosków o azyl. Wykaz wyeliminuje także ewentualne luki i odstraszy osoby ubiegające się o ochronę międzynarodową od wtórnych przemieszczeń do państw członkowskich, w których osoby te liczą na większe powodzenie wniosku o udzielenie azylu. Wykaz bezpiecznych krajów pochodzenia umożliwi także szybszą repatriację wnioskodawców, którzy nie spełniają warunków uzyskania azylu. Dlaczego w wykazie znalazły się te kraje? Kraje te wybrano ze względu na to, że co do zasady spełniają one wymogi określone w dyrektywie w sprawie procedur azylowych. Zgodnie z tą dyrektywą kraj uznawany jest za bezpieczny kraj pochodzenia, jeżeli na podstawie sytuacji prawnej, stosowania prawa w ramach ustroju demokratycznego i ogólnych uwarunkowań politycznych można wykazać, że co do zasady i konsekwentnie nie ma w nim prześladowań, nie stosuje się w nim tortur, nieludzkiego lub poniżającego traktowania lub kar i nie występuje w nim zagrożenie poprzez masowe użycie przemocy w sytuacji międzynarodowego lub wewnętrznego konfliktu zbrojnego. Ponadto większości tych krajów Rada Europejska nadała status państw kandydujących, gdyż spełniają

8 one tzw. kryteria kopenhaskie (gwarantują demokrację, praworządność, przestrzeganie praw człowieka oraz poszanowanie i ochronę mniejszości). Kandydaci do członkostwa w UE są zatem zwykle bezpieczni. Komisja będzie regularnie analizować sytuację w poszczególnych krajach i w razie potrzeby będzie mogła zaproponować czasowe zawieszenie wpisu danego państwa do wykazu. W swoim corocznym sprawozdaniu z postępu prac Komisja co roku analizuje postępy krajów kandydujących na drodze do spełnienia kryteriów politycznych i ekonomicznych, a także dostosowanie ich prawa krajowego do dorobku prawnego UE. Uzasadnienie wyboru poszczególnych krajów: Albania: - w 2014 r. stwierdzono naruszenia Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (EKPC) w przypadku 4 z 150 wniosków - 7,8 proc. wniosków w 2014 r. było dobrze uzasadnionych - 8 państw członkowskich uznało już ten kraj za bezpieczny kraj pochodzenia - Kraj kandydujący do UE Bośnia i Hercegowina: - w 2014 r. stwierdzono naruszenia EKPC w przypadku 5 z 1196 wniosków - 4,6 proc. wniosków w 2014 r. było dobrze uzasadnionych - 9 państw członkowskich uznało już ten kraj za bezpieczny kraj pochodzenia Była jugosłowiańska republika Macedonii - w 2014 r. stwierdzono naruszenia EKPC w przypadku 6 z 502 wniosków - 0,9 proc. wniosków w 2014 r. było dobrze uzasadnionych - 7 państw członkowskich uznało już ten kraj za bezpieczny kraj pochodzenia - Kraj kandydujący do UE Kosowo: - 6,3 proc. wniosków w 2014 r. było dobrze uzasadnionych - 6 państw członkowskich uznało już ten kraj za bezpieczny kraj pochodzenia Czarnogóra: - w 2014 r. stwierdzono naruszenia EKPC w przypadku 1 z 447 wniosków - 3 proc. wniosków w 2014 r. było dobrze uzasadnionych - 9 państw członkowskich uznało już ten kraj za bezpieczny kraj pochodzenia - Kraj kandydujący do UE Serbia: - w 2014 r. stwierdzono naruszenia EKPC w przypadku 16 z 490 wniosków - 1,8 proc. wniosków w 2014 r. było dobrze uzasadnionych - 9 państw członkowskich uznało już ten kraj za bezpieczny kraj pochodzenia - Kraj kandydujący do UE Turcja: - w 2014 r. stwierdzono naruszenia EKPC w przypadku 94 z 2899 wniosków - 23,1 proc. wniosków w 2014 r. było dobrze uzasadnionych - 1 państwo członkowskie uznało już ten kraj za bezpieczny kraj pochodzenia - Kraj kandydujący do UE Dlaczego tylko te, a nie inne kraje zostały wpisane do wykazu? Czy w przyszłości będzie można dodawać kraje do wykazu bądź je skreślać? Obecną propozycję należy postrzegać jako pierwszy krok do stworzenia kompleksowego wspólnego wykazu bezpiecznych krajów pochodzenia na szczeblu UE. Jeżeli zatem obecny wniosek zostanie przyjęty przez Parlament Europejski i Radę, Komisja może w przyszłości proponować wpisanie do

