ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń który nie spełnił wymagań na ocenę dopuszczająca

Transkrypt

1 Dostosowane wymagania edukacyjne niezbędne do uzyskania poszczególnych śródrocznych ocen klasyfikacyjnych z przyrody w roku szkolnym 2018/2019 dla klasy 6 OCENA ŚRÓDROCZNA ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń który nie spełnił wymagań na ocenę dopuszczająca dział Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Dział 1 Życie w glebie i wodzie wyjaśnia co to jest gleba wskazuje na przykładowym profilu glebowym warstwę próchniczą podaje znaczenie gleby dla roślin wymienia organizmy żyjące w glebie wyjaśnia dlaczego nie wolno wypalać traw wymienia różnice między środowiskiem wodnym a lądowym podaje 3 przykłady zwierząt wód słodkich w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem ryb zalicza na podstawie schematu pijawki i dżdżownice do pierścienic a ślimaki i małże do mięczaków krótko charakteryzuje pajęczaki, owady i skorupiaki wskazuje najważniejsze przystosowania ryb do życia w środowisku wodnym Podaje 4 przykłady ryb słodkowodnych i morskich występujących w wodach Polski podaje przykłady 3 płazów ogoniastych i bezogonowych występujących w Polsce wymienia cechy płazów przystosowujących do życia w środowisku wodnym i lądowym podaje 3 przykłady żyjących w glebie podaje przykłady roślin lądowych rozróżnia ryby i płazy wymienia czynniki od których zależy rodzaj gleby rysuje schematyczny profil glebowy określa znaczenie warstwy próchnicznej dla żyzności gleby prezentuje wybrane organizmy glebowe na wybranych przykładach przedstawia przystosowanie roślin do życia w wodzie rozpoznaje 3 pospolite organizmy słodkowodne opisuje narządy oddechowe skorupiaków, pajęczaków i owadów klasyfikuje pospolitych poznanych wcześniej przedstawicieli bezkręgowców do odpowiednich grup wyjaśnia co to znaczy że ryby są zmiennocieplne odróżnia płazy od innych zwierząt n a podstawie ich cech charakterystycznych porównuje warunki życia w wodzie i na rozróżnia i podaje cechy charakterystyczne pierścienic pajęczaków, owadów, skorupiaków, mięczaków wymienia po 2 cechy charakterystyczne ryb i płazów świadczące o przystosowaniach do życia w określonych warunkach wyjaśnia etapy powstawania gleby pisuje poziomy glebowe na schematycznym profilu glebowym wymienia rodzaje gleb w zależności od skały macierzystej określa rolę dżdżownic w podnoszeniu żyzności gleby podaje argumenty przeciwko wypalaniu traw słodkowodnych bezkręgowców opisuje strefy występowania roślin w jeziorze opisuje sposoby wymiany gazowej ślimaków i małży wymienia cechy charakterystyczne poznanych zwierząt ryb kostnych i chrzęstnych opisuje przebieg rozmazania się i rozwoju płazów rozpoznaje pospolite gatunki ryb słodkowodnych i morskich oraz płazów porównuje budowę ryb i płazów opisuje znaczenie gleby jako bogactwa naturalnego podaje różnice miedzy glebą a glebą wykorzystywaną pod uprawy rolnicze Uzasadnia dlaczego dżdżownice zasługują na ochronę wyjaśnia dlaczego po przeprowadzonej obserwacji organizmy glebowe należy wypuścić w tym samym miejscu skąd zostały pobrane wykazuje różnice w warunkach życia w wodzie i na wynikające z warunków środowiska określa czym jest plankton i jakie jest jego znaczenie porównuje skorupiaki, pajęczaki i owady opisuje przebieg rozmnażania się ryb opisuje przebieg rozmnażania się ryb Uzasadnia konieczność ochrony płazów porównuje glebę bielicowa, brunatną i czarnoziem omawia strefowość życia w wodzie porównuje poznane grupy bezkręgowców Ocena celująca rozpoznaje rodzaje gleb na podstawie profili glebowych wyjaśnia jak gruzełkowata gleba wpływa na życie rośliopisuje strefy występowania roślin w jeziorze podaje przykład łańcucha pokarmowego występującego w środowisku słodkowodnym opisuje przebieg rozwoju owadów wyjaśnia zasadę działania pęcherza pławnego wskazuje związek miedzy elementami budowy ciała płazów a środowiskami w których żyją te zwierzęta porównuje rozmnażanie się oraz rozwój ryb i płazów Dział 2.Różno rodność organiz mów lądowyc h wymienia typowe cechy środowisk lądowych podaje przykłady roślin okrytonasiennych wykorzystywanych przez człowieka rozróżnia rośliny nagonasienne od okrytonasiennych opisuje warunki świetlne i temperaturowe na podaje przykłady wpływu temperatury na życie lądowych rozpoznaje jodłę świerk i sosnę opisuje budowę i rolę porównuje warunki życia na ladzie i wodzie wpływu podłoża na życie wykazuje zróżnicowanie roślin zależności lądowych od światła uzasadnia że środowiska lądowe są różnorodne pod względem panujących warunków porównuje rośliny nagonasienne i okrytonasienne opisuje powstawanie i znaczenie torfowisk.

