STOPIEŃ DYWERSYFIKACJI DOSTAW GAZU ZIEMNEGO W OCENIE PLANOWANIA ROZWOJU SYSTEMU GAZOWEGO

Transkrypt

1 STOPIEŃ DYWERSYFIKACJI DOSTAW GAZU ZIEMNEGO W OCENIE PLANOWANIA ROZWOJU SYSTEMU GAZOWEGO Autorzy: Wojciech Grządzielski, Tomasz M. Mróz ("Rynek Energii" - sierpień 2014) Słowa kluczowe: system gazowy, planowanie, bezpieczeństwo dostaw gazu ziemnego, dywersyfikacja dostaw Streszczenie. Rola gazu ziemnego w gospodarce światowej, krajowej bądź regionalnej jest znacząca, ponieważ wpływa na środowisko, rozwój regionu i społeczeństwa. Rozbudowa systemu gazowego ma na celu poprawę bezpieczeństwa dostaw gazu ziemnego oraz zwiększenie stopnia dostępu do sieci gazowej. Stopień dywersyfikacji dotyczy bezpieczeństwa energetycznego zarówno w skali globalnej (krajowej) jak i makro- bądź mikroregionalnej. W artykule przedstawiono metodę oceny stopnia dywersyfikacji dostaw gazu ziemnego, jednego z czynników technicznych uwzględnianych w planowaniu rozwoju systemu gazowego. Czynnik ten charakteryzuje dany system gazowy w aspekcie liczby kierunków dostaw gazu oraz stopnia uzależnienia od dostawców. Artykuł podzielono na cztery części. Pierwsza część stanowi opis rynku gazu w zakresie dywersyfikacji systemu gazowego. Drugi rozdział opisuje wskaźniki podkryterium, przyjęty do dywersyfikacji dostaw gazu ziemnego w skali globalnej (indeks Herfindahla-Hirschmana HHI) oraz makro-i mikro-regionalnym (indeks Shannona- Wienera Index). W trzeciej części artykułu przedstawiono podkryterium stopnia dywersyfikacji dostaw gazu ziemnego w ocenie scenariuszy rozwoju sieci gazowej. Czwarta część jest komentarzem wyników. 1. WPROWADZENIE Termin bezpieczeństwo energetyczne rozumiany jako stan gospodarki umożliwiający pokrycie bieżącego i perspektywicznego zapotrzebowania odbiorców na paliwa i energię w sposób technicznie, ekonomicznie i ekologicznie uzasadniony, określony został w Ustawie Prawo energetyczne [13]. Dotyczy to również rynku gazu, z uwagi na rolę gazu ziemnego w gospodarce światowej, krajowej bądź regionalnej, która jest znacząca i ma wpływ na środowisko, rozwój regionu i społeczeństwo. Na zachowanie bezpieczeństwa energetycznego znaczący wpływ ma stopień dywersyfikacji tego paliwa pierwotnego do odbiorców końcowych. Stopień dywersyfikacji dostaw gazu ziemnego, jako jeden z czynników technicznych oceny planowania rozwoju systemu gazowego charakteryzuje dany system gazowy w aspekcie liczby kierunków dostaw gazu oraz stopnia uzależnienia od dostawców. Rozporządzenie [11] określiło minimalny poziom dywersyfikacji dostaw gazu z zagranicy poprzez ustalenie maksymalnego procentowego udziału gazu z jednego źródła w horyzoncie 20 lat (rys.1). Raport [1] analizujący rynek gazu ziemnego do roku 2035 oraz [2] przygotowany dla Komisji Unii Europejskiej, jako inwestycje zwiększające poziom bezpieczeństwa dostaw gazu ziemnego w rejonie zachodniej części basenu Morza Bałtyckiego, zarekomendował między innymi budowę gazoportu LNG w Polsce oraz budowę gazociągu BalticPipe.