9 wykazu kolejnych państw trzecich. W pierwszej kolejności Komisja będzie rozważać wpisanie do wykazu tych państw, z których pochodzi znaczna liczba wniosków o azyl, a jedynie ograniczona liczba osób uzyskuje status uchodźcy. Zgodnie z proponowanym rozporządzeniem Komisja może zawiesić status bezpiecznego kraju pochodzenia na rok (lub dłużej) w przypadku nagłego pogorszenia sytuacji w tym kraju. Podstawą takiego zawieszenia będzie umotywowana ocena, z której wynika, że warunki uznania za bezpieczny kraj pochodzenia nie są już spełnione. Co to w praktyce oznacza dla obywateli tych krajów, którzy ubiegają się o azyl w państwie UE? Czy ich wnioski będą automatycznie odrzucane? Nawet jeżeli dana osoba przybywa z kraju uznawanego za bezpieczny, nie oznacza to, że jej wniosek o azyl nie zostanie rozpatrzony lub że osoba ta zostanie natychmiast deportowana. Każdy, kto ubiega się o przyznanie azylu, ma prawo do tego, by jego wniosek został indywidualnie rozpatrzony zgodnie z przepisami dyrektyw w sprawie procedur azylowych i kwalifikowania osób ubiegających się o azyl. Uznanie danego państwa za bezpieczny kraj pochodzenia stwarza tylko możliwość zastosowania szybszej procedury azylowej wobec osób pochodzących z tego kraju oraz na ich szybszy powrót do domu, jeśli nie mają uzasadnionego prawa do azylu. Zgodnie z prawem UE termin rozpatrzenia wniosku o azyl wynosi od 6 do 21 miesięcy, podczas gdy w przypadku zastosowania krajowych wykazów bezpiecznych krajów pochodzenia państwa członkowskie mogą skorzystać z przyspieszonych procedur, które obecnie są bardzo zróżnicowane: od pięciu miesięcy do nawet kilku dni. W jaki sposób pomoże to zwalczać nadużycia w stosunku do krajowych systemów azylowych i wspólnego europejskiego systemu azylowego? Spójne korzystanie z ułatwień proceduralnych przewidzianych w dyrektywie w sprawie procedur azylowych pozwoli na szybsze przetwarzanie wniosków o azyl, co zwiększy ogólną wydajność krajowych systemów azylowych w państwach członkowskich. Ponadto stworzenie wykazu bezpiecznych krajów pochodzenia zniechęci do prób nadużywania europejskiego systemu azylowego i umożliwi państwom członkowskim przeznaczenie większych zasobów na zapewnienie odpowiedniej ochrony osobom, które rzeczywiście jej potrzebują. 4) Skuteczniejsza polityka w zakresie powrotów dzięki wspólnemu podręcznikowi powrotów i Planowi działania UE w zakresie powrotów Czemu ma służyć europejski program powrotów? Osoby migrujące z przyczyn ekonomicznych płacą przemytnikom spore sumy za przywiezienie ich do Europy, niezależnie od ryzyka wiążącego się z taką podróżą, w nadziei, że po wjeździe do UE najprawdopodobniej tu zostaną. W 2014 r. wyjechało tylko niespełna 40 proc. nielegalnych migrantów, którym nakazano opuszczenie terytorium UE. Potwierdza to niski wskaźnik powrotów w ostatnich latach (w 2013 r. wydano tys. decyzji nakazujących powrót, ale tylko ok osób rzeczywiście opuściło UE, w 2012 r. wydano takich decyzji, a z UE wyjechało osób; w 2011 r. liczby te wyniosły odpowiednio i ). Jednym z najskuteczniejszych sposobów walki z nielegalną migracją jest systematyczna dobrowolna lub przymusowa repatriacja osób, które nie mają prawa do pozostawania w Europie lub utraciły takie prawo. Zdecydowana polityka w zakresie powrotów umożliwia prowadzenie zdecydowanej polityki azylowej. Na swoim