Wielopasmowe VFO VLF-HF-VHF TROJAK NAJNOWSZE ZMIANY

Transkrypt

1 Wielopasmowe VFO VLF-HF-VHF TROJAK NAJNOWSZE ZMIANY Postanowiłem wszelkie zmiany podać na początku, aby nie szukać na końcu dokumentacji aktualna wersja oprogramowania: 1_1_ do kluczowania nośnej CW został uruchomiony trzeci generator G3. Uruchamia się pod wpływem klucza elektronicznego TROJAKA lub manualnego. Jego częstotliwość wynosi zawsze 750Hz niżej od generatora LSB. Poniżej rysunek i wartości dla p.cz. 9MHz. Przy innych wartościach IF przesunięcie 750Hz jest takie samo: dodano sterowanie dla przełączania filtrów dla pasm VLF i LF. Częstotliwości te są dostępne z poziomu pasma 160m. Jadąc w dół mamy możliwość przełączania aż 4 filtrów w zakresach VLF i LF (czytaj niżej oraz strona 21) poza pasmowe pełne rozszerzenie pracy VFO: pasmo 160m: 1MHz 2,5MHz Z tego poziomu są dostępne pasma VLF i LF - pasmo 9kHz: 8kHz 55kHz - pasmo 73kHz: 55kHz 100kHz - pasmo 137kHz: 100kHz 400kHz - pasmo 470kHz: 400kHz - 1MHz pasmo 80m: 2,5MHz 4,5MHz pasmo 40m: 4,5MHz 9MHz (w tym pasmo 60m/5MHz) pasmo 30m: 9MHz 12MHz pasmo 20m: 12MHz 16MHz pasmo 17m: 16MHz 19MHz pasmo 15m: 19MHz 23MHz pasmo 12m: 23MHz 27MHz pasmo 10m: 27MHz 40MHz pasmo 6m: 40MHz 60MHz pasmo 4m: 60MHz 120MHz pasmo 2m: 120MHz - 205MHz test z częstotliwością graniczną VFO. W trybie pracy SDR, VFO pracuje do 205MHz test z różnymi typami enkoderów mechanicznych wypadł pomyślnie pierwsze testy z odbiornikiem homodynowym SDR. Niebawem film na YouTube.

2

3 Wielopasmowe VFO VLF-HF-VHF TROJAK wer. 1.5, aktualna wersja oprogramowania: 1_1_5 Witek SP3JDZ - software witold.buszkiewicz@gmail.com Piotrek SP2DMB - hardware, dokumentacja sp2dmb@gmail.com UWAGA! Prezentowane zdjęcia nie odzwierciedlają ładnych kolorów na wyświetlaczu!!! Przed montażem zapoznaj się z całą dokumentacją!!! Po kilku miesiącach prac i testów przedstawiam wielopasmowe VFO. Ponieważ prace dobiegły prawie do końca, dlatego powstaje ta dokumentacja. Jeszcze w tym miesiącu powinna być kompletna. Czyli będzie zawierać mnóstwo zdjęć z montażu oraz uwag dla przyszłych użytkowników i osób montujących VFO. Sercem układu jest generator Si5351. Posiada on wiele zalet. Przede wszystkim trzy niezależne generatory. Ponadto sygnał jest czysty, stabilny i pracuje do 160MHz. Elementy potrzebne do budowy są typowe, łatwo dostępne i przede wszystkim tanie. Wraz z Witkiem SP3JDZ chcieliśmy stworzyć jak najbardziej uniwersalne VFO, aby każdy mógł dostosować je do swoich potrzeb. W wyniku prób, testów oraz pewnych ograniczeń procesora, powstał nowoczesny w pełni funkcjonalny generator - TROJAK. Cały układ to kompaktowa, zwarta konstrukcja, bez zbędnych przewodów i krosów. Płytka jest dwustronna, metalizowana z soldermaską i opisem elementów, wejść i wyjść. Wymiary płytki 118 x 64mm. Do pokazywania niezbędnych informacji służy kolorowy, graficzny wyświetlacz LCD o przekątnej 2,4. Dookoła wyświetlacza znajdują się przyciski do obsługi VFO. Podstawowe funkcje TROJAK-a: pasma od 1,8 144 (do wyboru z MENU, pasmo 1,8 obsługuje pasma 9,1kHz, 73kHz, 137kHz oraz 470kHz, płynnie od 8kHz) maksymalna ilość pasm 16 klucze tranzystorowe do przełączania filtrów pasmowych klucz CW manualny elektroniczny klucz CW z 3 pamięciami i nie tylko SPLIT