2 odróżnia mchy i paprocie na podstawie budowy zewnętrznej podaje 3 cechy charakterystyczne gadów wymienia gady występujące w Polsce wymienia cechy budowy zewnętrznej ptaka świadczące o przystosowaniach do lotu Podaje przykłady ssaków żyjących w różnych środowiskach rozróżnia rośliny okrytonasienne, nagonasienne, paprocie i mchy rozpoznaje pospolite rośliny nagonasienne i okrytonasienne rozróżnia gady,ptaki i ssaki.. poszczególnych części mchu opisuje rolę wybranych organów paproci wymienia cechy gadów podaje 4 przykłady polskich ptaków występujących w różnych środowiskach Przedstawia budowę jaja ptaka opisuje pokrycie ciała ssaków wymienia cechy charakterystyczne ssaków opisuje warunki życia na opisuje przystosowania ptaków do lotu wymienia typowe cechy gadów ptaków i ssaków okrytonasiennych torfowce wykazuje różnicę między gadami a płazami wyjaśnia na czym polega stałocieplność i jakie korzyści wynikają z niej dla zwierząt podaje cechy świadczące o tym że człowiek jest ssakiem porównuje warunki życia w wodzie i na porównuje rośliny nagonasienne i okrytonasienne porównuje ryby, płazy, gady,ptaki i ssaki.. uzasadnia korzyści płynące dla roślin z wytworzenia nasion i owoców. paprotników chronionych rozpoznaje i krótko charakteryzuje widłaki oraz skrzypy wykazuje, ze rozmnażanie się i rozwój gadów stanowią przystosowanie do życia na opisuje rozmnażanie się i rozwój ptaków porównuje torbacze, stekowce i łożyskowce porównuje mchy i paprocie uzasadnia konieczność ochrony gadów podaje przykłady gadów kopalnych wskazuje cechy budowy wewnętrznej ptaka świadczące o przystosowaniach do lotu Wykazuje różnorodność ssaków wykazuje związek między rozwojem zarodkowym gadów, ptaków i ssaków wykazuje związek między rozwojem zarodkowym gadów ptaków i ssaków a uniezależnieniu się tych zwierząt od środowiska wodnego Dział3 Funkcjo nowanie organiz mów wymienia podstawowe czynności życiowe wymienia sposoby odżywiania się ze wskazaniem, u których grup występują podaje przykłady roślinożerców i mięsożerców z najbliższego otoczenia wymienia najważniejsze składniki zalicza spalanie do przemian nieodwracalnych opisuje zjawiska towarzyszące spalaniu podaje przykłady zwierząt prowadzących wymianę gazową za pomocą płuc i skrzel wyjaśnia co jest celem rozmnażania się podaje przykłady gatunków żyjących w najbliższym otoczeniu wymienia 3 czynności życiowe narządów wymiany gazowej wskazuje w jaki sposób jego organizm wykonuje czynności życiowe porównuje odżywianie się samożywne i cudzożywne. na dowolnie wybranych przykładach ptaka i ssaka roślinożernego oraz ptaka i ssaka mięsożernego wskazuje po 2 przystosowywania do materiałów energetycznych a wśród nich tłuszcze roślinne i zwierzęce określa znaczenie tlenu jako gazu podtrzymującego spalanie wymienia wspólne produkty spalania i wyjaśnia co jest celem uzasadnia że wszystkie organizmy musza oddychać określa jaka jest istota rozmnażania płciowego określa cel poszczególnych czynności życiowych podaje skład krótko omawia poszczególne czynności życiowe opisuje przebieg fotosyntezy, uwzględnia rolę chlorofilu wyjaśnia znaczenie procesu fotosyntezy opisuje różnorodność przystosowania mięsożerców i roślinożerców do wykazuje doświadczalnie,ze czynnikiem niezbędnym do spalania jest tlen określa produkty spalania paliw ciekłych i stałych przy swobodnym dostępie podaje co jest niezbędne do komórkowego i co powstaje w wyniku tego procesu sposobów bezpłciowego rozmnażania się wykazuje że rośliny podobnie jak zwierzęta rozmnażają się płciowo określa czym jest gatunek wyjaśnia na przykładzie na czym polega reagowanie na bodżce opisuje znaczenie roślin w życiu człowieka płynożerców i planktonożerców i ich przystosowywania do egzotycznych roślinożerców i mięsożerców prawidłowo określając kontynent, na którym żyją. uzasadnia że spalanie jest źródłem energii określa produkty spalania paliw ciekłych i stałych w warunkach niedoboru określa sposób wymiany gazowej przez rośliny wykazuje że oddychanie jest związane z odżywianiem porównuje rozmnażanie bezpłciowe i płciowe opisuje przebieg fotosyntezy podaje co jest potrzebne do spalania i co powstaje w jego wyniku porównuje sposoby wykonywania czynności życiowych przez rośliny i zwierzęta wskazuje różnice w realizacji czynności życiowych między roślinami a zwierzętami podaje jakie organizmy są głównymi producentami na lądach i w wodach wskazuje różnice miedzy pokarmem roślinnym a zwierzęcym i wynikające z tego konsekwencje dla roślinożerców identyfikuje doświadczalnie produkty spalania i dostrzega analogię pomiędzy oddychaniem a spalaniem uzasadnia dlaczego jedne organizmy nalezą do jednego gatunków a inne nie porównuje oddychanie i spalanie

3 wyjaśnia różnice między cudzożywnością a samożywnością wyjaśnia różnicę między rozmnażaniem płciowym i bezpłciowym Dział 4 a Planeta wyjaśnia założenia teorii heliocentrycznej M.Kopernika wymienia wybrane planety Układu wskazuje na schemacie układu planet wybrana planetę wymienia warstwy budujące ę rozróżnia przedmioty wykonane z materiałów metalicznych i niemetalicznych wskazuje na globusie bieguny oraz os ziemską rozróżnia południki i równoleżniki definiuje ruch obrotowy wymienia dzień i noc jako skutek ruchu obrotowego definiuje ruch obiegowy, podaje czas jego trwania wymienia jego najważniejszy skutek występowanie pór roku nazywa i wskazuje na globusie oraz mapie kontynenty i oceany wskazuje przy pomocy nauczyciela na mapie przykładowa wyspę. półwysep i archipelag wysp wskazuje poszczególne kontynenty na globusie mapie ściennej oraz mapie w atlasie Wymienia i wskazuje na mapie przy pomocy nauczyciela poszczególne morza i oceany oblewające kontynenty podaje 2 przykłady morskich samożywnych i cudzożywnych podaje 2przystosowania zwierząt do życia w morskich głębinach oceanicznych opisuje 2 odkrycia geograficzne, które przyczyniły się do zmiany sposobu myślenia o Opisuje wyprawy Kolumba i Magellana wyjaśnia założenia teorii heliocentrycznej Kopernika definiuje ruchy obrotowy i obiegowy wymienia najważniejsze konsekwencje ruchów nazywana globusie i wskazuje na mapie kontynenty i oceany oraz pokazuje przykładową wyspę, półwysep i archipelag wskazuje przy pomocy opisuje hipotezę dotycząca powstania Układu wymienia planety, dzieli je na skaliste i gazowe wymienia cechy wybranej planety skalistej, wyjaśnia powstanie życia na opisuje przyczyny powstawania zaćmienia słońca substancje metaliczne i niemetaliczne określa zastosowanie materiałów metalicznych