posiedzeniu w dniach czerwca 2015 r. Rada Europejska wezwała Komisję do opracowania specjalnego europejskiego programu powrotowego. W odpowiedzi na ten postulat Komisja proponuje Plan działania UE w zakresie powrotów i wspólny podręcznik powrotów. Na czym polega Plan działania UE w zakresie powrotów? Plan działania UE w zakresie powrotów stanowi praktyczne ramy udoskonalające politykę państw członkowskich w zakresie powrotów w krótkiej i dłuższej perspektywie. Aby zwiększyć liczbę dobrowolnych powrotów, w planie zostaną wskazane luki między krajowymi systemami dobrowolnych powrotów. Plan będzie też propagować najlepsze praktyki w zakresie powrotów i reintegracji przy wsparciu Europejskiej Sieci Migracyjnej oraz z udziałem finansowania z Funduszu Azylu, Migracji i Integracji. W planie przewiduje się także dokonanie oceny i ewentualną zmianę dyrektywy w sprawie powrotów do

10 2017 r. Ponadto zapowiadana jest analiza systemu informacyjnego Schengen (SIS) oraz złożenie w 2016 r. wniosków ustawodawczych w sprawie obowiązkowego wprowadzania do SIS zakazów wjazdu i decyzji nakazujących powrót, wraz ze zmienionym wnioskiem w sprawie inteligentnych granic. Zgodnie z Europejskim programem w zakresie migracji w 2016 r. Komisja zaproponuje także rozszerzenie kompetencji Fronteksu w dziedzinie zarządzania powrotami. Wreszcie, aby ułatwić współpracę w zakresie readmisji powracających obywateli najważniejszych państw pochodzenia i tranzytu, w delegaturach Unii w tych krajach zostaną rozlokowani europejscy oficerowie łącznikowi ds. migracji. Readmisja nielegalnych migrantów jest zdecydowanie priorytetem w stosunkach z państwami trzecimi. Co będzie zawierał podręcznik powrotów? Podręcznik powrotów będzie stanowił praktyczne wytyczne dla personelu wykonującego zadania związane z powrotami we wszystkich państwach członkowskich stosujących dyrektywę powrotową. Podręcznik zawiera wyjaśnienia, narzędzia i przykłady dobrego stosowania dyrektywy. W podręczniku porusza się m.in. kwestie warunków zatrzymania i umieszczenia w strzeżonym ośrodku, dobrowolnych wyjazdów i metod wydalania, zakazu wjazdu i gwarancji proceduralnych. Podręcznik ma zharmonizować wdrażanie dyrektywy powrotowej we wszystkich państwach członkowskich i zwiększyć jego efektywność. Komu będą wydawane nakazy powrotu? Zgodnie z dyrektywą powrotową program jest skierowany do obywateli państw trzecich przebywających nielegalnie na terytorium państwa członkowskiego. Nakaz powrotu nie dotyczy osób ubiegających się o azyl lub potrzebujących ochrony i obawiających się wojny lub prześladowań. Dyrektywa powrotowa wyraźnie określa także obowiązek przestrzegania zasady non-refoulement, zgodnie z którą żadne państwo nie może wydalić ani zawrócić (fr. refouler) uchodźcy do granic terytorium, na którym jego życie lub wolność byłyby zagrożone ze względu na jego rasę, religię, narodowość, przynależność do określonej grupy społecznej lub poglądy polityczne. Kto wydaje decyzję nakazującą powrót? Decyzje nakazujące powrót wydają organy krajowego wymiaru sprawiedliwości. Wszystkie zasady i gwarancje dotyczące powrotu nielegalnych migrantów są zawarte w dyrektywie powrotowej, a europejski program powrotów jest skonstruowany w taki sposób, aby zapewnić skuteczniejsze wdrażanie obecnie obowiązujących przepisów. Wydawanie decyzji nakazujących powrót pozostaje wyłączną kompetencją państw członkowskich. Jaka będzie rola Fronteksu? Zasadniczym zadaniem Fronteksu będzie wzmocnienie i rozwój praktycznej współpracy w kwestii powrotów. Agencja ta ma służyć państwom członkowskim pomocą w sprawach