4 RIT załączanie tłumika krok 10Hz, 100Hz, 1kHz, 10kHz LSB/USB/CW graficzny wskaźnik S-metr graficzny wskaźnik mocy wyjściowej FWD graficzny wskaźnik mocy odbitej SWR tryb SDR tryb homodynowy tryb z pośrednią częstotliwością dwa VFO A i B załączanie filtra np. mcz CW podsłuch CW pomiar napięcia w układzie (do 50V) ustawienie opóźnienia BK kalibracja Si5351 ustawianie częstotliwości BFO odstępu pilotów możliwość wyłączenia BFO Pracą VFO steruje mikroprocesor Atmega32. Jego pamięć została wykorzystana prawie w 100%. Wejścia procesora zostały zabezpieczone przed pojawieniem się za dużego napięcia. Spowodowało to powiększenie płytki, ale zyskaliśmy pewność, że procesor w wersji SMD nie zostanie przypadkowo uszkodzony. Do budowy użyto elementów SMD. Rezystory są wielkości 1206, a kondensatory Najmniejszymi elementami są nowoczesne tranzystory DTC123JET1G obudowa SC75. W swej strukturze posiadają dwa rezystory, co pozwoliło pominąć je na płytce! Z uwagi na ewoluowanie programu, na płytce znajduje się złącze CANDA. Dzięki temu można szybko wgrać nowe oprogramowanie. Będzie ono dostępne w dwóch wersjach językowych: polskim i angielskim. Układ zasilania rozdzielono na wszelki wypadek, aby pominąć ewentualne zakłócenia. Wykorzystano stabilizatory w obudowie TO220. Stabilizator 3,3V należy dodatkowo chłodzić radiatorem. Złącze CANDA jest zgodne ze standardami panującymi w programowaniu procesorów. Układ CD74HC4050 to typowy translator napięć. Dostosowuje poziom TTL +5V z procesora do wymaganego dla wyświetlacza LCD +3,3V. Wszystkie wejścia do procesora są zabezpieczone diodami zenera 5,1V oraz kondensatorami blokującymi. Wejścia, które pełnią rolę pomiarową (np. pomiar napięcia) bądź wskaźnikową (SWR, FWD) dodatkowo mają PR-ki do regulacji napięcia sterującego. Układ CD4514 wraz z tranzystorami wykonawczymi pełni rolę przełącznika filtrów. Dla każdego pasma, na kolektorach pojawia się masa. Nie potrzeba więc dodatkowych układów do przełączania filtrów. Tranzystory fet 2N7002 spełniają taką samą funkcję jak HC4050, czyli translatora napięć. Znajdują się w torze I2C pomiędzy procesorem Atmega32 a generatorem Si5351. Na wyjściach generatora Si5351 są tłumiki z rezystorów. Bardziej służą do dopasowania mieszaczy diodowych niż do tłumienia sygnału. Do obsługi VFO służy 13 przycisków tact-switch. Na następnej stronie znajduje schemat ideowy TROJAK-a.

5 Wyświetlacz graficzny użyty w VFO prezentuje wyraźnie swoje funkcje oraz przypisane do nich przyciski:

6 Kilkumiesięczna praca nad oprogramowaniem i funkcjonalnością VFO, pozwala w szybki i prosty sposób konfigurować do własnych potrzeb. W SETUP-ie niektóre klawisze mają inna funkcję. Oprogramowanie jest dostępne w dwóch językach: polskim i angielskim. Standardowo po zaprogramowaniu i włączeniu, VFO ustawia się na pasmo 80m. Konfiguracja SETUP VFO TROJAK UWAGA! Wyjście z MENU wymaga trzykrotnego naciśnięcia ESC Po włączeniu zasilania pojawia się nazwa VFO i aktualnej wersji oprogramowania: a po nim okno główne: Naciskamy klawisz SETUP (SET) i wchodzimy do ustawień VFO.