i niemetalicznych wymienia rodzaje globusów wyjaśnia termin górowanie słońca wyjaśnia że na występują strefy czasowe oraz lokalny czas urzędowy wymienia daty rozpoczęcia pór roku wyjaśnia terminy równonoc i przesilenie wyjaśnia dlaczego co cztery lata luty ma 29 dni wymienia i wskazuje na mapie strefy oświetlenia wyjaśnia terminy linia brzegowa rozwinięta i nierozwinięta rozpoznaje na mapie różne rodzaje linii brzegowej podaje nazwy kontynentu największego, najcieplejszego, najmniejszego i najzimniejszego rozpoznaje rodzaje linii brzegowych każdego kontynentu. uzasadnia swój wybór wskazuje na mapie obiekty na różnych kontynentach podaje czy jest to kraina geograficzna, wyspa półwysep czy inne wyjaśnia co to jest plankton wymienia czynniki niezbędne do zachodzenia procesu fotosyntezy wymienia dwa nazwiska Polaków, którzy przyczynili się do poznania różnych zakątków kuli ziemskiej wyjaśnia dlaczego na występuje czas słoneczny, lokalny i urzędowy wyjaśnia terminy równonoc, uzasadnia, że dzięki słońcu może istnieć życie na opisuje ruch planet Układu ruch planet Układu warstwy budujące ę posługując się schematem budowy wskazuje na globusie półkulę północną i południową oraz wschodnia i zachodnią podaje cechy południków i równoleżników wyjaśnia zjawiska pozornego obserwowania ruchu gwiazd wyjaśnia zjawisko występowania dnia i nocy jako następstwo ruchu obrotowego wyjaśnia utworzenie stref czasowych na posługuje się terminami zwrotnik Raka, zwrotnik Koziorożca, wskazuje je na mapie wyjaśnia termin wszechocean wyjaśnia terminy ;wyspa, półwysep, archipelag, przylądek, zatoka, cieśnina określa bez mapy na której półkuli leży kontynent wskazuje na mapie granice miedzy Europą a Afryka i Azją wskazuje na mapie świata Australię wskazuje na mapie i odczytuje z niej Nazwy większych wysp, półwyspów, cieśnin,mórz przybrzeżnych każdego kontynentu opisuje budowę Układu wymienia powody dla których Pluton przestał być uznawany za planetę porównuje cechy klimatu wybranej planety i. Wyjaśnia dzięki czemu na rozwija się życie wykreśla według opisu diagram słupkowy rozpowszechnienia niektórych substancji prostych budujących skorupę ziemska uzasadnia że globus jest dobrym modelem naszej planety uzasadnia wprowadzenie w niektórych państwach czasu urzędowego na podstawie mapy stref czasowych w atlasie odczytuje różnice czasu w niektórych miejscach na wskazuje rysunek przedstawiający położenie w stosunku do słońca w dniach przesileń i równonocy wyjaśnia w jaki sposób położenie słońca stosunku do osi ziemskiej warunkuje oświetlenie rozpoznaje i wskazuje rysunki przedstawiające położenie w stosunku do słońca w dniach rozpoczynających pory roku opisuje budowę dna oceanicznego Wsazując na mapie szelf, stok kontynentalny. rów oceaniczny, grzbiet oceaniczny wymienia czynniki mające wpływ na zasolenie mórz i oceanów opisuje położenie Australii w stosunku do innych kontynentów, uzasadnia różnicę we florze i faunie miedzy Australią a innymi kontynentami( relikty i endemity ) porównuje historyczne hipotezy dotyczące Układu opisuje różne obiekty astronomiczne uzasadnia podział substancji budujących skorupę ziemska na proste i złożone wymienia cechy poznanych globusów wyjaśnia jakie znaczenie dla życia na ma nachylenie osi ziemskiej do płaszczyzny obrotu oblicza czas lokalny na podstawie południka samodzielnie wykonuje rysunki przedstawiające położenie słońca i w dniach rozpoczynania pór roku wyjaśnia zależności wysokości słońca od pór roku wyjaśnia w jaki sposób dany czynnik wpływa na zmianę zasolenia mórz i oceanów wymienia przykładowe państwa leżące na danych kontynentach wskazuje na mapie wymienione przez nauczyciela krainy geograficzne, rzek i, jeziora na różnych kontynentach analizuje, porównuje mapy tematyczne układa łańcuchy pokarmowe występujące w głębinach ocenia znaczenia ery wielkich odkryć geograficznych, ocenia je pod katem tempa rozwoju świata XX, XXI w

4 nauczyciela kontynent największy,najmniejszy,najcieplejszy i najzimniejszy przesilenie i górowanie słońca wymienia i wskazuje na mapie strefy oświetleniowe rozpoznaje linie brzegowa rozwinięta i nierozwiniętą opowiada o odkryciach geograficznych, które przyczyniły się do zmiany sposobu myślenia o opisuje przystosowania do życia w strefie przybrzeżnej i toni wodnej układa prosty łańcuch pokarmowy występujący w oceanie ocenia znaczenie podróży Kolumba i Magellana dla rozwoju myśli geograficznej wskazuje na mapie trasy wybranych podróżnków Wymienia kontynenty od największego do najmniejszego wyjaśnia różnice w sposobie odżywiania się fitoplanktonu i zooplanktonu wyjaśnia jak odżywiają się organizmy w głębiach oceanicznych wyjaśnia dlaczego wiek XV i XVI nazwano era wielkich odkryć geograficznych opowiada o zdobyciach biegunów ziemskich, Wymienia nazwiska i charakteryzuje postacie.

5 Wymagania edukacyjne niezbędne do uzyskania poszczególnych rocznych ocen klasyfikacyjnych z przyrody w roku szkolnym 2018/2019 dla klasy 6 ocena roczna dział Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Dział 1 Życie w glebie i wodzie wyjaśnia co to jest gleba wskazuje na przykładowym profilu glebowym warstwę próchniczą podaje znaczenie gleby dla roślin wymienia organizmy żyjące w glebie wyjaśnia dlaczego nie wolno wypalać traw wymienia różnice między środowiskiem wodnym a lądowym podaje 3 przykłady zwierząt wód słodkich w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem ryb zalicza na podstawie schematu pijawki i dżdżownice do pierścienic a ślimaki i małże do mięczaków krótko charakteryzuje pajęczaki, owady i skorupiaki wskazuje najważniejsze przystosowania ryb do życia w środowisku wodnym Podaje 4 przykłady ryb słodkowodnych i morskich występujących w wodach Polski podaje przykłady 3 płazów ogoniastych i bezogonowych występujących w Polsce wymienia cechy płazów przystosowujących do życia w środowisku wodnym i lądowym podaje 3 przykłady żyjących w glebie podaje przykłady roślin lądowych rozróżnia ryby i płazy wymienia czynniki od których zależy rodzaj gleby rysuje schematyczny profil glebowy określa znaczenie warstwy próchnicznej dla żyzności gleby prezentuje wybrane organizmy glebowe na wybranych przykładach przedstawia przystosowanie roślin do życia w wodzie rozpoznaje 3 pospolite organizmy słodkowodne opisuje narządy oddechowe skorupiaków, pajęczaków i owadów klasyfikuje pospolitych poznanych wcześniej przedstawicieli bezkręgowców do odpowiednich grup wyjaśnia co to znaczy że ryby są zmiennocieplne odróżnia płazy od innych zwierząt n a podstawie ich cech charakterystycznych porównuje warunki życia w wodzie i na rozróżnia i podaje cechy charakterystyczne pierścienic pajęczaków, owadów, skorupiaków, mięczaków wymienia po 2 cechy charakterystyczne ryb i płazów świadczące o przystosowaniach do życia w określonych warunkach wyjaśnia etapy powstawania gleby pisuje poziomy glebowe na schematycznym profilu glebowym wymienia rodzaje gleb w zależności od skały macierzystej określa rolę dżdżownic w podnoszeniu żyzności gleby podaje argumenty przeciwko wypalaniu traw słodkowodnych bezkręgowców opisuje strefy występowania roślin w jeziorze opisuje sposoby wymiany gazowej ślimaków i małży wymienia cechy charakterystyczne poznanych zwierząt ryb kostnych i chrzęstnych opisuje przebieg rozmazania się i rozwoju płazów rozpoznaje pospolite gatunki ryb słodkowodnych i morskich oraz płazów porównuje budowę ryb i płazów opisuje znaczenie gleby jako bogactwa naturalnego podaje różnice miedzy glebą a glebą wykorzystywaną pod uprawy rolnicze Uzasadnia dlaczego dżdżownice zasługują na ochronę wyjaśnia dlaczego po przeprowadzonej obserwacji organizmy glebowe należy wypuścić w tym samym miejscu skąd zostały pobrane wykazuje różnice w warunkach życia w wodzie i na wynikające z warunków środowiska określa czym jest plankton i jakie jest jego znaczenie porównuje skorupiaki, pajęczaki i owady opisuje przebieg rozmnażania się ryb opisuje przebieg rozmnażania się ryb Uzasadnia konieczność ochrony płazów porównuje glebę bielicowa, brunatną i czarnoziem omawia strefowość życia w wodzie porównuje poznane grupy bezkręgowców Ocena celująca rozpoznaje rodzaje gleb na podstawie profili glebowych wyjaśnia jak gruzełkowata gleba wpływa na życie rośliopisuje strefy występowania roślin w jeziorze podaje przykład łańcucha pokarmowego występującego w środowisku słodkowodnym opisuje przebieg rozwoju owadów wyjaśnia zasadę działania pęcherza pławnego wskazuje związek miedzy elementami budowy ciała płazów a środowiskami w których żyją te zwierzęta porównuje rozmnażanie się oraz rozwój ryb i płazów Dział 2.Różno rodność organiz mów lądowyc h wymienia typowe cechy środowisk lądowych podaje przykłady roślin okrytonasiennych wykorzystywanych przez człowieka rozróżnia rośliny nagonasienne od okrytonasiennych opisuje warunki świetlne i temperaturowe na podaje przykłady wpływu temperatury na życie lądowych rozpoznaje jodłę świerk i sosnę opisuje budowę i rolę porównuje warunki życia na ladzie i wodzie wpływu podłoża na życie wykazuje zróżnicowanie roślin zależności lądowych od światła uzasadnia że środowiska lądowe są różnorodne pod względem panujących warunków porównuje rośliny nagonasienne i okrytonasienne opisuje powstawanie i

6 odróżnia mchy i paprocie na podstawie budowy zewnętrznej podaje 3 cechy charakterystyczne gadów wymienia gady występujące w Polsce wymienia cechy budowy zewnętrznej ptaka świadczące o przystosowaniach do lotu Podaje przykłady ssaków żyjących w różnych środowiskach rozróżnia rośliny okrytonasienne, nagonasienne, paprocie i mchy rozpoznaje pospolite rośliny nagonasienne i okrytonasienne rozróżnia gady,ptaki i ssaki.. poszczególnych części mchu opisuje rolę wybranych organów paproci wymienia cechy gadów podaje 4 przykłady polskich ptaków występujących w różnych środowiskach Przedstawia budowę jaja ptaka opisuje pokrycie ciała ssaków wymienia cechy charakterystyczne ssaków opisuje warunki życia na opisuje przystosowania ptaków do lotu wymienia typowe cechy gadów ptaków i ssaków okrytonasiennych torfowce wykazuje różnicę między gadami a płazami wyjaśnia na czym polega stałocieplność i jakie korzyści wynikają z niej dla zwierząt podaje cechy świadczące o tym że człowiek jest ssakiem porównuje warunki życia w wodzie i na porównuje rośliny nagonasienne i okrytonasienne porównuje ryby, płazy, gady,ptaki i ssaki.. uzasadnia korzyści płynące dla roślin z wytworzenia nasion i owoców. paprotników chronionych rozpoznaje i krótko charakteryzuje widłaki oraz skrzypy wykazuje, ze rozmnażanie się i rozwój gadów stanowią przystosowanie do życia na opisuje rozmnażanie się i rozwój ptaków porównuje torbacze, stekowce i łożyskowce porównuje mchy i paprocie znaczenie torfowisk. uzasadnia konieczność ochrony gadów podaje przykłady gadów kopalnych wskazuje cechy budowy wewnętrznej ptaka świadczące o przystosowaniach do lotu Wykazuje różnorodność ssaków wykazuje związek między rozwojem zarodkowym gadów, ptaków i ssaków wykazuje związek między rozwojem zarodkowym gadów ptaków i ssaków a uniezależnieniu się tych zwierząt od środowiska wodnego Dział3 Funkcjo nowanie organiz mów wymienia podstawowe czynności życiowe wymienia sposoby odżywiania się ze wskazaniem, u których grup występują podaje przykłady roślinożerców i mięsożerców z najbliższego otoczenia wymienia najważniejsze składniki zalicza spalanie do przemian nieodwracalnych opisuje zjawiska towarzyszące spalaniu podaje przykłady zwierząt prowadzących wymianę gazową za pomocą płuc i skrzel wyjaśnia co jest celem rozmnażania się podaje przykłady gatunków żyjących w najbliższym otoczeniu wymienia 3 czynności życiowe narządów wymiany gazowej wskazuje w jaki sposób jego organizm wykonuje czynności życiowe porównuje odżywianie się samożywne i cudzożywne. na dowolnie wybranych przykładach ptaka i ssaka roślinożernego oraz ptaka i ssaka mięsożernego wskazuje po 2 przystosowywania do materiałów energetycznych a wśród nich tłuszcze roślinne i zwierzęce określa znaczenie tlenu jako gazu podtrzymującego spalanie wymienia wspólne produkty spalania i wyjaśnia co jest celem uzasadnia że wszystkie organizmy musza oddychać określa jaka jest istota rozmnażania płciowego określa cel poszczególnych czynności życiowych podaje skład krótko omawia poszczególne czynności życiowe opisuje przebieg fotosyntezy, uwzględnia rolę chlorofilu wyjaśnia znaczenie procesu fotosyntezy opisuje różnorodność przystosowania mięsożerców i roślinożerców do wykazuje doświadczalnie,ze czynnikiem niezbędnym do spalania jest tlen określa produkty spalania paliw ciekłych i stałych przy swobodnym dostępie podaje co jest niezbędne do komórkowego i co powstaje w wyniku tego procesu sposobów bezpłciowego rozmnażania się wykazuje że rośliny podobnie jak zwierzęta rozmnażają się płciowo określa czym jest gatunek wyjaśnia różnice między wyjaśnia na przykładzie na czym polega reagowanie na bodżce opisuje znaczenie roślin w życiu człowieka płynożerców i planktonożerców i ich przystosowywania do egzotycznych roślinożerców i mięsożerców prawidłowo określając kontynent, na którym żyją. uzasadnia że spalanie jest źródłem energii określa produkty spalania paliw ciekłych i stałych w warunkach niedoboru określa sposób wymiany gazowej przez rośliny wykazuje że oddychanie jest związane z odżywianiem porównuje rozmnażanie bezpłciowe i płciowe opisuje przebieg fotosyntezy podaje co jest potrzebne do spalania i co powstaje w jego wyniku porównuje sposoby wykonywania czynności życiowych przez rośliny i zwierzęta wskazuje różnice w realizacji czynności życiowych między roślinami a zwierzętami podaje jakie organizmy są głównymi producentami na lądach i w wodach wskazuje różnice miedzy pokarmem roślinnym a zwierzęcym i wynikające z tego konsekwencje dla roślinożerców identyfikuje doświadczalnie produkty spalania i dostrzega analogię pomiędzy oddychaniem a spalaniem uzasadnia dlaczego jedne organizmy nalezą do jednego gatunków a inne nie porównuje oddychanie i spalanie

7 cudzożywnością a samożywnością wyjaśnia różnicę między rozmnażaniem płciowym i bezpłciowym Dział 4 a Planeta wyjaśnia założenia teorii heliocentrycznej M.Kopernika wymienia wybrane planety Układu wskazuje na schemacie układu planet wybrana planetę wymienia warstwy budujące ę rozróżnia przedmioty wykonane z materiałów metalicznych i niemetalicznych wskazuje na globusie bieguny oraz os ziemską rozróżnia południki i równoleżniki definiuje ruch obrotowy wymienia dzień i noc jako skutek ruchu obrotowego definiuje ruch obiegowy, podaje czas jego trwania wymienia jego najważniejszy skutek występowanie pór roku nazywa i wskazuje na globusie oraz mapie kontynenty i oceany wskazuje przy pomocy nauczyciela na mapie przykładowa wyspę. półwysep i archipelag wysp wskazuje poszczególne kontynenty na globusie mapie ściennej oraz mapie w atlasie Wymienia i wskazuje na mapie przy pomocy nauczyciela poszczególne morza i oceany oblewające kontynenty podaje 2 przykłady morskich samożywnych i cudzożywnych podaje 2przystosowania zwierząt do życia w morskich głębinach oceanicznych opisuje 2 odkrycia geograficzne, które przyczyniły się do zmiany sposobu myślenia o Opisuje wyprawy Kolumba i Magellana wyjaśnia założenia teorii heliocentrycznej Kopernika definiuje ruchy obrotowy i obiegowy wymienia najważniejsze konsekwencje ruchów nazywana globusie i wskazuje na mapie kontynenty i oceany oraz pokazuje przykładową wyspę, półwysep i archipelag wskazuje przy pomocy nauczyciela kontynent największy,najmniejszy,najcieplejszy i najzimniejszy opisuje hipotezę dotycząca powstania Układu wymienia planety, dzieli je na skaliste i gazowe wymienia cechy wybranej planety skalistej, wyjaśnia powstanie życia na opisuje przyczyny powstawania zaćmienia słońca substancje metaliczne i niemetaliczne określa zastosowanie materiałów metalicznych i niemetalicznych wymienia rodzaje globusów wyjaśnia termin górowanie słońca wyjaśnia że na występują strefy czasowe oraz lokalny czas urzędowy wymienia daty rozpoczęcia pór roku wyjaśnia terminy równonoc i przesilenie wyjaśnia dlaczego co cztery lata luty ma 29 dni wymienia i wskazuje na mapie strefy oświetlenia wyjaśnia terminy linia brzegowa rozwinięta i nierozwinięta rozpoznaje na mapie różne rodzaje linii brzegowej podaje nazwy kontynentu największego, najcieplejszego, najmniejszego i najzimniejszego rozpoznaje rodzaje linii brzegowych każdego kontynentu. uzasadnia swój wybór wskazuje na mapie obiekty na różnych kontynentach podaje czy jest to kraina geograficzna, wyspa półwysep czy inne wyjaśnia co to jest plankton wymienia czynniki niezbędne do zachodzenia procesu fotosyntezy wymienia dwa nazwiska Polaków, którzy przyczynili się do poznania różnych zakątków kuli ziemskiej wyjaśnia dlaczego na występuje czas słoneczny, lokalny i urzędowy wyjaśnia terminy równonoc, przesilenie i górowanie słońca wymienia i wskazuje na mapie strefy oświetleniowe rozpoznaje linie brzegowa rozwinięta i nierozwiniętą uzasadnia, że dzięki słońcu może istnieć życie na opisuje ruch planet Układu ruch planet Układu warstwy budujące ę posługując się schematem budowy wskazuje na globusie półkulę północną i południową oraz wschodnia i zachodnią podaje cechy południków i równoleżników wyjaśnia zjawiska pozornego obserwowania ruchu gwiazd wyjaśnia zjawisko występowania dnia i nocy jako następstwo ruchu obrotowego wyjaśnia utworzenie stref czasowych na posługuje się terminami zwrotnik Raka, zwrotnik Koziorożca, wskazuje je na mapie wyjaśnia termin wszechocean wyjaśnia terminy ;wyspa, półwysep, archipelag, przylądek, zatoka, cieśnina określa bez mapy na której półkuli leży kontynent wskazuje na mapie granice miedzy Europą a Afryka i Azją wskazuje na mapie świata Australię wskazuje na mapie i odczytuje z niej Nazwy większych wysp, półwyspów, cieśnin,mórz przybrzeżnych każdego kontynentu opisuje przystosowania do życia w strefie przybrzeżnej i opisuje budowę Układu wymienia powody dla których Pluton przestał być uznawany za planetę porównuje cechy klimatu wybranej planety i. Wyjaśnia dzięki czemu na rozwija się życie wykreśla według opisu diagram słupkowy rozpowszechnienia niektórych substancji prostych budujących skorupę ziemska uzasadnia że globus jest dobrym modelem naszej planety uzasadnia wprowadzenie w niektórych państwach czasu urzędowego na podstawie mapy stref czasowych w atlasie odczytuje różnice czasu w niektórych miejscach na wskazuje rysunek przedstawiający położenie w stosunku do słońca w dniach przesileń i równonocy wyjaśnia w jaki sposób położenie słońca stosunku do osi ziemskiej warunkuje oświetlenie rozpoznaje i wskazuje rysunki przedstawiające położenie w stosunku do słońca w dniach rozpoczynających pory roku opisuje budowę dna oceanicznego Wsazując na mapie szelf, stok kontynentalny. rów oceaniczny, grzbiet oceaniczny wymienia czynniki mające wpływ na zasolenie mórz i oceanów opisuje położenie Australii w stosunku do innych kontynentów, uzasadnia różnicę we florze i faunie miedzy Australią a innymi kontynentami( relikty i endemity ) Wymienia kontynenty od największego do najmniejszego wyjaśnia różnice w sposobie odżywiania się fitoplanktonu i porównuje historyczne hipotezy dotyczące Układu opisuje różne obiekty astronomiczne uzasadnia podział substancji budujących skorupę ziemska na proste i złożone wymienia cechy poznanych globusów wyjaśnia jakie znaczenie dla życia na ma nachylenie osi ziemskiej do płaszczyzny obrotu oblicza czas lokalny na podstawie południka samodzielnie wykonuje rysunki przedstawiające położenie słońca i w dniach rozpoczynania pór roku wyjaśnia zależności wysokości słońca od pór roku wyjaśnia w jaki sposób dany czynnik wpływa na zmianę zasolenia mórz i oceanów wymienia przykładowe państwa leżące na danych kontynentach wskazuje na mapie wymienione przez nauczyciela krainy geograficzne, rzek i, jeziora na różnych kontynentach analizuje, porównuje mapy tematyczne układa łańcuchy pokarmowe występujące w głębinach ocenia znaczenia ery wielkich odkryć geograficznych, ocenia je pod katem tempa rozwoju świata XX, XXI w

8 DZIAŁ 5 Krajobr azy opowiada o odkryciach geograficznych, które przyczyniły się do zmiany sposobu myślenia o toni wodnej układa prosty łańcuch pokarmowy występujący w oceanie ocenia znaczenie podróży Kolumba i Magellana dla rozwoju myśli geograficznej wskazuje na mapie trasy wybranych podróżników.. zooplanktonu wyjaśnia jak odżywiają się organizmy w głębiach oceanicznych wyjaśnia dlaczego wiek XV i XVI nazwano era wielkich odkryć geograficznych opowiada o zdobyciach biegunów ziemskich, Wymienia nazwiska i charakteryzuje postacie... wymienia i wskazuje przy pomocy nauczyciela na mapie strefy klimatyczne określa w przybliżeniu położenie Stefy roślinnej w stosunku do równika wskazuje,przy pomocy nauczyciela, na mapie obszary występowania lasów równikowych podaje 3 przykłady zamieszkujących lasy równikowe wskazuje na mapie,przy pomocy nauczyciela, świata wybrane obszary zajmowane przez sawannę 3 zamieszkujących sawannę podaje 3 przykłady zamieszkujących step, pampę i prerię wskazuje na mapie, przy pomocy nauczyciela, świata obszary pustynne podaje przykłady zamieszkujących pustynię wskazuje na mapie obszary basenu Morza Śródziemnego krótko opisuje przyrodę obszaru basenu Morza Śródziemnego wskazuje na mapie ogólnogeograficznej położenie Alp wymienia atrakcje turystyczne Alp wskazuje na mapie,przy pomocy nauczyciela, świata obszary tajgi podaje przykłady roślin i zwierząt tajgi wskazuje na mapie świata obszary tundry podaje przykłady roślin i zwierząt tundry wskazuje na mapie świata, przy pomocy nauczyciela, obszary zaliczane do strefy okołobiegunowej podaje przykłady zamieszkujących obszary polarne. wymienia strefy roślinne występujące na określa położenie Stefy roślinnej w stosunku do równika wymienia cechy klimatu typowego na obszarach zajmowanych przez lasy równikowe prezentuje prostą zależność pokarmową występującą w wilgotnym lesie równikowym wymienia 3 charakterystyczne cechy sawann opisuje przystosowania do życia w środowiskach trawiastych prezentuje prostą zależność pokarmową sawanny wskazuje na mapie świata występowanie obszarów zajmowanych przez obszary trawiaste klimatu umiarkowanego prezentuje prosta zależność pokarmową występującą na stepie, pampie lub prerii wymienia 2 cechy klimatów pustynnych na podstawie interpretacji wykresu klimatycznego opisuje przystosowania do życia na pustyni wyjaśnia termin makia wymienia 4 przykładowe rośliny klimatu śródziemnomorskiego wymienia najważniejsze miasta klimatu śródziemnomorskiego uzasadnia dlaczego jest to miejsce atrakcyjne turystycznie podaje 3 różnice gór wysokich porównaniu z górami niskim opisuje klimat Alp po stronie płn i płd. wyjaśnia termin granica wieloletniego śniegu opisuje przystosowania roślin i zwierząt do życia w tajdze układa prosty łańcuch pokarmowy występujący w tajdze wymienia na podstawie interpretacji wykresu klimatycznego cechy klimatu charakteryzuje strefy klimatyczne opisuje strefy roślinne występujące na kuli ziemskiej wymienia strefy leśne i bezleśne opisuje klimat wilgotnych lasów równikowych i związane z nim warunki życia interpretuje dane przedstawione na wykresie dotyczące średnich miesięcznych opadów i temperatury wymienia charakterystyczne cechy klimatów obszarów zajmowanych przez step pampę i prerię rozpoznaje na ilustracjach i nazywa rodzaje pustyń uzasadnia dlaczego świat zwierzęcy na obszarach śródziemnomorskich jest ubogi wymienia zwierzęta tej strefy wymienia państwa na obszarze których leżą Alpy, określa którą część kraju zajmują opisuje piętra roślinne w Alpach w porównaniu a piętrami roślinnym w Tatrach podaje przykładowe rośliny w piętrach opisuje klimat umiarkowany chłodny i związane z nim warunki życia w tajdze porównuje strategie różnych zwierząt zapewniające im przetrwanie zimy opisuje klimat strefy okołobiegunowej i związane z nim warunki życia w tundrze określa w przybliżeniu położenie Stefy roślinnej w stosunku do równika wskazuje różnice między strefami klimatycznymi wpływu różnych czynników przyrodniczych na powstawanie stref roślinnych uzasadnia różnice między strefami klimatycznymi interpretuje dane dotyczące średnich miesięcznych opadów i temperatury przedstawionych na wykresie opisuje klimat obszarów trawiastych sawann oraz związanych z nim warunki życia opisuje klimat obszarów trawiastych prerii, pampy,stepu, puszty oraz związane z nim warunki życia opisuje klimat obszarów trawiastych oraz związanych z nim warunki życia wyjaśnia dlaczego obecnie obszary trawiastestepy nazywane sa spichlerzem świata opisuje klimat pustyń i związane z nim warunki życia analizuje wykresy klimatyczne i charakteryzuje klimat śródziemnomorski wyjaśnia jak zmieniała się roślinność tego regionu na przestrzenni czasu wyjaśnia dlaczego Alpy nazywamy barierą klimatyczną wyjaśnia przyczynę różnic w klimatach na stokach południowych i północnych Alp wyjaśnia etapy powstawania lodu lodowcowego w kotłach lodowcowych w Alpach wymienia na podstawie interpretacji klimatogramu cechy klimatu uzasadnia występowanie krajobrazów astrefowych podaje przykłady krajobrazów astrefowychprezentuje bogactwo roślin i zwierząt żyjących w wilgotnych lasach równikowych różnych kontynentów wskazuje obszary sawann na różnych kontynentach obszary trawiaste różnych kontynentów ocenia zmiany krajobrazu naturalnego w basenie Morza Śródziemnego kontekście szybkiego rozwoju turystyki powodującego zagrożenie środowiska ocenia szanse dalszego rozwoju turystyki w Alpach w kontekście ochrony krajobrazu naturalnego podaje informacje o Alpach niezamieszczone w podręczniku charakteryzuje obszary leśne klimatu umiarkowanego chłodnego na kuli ziemskiej prezentuje kartę doświadczenia ukazujące znaczenie wieloletniej zmarzliny w rozwoju roślinności oraz opisuje przebieg doświadczenia i dokumentuje je własnymi fotografiami. określa warunki życia na obszarach okołobiegunowo ko z podkreśleniem różnic między Arktyka a Antarktydą.

9 Dział 6 Bliżej fizyki strefy okołobiegunowej opisuje przystosowania roślin i zwierząt do życia w tundrze podaje na podstawie interpretacji wykresu klimatycznego 2 cechy klimatów obszaru okołobiegunowego wskazuje przystosowania do życia na obszarach Arktyki i Antarktydy układa łańcuch pokarmowy tundry opisuje różnorodność zamieszkujących obszary Arktyki i Antarktydy układa prosty łańcuch pokarmowy występujący na obszarach polarnych. umiarkowanego chłodnego wyjaśnia dlaczego w tundrze nie występują drzewa wyjaśnia termin wieloletnia zmarzlina wymienia charakterystyczne rośliny i zwierzęta zamieszkujące tundrę Arktyki wskazując te, które żyją tam stale i te, które pojawiają się tam tylko latem zamienia 2 jednostki masy wymienia 2 jedenastki objętości wyznacza masę i objętość wybranych ciał opisuje dowolne ruch ciała podanie przykładów ruchów prostoliniowych krzywoliniowych porównanie prędkości poruszających się ciał opisuje zjawisko tarcia stałych iw cieczach opisuje opory ruchu występujące w przyrodzie wymienia źródła energii elektrycznej wymienia przykładowe odbiorniki energii elektrycznej wymienia elementy prostego obwodu elektrycznego wymienia urządzenia elektryczne używane w domach podaje podstawowe zasady bezpieczeństwa obowiązujące podczas korzystania z urządzeń elektrycznych rozróżnia źródła energii wymienia sposoby oszczędzania energii elektrycznej wymienia nazwy magnesów trwałych podaje kiedy dochodzi do odpychania kiedy do przyciągania biegunów magnetycznych dwóch różnych magnesów opisuje sposób wyznaczania biegunów magnetycznych ziemi przelicza wybrane jednostki masy i objętości definiuje gęstość na podstawie jednostki masy i objętości podaje jednostki gęstości wyjaśnia pojęcie układu odniesienia wyjaśnia termin tor i droga wymienia jednostki czasu potrafi przeliczać jednostki drogi opisuje sposób wyznaczania prędkości ciała opisuje pozytywne i negatywne skutki oporów ruchu w przyrodzie opisuje przepływ prądu elektrycznego podaje przykłady przewodników i izolatorów opisuje za pomocą symboli elementy prostego obwodu elektrycznego zmienia warunki przepływu prądu elektrycznego w obwodzie określa miejsce podłączenia i sposób użytkowania przykładowego urządzenia elektrycznego krótko scharakteryzuje wybrane źródła energii podaje przykłady szkodliwego działania kwaśnych opadów opisuje pojęciem bieguny magnetyczne opisuje pole magnetyczne ziemi wyjaśnia znaczenie występowanie pola magnetycznego ziemi dla niektórych zwierząt. oblicza gęstość substancji na objętość interpretuje pojęcie masy i i gęstość interpretuje pojęcie masy i gęstości podaje przykłady świadczące o względności ruchu stosuje definicję prędkości do wyznaczenia jej wartości przelicza jednostki drogi czasu i prędkości wyjaśnia od czego zależy siła tarcia dwóch trących się powierzchni opisuje funkcję przewodu elektrycznego podaj przykłady niebezpiecznego użytkowania urządzeń elektrycznych rysuje schemat obwodu elektrycznego na podstawie jego rzeczywistego wyglądu łączy elementy obwodu elektrycznego na podstawie podanego schematu opisuje zasady bezpiecznego użytkowania przykładowego urządzenia elektrycznego uzasadnia pojęcia odnawialne i nieodnawialne źródła energii wyjaśnia szkodliwy wpływ na środowisko produktów spalania paliw kopalnych rozróżnia bieguny magnetyczne określenie je za pomocą symbolu i koloru buduje własny kompas lub interpretuje gęstość jako wielkość fizyczną prezentuje symbole literowe prędkości drogi czasu oraz formułę matematyczna definicję prędkości oblicza prędkość poruszające się ciała znając drogę przebycia i czas podaje w jaki sposób można zmniejszyć lub zwiększyć siłę tarcie wyjaśnia pojecie przewodnika i izolatora wyjaśnia znaczenie zabezpieczenia obwodu elektrycznego w naszych domach wymienia sytuacje w jakich może dojść do porażenia prądem elektrycznym prezentuje na wybranym przykładzie zasadę działania prostego urządzenia elektrycznego uzasadnia korzyści płynące z oszczędzaniem energii opisuje pole magnetyczne wokół magnesu sztabkowego i podkowiastego wyjaśnia co pokazuje igła magnetyczna przekształca wzór na gęstość i wyznacza z niego masę lub objętość przekształca wzór na prędkość wyznacza z niego drogą lub czas oblicza parametry ruchu na podstawie definicji prędkości opisuje skutki występowania siły tarcia lub oporów ruchu na przykładzie podanym przez nauczyciela wymienia wielkości fizyczne charakteryzujące prąd elektryczny oraz ich jednostki rysuje schemat obwodu elektrycznego zawierającego dwa lub więcej odbiorników opisuje budowę i zasady działania urządzenia elektrycznego na podstawie instrukcji obsługi interpretuje wynik doświadczenia jaki wpływ na rośliny ma kwaśny deszcz podaje zastosowania magnesów opisuje wykorzystanie elektromagnesu.

10 elektromagnes dział 7 Powtórz enie. wymienia cechy badacza przyrody opisuje sposoby poznawania przyrody opisuje rolę zmysłów w odbieraniu wrażeń środowiska wewnętrznego podaje przykłady przyrządów optycznych służące do obserwacji wymienione obiekty przyrodnicze planuje proste doświadczenie przyrodnicze pozwalające poznać rozwój dowolnej rośliny podaje przykłady obiektów przyrodniczych które można obserwować podaje przykłady trzech stanów skupienia substancji i mieszanin podaje przykłady poznanych zjawisk podaje przykłady zastosowania materiałów zależnie od ich właściwości wymienia podstawowe składniki pogody rozróżnia opady i osady atmosferyczne rozróżnia rośliny zielne, drzewa i krzewy rozpoznaje organy roślinne opisuje zmiany w świecie roślin zachodzące w ciągu roku podaje wybrane przykłady zwierząt żyjących w różnych środowiskach rozróżnia bezkręgowce i kręgowce wymienia komórkę jajową jako najmniejszy elementy budujący wszystkie organizmy podaje przykłady układów narządów budujące organizm człowieka wymienia etapy rozwoju człowieka opisu zmiany zachodzące w organizmach dziewcząt i chłopców podczas dojrzewania płciowego opisuje zachowanie zapobiegające chorobom przenoszonym przez zwierzęta bakterie i wirusy wyjaśnia na co należy zwracać uwagę podczas zakupu przechowywanie produktów spożywczych podaje przykłady produktów spożywczych korzystne i niekorzystne wpływających na organizm człowieka wyjaśnia na wymienia zródła wiedzy o tematyce przyrodniczej i wskazuje ich znaczenie w poznawaniu przyrody w formułowaniu wniosków z obserwacji doświadczeń odróżnia próbę kontrolną i badawczą doświadczenia podaj przykłady dokumentowania obserwacji doświadczeń przyrodniczych opisuje poznane zjawiska przedstawia na mapie pogody składniki za pomocą znaków synoptycznych opisuje jakie są przyczyny powstawania tęczy opisuje przyczynę występowania burz podaj przykłady roślin rosnących w różnych środowiskach rozpoznaje podstawowe gatunki nagonasiennych i okrytonasiennych podaje miejsce zachodzenia i cel fotosyntezy wymienia wspólne cechy zwierząt opisuje podstawowe zasady opieki nad zwierzętami domowymi wymienia narządy budujące organizm człowieka i określa ich przynależność do odpowiedniego układu podaje funkcje wybranych układów narządów człowieka podaje przykłady zachowań i sytuacji które mogą zagrażać zdrowiu i życiu człowieka wymienia podstawowe zasady bezpiecznego zachowania się w domu podanie propozycji asertywnego zachowania się wobec presji otoczenia wymienia państwa graniczące z Polską podaje od której strony świata dane państwo jest naszym sąsiadem wymienia instytucje państwowe znajdujące się w stolicy krótko omawia w jednym zdaniu pasy rzeźby terenu Polski opisuje w jaki sposób można chronić przyrodę rysuje ruchy ziemi,określa wokół czego się odbywa np. czas trwania wyjaśnia znaczenie obserwacji doświadczeń w poznawaniu przyrody wskazuje różnice między próbą badawczą i próbę kontrolną wyjaśnia czym się różni obserwację do doświadczenia przyrodniczego posługuje się drobinowym modelem budowy materii określa warunki w których zachodzą podane zjawiska wymienia przyrządy za pomocą których mierzymy poszczególne składniki pogody opisuje pogodę na podstawie mapy synoptycznej lub komunikatu słownego podaje funkcje organów roślinnych porównaj ryby,płazy,gady,ptaki,ssaki klasyfikuje pospolite zwierzęta z różnych środowisk do głównych grup systematycznych podaje przykłady komórek budujących ciało człowieka podaje przykłady tkanek budujących ciało człowieka uzasadnia konieczność zachowania postawy asertywnej pod presją otoczenia wymienia podstawowe zasady postępowania z produktami spożywczymi opisuje zasady właściwego odżywiania się omawia podział administracyjny Polski określa położenie pasów rzeźby terenu Polski wymienia wszystkie następstwa ruchów określa warunki w których pozostaje próba badawcza i próba kontrolna doświadczenia przyrodniczego planuje kartę obserwacji przyrodniczej opisuje znaczenie karty pracy doświadczenia definiuje poznane pojęcia o opisuje poznane pojęcia posługując się schematem, modelem porównuje prędkość dźwięku i prędkość światła rozróżnia paprocie skrzypy i widłaki wymienia warunki niezbędne do przebiegu fotosyntezy porównuje pierścienice, skorupiaki,pajęczaki, owady i pajęczaki wykazuje przystosowania ryb do życia w wodzie ptaków do lotu opisuje tkanką jako zespół komórek opisuje układy narządów budujące organizm człowieka etapy rozwoju człowieka podaje przykłady negatywnego wpływu wybranych gatunków zwierząt roślin i grzybów i bakterii i wirusów na zdrowie człowieka poszczególne pasy rzeźby terenu w Polsce wyjaśnia na ja jakiej podstawie został w Polsce wydzielone pasy rzeźby terenu na podstawie opisu rozpoznaje i podaje nazwy pasa rzeźby terenu opisuje formy ochrony przyrody w Polsce podaje co najmniej 5 cech charakteryzujących ę jako planetę kontynenty, określa ich położenie linię brzegowa wyjaśnia dlaczego na występują strefy oświetleniowe i dlaczego na ich obszarze opisuje poznane zjawiska posługując się schematem wyjaśnia kiedy można wyciągnąć wnioski z obserwacji doświadczeń wyciąga wnioski z doświadczeń rozwiązuje poprawnie testy podstawowe i dodatkowe testy trudne szacuje odległość od centrum burzy na podstawie prędkości dźwięku światła i czasu między błyskiem pioruna a grzmotem opisuje sposoby rozmnażania się roślin podaj przykłady zwierząt egzotycznych żyjących w różnych środowiskach i ich przynależność systematyczną opisuje hierarchiczną budowa ciała człowieka podaj odpowiednie przykłady uzasadnia stwierdzenie że aktywny wypoczynek sprzyja utrzymaniu zdrowego stylu życia i uzasadnia konieczność ich stosowania wykazuje dobierając argumenty dotyczące fizjologii organizmu człowieka szkodliwy wpływ alkoholu, nikotyny substancji psychoaktywnych ocenia skuteczność różnych form ochrony przyrody podaje informacje dotyczące krain geograficznych Polski nieujętych w podręczniku wyjaśnia występowanie na ziemi krajobrazów astrefowych analizuje mapy tematyczne i wyciąga wnioski

11 czym polega higiena skóry włosów paznokci wskazuje właściwe sposoby spędzania wolnego czasu wymienia zasady bezpieczeństwa w czasie gier i zabaw podaje numery alarmowe podaje nazwę państwa polskiego podaj nazwę miasta będącego stolicą Polski wymienia i wskazuje na mapie większe miasta Polski na podstawie map opisuje ukształtowanie powierzchni Polski wymienia nazwy ruchów wymienia ważniejsze następstwa ruchu obrotowego i obiegowego ziemi wymienia i wskazuje na mapie kontynenty i oceany na kuli ziemskiej linią brzegową rozwiniętą i nierozwiniętą wyjaśnia pojęcie wszechocean dno oceaniczne występują strefy klimatyczne strefy klimatyczne