powrotów nielegalnych migrantów, w szczególności organizować wspólne działania w tym zakresie, oraz wskazywać najlepsze praktyki związane z uzyskiwaniem dokumentów podróży i wydalaniem imigrantów. Wzmocniona zostanie także rola Fronteksu jako unijnego ośrodka wymiany doświadczeń operacyjnych i wiedzy w kwestii powrotów w ramach sieci bezpośrednich punktów kontaktowych ds. powrotów. W 2016 r. Komisja przedstawi wnioski ustawodawcze wzmacniające kompetencje Fronteksu w dziedzinie powrotów. Komisja zastanowi się, w jaki sposób wyposażyć Frontex w podwójny mandat obejmujący koordynację współpracy operacyjnej państw członkowskich zarówno w dziedzinie zarządzania granicami zewnętrznymi, jak i w zakresie powrotów nielegalnych migrantów. Aby lepiej odzwierciedlić rolę agencji na tym polu, planuje się powołanie we Fronteksie specjalnego Biura ds. Powrotów,. W szczególności w oparciu o doświadczenia z funkcjonowania punktów centralnych Komisja rozważy powołanie zespołów interwencyjnych Fronteksu ds. szybkich powrotów. Przeanalizuje także możliwości rozszerzenia wsparcia, jakiego Frontex udziela krajom sąsiadującym z UE[3] w zakresie powrotu nielegalnych migrantów, zapewniając tym krajom pomoc techniczną i budowanie ich potencjału. W jaki sposób Komisja wspiera finansowo operacje powrotów? Głównym źródłem finansowania jest Fundusz Azylu, Migracji i Integracji, w ramach którego przeznaczono ponad 800 mln euro na operacje powrotów prowadzone przez państwa członkowskie w latach Zgodnie z rocznym programem prac na 2015 r. Komisja ustanowiła Instrument

11 Budowania Zdolności w zakresie Readmisji z budżetem w wysokości 5 mln euro. Komisja zaproponowała zwiększenie budżetu Fronteksu na cele związane z powrotami o 15 mln euro w 2016 r. W jaki sposób zostaną zagwarantowane w tym procesie prawa podstawowe powracających osób? Stosowane będą wszystkie prawa i gwarancje przewidziane w dyrektywie powrotowej. Należy do nich m.in. przestrzeganie zasady non-refoulement, prawo do odwołania i gwarancje dotyczące warunków przyjęcia i umieszczenia w strzeżonym ośrodku do czasu wydalenia, a także transportu osób (np. wzięcie pod uwagę fizycznej zdolności do odbycia podróży). 5) Komunikat w sprawie przepisów dotyczących zamówień publicznych na środki wspierające uchodźców Czego dotyczy Komunikat? Państwa członkowskie muszą prawidłowo i szybko zaspokajać najpilniejsze potrzeby azylantów w zakresie mieszkalnictwa, artykułów i usług. W komunikacie zawarto wytyczne dla organów krajowych, regionalnych i lokalnych, aby zapewnić zrozumienie przez nie unijnego prawa przy zamawianiu takich usług oraz przestrzeganie go. W europejskich przepisach dotyczących zamówień publicznych ustalono szereg możliwości zaspokajania nieprzewidzianych i pilnych potrzeb. Obejmują one znaczne skrócenie ogólnie obowiązujących terminów oraz w wyjątkowych okolicznościach, takich jak pilna konieczność zamówienia bez uprzedniej publikacji ogłoszenia o zamówieniu. W odniesieniu do obecnego kryzysu azylowego Komisja opublikowała komunikat, w którym przedstawia przegląd możliwości organów krajowych w zakresie udzielania zamówień publicznych na mocy obowiązujących przepisów UE. W szczególności w obecnej dyrektywie w sprawie zamówień publicznychprzewiduje się przyspieszoną procedurę ograniczoną w pilnych przypadkach i procedurę negocjacyjną bez uprzedniej publikacji ogłoszenia o zamówieniu w wyjątkowych, nadzwyczaj pilnych przypadkach. Ponadto w nowej dyrektywie 2014/24/UE w sprawie zamówień publicznychprzewidziano także procedurę otwartą przyspieszoną. Wszystkie te obowiązujące przepisy umożliwiają szybkie udzielanie zamówień w celu zaspokajania pilnych potrzeb azylantów. 