7 Klawiszami DWN i UP sterujemy wskaźnikiem (pozioma kreska). Po wybraniu odpowiedniej zakładki naciskamy klawisz ENT (klawisz CMD w oknie głównym, na płytce oznaczono jako M1). Menu oferuje nam: zmianę częstotliwości pośredniej IF od 4MHz do 30MHz wybór pasm na których ma pracować urządzenie od 1,8 do 146MHz (przy czym w paśmie 1,8MHz VFO pracuje od 8kHz!!!) tryb pracy: z pośrednią IF, bez przemiany homodyna oraz SDR czas opóźnienia przejścia na odbiór BK kalibrację częstotliwości Si5351 odstęp pilotów w BFO włączenie lub wyłączenie BFO Zmiana IF Mamy do dyspozycji kilka kroków o różnych skokach, aby w szybki sposób osiągnąć daną wartość pośredniej w zakresie 4-30MHz: Do zmiany kroku służy klawisz STEP (STP). Zmiany przy kroku 1Hz pojawiają się co 10Hz.

8 Ustawienie pośredniej zatwierdzamy klawiszem ENT (CMD w oknie głównym, na płytce M1) Pasma VFO pracuje od 1,8 do 146MHz (od 8kHz - 146). Wybór pasm ustawia VFO na jakich pasmach ma pracować oraz jakie pasmo ma pojawić się na początku. Zdjęcie poniżej pokazuje nam, że praca ma być na wszystkich pasmach krzyżyki w lewej kolumnie, a pasmem domyślnym jako pierwsze ma być 80m krzyżyk w drugiej kolumnie: Tak jak w poprzedniej zakładce, klawiszami DWN i UP sterujemy strzałką. Kolejne naciśnięcie klawisza ENT, zapala krzyżyki w pierwszej, drugiej kolumnie lub je gasi. Przykład ustawienia VFO na pasma VHF 50MHz, 70MHz i 144MHz, przy czym pasmo 6m będzie jako domyślne:

9 A tu konfiguracja na KF: Po konfiguracji pasm, naciskamy klawisz ESC (w oknie głównym SET). Ponieważ VFO pracuje od 8kHz, pasmo 1,8MHz daje możliwość zmiany częstotliwości właśnie od tej dolnej wartości. W ten sposób mamy możliwość pracy na falach długich (o ile mamy zezwolenie) 9kHz, 73kHz, 137kHz i 471kHz. Tryb pracy Do dyspozycji mamy 3 tryby pracy: 0 - praca z pośrednią IF, programowana w Zmiana IF 1 - praca bezpośrednia homodyna, dla urządzeń z bezpośrednią przemianą częstotliwości. Wskazania VFO to częstotliwość pracy 2 - praca SDR, gdzie VFO musi pracować 2 razy wyżej od pokazywanej na wyświetlaczu (podział przez 2) 4 - praca SDR. W tym przypadku VFO pracuje 4 razy wyżej niż pokazywana na wyświetlaczu (Piligrim itp., podział przez 4) UWAGA! Zmiana ta zapisuje się po wyjściu z MENU i ponownym włączeniu VFO Naciskając klawisze DWN i UP zmieniamy wartość wyświetlaną w nawiasie: Tryb SDR VFO pracuje 4 razy wyżej

10 Czas opóźnienia BK Enkoderem zmieniamy w zakresie od 0 do 990ms, z krokiem 10ms. Rezonator Si5351 Bardzo ważna funkcja. Pozwala ustawić pracę VFO z dokładnością do kilku herców. W ten sposób usuwamy różnicę, jaką generuje zewnętrzny rezonator kwarcowy. Kroki do zmian są takie same jak w przypadku ustawień pośredniej częstotliwości. Do zmiany kroku służy klawisz STP. Procedura kalibracji. Są dwie. Można wykorzystać licznik częstotliwości zakres 25MHz lub dobrze wyskalowany odbiornik lub TRX. Opiszę ten drugi, bo jest łatwiejszy do wykonania: Ustawiamy TRX np. na ,00 MHz USB. VFO ustawiamy w trybie 1 homodyna (MODE obojętnie) Uruchamiamy na komputerze program Spectrum Lab (może być też jakiś program do PSK). Podłączamy mikrofon do komputera i kładziemy go blisko radia Zmieniamy częstotliwość VFO tak, aby na widmie w Spectrum Lab nasz sygnał z generatora pojawił się jak najbliżej 1000Hz