2 Rys. 1. Maksymalny udział importu gazu ziemnego z jednego kierunku w stosunku do całkowitej wielkości gazu w danym roku Zasadność realizacji tych działań potwierdzona została w sprawozdaniu Ministra Gospodarki z realizacji Polityki dla przemysłu gazu ziemnego [12] oraz w Raporcie [8], który równocześnie poruszył kwestie uwzględnienia ryzyka w szczególności związanego z finansowaniem inwestycji dywersyfikacyjnych. Dodatkowo kwestie wymienności paliw, metod ich oceny oraz zmiany prawodawstwa stanowią kolejne istotne elementy, które należy rozpatrzyć przy realizacji działań dywersyfikacyjnych[15][16]. Projekt budowy gazoportu LNG oraz gazociągu BalticPipe stanowi element korytarza Północ-Południe, wpisującego się w przyjęty w Unii Europejskiej oraz przez Grupę Wyszechradzką projekt strategiczny zwiększający bezpieczeństwo energetyczne dostaw gazu w kontekście zmniejszenia zależności krajów członkowskich od importu z kierunku wschodniego. Poziom udziału importu gazu ziemnego z poszczególnych krajów w zaopatrzeniu Polski przedstawiono w Tabeli 1. Ustawa [14] określiła zasady przygotowania, realizacji i finansowania inwestycji gazoportu LNG oraz inwestycji towarzyszących, wymaganych w aspekcie poprawy bezpieczeństwa państwa. W 2012 roku w ramach konsultacji społecznych pojawił się projekt zmiany ustawy [10], rozszerzający listę inwestycji towarzyszących w art. 38 pkt. 2 Ustawy. Jednakże lista inwestycji ograniczała się jedynie do systemu przesyłowego nie obejmując przedsięwzięć w systemie dystrybucyjnym. Zapewnienie ciągłości i stabilności dostaw paliwa gazowego, zaspokajającego potrzeby odbiorców końcowych (gospodarstw domowych oraz odbiorców komercyjnych) jest możliwe przy jednoczesnej rozbudowie wymaganej infrastruktury w systemie przesyłowym, dystrybucyjnym jak i sieci gazociągów kopalnianych. Brak wyżej opisanej synergii może doprowadzić do wystąpienia lokalnych wąskich gardeł ograniczających dostarczenie gazu ziemnego do odbiorców końcowych.

3 Integracja krajowego systemu przesyłowego z systemami gazowniczymi krajów ościennych, poprzez budowę gazociągów międzysystemowych o znacznej przepustowości jest słuszna i niezbędna dla poprawy krajowego bezpieczeństwa energetycznego. Natomiast integracja krajowego systemu przesyłowego z systemami międzysystemowymi pozwala na zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego na poziomie poszczególnych województw i gmin. Brak uwzględnienia wymaganych kierunków rozbudowy dystrybucyjnego systemu gazowego, jako kolejnego ogniwa w transporcie gazu ziemnego od źródła (np. gazoportu LNG) do odbiorców końcowych nie zwiększy dostępu do infrastruktury gazowniczej ani nie spowoduje wzrostu udziału gazu w strukturze zużycia pierwotnych nośników energii co ograniczy znacząco pozytywny wpływ na sytuację i rozwój regionów. Tabela 1 Procentowy udział poszczególnych krajów w zaopatrzeniu Polski w gaz ziemny w latach [6] Tabela 2 Przepustowości w istniejących punktach wejścia do krajowego systemu gazowego [5] Przepustowość techniczna GWh/d tys. m 3 /d tys.m 3 /h z systemu Cieszyn 4, Net4gas Drozdowicze 133, Ukrtransga z Lasów 42, Ontras Lwówek 71, Tietierowka 7, Włocławek 93, Wysokoje 166, RAZEM 518, do systemu Ciepło spalania 11,1 kwh/m 3 11,1 kwh/m 3 11,1 kwh/m 3 11,1 kwh/m 3 11,1 kwh/m 3 11,1 kwh/m 3 11,1 kwh/m 3 Bieltransgaz Bieltransgaz Źródło/kierunek pochodzenia Rosja 0,783 0,619 0,654 0,682 0,670 0,688 0,891 0,897 0,910 Kraje Azji Środkowej 0,112 0,288 0,261 0,234 0,246 0,232 0,000 0,000 0,000 Niemcy 0,048 0,041 0,034 0,048 0,084 0,080 0,109 0,103 0,082 Ukraina 0,000 0,000 0,000 0,000 0,001 0,001 0,001 0,001 0,000 Norwegia 0,057 0,052 0,050 0,036 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 Czechy 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,008 Razem import 1,000 1,000 1,000 1,000 1,000 1,000 1,000 1,000 1,000 Wyszczególnienie

4 Tabela 3 Przepustowości w planowanych punktach wejścia do krajowego systemu gazowego Przepustowość techniczna GWh/d tys. m 3 /d tys.m 3 /h LNG Świnoujście 152, z systemu Sys- Gaz tem Wyszczególnienie do systemu Ciepło spalania 11,1 kwh/m 3 BalticPipe 91, ,1 kwh/m 3 RAZEM 243, METODA OCENY DYWERSYFIKACJI DOSTAW GAZU ZIEMNEGO Jako miary oceny poziomu dywersyfikacji dostaw gazu ziemnego zaproponowano, zależnie od skali analiz, dwa indeksy: - indeks Herfindahla-Hirschmana - dla oceny rynku gazu w skali globalnej (krajowej), - indeks Shannona-Wienera - dla oceny rynku gazu w skali makro- bądź mikro-regionalnej. Indeksy powyższe tworzą wektor oceny stopnia dywersyfikacji dostaw gazu ziemnego zaproponowany w pracy [4]. Wyznaczenie tego wektora następuje w oparciu o analizę strony podaży rynku gazu ziemnego (rys. 2). W ujęciu globalnym podstawą wyznaczenia podkryterium stopnia dywersyfikacji dostaw gazu ziemnego jest równanie (1) T k ddgz HHI gdzie: s i 1 (1) 2 i s - liczba krajów, z których importowany jest gaz ziemny, i - udział i-tego kraju w imporcie gazu. Rys. 2. Wektor podkryterium stopnia dywersyfikacji dostaw gazu ziemnego [4]

5 Podkryterium dywersyfikacji dostaw gazu ziemnego Hirschmana HHI, jest kryterium o preferencji malejącej. T k ddgz opisane indeksem Herfindahla W ujęciu makro- bądź mikro-regionalnym podstawą wyznaczenia podkryterium stopnia dywersyfikacji dostaw gazu ziemnego T k ddgz jest indeks Shannona-Wienera H, opisany zależnością (2). Indeks Shanona-Wienera znalazł zastosowanie również w energetyce do oceny dywersyfikacji źródeł w bilansie zasobów energii pierwotnej [3][7][9] k T ddgz H ' S i 1 p ln p (2) i i gdzie: S - liczba kierunków dostaw gazu ziemnego do obszaru objętego zakresem rozbudowy sieci gazowej (gazyfikacją), p - udział (stosunek) przepustowości danego kierunku dostaw gazu ziemnego i Q do łącznej i przepustowości wszystkich kierunków dostaw gazu ziemnego S Q i i 1. W przypadku indeksu Shannona-Wienera podkryterium dywersyfikacji dostaw gazu ziemnego T k ddgz jest podkryterium o preferencji rosnącej. Wartości indeksu Herfindahla-Hirschmana w funkcji udziału importu gazu z danego kierunku (kraju) α i przedstawia rys. 3. Rys. 3. Stopień dywersyfikacji dwu-, tróji cztero-kierunkowego układu dostaw gazu ziemnego oparty na indeksie HHI

6 Indeks Shannona-Wienera 1,60 1,40 S2 S3 S4 1,20 1,00 0,80 0,60 0,40 0,20 0,00 0,05 0,15 0,25 0,35 0,45 0,55 0,65 0,75 0,85 0,95 p i Rys. 4. Stopień dywersyfikacji dwu-, tróji cztero-stronnego układu dostaw gazu ziemnego oparty na indeksie H Natomiast wartości indeksu Shannona-Wienera w funkcji udziału przepustowości danego kierunku p i przedstawia Rys. 4. Na wykresie przedstawiono trzy krzywe, które odnoszą się do: dwustronnego zasilania (S=2), trójstronnego zasilania (S=3) oraz czterostronnego zasilania (S=4) analizowanego obszaru. Podkryterium dywersyfikacji dostaw gazu ziemnego oparte o indeks Shannona-Wienera pozwala na ocenę wariantów rozwoju systemu gazowego z punktu widzenia możliwego zasięgu dostaw tego paliwa z określonego punktu wejścia kierunku zasilania. 3. STUDIA PRZYPADKU Jako przykład zastosowania podkryterium dywersyfikacji dostaw gazu ziemnego w ocenie planowanych scenariuszy rozbudowy systemu gazowego przeanalizowano dwa przypadki: rozbudowę krajowego systemu gazowego obejmującą obszar Polski, budowę pierścieniowego systemu gazowego dla trzech podobszarów urbanistycznych Rozbudowa krajowego systemu gazowego W oparciu o indeks Herfindahla-Hirschmana oceniono stopień dywersyfikacji dla rozbudowy systemu gazowego w skali krajowej (globalnej). W analizie założono realizację projektów dywersyfikacyjnych dla krajowego systemu przesyłowego obejmujących budowę terminala regazyfikacyjnego skroplonego gazu ziemnego w Świnoujściu (LNG Świnoujście) oraz połączenie systemu krajowego z gazociągiem BaliticPipe.

7 Na rys. 5 przedstawiono schemat istniejących i planowanych kierunków dostaw gazu ziemnego do Polski. W tabelach 2 i 3 przedstawiono przepustowości w punktach wejścia (istniejących i planowanych) do krajowego systemu przesyłowego. Rys. 5. Istniejące i planowane kierunki dostaw gazu ziemnego do Polski Analiza danych zawartych w tabeli 2 wskazuje na silne uzależnienie dostaw gazu ziemnego do Polski z kierunku wschodniego. Realizacja planowanych punktów wejścia tabeli 3, pozwala zmienić strukturę przyszłych dostaw gazu do Polski zmniejszając uzależnienie dostaw gazu z jednego kierunku (rys. 6). Rys. 6. Istniejąca i przyszła struktura dostaw gazu do Polski

8 Uwzględniając opisane powyżej przepustowości w istniejących i nowych punktach dostaw gazu ziemnego do Polski, korzystając z indeksu Herfindahla-Hirschmana można wyznaczyć stopień dywersyfikacji dostaw gazu ziemnego: stopień dywersyfikacji istniejącej struktury dostaw gazu ziemnego wynosi: s T k HHI 2 0,8345 (3) ddgz i 1 i Tabela 4 Struktura istniejących dostaw gazu ziemnego do Polski (2011) Źródło/kierunek pochodzenia s α Rosja 1 0,9098 Niemcy 2 0,0821 Czechy 3 0,0081 Razem import 1,0000 stopień dywersyfikacji przyszłej struktury dostaw gazu ziemnego wynosi: s T k HHI 2 0,4411 (4) ddgz i 1 i Tabela 5 Struktura przyszłych dostaw gazu ziemnego do Polski Źródło/kierunek pochodzenia s α Rosja 1 0,6196 Niemcy 2 0,0559 Czechy 3 0,0055 Katar (LNG) 4 0,1995 Norwegia 5 0,1194 Razem import 1,0000

9 Lp Projekt inwestycyjny Tabela 6 Projekty inwestycyjne w systemie dystrybucyjnym, towarzyszące budowie terminala LNG Świnoujście Gazociąg w/c relacji Gorzów Wlkp. (Kłodawa) Witnica (Mościczki) wraz z budową SRP w/c Gorzów II Gazociąg w/c relacji Kostrzyn n/odrą granica ( obwodnica Kostrzyna ) wraz z budową SRP w/c Kostrzyn n/odrą, Strefa II Gazociąg w/c relacji Malanów- Tuliszków-Konin Rumin wraz z budową SRP w/c Tuliszków Gazociąg w/c relacji Nowogard-Dobra- Łobez wraz z budową SRP w/c Dobra Gazociąg w/c relacji ZŚ Koszalin Węzeł Stare Bielice Gazociąg w/c relacji Świdwin-Połczyn Zdrój Gazociąg w/c relacji Pyrzyce-Banie- Chojna-Mieszkowice wraz z budową SRP w/c Banie Opis/funkcja projektu zwiększenie przepustowości systemu dystrybucyjnego, zwiększenie stopnia dostępu do sieci gazowej zwiększenie przepustowości systemu dystrybucyjnego, zwiększenie stopnia dostępu do sieci gazowej zwiększenie przepustowości systemu dystrybucyjnego, zwiększenie stopnia dostępu do sieci gazowej zwiększenie przepustowości systemu dystrybucyjnego, zwiększenie stopnia dostępu do sieci gazowej zwiększenie przepustowości systemu dystrybucyjnego zwiększenie przepustowości systemu dystrybucyjnego zwiększenie przepustowości systemu dystrybucyjnego, zwiększenie stopnia dostępu do sieci gazowej Opis techniczny Średnica, Długość, mm km 250/100 40,1 200/100 12,2 200/100 43,3 200/100 55, , ,3 RAZEM 248, Budowa pierścieniowego systemu gazowego dla trzech obszarów urbanistycznych W oparciu o indeks Shannona-Wienera oceniono stopień dywersyfikacji rozbudowy systemu gazowego w skali makro-regionalnej obejmującego kilka przedsięwzięć inwestycyjnych w systemie dystrybucyjnym, towarzyszących terminalowi regazyfikacyjnemu skroplonego gazu ziemnego w Świnoujściu (LNG Świnoujście). W tabeli 6 i na rys. 7 przedstawiono podstawowe informacje o analizowanych projektach. Ocenę stopnia dywersyfikacji wykonano dla wybranych obszarów urbanistycznych (lokalizacji), w których uwzględniono wybrane projekty inwestycyjne: obszar A - obejmuje projekt 1, projekt 2 i projekt 7, obszar B - obejmuje projekt 4, projekt 5 i projekt 6, obszar C- obejmuje projekt 3.

10 Ocena stopnia dywersyfikacji dla obszaru A Dystrybucyjna sieć gazowa wysokiego ciśnienia zlokalizowana w obszarze A, obecnie zasilana jest z dwóch niezależnych punktów wejścia. Brak połączenia hydraulicznego tych sieci sprawia, że systemy te nie umożliwiają dywersyfikacji dostaw gazu, czego miarą jest indeks Shannona-Wienera H =0 (tabela 7). Tabela 7 Istniejący układ dostaw gazu do systemu dystrybucyjnego zlokalizowanego w obszarze A Wyszczególnienie/ Punkty wejścia do systemu dystrybucyjnego Liczba kierunków dostaw gazu ziemnego S Przepustowość Q, tys, m 3 /h Punkt wejścia Q_1 1 12,00 0,00 Punkt wejścia Q_2 1 3,00 0,00 Indeks Shanona- Wienera H' Rys. 7. Projekty inwestycyjne w systemie dystrybucyjnym, towarzyszące budowie terminala LNG Świnoujście Poprzez realizację rozbudowy sieci gazowej (Projekt 1, Projekt 2, Projekt 7) wraz z rozbudową przepustowości punktu wejścia Q_1, stopień dywersyfikacji dostaw gazu do tego obszaru może wzrosnąć do wartości H =0,22 (tabela 8). Tabela 8 Przyszły układ dostaw gazu do systemu dystrybucyjnego zlokalizowanego w obszarze A Wyszczególnienie/ Liczba Indeks Przepustowość Punkty wejścia do kierunków Shanona- Q, systemu dystrybucyjnego ziemnego S H' dostaw gazu tys, m 3 Wienera /h Punkt wejścia Q_1 1 50,00 0,22 Punkt wejścia Q_2 2 3,00

11 Ocena stopnia dywersyfikacji obszaru B Dystrybucyjna sieć gazowa wysokiego ciśnienia zlokalizowana w obszarze B zasilana jest z czterech punktów wejścia. Jeden system gazowy zasilany jest z trzech punktów wejścia (Q_1, Q_2, Q_3), natomiast drugi system zasilany jest niezależnie z jednego punktu wejścia Q_4. Uwzględniając przepustowości tych punktów wejścia poziom dywersyfikacji dostaw gazu ziemnego wynosi dla systemu pierwszego H =1,06 a dla systemu drugiego H =0 (tabela 9). Tabela 9 Istniejący układ dostaw gazu do systemu dystrybucyjnego zlokalizowanego w obszarze B Wyszczególnienie/ Punkty wejścia do systemu dystrybucyjnego Liczba kierunków dostaw gazu ziemnego S Punkt wejścia Q_1 1 40,00 Punkt wejścia Q_2 2 20,00 Punkt wejścia Q_3 3 26,00 Przepustowość Q, tys, m 3 /h Indeks Shanona- Wienera H' 1,06 Punkt wejścia Q_4 4 10,00 0,00 Tabela 10 Przyszły układ dostaw gazu do systemu dystrybucyjnego zlokalizowanego w obszarze B Wyszczególnienie/ Punkty wejścia do systemu dystrybucyjnego Liczba kierunków dostaw gazu ziemnego S Punkt wejścia Q_1 1 40,00 Punkt wejścia Q_2 2 20,00 Punkt wejścia Q_3 3 40,00 Punkt wejścia Q_4 4 10,00 Punkt wejścia Q_5 5 62,00 Przepustowość Q, tys, m 3 /h Indeks Shanona- Wienera H' 1,46 Realizacja rozbudowy sieci gazowej zgodnie z Projektem 4, Projektem 5 i Projektem 6, zwiększenie przepustowości punktu wejścia Q_3 oraz budowa nowego punktu wejścia Q_5, zwiększa stopień dywersyfikacji dostaw gazu do tego obszaru do H =1,46 (tabela 10). Ocena stopnia dywersyfikacji obszaru C Dystrybucyjna sieć gazowa wysokiego ciśnienia zlokalizowana w obszarze zasilana jest z jednego punktu wejścia Q_1. Z uwagi na jednostronny układ zasilania stopień dywersyfikacji dostaw gazu wynosi H =0 (Tablica 11).

12 Tabela 11 Istniejący układ dostaw gazu do systemu dystrybucyjnego zlokalizowanego w obszarze C Wyszczególnienie/ Punkty wejścia do systemu dystrybucyjnego Liczba kierunków dostaw gazu ziemnego S Przepustowość Q [tys, m 3 /h] Punkt wejścia Q_1 1 12,00 0,00 Indeks Shanona- Wienera H' Rozbudowa sieci gazowej zgodnie z Projektem 3 wraz z budową nowego punktu wejścia Q_2, pozwala zwiększyć stopień dywersyfikacji dostaw gazu do tego obszaru do poziomu H =0,69 (tabela 12). Tabela 12 Przyszła struktura dostaw gazu do systemu dystrybucyjnego zlokalizowanego w obszarze C Wyszczególnienie/ Punkty wejścia do systemu dystrybucyjnego Liczba kierunków dostaw gazu ziemnego S Punkt wejścia Q_1 1 12,00 Punkt wejścia Q_2 2 10,00 Przepustowość Q [tys, m 3 /h] Indeks Shanona- Wienera H' 0,69 4. WNIOSKI Właściwie zaplanowana rozbudowa systemu gazowego pozwala zmienić strukturę dostaw gazu ziemnego na rynku wpływając w ten sposób na dywersyfikację dostaw tego paliwa pierwotnego. Jest to szczególnie istotne w analizach planistycznych obejmujących zadania inwestycyjne wpływające na bezpieczeństwo energetyczne państwa oraz zrównoważony rozwój regionów. W artykule przedstawiono praktyczne wykorzystanie podkryterium stopnia dywersyfikacji dostaw gazu ziemnego (indeks Herfindahla-Hirschmana oraz indeks Shannona-Wienera) jako jednej z istotnych determinant technicznych wykorzystywanych w ocenie scenariuszy rozwoju systemu gazowego. Pierwszy ze wskaźników pozwala na ocenę poziomu dywersyfikacji dostaw gazu w skali globalnej, na przykład w skali całego kraju. Drugi indeks Shannona- Wienera stosowany jest w skali makro- i mikroregionalnej do oceny projektów inwestycyjnych związanych z rozbudową systemu dystrybucyjnego, na przykład w ocenie dywersyfikacji dostaw gazu ziemnego w regionie obejmującym kilka obszarów urbanistycznych.

13 LITERATURA [1] Europejski Bank Inwestycyjny, Analiza rynku gazu w Polsce do roku Raport końcowy. Ramboll Oil & Gas, Denmark, sierpień [2] Final Report Future Development of the Energy Gas Market in the Baltic Sea Region. Ramboll, June [3] Mazurkiewicz J., Bezpieczeństwo energetyczne Polski. Polityka Energetyczna, Tom 11, Zeszyt 1, s [4] Grządzielski W., Planowanie zrównoważonego rozwoju systemu gazowego. Rozprawa doktorska, Wydział Budownictwa i Inżynierii Środowiska Politechniki Poznańskiej, Poznań [5] [6] [7] [8] Kamiński M., Zienkiewicz A., Co polska gospodarka zyska na dywersyfikacji dostaw gazu ziemnego?, Ernst & Young, [9] Liang-Huey LO., Diversity, security, and adaptability in energy systems: a comparative analysis of four countries in Asia. Policy Issues (PI). World Renewable Energy Congress 2011, Sweden 8-13 May s [10] Projekt ustawy o zmianie ustawy o inwestycjach w zakresie terminalu regazyfikacyjnego gazu ziemnego w Świonujściu, Minister Skarbu Państwa, MSP/DPS/1272/12, [11] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 października 2000 r. w sprawie minimalnego poziomu dywersyfikacji dostaw gazu z zagranicy (Dz.U ) [12] Sprawozdanie Ministra Gospodarki z realizacji Polityki dla przemysłu gazu ziemnego przyjętej przez Radę Ministrów w dniu 20 marca 2007 r. z późn. zm., Minister Gospodarki, lipiec [13] Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz.U z późn. zm.) [14] Ustawa z dnia 24 kwietnia 2009 r. o inwestycjach w zakresie terminalu regazyfikacyjnego gazu ziemnego w Świonujściu (Dz.U z późn. zm.) [15] Wójtowicz R., Dywersyfikacja dostaw gazu do Polski a wymienność paliw wymagania prawne odnośnie jakości gazów rozprowadzanych w kraju oraz możliwe kierunki dywersyfikacji, Wiadomości Naftowe i Gazownicze 1(153)/2011, styczeń s.4-7. [16] Wójtowicz R., Gebhardt Z., Strugała A., Możliwości dywersyfikacji dostaw gazu ziemnego do Polski w świetle obowiązujących w kraju wymagań jakościowych, Polityka Energetyczna, Tom 14, Zeszyt 1, s

14 DIVERSIFICATION INDEX IN THE EVALUATION OF THE NATURAL GAS NETWORK DEVELOPMENT PLANNING Key words: natural gas network, planning, security of gas supply, diversification of natural gas supplies Summary. The role of natural gas in the world, national or regional economy is significant because it affects the environment, and social development of the region. Expansion of the natural gas network is aimed to increase the security of gas supply and increase the access to the gas network society. The diversification index affects for energy security, both in the global (national) or macro- and micro-regional scale as well. This paper presents a description of the natural gas supplies diversification index, as some of the technical evaluation factors of the natural gas network development planning. This factor characterize gas system in terms of the number of gas supplies and the dependence degree on suppliers. Article is divided into four sections. The first is the description of the gas market in terms of diversification of the gas system. The second section describes the indicators sub-criterion adopted to diversify its natural gas supply in the global scale (Herfindahl-Hirschman Index HHI), and macro-and micro-regional (Shannon-Wiener Index). In the third section examples of subcriterion the degree of diversification of natural gas supplies in the evaluation of the natural gas network scenarios were provided. The fourth section is a commentary on the results. Wojciech Grządzielski, dr inż., koordynator Zespołu ds. rozwoju, Polska Spółka Gazownictwa sp. z o.o., wojciech.grzadzielski@psgaz.pl Tomasz M. Mróz, dr hab. inż., profesor nadzwyczajny w Instytucie Inżynierii Środowiska Politechniki Poznańskiej, tomasz.mroz@put.poznan.pl