6) Komunikat w sprawie zewnętrznego wymiaru kryzysu związanego z napływem uchodźców Jako jeden z głównych graczy na światowej scenie politycznej i czołowych ofiarodawców pomocy humanitarnej i rozwojowej Unia Europejska przoduje w zakresie międzynarodowych wysiłków na rzecz rozwiązywania konfliktów i przywracania stabilności, a także udzielania wsparcia zagrożonej ludności. UE zapewniła znaczne wsparcie dla krajów pochodzenia i tranzytu w ciągu ostatnich lat. Co robi UE w reakcji na kryzysy w Syrii i Iraku? Od rozpoczęcia konfliktów w Syrii i Iraku UE wspiera inicjatywy dyplomatyczne mające na celu znalezienie pokojowych rozwiązań. W związku z tym Komisja i Europejska Służba Działań Zewnętrznych określiły w przyjętym w bieżącym roku komunikacie polityczne ramy strategii regionalnej, włącznie z walką z Daisz, a także zobowiązania finansowe w wysokości 1 mld euro. UE odgrywa aktywną rolę na szczeblu dyplomatycznym i politycznym. UE popiera wszelkie wysiłki zmierzające do wypracowania opartego na wzajemnym porozumieniu rozwiązania politycznego zgodnego z komunikatem z Genewy z dnia 30 czerwca 2012 r. i zgodnie z odnośnymi rezolucjami Rady Bezpieczeństwa ONZ. Do uzyskania trwałego rozwiązania pilnie potrzebny jest kierowany przez Syrię proces przemiany politycznej obejmujący wszystkie strony konfliktu. UE zdecydowanie popiera wysiłki specjalnego wysłannika ONZ w Syrii, których celem jest ułatwienie konsultacji z zainteresowanymi stronami w Syrii, oraz zachęca członków wspólnoty międzynarodowej mających wpływ na zainteresowane strony w Syrii, by wzięli na siebie szczególną odpowiedzialność za zapewnienie powodzenia tych wysiłków. Od 2011 r. UE i jej państwa członkowskie uruchomiły finansowanie w wysokości ponad 3,9 mld euro z przeznaczeniem na cele humanitarne, rozwojowe, gospodarcze i stabilizacyjne, aby wspomagać Syryjczyków w ich kraju i w regionie (Liban, Jordania, Turcja i Irak). Utworzono także unijny fundusz powierniczy o wartości prawie 40 mln euro w celu wzmocnienia spójności i skali reakcji UE na kryzys w Syrii w skali regionalnej, odpowiadając na potrzeby

12 Syryjczyków w Syrii, syryjskich uchodźców w krajach sąsiadujących oraz społeczności i władz lokalnych w krajach przyjmujących. Dwa pierwsze projekty o wartości 17,5 mln euro uruchomiono dzisiaj i zapewnią one uchodźcom syryjskim w Turcji możliwość nauki i bezpieczeństwo żywnościowe. W Turcji przebywa największa na świecie liczba syryjskich uchodźców (obecnie 2 mln osób). UE przeznaczyła ponad 175 mln euro jako wkład w ogromne wysiłki Turcji. Fundusze te zapewniają wsparcie zarówno dla syryjskich, jak i irackich uchodźców w Turcji, w szczególności w celu poprawy ich dostępu do usług publicznych oraz udzielenia pomocy władzom tureckim w zmaganiu się z tym wyzwaniem. Jednocześnie otwiera się specjalny dialog z Turcją w celu określenia dalszego wsparcia dla syryjskich uchodźców, w tym w zakresie zdrowia i edukacji, a także poprawy kontroli granicznych i zwalczania zorganizowanych grup przestępczych, które są odpowiedzialne za przemyt nielegalnych migrantów (zob. MEMO/15/5535). Turcja otrzyma środki z Instrumentu Pomocy Przedakcesyjnej w obszarze spraw wewnętrznych w wysokości około 245 mln euro na lata Turcja, wraz z państwami Bałkanów Zachodnich, skorzysta również z nowego regionalnego programu zarządzania migracjami. Pomoc finansowa UE służy także wspieraniu wysiłków Turcji na rzecz zapewnienia zgodności z wymogami umowy o readmisji między UE a Turcją. W Iraku obecnie prawie 3 mln osób zostały wewnętrznie przesiedlone, a w 2015 r. Komisja przeznaczyła ponad 65 mln euro na pomoc humanitarną w odpowiedzi na kryzys w tym kraju. Unijna pomoc humanitarna dla Iraku, w tym dla Kurdyjskiego Okręgu Autonomicznego w Iraku, obejmuje operacje ratunkowe i pomoc medyczną dla osób w najtrudniejszej sytuacji. Co robi UE, aby pomóc rozwiązać kryzys w Libii? Brak kontroli państwowej przekształcił Libię w główny punkt tranzytowy dla mieszkańców Afryki Subsaharyjskiej w drodze do Europy (przede wszystkim do Włoch) tzw. szlakiem centralnym w środkowym rejonie Morza Śródziemnego. Unia Europejska aktywnie popiera prowadzony przez ONZ dialog między libijskimi stronami w celu wypracowania pokojowego rozwiązania. Unia Europejska wielokrotnie potwierdzała swoją gotowość do wspierania przyszłego rządu wszelkimi środkami. Co robi UE, aby wspierać kraje Bałkanów Zachodnich zmagające się z napływem uchodźców? Unia Europejska zwiększa swoje wsparcie dla krajów Bałkanów Zachodnich, które obecnie doświadczają ogromnego przepływu uchodźców, zwłaszcza z Syrii. Wsparcie UE obejmuje zwiększenie zdolności przyjmowania i rozpatrywania wniosków o udzielenie azylu oraz rozwój współpracy w zakresie walki ze zorganizowanymi grupami przestępczymi odpowiedzialnymi za przemyt migrantów. W tym celu Komisja Europejska finalizuje obejmujący cały region program wspierania ochrony i zarządzania wrażliwymi migracjami na Bałkanach Zachodnich, który będzie skoncentrowany na trzech obszarach: identyfikacji migrantów, wewnątrzregionalnej i międzyregionalnej wymianie informacji oraz mechanizmach oferujących rozwiązania w zakresie powrotów z zastosowaniem praktycznych gwarancji ochrony odzwierciedlających specyficzne potrzeby migrantów. Kwestie te będą dalej omawiane pod koniec bieżącego roku na konferencji wysokiego szczebla w sprawie Bałkanów Zachodnich. Od 2007 r. UE udzieliła ok. 600 mln euro wsparcia finansowego na działania związane z migracją na Bałkanach Zachodnich i w Turcji. Jak UE współpracuje z partnerami z Afryki? Afryka Subsaharyjska nadal stoi przed rosnącymi wyzwaniami związanymi z presją demograficzną, stresem środowiskowym, ubóstwem skrajnym, konfliktami wewnętrznymi oraz słabością instytucji, które to zjawiska w niektórych miejscach doprowadziły do otwartego konfliktu, przemieszczeń, przestępczości, terroryzmu i radykalizacji postaw, a także migracji nieuregulowanej, handlu ludźmi oraz przemytu ludzi. Unia stara się uporać z tymi wyzwaniami wspólnie z partnerami afrykańskimi poprzez swoje strategie regionalne (Sahel, Róg Afryki, Zatoka Gwinejska) oraz politykę rozwoju za pośrednictwem regionalnych i krajowych programów orientacyjnych w regionie. Dziś Komisja Europejska proponuje utworzenie na rzecz Afryki europejskiego funduszu powierniczego w wysokości 1,8 miliardów euro (zob. poniżej). Fundusz będzie ukierunkowany na potrzeby związane z kryzysami w Sahelu, regionie jeziora Czad, Rogu Afryki i Afryce Północnej. Środki funduszu będą przeznaczone na wspieranie stabilności, propagowanie odporności i przyczynianie się do

13 rozwoju gospodarczego, poprawy bezpieczeństwa i zarządzania migracjami. Jakie działania zewnętrzne są podejmowane w celu walki z handlarzami ludźmi? Walka ze zorganizowanymi grupami przestępczymi odpowiedzialnymi za przemyt migrantów i handel ludźmi pozostaje kwestią priorytetową. Przestępcy są odpowiedzialni za śmierć i cierpienie niezliczonych osób poszukujących lepszego życia. Kluczowe znaczenie ma wzmocnienie międzynarodowej współpracy między policją i systemami sądownictwa krajów pochodzenia i krajów docelowych, a także z odpowiednimi agencjami UE i państwami członkowskimi. W wielu krajach będzie to wymagać również wsparcia budowania potencjału w zakresie zdolności policyjnych, sądowniczych i dotyczących zarządzania granicami. Do współpracy w tych kwestiach przyczynią się oficerowie łącznikowi ds. migracji i eksperci ds. bezpieczeństwa w najważniejszych delegaturach UE. W walce z przestępczością zorganizowaną istotną rolę odgrywa już szereg operacji i misji w ramach wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony (WPBiO). EUNAVFOR MED W dniu 18 maja 2015 r. Rada Europejska podjęła decyzję o rozpoczęciu operacji zarządzania kryzysowego (EUNAVFOR MED) mającej na celu zwalczanie przemytu w południowym rejonie środkowej części Morza Śródziemnego. Walka z takimi siatkami przestępczymi jest zasadniczym elementem podejmowanych przez Unię Europejską starań służących ratowaniu życia i zapobieganiu wykorzystywaniu migrantów. EUNAVFOR udowodnił już swoją wartość przy gromadzeniu podstawowych danych wywiadowczych. Europejska Służba Działań Zewnętrznych zaproponowała przejście do drugiej fazy tych operacji, w której EUNAVFOR będzie mógł działać na pełnym morzu, by walczyć z handlarzami i przemytnikami. Działania te będą prowadzone z pełnym poszanowaniem prawa międzynarodowego. EUCAP Sahel Niger i EUCAP Sahel Mali EUCAP Sahel Niger jest obecnie wzmacniany, aby umożliwić władzom Nigru lepszą kontrolę nieuregulowanych przepływów migracyjnych, zapobieganie im oraz zarządzanie nimi w odniesieniu do takich przepływów przez Niger, a w szczególności Agadez, który jest ważnym punktem tranzytowym w drodze przez Libię do Europy. EUCAP Sahel Mali już przyczynia się do zapobiegania nielegalnej migracji poprzez szkolenie krajowych organów bezpieczeństwa i osiągnął swą pełną zdolność operacyjną w sierpniu. Pod uwagę może zostać wzięte rozszerzenie jego mandatu, podobnie jak miało to miejsce w przypadku Nigru. A co z umowami o readmisji? Obecnie obowiązuje 17 umów o readmisji z następującymi państwami: Hongkong, Makau, Sri Lanka, Albania, Rosja, Ukraina, była jugosłowiańska republika Macedonii, Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra, Serbia, Mołdawia, Pakistan, Gruzja, Armenia, Azerbejdżan, Turcja i Republika Zielonego Przylądka. UE otrzymała mandat do negocjacji z Marokiem (w 2000 r.), Algierią (w 2002 r.) i Tunezją (w 2014 r.), jednak dotąd poczyniono niewielkie postępy. Mandat do negocjacji umów o readmisji otrzymano także w odniesieniu do Chin i Białorusi. 7) Nadzwyczajny fundusz powierniczy na rzecz Afryki Komisja Europejska przeznaczyła około 1,8 mld euro ze środków finansowych UE na utworzenie nadzwyczajnego funduszu powierniczego na rzecz stabilności i zajęcia się pierwotnymi przyczynami nielegalnej migracji w Afryce. Czym jest fundusz powierniczy? Fundusz powierniczy jest mechanizmem stosowanym w dziedzinie współpracy rozwojowej w celu połączenia dużych zasobów pochodzących od różnych darczyńców. Celem jego powołania jest posiadanie jednego instrumentu opartego na jednolitych ramach strategicznych, aby środki mogły być przyznawane w sposób szybszy i mniej biurokratyczny. Nowe rozporządzenie finansowe (z 2013 r.) upoważnia Komisję Europejską do zakładania i prowadzenia europejskich funduszy powierniczych na podstawie umowy zawartej z innymi darczyńcami. Które kraje/regiony skorzystałyby z tego funduszu powierniczego? Z funduszu powierniczego mogłyby korzystać regiony Sahelu i jeziora Czad: Burkina Faso, Kamerun, Czad, Gambia, Mali, Mauretania, Niger, Nigeria i Senegal.