11 porównujemy częstotliwość VFO z wyświetlaną w radiu , ,00 = 2100Hz. Na spektrum 1000Hz, jest za wysoko o 1100Hz. Kalibracja Si5351: zmiana w górę w MENU, wyświetlana częstotliwość w dół i odwrotnie, zmniejszamy częstotliwość w MENU, częstotliwość VFO rośnie w moim przypadku zmieniłem o 1000Hz, z Hz na Hz wychodzimy z SETUP-u do okna głównego. Musimy obrócić enkoderem w prawo lub w lewo aby zmienić nastawę kalibracyjną wcześniejszy sygnał słyszany w radiu zniknął i pojawił się na właściwej częstotliwości ,10 MHz i jest w tym samym miejscu jak na zdjęciu z programu Spectrum Lab Każdą zmianę zatwierdzamy klawiszem ENT. Odchyłka wynosi ok. 6Hz!!! Chyba wystarczająco dokładnie. Odstęp pilotów Ustawiamy częstotliwość na której ma pracować BFO. Wartość tą można zmieniać enkoderem w zakresie od 0 do 2500Hz. VFO pracuje zawsze od góry. To znaczy, że do częstotliwości pracy jest dodawana pośrednia częstotliwość. Do zatwierdzenia nastaw służy klawisz ENT.

12 Np. 3,5MHz + 9MHz = 12,5MHz VFO 144MHz + 9MHz = 153MHz VFO itd. Wł/wył BFO Sygnał BFO jest niezbędny do urządzeń z przemianą. Natomiast dla urządzeń homodynowych i SDR jest zbędne. Dlatego można sygnał ten wyłączyć. Klawiszem ENT zmieniamy pracę BFO. x - włączone, brak oznaczenia wyłączone. ESC wyjście. Włączony RIT Możliwa regulacja +/_ 2kHz

13 SPLIT Funkcja dostępna po przyciśnięciu klawisza SPL. Jak widać, konfiguracja jest prosta, a te kilka zmian w SETUP-ie pozwalają dopasować pracę TROJAK-a do własnych potrzeb! Zdjęcia prototypu

14 Płytka jest dwustronna z metalizacją otworów. Posiada soldermaskę i opis elementów, który bardzo ułatwia montaż. Wymiar 118x64mm:

15 CZĘŚĆ 2 Montaż i uruchomienie VFO Konstrukcja oparta jest przede wszystkim na elementach SMD. Pierwszym elementem montowanym będzie procesor Atmega32A-AU. Następnie kwarc 16MHz, dwa kondensatory 22pF, rezystor 10k i złącze IDC (CANDA): Dlaczego? Procesor to serce całego VFO (oprócz Si5351) i jeśli z jakichś przyczyn nie będzie można go zaprogramować, usunięcie z gotowego układu może zniszczyć elementy obok lub płytkę drukowaną! Te kilka elementów pozwala nam podłączyć płytkę do programatora, ustawić fuse bity oraz wgrać oprogramowanie. Poniżej ustawienia fusów w programie Bascom AVR:

16 Są dwie wersje oprogramowania: polska i angielska. Po wgraniu oprogramowania montujemy resztę elementów. Jeśli używamy mini fali lub kopytka, to najpierw montujemy układy scalone. Potem resztę elementów. Zdjęcie ułatwią nam montaż. Układ wejść i wyjść VFO G1 wyjście VFO, G2 wyjście BFO Pin CW key, to wejście dla klucza sztorcowego lub sterowanie z zewnętrznego klucza elektronicznego. Steruje się poprzez podanie masy GND. Pin INP PTT, to punkt do którego podłączmy przełącznik PTT w mikrofonie.

17 Powyższe oba piny (CW key i INP PTT) zmieniają stan wyjścia na pinie S/R (Send/Receiver, nadawanie/odbiór) oraz KEYING CW. Na tych pinach pojawia się masa GND, do sterowania przekaźnikiem nadawanie-odbiór S/R, a kluczowanie K CW (opóźnienie ustawione w SETUP-ie). Przejście VFO z odbioru na nadawanie jest widoczne na wyświetlaczu poprzez pojawienie się czerwonego kwadracika oraz zmianę wskaźnika Smetr na FWD i REF: Wskazania Smetr-a regulujemy potencjometrem PR 10k

18 kontrolując wychylenie graficznego wskaźnika: Po przejściu na nadawanie znika wskaźnik Smetra, a w jego miejsce pojawiają się dwa wskaźniki graficzne: mocy padającej FWD i odbitej REF. Do sterowania potrzebne jest napięcie z mostka pomiarowego. Oba wejścia są zabezpieczone diodami zenera 5,1V i nie pozwalają uszkodzić wejść napięciem wyższym od 5 V. I w tym przypadku można regulować wychylenie graficznego wskaźnika PR-kami 10k: Przy sprawdzaniu poprawności montażu i regulacji wskazań fali odbitej, należy również podać napięcie na pin FWD. VFO wyposażone jest w pomiar napięcia zasilania urządzenia. Po podaniu napięcia na pin VOLT (voltage), PR-kiem P5 ustawiamy prawidłową wartość mierzonego napięcia.

19 To wejście jest również zabezpieczone przed napięciem większym od +5V ( nie ma to wpływu na pomiar napięć wyższych od 5V). Potencjometr możemy zamontować od strony elementów lub od strony przycisków:

20 Elektroniczny klucz CW Jest to adaptacja klucza YACK. Klucza o wielu możliwościach. Po zmianie modulacji na CW (klawisz MOD), mamy dostęp do kluczowania kropek i kresek. Podłączenie klucza do płytki: Zmiana prędkości nadawania możliwa jest na dwa sposoby: pierwszy: naciskamy kropki lub kreski i enkoderem kręcąc w prawo zwiększamy prędkość, w lewo zmniejszamy drugi: naciskamy klawisz CMD i kropkami zwiększamy prędkość, kreskami zmniejszamy Korzystając z elektronicznego klucza CW nie mamy możliwości korzystania z podglądu wskazań FWD i REF. Enkoder podłączamy obok klucza elektronicznego: Monitor CW podsłuch nadawania. Jest dostępny w VFO. Poziom sygnału regulujemy potencjometrem 10k. Wartości PR10k i rezystor 22k są dobrane do sterowania wzmacniacza mcz. Jeśli chcemy podłączać słuchawki należy zmienić na PR 100om i opornik 100om:

21 Klucz CW ma możliwość zaprogramowania 3 banków pamięci. Programowanie jest proste. Podłączmy słuchawki do pinu MONI oraz manipulator CW. Naciskamy przycisk CMD zmieni się kolor tekstu. Po naciśnięciu usłyszymy znak zapytania? (ti ti ta ta ti ti). Jeśli nadamy cyfrę jeden 1, to oznacza że chcemy programować bufor pierwszy, jak nadamy cyfrę 2 to chcemy programować bufor drugi i analogicznie dla bufora numer 3. Po nadaniu danej cyfry, program odpowie nam numerem programowanego bufora. Potem nadajemy tekst, który ma być w danym buforze. Po nadaniu całego tekstu, program odtworzy w słuchawkach cały tekst. Potem usłyszymy OK. Następnie czekamy aż usłyszymy krótki sygnał. Oznacza on zaprogramowanie danego bufora, a podświetlenie CMD zniknie. Jeśli źle zaprogramujemy bufor, powtarzamy całą procedurę od nowa. I tak programujemy pozostałe dwa bufory. Oprogramowanie klucza YACK umożliwia dostęp do innych funkcji po naciśnięciu CMD i nadaniu odpowiedniej litery.

22 Podam kilka z nich. Reszta na stronie autora: V Version wersja oprogramowania P Pitch niedostępna w naszym VFO R Reset resetuje wszystkie ustawienia klucza U - Tune mode nadaje nośną przez 20 sekund A - IAMBIC A klucz A B - IAMBIC B klucz B X - Paddle swapping zmiana miejsc kropek i kresek S - Sidetone toggle włączenie/wyłączenie podsłuchu W - Query current WPM speed aktualna prędkość nadawania 1, 2 lub 3 - Record internal messages programowanie 3 buforów pamięci N - Automatic Beacon tryb bikonowy 0 zero - Lock configuration zablokowanie konfiguracji C - Callsign trainer trenażer znaków wywoławczych Włączenie dodatkowego tłumika ATT Aktywacja tej funkcji pozwala włączyć dodatkowy tłumik w torze odbiorczym. Jeśli go nie mamy, możemy tą komendę wykorzystać do innych celów. Aktywacja powoduje pojawienie się masy na kolektorze tranzystora - Przełączanie filtrów pasmowych Na płytce przewidziano sterowanie filtrami pasmowymi. Oprogramowanie przewiduje obsługę filtrów od 1,8MHz do 144MHz. Zastosowano dekoder CD4514 i tranzystory sterujące DTC123JET1G. Tranzystor ten umożliwia sterowanie do 100mA:

23 Włączenie filtra mcz Na kolektorze pojawi się masa GND po aktywacji klawiszem FCW: Test stabilności częstotliwości W egzemplarzu testowym, stabilizator 3,3V był w kontakcie termicznym z płytką drukowaną. Z drugiej strony płytki, w pobliżu znajdował się generator Si5351. Pomimo tego stabilność okazała się być na dobrym poziomie. Ponadto, temperatura ze stabilizatora stanowi niejako termostat. Poniżej wyniki testu. Początkowa częstotliwość ok. 1000Hz: Godzina Początek pomiarów. Ślad na 1000Hz:

24 Godzina Po 1 minucie i 10 sekundach przesunięcie o 40Hz w dół: Godzina Dalszy spadek o 25Hz:

25 Godzina Stabilizacja częstotliwości: Godzina Spadek o 5Hz:

26 Godzina Dalszy spadek o 5Hz: Godzina pół godziny po włączeniu. Bez zmian: Z powyższych pomiarów wynika, że w tej konfiguracji, stabilizacja następuje po 3-4 minutach od włączenia. Oprócz temperatury, na dryft częstotliwości ma sam Si5351 oraz jakość użytego rezonatora 25MHz.

27 W osobnym pliku PDF jest rysunek do wykonania otworów dla wyświetlacza, przycisków i wkrętów mocujących. Orientacyjne pomiary napięcia RF z generatora na 50 omach (z ATT=3dB, sonda amatorska): 8kHz 10mV 73kHz 0,5V 137kHz 0.6V 500kHz 0.68V HF 0,5V 50MHz 0,6V 70MHz 0,55V 144MHz 0,8V Kilkumiesięczna praca Witka SP3JDZ i moja zaowocowała prezentowanym VFO. Dzięki niemu możemy zmodernizować nasze amatorskie konstrukcje sprzed lat...bartki, 5WW i tym podobne, lub pokusić się o budowę nowego urządzenia, którego sercem będzie VFO... Trojak Vy '73 Piotrek SP2DMB

28 Spis elementów 1N4148/500mA = 1x SOD80 5V1 = 6x SOD80 1N4148, BAS85= 21x SOD80 22pF 100nF 100uF THT = 2x 0805 = 16x 0805 = 3x CD4514 = 1x SO24 LD1117V33 = 1x TO220 LM7805 = 1x TO220 CD74HC4050 = 1x SO16 Atmega32A-AU = 1x TQFP44 2N7002 = 2x SOT23 Si5351 = 1x 10MSOP DTC123JET1G = 21x SC75 18R 300R 1k 4,7k PR 10k THT 10k 22k = 3x 1206 = 6x 1206 = 5x 1206 = 5x 1206 = 5x = 2x 1206 = 1x 1206 LCD 2,4" Goldpin fem. Goldpin Tact-switch Encoder CANDA THT = 1x ILI9341, TJCTM24024-SPI = 1x 14 = 37x = 13x = 1x = 1x Q16MHz Q25MHz = o THT = 1x ABM3B MHZ uH = 1x 1008 NLV08JT101 PCB Silikon TO220 Tulejka 10mm Wkręt 2mm Podkładka Nakrętka M2 = 1x = 1x = 2x = 2x = 2x = 2x

29 Zauważone błędy w wersji pierwszej płytki drukowanej Błędy są proste do usunięcia. Znalazłem ich 6. Poniżej zdjęcia i miejsca, które należy poprawić: stabilizator 7805 należy przeciąć ścieżkę idącą do masy tranzystor Q19 trzeba odciąć ścieżkę idącą do linii + od emitera. Potem zrobić kros do masy kros pomiędzy diodami dioda 1N4148 (BAS...) - połączyć metalizowany otwór z anodą diody Wykonać zmiany jak wyżej na zdjęciu. Cut przeciąć ścieżkę w pokazanym miejscu. Cross połączyć przewodem te dwa punkty.

30 DODATEK Na stronie Witka SP3JDZ ( można znaleźć opracowanie dotyczące adaptacji silnika krokowego jako enkodera. Schemat jest bardzo prosty, wystarczy kilka elementów. Łącząc silnik krokowy i adapter na LM393 otrzymamy enkoder, który jest kilkadziesiąt razy lepszy i trwalszy od mechanicznego: Należy tak dobrać rezystory R1 i R2, aby spadek na uzwojeniach wynosił 10mV. Wyjścia E1 i E2 podłączamy w miejsce tradycyjnego enkodera mechanicznego. Strona źródłowa opisu zmiany silnika krokowego na enkoder, Thomasa OZ2CPU: