Strategia zarządzania dla obszaru Natura 2000 Czarna Orawa

Transkrypt

1 Strategia zarządzania dla obszaru Natura 2000 Czarna Orawa Projekt PL0108 Optymalizacja wykorzystania zasobów sieci Natura 2000 dla zrównoważonego rozwoju w Karpatach Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego (Islandia, Liechtenstein, Norwegia) Instytut Ochrony Przyrody PAN Kraków

2 Opracowanie strategii: Grzegorz Cierlik, Joanna Perzanowska kontakt: Strategia zarządzania dla obszaru Natura 2000 Czarna Orawa została opracowana w ramach projektu PL0108 Optymalizacja wykorzystania zasobów sieci Natura 2000 dla zrównoważonego rozwoju w Karpatach realizowanego w latach Więcej informacji o projekcie: 2

3 Spis treści Projekt Natura 2000 w Karpatach... 5 Strategie zarządzania załoŝenia ogólne... 7 Opis obszaru... 8 Podstawy prawne, lokalizacja i granice obszaru... 8 Przedmioty ochrony obszaru Natura Cele ochrony obszaru Natura 2000 i priorytety ochrony... 9 Istniejące formy ochrony Ogólna charakterystyka środowiska przyrodniczego Użytkowanie terenu Własność Gospodarka wodami Leśnictwo Użytkowanie turystyczne Uwarunkowania socjoekonomiczne Strategia ochrony siedlisk przyrodniczych Zestawienie typów siedlisk przyrodniczych Ogólna ocena stanu i znaczenia siedlisk przyrodniczych Potrzeby ochrony siedlisk przyrodniczych Zagrożenia dla siedlisk przyrodniczych i sposoby ich eliminacji Warunki utrzymania lub poprawy stanu ochrony siedlisk przyrodniczych Zakres monitoringu siedlisk przyrodniczych Braki danych Strategia ochrony gatunków zwierząt Zestawienie gatunków zwierząt Ogólna ocena stanu i znaczenia gatunków zwierząt Potrzeby ochrony gatunków zwierząt Zagrożenia dla gatunków zwierząt i sposoby ich eliminacji Warunki utrzymania lub poprawy stanu ochrony gatunków zwierząt Zakres monitoringu gatunków zwierząt Braki danych Waloryzacja obszaru Natura Analiza problemów związanych z ochroną obszaru Natura 2000 i propozycje rozwiązań Zapewnienie dynamiki przepływów i właściwej klasy czystości wody Utrzymanie naturalnego koryta Zachowania lasów łęgowych Eliminacji zagrożeń związanych z niewłaściwie realizowanym ruchem turystycznym Istniejące plany zarządzania dla obszaru Analiza moŝliwości skutecznej ochrony obszaru (SWOT) Rekomendacje do zarządzania obszarem Natura

4 Wyniki konsultacji społecznych

5 Projekt Natura 2000 w Karpatach Projekt PL0108 "Optymalizacja wykorzystania zasobów sieci Natura 2000 dla zrównoważonego rozwoju w Karpatach" otrzymał dofinansowanie ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Całkowity koszt projektu to Euro. Projekt jest dofinansowany w 85% przez MF EOG, pozostałe 15% współfinansują Małopolski Konserwator Przyrody i Podkarpacki Konserwator Przyrody (5%) oraz Instytut Ochrony Przyrody PAN (10%). Projekt jest wdrażany w latach przez Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie, w ramach Centrum Natura Zasięg projektu obejmuje cały obszar znajdujący się w polskiej części regionu biogeograficznego alpejskiego sieci Natura 2000, obejmujące południową część trzech województw: małopolskiego, podkarpackiego i śląskiego. Powierzchnia tego obszaru wynosi ok. 10 tys. km2. Większość działań jest skoncentrowanych na terenie projektowanych obszarów Natura Cele projektu: Zaangażowanie lokalnych społeczności i instytucji oraz środowiska naukowego do współtworzenia sieci Natura 2000 na rzecz racjonalnej ochrony przyrody w Karpatach. Wypracowanie strategii zarządzania obszarami Natura 2000 oraz pilotażowe wdrożenie działań na rzecz aktywnej ochrony siedlisk przyrodniczych. Stworzenie systemu przepływu i udostępniania informacji o obszarach Natura Upowszechnienie wiedzy o zasobach przyrodniczych i kulturowych Karpat (programy edukacyjne, konkursy). Określenie istniejących i potencjalnych konfliktów między rozwojem gospodarczym i ochroną przyrody oraz wskazanie sposobów ich rozwiązania. Formalna struktura działań projektu miała następujący kształt: 1. Strategie zarządzania, zintegrowany system informacji i analizy spójności Strategie zarządzania dla 23 obszarów Natura 2000 w Karpatach Zintegrowany system informacji o sieci Natura 2000 w Karpatach Analizy spójności sieci Natura 2000 w polskich Karpatach. 2. Programy aktywnej ochrony Program ochrony dużych drapieżników Program aktywnej ochrony w Bieszczadzkim Parku Narodowym Program aktywnej ochrony torfowisk w Nadleśnictwie Nowy Targ Program aktywnej ochrony w Babiogórskim Parku Narodowym Program aktywnej ochrony w Gorczańskim Parku Narodowym. 3. Programy edukacyjne, promocja projektu i koordynacja Programy edukacyjne Promocja projektu Koordynacja. Jednym z kluczowych zadań projektu było wypracowanie strategii zarządzania dla 23 obszarów Natura Listę obszarów, dla których przygotowano takie opracowanie przedstawiono poniżej. Wszystkie strategie i załączniki zostały przekazane opinii 5

6 publicznej poprzez stronę internetową poprzez która można również składać uwagi, postulaty i propozycje uzupełnień. Kod obszaru Nazwa obszaru woj. małopolskie PLC Tatry PLH Babia Góra PLH Czarna Orawa PLH Kostrza PLH Pieniny PLH Torfowiska Orawsko-Nowotarskie PLH Ostoja Gorczańska PLH Ostoja Popradzka PLH Dolina Białki PLH Małe Pieniny PLH Luboń Wielki PLH Uroczysko Łopień PLH Ostoje Nietoperzy Powiatu Gorlickiego (tylko dla enklawy Cerkiew w Łosiu i Kunkowej ) PLH Ostoje Nietoperzy Beskidu Wyspowego (tylko w granicach dawnego obszaru Opactwo Cystersów w Szczyrzycu ) woj. podkarpackie PLC Bieszczady PLH Jasionka PLH Góry Słonne PLH Ostoja Jaśliska woj. śląskie PLH Beskid Mały PLH Beskid Żywiecki PLH Beskid Śląski PLH Kościół w Radziechowach PLH Kościół w Górkach Wielkich Rozmieszczenie obszarów Natura 2000 w Karpatach, dla których opracowano strategie zarządzania. 6

7 Strategie zarządzania założenia ogólne Sieć Natura 2000 składa się z dwóch typów obszarów: obszarów specjalnej ochrony ptaków (OSOP) oraz specjalnych obszarów ochrony siedlisk (SOOS). Zarówno OSOP, jak i SOOS wyznaczane są w naszym kraju w drodze rozporządzenia ministra właściwego do spraw środowiska. Pomimo, że sam proces legislacyjny dla tych dwóch typów obszarów Natura 2000 przebiega nieco innymi torami, to proces planowania ich ochrony ma podobne podstawy prawne. Podstawowymi dokumentami regulującymi szczegółowe zasady ochrony każdego z obszarów Natura 2000 są plany zadań ochronnych i plany ochrony obszarów Natura Różnica między tymi aktami prawnymi jest taka, że plany zadań ochronnych powinny być dokumentami operacyjnymi, ogólniejszymi, uchwalanymi na okres 10 lat. Natomiast dla niektórych obszarów (lub ich części, która jest określona w planach zadań ochronnych) powinny zostać przeprowadzone dokładniejsze analizy i na tej podstawie opracowane plany ochrony bardziej szczegółowe dokumenty, obowiązujące przez 20 lat. Treść i sposób tworzenia planów ochrony i planów zadań ochronnych określają odpowiednie rozporządzenia Ministra Środowiska: - rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 marca 2010 r. w sprawie sporządzania projektu planu ochrony dla obszaru Natura 2000 (Dz.U. 2010, nr 64, poz. 401) - rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 17 lutego 2010 r. w sprawie sporządzania projektu planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 ( Dz.U. 2010, nr 34, poz. 186) Realizacja projektu PL0108 miała między innymi na celu wspomóc procesy planowania w danym terenie. W związku z tym opracowano strategie zarządzania dla 23 Specjalnych Obszarów Ochrony Siedlisk utworzonych w Karpatach. Strategie te nie mają statusu formalnego dokumentu. Jednak dzięki temu, że były przygotowane w ścisłej współpracy z zarządzającymi terenem i w oparciu o dyskusje toczone w czasie licznych warsztatów, spotkań i konsultacji mają, w naszej opinii, bardzo istotne znaczenie. Prezentują bowiem w pełni niezależne zestawienie danych i analiz naukowych, a także opinie (często rozbieżne) uczestników spotkań. Wydaje się więc, że mogą stanowić doskonały punkt wyjścia do rozpoczęcia formalnego procesu tworzenia planów zadań ochronnych i planów ochrony dla tych obszarów. Liczymy również na to, że strategie pomogą zarządzającym terenu we właściwym ukierunkowaniu tymczasowych działań ochronnych, które powinny być prowadzone nawet przed uchwaleniem formalnych dokumentów planistycznych. Mogą być również wykorzystywane do innych analiz, w których bierze się pod uwagę aspekty związane z siecią Natura 2000, np. w strategicznych ocenach oddziaływania na środowisko, planach zagospodarowania przestrzennego, programach ochrony środowiska, planach urządzania lasu, strategiach rozwoju gmin i powiatów. Wdrażanie sieci Natura 2000 w Polsce spowodowało również konieczność istotnej zmiany podejścia do planowania w obszarach chronionych. Dotychczas ochrona obszarowa polegała przede wszystkim na określeniu listy zakazów i nakazów odnoszących się np. do całej powierzchni rezerwatu przyrody, czy też parku narodowego. Natomiast w obszarach Natura 2000 przedmiotami ochrony są przede wszystkim wybrane siedliska przyrodnicze oraz gatunki roślin i zwierząt (i ich siedliska). W związku z tym, w ramach projektu Natura 2000 w Karpatach sporządzono również Strategie ochrony gatunku/siedliska w obszarze Natura Dla każdego przedmiotu ochrony, we wszystkich obszarach Natura 2000 w regionie 7

8 alpejskim (nie tylko w tych, dla których opracowano strategie zarządzania) opracowano kilkustronicową kartę informacyjną, zawierającą podstawowe informacje o danym przedmiocie ochrony i wskazania do monitoringu, ochrony oraz dalszych badań. Powstała w ten sposób baza danych zawierająca 472 karty informacyjne, w tym 220 kart dla siedlisk przyrodniczych, 34 dla gatunków roślin oraz 217 kart dla gatunków zwierząt. Całość zgromadzonych informacji została również opublikowana poprzez stronę internetową projektu. Opis obszaru Podstawy prawne, lokalizacja i granice obszaru Obszar zaproponowany do sieci Natura 2000 już w roku 2004, dla ochrony gatunków ryb i w znacznie mniejszym stopniu także siedlisk nadrzecznych. Obszar Natura 2000 Czarna Orawa PLH120002, położony jest w województwie małopolskim, powiecie nowotarskim, na terenie gminy Jabłonka i niewielkich fragmentów w gminach Czarny Dunajec i Raba Wyżnia. Powierzchnia obszaru to ok. 184 ha, a długość odcinka rzeki objętego ochroną wynosi blisko 20 km. Obszar obejmował początkowo odcinek Czarnej Orawy od miejscowości Podwilk do ujścia Lipnicy (dopływ Czarnej Orawy) przy ujściu do Jeziora Orawskiego. Zgodnie z propozycją organizacji pozarządowych rozszerzono jego granice na leżący w górze rzeki fragment cieku do miejscowości Harkabuz (gmina Raba Wyżnia) oraz ujściowe odcinki dopływów: Syhlec oraz potoki Piekielnik z Borowym, których górne odcinki leżą już w gminie Czarny Dunajec. Przedmioty ochrony obszaru Natura 2000 Na terenie obszaru Czarna Orawa zidentyfikowano 3 siedliska przyrodnicze z załącznika I Dyrektywy Siedliskowej (w tym 1 priorytetowe, oznaczone gwiazdką). W SFD obszaru siedliska przyrodnicze stanowiące przedmiot ochrony otrzymały następujące oceny: Siedlisko przyrodnicze 3220 Pionierska roślinność na kamieńcach górskich potoków 6430 Ziołorośla nadrzeczne 91E0 Łęgi wierzbowe, olszowe, topolowe i jesionowe Reprezentaty wność Powierzchnia względna Stan ochrony B C C C B C C C C C C C Ocena ogólna (znaczenie obszaru dla ochrony siedliska przyrodniczego) Zasoby tych siedlisk w obszarze są niewielkie. Ich ochrona przyczynia się jednak do zwiększenia różnorodności biologicznej w skali lokalnej a także sprzyja utrzymaniu siedlisk zwierząt, będących podstawą wytypowania obszaru. 8

9 Czarna Orawa, mimo że jest niewielką rzeką, odznacza się stosunkowo bogatą ichtiofauną, wśród której znajdują się także gatunki zagrożone. Znaleziono tu 3 gatunki ryb z Załącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG i 2 minogi. W obszarze występują też inne, poza rybami, gatunki zwierząt z załącznika II Dyrektywy Siedliskowej, choć trudno ocenić ich liczebność i znaczenie obszaru dla ich ochrony w kraju (brak regularnych badań i danych ilościowych). Są to: podlegający ochronie w obszarze kumak górski Bombina variegata spotykany na całym terenie, choć niezbyt często; oraz wydra Lutra lutra sporadycznie spotykana na całej długości cieku, nie będąca jednak przedmiotem ochrony nad Czarna Orawą. W SFD obszaru gatunki te otrzymały następujące oceny: Gatunek Populacja Stan ochrony Izolacja Ocena ogólna Minóg strumieniowy C B C B Lampetra planeri Minóg ukraiński C B B C Eudontomyzon mariae Głowacz białopłetwy C B C B Cottus gobio Koza Cobitis taenia C B C B (Brzanka Barbus (D) meridionalis) Kumak górski Bombina C B C C variegata Wydra Lutra lutra D W nawiasie umieszczono proponowane zmiany w SFD. Jeszcze kilkadziesiąt lat temu (ostatnie notowania z lat 70. XX w.), Czarna Orawa była jednym z 2 znanych, naturalnych stanowisk głowacicy Hucho hucho w Polsce. Po wybudowaniu zbiornika Orawskiego głowacica została pozbawiona możliwości migracji w dół rzeki, co przyczyniło się do jej wyginięcia. W latach 60. XX w podawano stad także kiełbia Kesslera, niestety w późniejszym okresie nie potwierdzono jego występowania. Cele ochrony obszaru Natura 2000 i priorytety ochrony Głównym celem ochrony w Obszarze Natura 2000 Czarna Orawa jest zachowanie istniejącego układu koryta i otaczających je siedlisk nadrzecznych, w celu zachowania we właściwym stanie ochrony siedlisk dla gatunków ryb z zał. II Dyrektywy Siedliskowej i ochrona ich populacji. Generalnie, osiągnięciu celów ochrony służyć będzie utrzymanie dotychczasowej, tradycyjnej gospodarki rolnej i leśnej na terenie obszaru Natura 2000 i w jego sąsiedztwie, oraz zrównoważone zarządzanie zlewnia tej rzeki, co będzie sprzyjać utrzymaniu siedlisk przyrodniczych oraz gatunków i ich siedlisk we właściwym stanie ochrony 1. 1 Zgodnie z Artykułem 1e Dyrektywy Siedliskowej, właściwy stan ochrony siedlisk przyrodniczych oznacza, Ŝe: naturalny zasięg siedliska jest stały lub powiększa się; 9

10 Istniejące formy ochrony Całość obszaru Natura 2000 Czarna Orawa znalazła się w obrębie utworzonego w 1997 roku Obszaru Chronionego Krajobrazu Województwa Nowosądeckiego obecnie jest to Południowomałopolski Obszar Chronionego Krajobrazu (Rozporządzenie Wojewody Małopolskiego z dnia 24 listopada 2006 r. w sprawie Południowomałopolskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu (Dz.Urz.Woj.Małop. Nr 806, poz.4862). Należy też zaznaczyć, że Czarna Orawa i jej dolina stanowią istotny korytarz ekologiczny o przebiegu północ-południe, łączący Tatry i Babią Górę z Gorcami i Beskidem Makowskim. Na sąsiadującym z doliną terenie Orawy i Podhala obserwuje się duże zagęszczenie osad, które stanowią barierę dla migrujących organizmów, zwłaszcza większych zwierząt. Mimo braku prawnej ochrony tego korytarza, należy zabezpieczyć jego drożność, nie dopuszczając do izolacji ważnych centrów bioróżnorodności. Ogólna charakterystyka środowiska przyrodniczego Czarna Orawa to jedna z trzech rzek Polski, należących do zlewiska Morza Czarnego. Jej źródła znajdują się na stokach Żeleźnicy - szczytu w paśmie górskim położonym w Beskidach Zachodnich, oddzielającym Kotlinę Rabczańską (na północy) od Orawsko- Nowotarskiej (na południu). Górny bieg potoku nosi nazwę Orawka, a po połączeniu z Bukowińskim Potokiem w Podwilku, staje się Czarną Orawą. Rzeka przepływa przez Kotlinę Orawsko-Nowotarską i w okolicy granicy polsko-słowackiej uchodzi do sztucznego zbiornika wodnego, nazywanego Jeziorem Orawskim. Obecnie w całości znajduje się w granicach Polski. Szerokość koryta rzeki w obszarze waha się od 3 do ponad 10 m, a głębokość średnio od 20 do150 cm. W górnym biegu rzeka jest wcięta dość głęboko, płynie w jarze o zadrzewionych, stromych zboczach, wysokich na kilka (a miejscami nawet kilkanaście) metrów. Dno jest skaliste, z niewielkimi progami przecinającymi w poprzek koryto. W zakolach odkładają się żwiry o różnej granulacji i drobnoziarnisty muł. W dolnym biegu, brzegi są przeważnie płaskie, tylko fragmentami, gdy rzeka wcina się głębiej są wyższe, obrywane i podmywane przez wodę, a formujące się w zakolach kamieńce - porośnięte wikliną. Dno pokryte jest na tym odcinku otoczakami. Miejscami, pasmowo wzdłuż rzeki ciągną się niewielkie płaty zarośli i łęgów wierzbowych i olszowych. Otoczenie obszaru stanowią położone nad rzeką: łąki, pastwiska i pola uprawne. Czarna Orawa przepływa też przez kilka miejscowości: Podwilk, Orawkę, Jabłonkę i Chyżne, w których zabudowa zachowuje ono specyficzną strukturę i funkcje, konieczne dla jego trwania w dłuŝszej perspektywie czasowej i są podstawy do przypuszczenia, Ŝe zachowa je w dającej się przewidzieć przyszłości; stan ochrony typowych dla niego gatunków równieŝ jest właściwy. W przypadku gatunków, analogicznie, właściwy stan ochrony oznacza, Ŝe: dynamika populacji gatunku wskazuje na jego Ŝywotność i szansę utrzymania się w biocenozie przez dłuŝszy czas; naturalny zasięg gatunku nie ulegnie zmniejszeniu w przewidywalnej przyszłości; istnieje i prawdopodobnie będzie istnieć wystarczająco duŝe siedlisko, by utrzymać populację gatunku w dłuŝszej perspektywie czasowej. 10

11 zbliża się do rzeki. Klasa czystości, w zależności od miejsca przeprowadzenia badania i rodzaju wskaźnika, waha się od IV do I. Stan wód wg.: Raport o stanie środowiska w województwie małopolskim w 2002 r., WIOŚ w Krakowie. Badania kontrolne rzeki prowadzone są w przekroju granicznym Jabłonka poniżej ujścia Piekielnika w km Stan czystości wód odnosił się do: substancji organicznych (charakteryzowanych wskaźnikami: BZT 5, ChZT Cr, ChZT Mn oraz tlenem rozpuszczonym); składników zasolenia (określanego zawartością chlorków, siarczanów i substancji rozpuszczonych); ilości niesionych zawiesin; substancji biogennych (do których zaliczane są: azot amonowy, azot azotynowy, azot azotanowy, azot ogólny, fosforany i fosfor ogólny); substancji specyficznych (czyli spowodowanych przez związki fenolowe i metale ciężkie: chrom ogólny, cynk, kadm, miedź, nikiel, ołów, rtęć). Klasyfikacja jakościowa wód rzeki Czarna Orawa Analiza jakości wód Czarnej Orawy wykazała: - stężenia substancji organicznych (ChZT-Mn), co odpowiadało III klasie czystości, - zanieczyszczenia specyficzne (metale) I klasa czystości, fenole lotne kształtowały się na poziomie II kasy czystości. Wskaźnik hydrobiologiczny klasyfikował wody Czarnej Orawy do II klasy (wód słabo zanieczyszczonych), a stan sanitarny rzeki odpowiadał III klasie czystości (50-krotne przekroczenie normatywu I klasy czystości). Ocena ogólna zalicza Czarną Orawę do III klasy czystości ze względu na zanieczyszczenia fizykochemiczne i bakteriologiczne. Wody Czarnej Orawy nie wykazują cech eutrofizacji. Ichtiofauna dorzecza Czarnej Orawy Autor: Antoni Amirowicz Badania składu fauny ryb przeprowadzone na 3 stanowiskach w dniu 25.VIII 2009 r. wykazały występowanie 11 gatunków ryb, które formowały 2 zespoły. Ryc.: Struktura zespołów ryb stwierdzonych na badanych stanowiskach (% liczebności). 11

12 W Piekielniku żyje zespół ryb zbliżony do ichtiofauny krainy pstrąga typowej dla potoków pomorskich. Wynika to ze specyficznych warunków siedliskowych, które odbiegają od tych, które zwykle panują w potokach karpackich (mniejszy spadek koryta, bujna roślinność wodna). Stanowiska w Czarnej Orawie zasiedlają zespoły ryb typowe dla krainy lipienia w Karpatach. Tabela: Skład ichtiofauny badanych stanowisk ( gatunek dominujący, >10% liczebności, gatunek towarzyszący, 1 10%; gatunek rzadki, <1%). Gatunki wartościowe przyrodniczo są wyróżnione kolorem niebieskim. Gatunki Ochrona prawna Dyrektywa Siedliskowa Stanowiska Piekielnik Jabłonka Orawka Pstrąg potokowy Lipień + Strzebla potokowa Piekielnica + Brzanka + Kiełb krótkowąsy Kleń Płoć Śliz + Okoń Głowacz białopłetwy + + Na wszystkich zbadanych stanowiskach skład zespołów ryb jest zmieniony w niewielkim stopniu, co można przypisać niezbyt dużym przekształceniom siedlisk. Wyraźniejsze zmiany są widoczne w Czarnej Orawie w Jabłonce, i wynikają z sąsiedztwa Zbiornika Orawskiego, które wpływa na obecność w zespole dwóch gatunków obcych faunie krainy lipienia (płoć i okoń; łącznie stanowią około 1/6 liczebności). 12

13 Gatunki wartościowe przyrodniczo są obecne na wszystkich badanych stanowiskach i zachowały spory udział w zespołach ryb żyjących w Czarnej Orawie (stanowią około 1/5 liczebności w Jabłonce i aż 1/3 w Orawce). Geologia i gleby Kotlina Orawsko - Nowotarska stanowi najniższą i równocześnie najdalej wysuniętą na północ część Kotliny Podhala. Płaskie dno kotliny wyścielone jest trzema poziomami stożków glacifluwialnych, powstałych z materiału wynoszonego z Tatr. Zachodnia część odwadniana jest przez Orawę (dorzecze Dunaju), wschodnia przez Dunajec (dorzecze Wisły). Część dna kotliny zajmują torfowiska wysokie. Obszar dorzecza Czarnej Orawy leży pod względem geologicznym w Karpatach fliszowych. Podłoże budują typowe utwory fliszu karpackiego paleogeńskie łupki, piaskowce, margle i wapienie. Jest to obszar o zróżnicowanym ukształtowaniu terenu. Od Podwilka do Jabłonki rzeka meandruje wśród wzniesień gorczańskiego pasma grupy Pająków Wierchu, by poniżej Jabłonki wpłynąć na Kotlinę Orawską i przez nią aż do Orawskiego Jeziora. Dolinę Czarnej Orawy wypełniają utwory czwartorzędowe, złożone z różnej miąższości osadów żwirów z wkładkami piasków i mułów. Występujące tu gleby zaliczane są do dwóch typów: rędzin (inicjalne, rędziny właściwe i brunatne, próchniczne rędziny górskie w przełomowym odcinku rzeki) i mad. Klimat Warunki klimatyczne Kotliny Orawskiej są przestrzennie zróżnicowane, zależne od ukształtowania powierzchni i wzniesienia terenu nad poziom morza. Zasadniczo leży ona w piętrze umiarkowanie chłodnym, ze średnią roczną temperaturą powietrza od +4 do +6 C. Kotlina Orawsko-Nowotarska, pomimo położenia w strefie piętra umiarkowanego ciepłego, wyróżnia się indywidualnymi cechami klimatu tzw. odmianą klimatu dolin i kotlin. W okresie zimowym podczas barycznej sytuacji wyżowej w kotlinie często tworzą się zastoiska zimnego powietrza z częstymi zamgleniami, co skutkuje inwersją temperatury (wzrost temperatury wraz ze wzrostem wysokości n.p.m.). Natomiast latem, kotlina jest cieplejsza i suchsza od otaczających wzniesień. Klimat Kotliny klasyfikowany jest jako klimat zaciszy górskich (podobnie jak Kotliny Spiskiej, Pienin, części Beskidu Niskiego), a charakteryzuje się stosunkowo dużym zróżnicowaniem dobowych temperatur (duża amplituda pomiędzy dniem i nocą) a także nasłonecznieniem i wiatrami. Ponadto, charakteryzują go duże sumy opadów (maksymalnie do 1000 mm rocznie), choć niższe partie samej Kotliny Orawsko- Nowotarskiej otrzymują ich rocznie poniżej 800 mm. Sumy opadów wyraźnie wzrastają na okalających Kotlinę grzbietach, co decyduje o dużym znaczeniu wodorodnym terenu. W połączeniu z występującymi tu torfowiskami wysokimi prowadzi to do znacznej poprawy retencyjności. W Kotlinie występuje przewaga wiatrów zachodnich i południowych (po około 30 %). Średnie roczne temperatury powietrza wahają się między ok. 5,2-4,5 0 C. Początek zimy przypada na pierwszą dekadę grudnia, natomiast w wyższych partiach, nawet w I dekadzie listopada. Wymienione terminy to także okresy pojawienia się pokrywy śnieżnej. Średnio, pokrywa śnieżna utrzymuje się tutaj przez dni w roku, przy czym jej grubość waha się w zakresie 1,17-1,65 m. Roczne zachmurzenie kształtuje się na poziomie około 50%, co w olbrzymim stopniu ma decydujący wpływ na temperaturę, wilgotność i opady. Pierwsze jesienne przymrozki pojawiają się około 20 września. Ostatnie wiosenne przymrozki notowane są około 5-10 maja. Na Górnej Orawie występuje specyficzny 13

14 mikro klimat - tzw. Polski biegun zimna. Rekordowa temperatura w zimie w latach 70- tych XX wieku spadła tutaj do - 41,7 stopni C. Długość okresu wegetacyjnego szacowana jest na około dni. Użytkowanie terenu Własność Tereny wchodzące w skład obszaru Natura 2000, czyli głównie koryto rzeki, to własność Skarbu Państwa w zarządzie RZGW Kraków. Pozostała część to własność urbarów i wspólnot leśnych i zapewne grunty indywidualnych właścicieli (ich dokładne określenie wymaga analizy danych katastralnych). Gospodarka wodami Główną, zasadniczą część obszaru stanowi koryto Czarnej Orawy. Są w nim prowadzone doraźne działania w razie losowych wydarzeń po przejściu zwiększonych przepływów, po przejściu fali powodziowej, praktykuje się umożliwienie naturalnego spływu wód przez usunięcie ew. przeszkód (odsypisk). RZGW prowadzi działania związane z lokalnym zabezpieczeniem brzegów, remontem istniejących ubezpieczeń, a także pracami konserwacyjno-utrzymaniowymi, które polegają na wycince zakrzaczeń i zadrzewień tamujących swobodny spływ wód w korycie oraz na obszarach narażonych na niebezpieczeństwo powodzi, określonych w art. 82 Prawa wodnego. Czarna Orawa jest okresowo zarybiana (PZW Nowy Sącz). Gospodarka wodno ściekowa Długość sieci wodociągowej wynosi 233,0 km, z której korzysta sześć jednostek osadniczych na terenie gminy (Jabłonka, Chyżne, Lipnica Mała, Orawka, Podwilk, Zubrzyca Dolna), i zaopatruje ona w wodę blisko 80% ludności. Pozostali mieszkańcy korzystają z indywidualnych lub zbiorowych ujęć wodnych w postaci studni przydomowych bądź też studni usytuowanych w pobliżu źródeł lub cieków. Jak wynika z danych urzędu gminy, około 35,0% mieszkańców gminy obsługiwanych jest przez sieć kanalizacyjną sanitarną, której długość wynosi 112,0 km. Teren gminy Jabłonka obsługiwany jest przez trzy oczyszczalnie ścieków, które znajdują się w Jabłonce, Zubrzycy Dolnej i Lipnicy Małej. Właścicielem oczyszczalni jest Zakład Usług Komunalnych. Ponadto we wsi Chyżne znajduje się niewielka oczyszczalnia ścieków (Qdśr 5m 3 /d), której użytkownikiem i właścicielem jest szkoła podstawowa. Są to oczyszczalnie mechaniczno-biologiczne. Oczyszczalnia w Jabłonce (182m 3 /d) - odbiornikiem jest Czarna Orawa Oczyszczalnia w Zubrzycy Dolnej (286 m 3 /d) - odbiornikiem jest potok Zubrzycki Oczyszczalnia w Lipnicy Małej (proj. 300 m 3 /d) - odbiornikiem jest potok Syhlec Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie małopolskim w 2002 r.; WIOŚ w Krakowie Powyższe dane wskazują na brak równowagi pomiędzy infrastrukturą wodociągową i kanalizacyjną w gminie. Gospodarka wodna na terenie gminy nie jest zadawalająca. Brak jest kompleksowych rozwiązań w zakresie sieci kanalizacyjnej, odprowadzania i oczyszczana ścieków dla miejscowości Chyżne (miejscowość ta nie posiada zbiorczej 14

15 sieci wodociągowej), Orawka i Podwilk oraz częściowo dla Jabłonki i Lipnicy Małej (cyt. za Program Ochrony Środowiska dla Gminy Jabłonka na lata ). Reżim hydrologiczny Czarnej Orawy i potoków w gminie określany jest jako nie wyrównany, z wezbraniami wiosennymi, letnimi i zimowymi oraz z deszczowogruntowym zasilaniem. Wybitnie nie wyrównany odpływ w cyklu rocznym i wieloletnim, długotrwałe okresy niskich przepływów i wysokie wezbrania powodują, że wykorzystanie tych wód jest dość trudne. Zbiorniki wód podziemnych: Zbiornik nr 440 Nowy Targ zbiornik występujący w utworach czwartorzędowych związanymi z dolinami rzecznymi i z kopalnym systemem dolin. Jest zbiornikiem o porowym charakterze ośrodka, zlokalizowany w holoceńskich utworach piaszczystych i piaszczysto-żwirowych, lokalnie zaglinionych, wykazując zróżnicowaną naturalną odporność na zanieczyszczenia. Zbiornik (GZWP) 440 związany z doliną kopalną występującą w obrębie Kotliny Nowotarskiej jest stosunkowo najzasobniejszy, spełniający kryteria podstawowe wydzielenia GZWP. Miąższość utworów wodonośnych waha się w nim od kilku do ponad 100 m, a wydajność pojedynczych studni może dochodzić do70 m 3 /h. Skrajna, wschodnia część zbiornika znajduje się obecnie w granicach cofki zbiornika Czorsztyn. Dla większości zbiorników czwartorzędowych brak jest izolującej pokrywy w stopie warstw wodonośnych, co ułatwia przenikanie zanieczyszczeń z powierzchni ziemi do wód podziemnych. Zbiornik nr 445 Magura-Babia Góra to zbiornik w obrębie Karpat fliszowych, wydzielony według kryteriów indywidualnych, ze względu na potrzebę ochrony najbardziej wydajnych partii skał, jako źródła zaopatrzenia w wodę pitną. Skałami zbiornikowymi są spękane gruboławicowe piaskowce i łupki. Woda w warstwach jest typu szczelinowo porowego. Zbiorniki fliszowe nie są chronione w sposób naturalny, stąd są silnie narażone na zanieczyszczenia przenikające z powierzchni terenu. Leśnictwo Lasy, to głównie łęgi nadrzeczne i zakrzaczenia. W większości są one własnością prywatną lub pozostają w zarządzie wspólnot poszczególnych wsi. Na podstawie Ustawy o lasach, nadzór nad gospodarką leśną w lasach niepaństwowych sprawuje Starosta Powiatu Nowotarskiego, który powierza prowadzenie niektórych spraw z tego zakresu Nadleśniczemu Nadleśnictwa Nowy Targ. Użytkowanie turystyczne Koryto rzeki jest użytkowane rekreacyjnie, choć w umiarkowany sposób (na ogół tylko na niektórych odcinkach): wędkarstwo, rekreacja. Brak większych parkingów, pól namiotowych i in. infrastruktury umożliwiającej korzystanie z rzeki. Uwarunkowania socjoekonomiczne W rejonie projektowanego obszaru, jak na całej Orawie i Podhalu, przeważa użytkowanie rolnicze terenu, mimo że panują tu trudne warunki dla produkcji rolnej. Wynikają one z niskiej klasy gruntów, surowych warunków klimatycznych i znacznego rozdrobnienia gospodarstw. W okresie lat 60. stosowano powszechnie nawozy sztuczne 15

16 w uprawie. Pod koniec lat 80. zmieniono sposób podejścia do nawożenia i zużycie nawozów znacznie spadło. Znaczny areał zajmują łąki świeże, z fragmentami łąk wilgotnych, użytkowane zwykle jednokośnie, nawożone obornikiem i przepasane ekstensywnie (krowy i owce). Część łąk jest nie użytkowana od kilku, kilkunastu lat. W uprawach dominują ziemniaki, a ze zbożowych owies i żyto, niekiedy jęczmień. W regionie tradycyjnie prowadzona jest hodowla owiec. W efekcie rozwija się wytwórczość regionalnych wyrobów: sery owcze, kuśnierstwo, kożusznikarstwo itp. 16

17 Strategia ochrony siedlisk przyrodniczych Zestawienie typów siedlisk przyrodniczych Tab. 1. Lista siedlisk przyrodniczych w obszarze Czarna Orawa. Kod siedliska Nazwa siedliska Powierzchnia (ha) Liczba płatów 3220 Pionierska roślinność na kamieńcach górskich XX XX potoków 6430 Ziołorośla nadrzeczne XX XX 91E0 Łęgi wierzbowe, olszowe, topolowe i jesionowe Ok. 10 XX Ogólna ocena stanu i znaczenia siedlisk przyrodniczych 3220 Pionierska roślinność na kamieńcach górskich potoków Siedlisko występuje tylko miejscami wzdłuż biegu Czarnej Orawy, w zakolach i wąskimi pasami wzdłuż brzegów. Z rzadka tworzy niewielkie wysepki. Skład gatunkowy jest silnie zróżnicowany, często przypadkowy; oprócz gatunków żwirowiskowych pojawiają się tu gatunki łąkowe, a nawet zaroślowe. Zwarcie roślinności jest niewielkie, zwykle 5%-30%, choć niekiedy może osiągać wyższe wartości, nawet do 70-80%. Nad Czarną Orawą siedlisko jest słabo wykształcone - zajmując tu równocześnie niewielkie powierzchnie. Największe płaty siedliska położone są w środkowym biegu Czarnej Orawy, głównie tam, gdzie warunki fizjograficzne w naturalny sposób na to pozwalają koryto jest szersze, nie ograniczone w naturalny sposób wysokimi skarpami, a z drugiej strony rzeka ma jeszcze charakter górski. Siedlisko charakteryzuje się bardzo dużą dynamiką - wielkość i położenie płatów zmienia się zgodnie z charakterem siedliska, w wyniku wezbrań powodziowych. Musi być odnawiane przynajmniej co kilka lat, w przeciwnym razie przekształca się w zarośla Ziołorośla nadrzeczne Siedlisko występuje w mozaice z lasami łęgowymi oraz zaroślami wierzbowymi. Ma postać płatów łopuszyn (ziołorośli lepiężnikowych), których głównym składnikiem jest lepiężnik wyłysiały Petasites kablikianus. Zarówno wielkość jak i położenie tych płatów jest zmienne, co więcej na ogół występują one w znacznym rozproszeniu, w postaci niewielkich i wąskich pasów w prześwietlonych partiach łęgów i w strefie ekotonowej. 91E0 Łęgi wierzbowe, olszowe, topolowe i jesionowe Nadrzeczne zbiorowiska porastające brzegi Czarnej Orawy to mozaika zespółu nadrzecznej olszyny karpackiej Alnetum incanae oraz zarośli i ziołorośli z udziałem wierzb; purpurowej, białej, rzadziej kruchej (Salix purpurea, S, alba, S. fragilis) oraz łopuszyn zespołów Petasitetum kablikiani i Phalarido -.Petasitetum hybrydii. Lasy łęgowe prezentują różne stadia sukcesji i regeneracji. W górnej części wyraźnie widać wpływ antropopresji, zdarzają się również miejsca wypasane i nielegalne składowiska śmieci. Fitosocjologicznie przeważa zespół olszyny karpackiej, z dominującą olszą szarą w drzewostanie i domieszkami jawora, jesiona, wierzby białej i świerka. Runo ma typowy 17

18 dla asocjacji charakter ziołoroślowy, jednak często wyraźnie widać wpływ okolicznego ekstensywnego użytkowania rolniczego poprzez znaczącą obecność gatunków łąkowych i ruderalnych. Lasy łęgowe zasiedlają jedynie kilku, lub kiludziesięcio arowe fragmenty aluwiów rzeki na wyższych terasach, zazwyczaj po wewnętrznej stronie zakola. W większości brzegi są zagospodarowane rolniczo, w obrębie miejscowości zabudowane lub porośnięte florą na wpół ruderalną. Tab. 2. Ocena stanu ochrony siedlisk przyrodniczych w obszarze (FV właściwy, U1 niezadowalający, U2 zły, XX nieznany) Kod Nazwa siedliska siedlis ka 3220 Pionierska roślinność na kamieńcach górskich potoków 6430 Ziołorośla nadrzeczne 91E0 Łęgi wierzbowe, olszowe, topolowe i jesionowe Powierzchnia siedliska Specyficzna struktura i funkcje Perspektywy ochrony Ocena ogólna Ocena ogólna (%) FV U1 U2 XX U1 U1 U1 U FV U1 U1 U FV U1 FV U Potrzeby ochrony siedlisk przyrodniczych Tab. 3. Potrzeba podjęcia działań ochronnych siedlisk przyrodniczych w obszarze Czarna Orawa (1= priorytet wysoki, 2 = średni, 3 = niski) Kod siedliska Nazwa siedliska 3220 Pionierska roślinność na kamieńcach górskich potoków 6430 Ziołorośla nadrzeczne 91E0 Łęgi wierzbowe, olszowe, topolowe i jesionowe Priorytet w obszarze Najistotniejsze miejsca dla ochrony Najistotniejsze działania ochronne (ogólnie) 3 Środkowy bieg rzeki Ochrona bierna; Usuwanie gatunków obcych 3 Środkowy i dolny bieg rzeki Ochrona bierna; Usuwanie gatunków obcych 2 Niewielkie fragmenty w okolicach Podwika, Orawki i Jabłonki (środkowy i górny bieg rzeki) Ochrona bierna z wyjątkiem: likwidacji dzikich wysypisk i usuwanie gatunków obcych Zagrożenia dla siedlisk przyrodniczych i sposoby ich eliminacji Kod siedlis ka Nazwa siedliska Zagrożenie Wpływ na przedmiot ochrony Sposób eliminacji lub ograniczenia zagrożenia 18

19 3220 Pioniersk a roślinnoś ć na kamieńca ch górskich potoków 6430 Ziołorośla nadrzecz ne 91E0 Łęgi wierzbow e, olszowe, topolowe i jesionow e Pobór kamienia i żwiru z koryta potoku, Zanieczyszczenia wód Inwazja gatunków obcych Potencjalnie: Nadmierny pobór wody Plany regulacji koryta potoku, Pobór kamienia i żwiru z koryta potoku, Zanieczyszczenia wód Inwazja gatunków obcych Potencjalnie: Nadmierny pobór wody Plany regulacji koryta potoku, Potencjalnie: Zmiany przeznaczenia gruntów, nasadzenia niezgodne z siedliskiem, inwazja gatunków obcych Mechaniczne niszczenie siedliska; Naruszenie równowagi w korycie i w efekcie zwiększenie erozji; eutrofizacja wód; zmiana składu gatunkowego zbiorowiska; trudności z utrzymaniem minimalnych przepływów na potoku i przyspieszenia spływu wód, a więc docelowo z zahamowaniem naturalnego odnawiania siedlisk nadrzecznych, a także pogorszeniem jakości wody. Mechaniczne niszczenie siedliska; Naruszenie równowagi w korycie i w efekcie zwiększenie erozji; eutrofizacja wód; zmiana składu gatunkowego zbiorowiska; trudności z utrzymaniem minimalnych przepływów na potoku i przyspieszenia spływu wód, a więc docelowo z zahamowaniem naturalnego odnawiania siedlisk nadrzecznych, a także pogorszeniem jakości wody. Mechaniczne niszczenie siedliska, Zaburzenia składu gatunkowego Zaniechanie poboru kamieni, kanalizacja wszystkich miejscowości w zlewni; usuwanie gatunków obcych; ustalenie i przestrzeganie limit ów poboru wody, zaniechanie planów regulacji Czarnej Orawy Zaniechanie poboru kamieni, kanalizacja wszystkich miejscowości w zlewni; usuwanie gatunków obcych; ustalenie i przestrzeganie limit ów poboru wody, zaniechanie planów regulacji Czarnej Orawy Usuwanie gatunków obcych; Modyfikacje sposobu użytkowania Warunki utrzymania lub poprawy stanu ochrony siedlisk przyrodniczych Kod siedlis ka Nazwa siedliska 3220 Pionierska roślinność na kamieńcach górskich potoków 6430 Ziołorośla nadrzeczne Stan ochrony Cel ochrony Warunki utrzymania/odtworzenia FV U1; działania ochronne nie były prowadzone, brak obszarowej ochrony prawnej U1; działania ochronne nie były prowadzone, brak ochrony prawnej Utrzymanie aktualnej powierzchni siedliska i poprawa struktury Utrzymanie aktualnej powierzchni siedliska w ramach kompleksu siedlisk nadrzecznych i poprawa jego struktury, Zaniechanie poboru kamieni z koryta, kanalizacja wszystkich miejscowości w zlewni; usuwanie gatunków obcych; ustalenie i przestrzeganie limit ów poboru wody, zaniechanie planów regulacji Czarnej Orawy Zaniechanie poboru kamieni z koryta, kanalizacja wszystkich miejscowości w zlewni; usuwanie gatunków obcych; ustalenie i przestrzeganie limit ów poboru wody, zaniechanie planów 19

20 91E0 Łęgi wierzbowe, olszowe, topolowe i jesionowe U1; działania ochronne nie były prowadzone, brak ochrony prawnej Utrzymanie aktualnego areału siedliska, w ramach kompleksu z zaroślami wierzbowymi i poprawa jego struktury regulacji Czarnej Orawy Ekstensywne użytkowanie przez prywatnych właścicieli gruntów; Zakaz pobierania żwiru. Ekwiwalent za pozostawione martwe drewno (dla właścicieli gruntów prywatnych, 100zł za pozostawiony 1m 3 drewna, t.j. 5 drzew o długości ok. 10m i śred. środkowej ok. 15cm) Usuwanie gatunków obcych inwazyjnych; Likwidacja dzikich wysypisk śmieci. Zakres monitoringu siedlisk przyrodniczych Kod Nazwa siedliska Wskaźniki specyficznej struktury i funkcji siedliska 3220 Pionierska Powierzchnia kamieńców na transekcie roślinność na Szerokość kamieńców kamieńcach Pokrycie kamieńców przez roślinność zielną górskich Wysokość warstwy zielnej potoków Gatunki ekspansywnych roślin zielnych Obce gatunki inwazyjne Gatunki krzewów Zwarcie krzewów na transekcie Udział gatunków drzewiastych w płacie siedliska (powyżej 1,5 m wys) Obecność kompleksu siedlisk nadrzecznych (kolejnych stadiów sukcesyjnych , 91E0) Liczba stanowisk do monitoringu Ziołorośla nadrzeczne Gatunki ekspansywne roślin zielnych Gatunki krzewów Obce gatunki inwazyjne Procent powierzchni zajętej na transekcie Struktura przestrzenna ziołorośli Udział gatunków drzewiastych Zwarcie krzewów w płacie 3 91E0 Łęgi wierzbowe, olszowe, topolowe i jesionowe Gatunki charakterystyczne Gatunki inwazyjne Naturalność koryta rzecznego (brak regulacji) Występowanie i częstość zalewów Wiek drzewostanu (obecność starodrzewi) Gatunki obce w drzewostanie Naturalne odnowienie Pozyskanie drewna 3 20

21 Braki danych Brak danych o stanie ochrony siedlisk w obszarze i lokalizacji najważniejszych płatów. Brak mapy rozmieszczenia siedlisk przyrodniczych. 21

22 Strategia ochrony gatunków zwierząt Zestawienie gatunków zwierząt Lista gatunków zwierząt z II Załącznika Dyrektywy Siedliskowej w obszarze Czarna Orawa. Nazwa polska gatunku Nazwa łacińska gatunku Powierzchnia siedlisk gatunku (ha) Ok. 1 Liczebność populacji Minóg Lampetra XX strumieniowy planeri Minóg Eudontomyzon 1-2 XX ukraiński mariae Głowacz Cottus gobio os. białopłetwy Koza Cobitis taenia 4-5 XX, maks os. Kumak górski Bombina Ok. 20 km biegu XX variegata cieku Ogólna ocena stanu i znaczenia gatunków zwierząt Minóg strumieniowy Minóg strumieniowy zasiedla podgórskie i wyżynne potoki, zaliczane do krainy pstrąga i lipienia. Wymaga do rozwoju obecności odcinków o dnie kamienistym i żwirowym, oraz o dnie piaszczystym i mulistym. W dorzeczu Czarnej Orawy stwierdzono jego występowanie na stanowiskach o szerokości 3 3,5 m i głębokości maksymalnej cm, o dnie piaszczysto-żwirowym. W granicach obszaru PLH występowanie minoga było stwierdzone w Czarnej Orawie w Podwilku. Potencjalny zasięg przypuszczalnie obejmuje odcinek Czarnej Orawy powyżej Orawki, z dopływami. Potencjalny zasięg może być szerszy: obecności minoga strumieniowego należy spodziewać się również poza obszarem PLH120002, we wszystkich dopływach Czarnej Orawy. Minóg ukraiński Minóg ukraiński zasiedla podgórskie i nizinne potoki. Wymaga do rozwoju obecności odcinków o dnie kamienistym i żwirowym, oraz o dnie piaszczystym i mulistym. W dorzeczu Czarnej Orawy stwierdzono jego występowanie na stanowiskach o średniej szerokości około 6,5 m (±3,5 m; SD) i głębokości maksymalnej 90 ±20 cm, o dnie kamienisto-piaszczysto-mulistym. Występowanie minoga ukraińskiego w granicach obszaru PLH było stwierdzone w Czarnej Orawie przy ujściu Piekielnika oraz powyżej Orawki, i w Potoku Bębeńskim. Mimo braku współczesnego potwierdzenia występowania minoga ukraińskiego w dorzeczu Czarnej Orawy, nie można tego wykluczyć, ponieważ znajdują się tam siedliska spełniające wymagania tego gatunku. Potencjalny zasięg przypuszczalnie obejmuje odcinek Czarnej Orawy powyżej Orawki, z dopływami, oraz potok Piekielnik. Potencjalny zasięg może być szerszy: obecności minoga ukraińskiego należy spodziewać się również poza obszarem PLH120002, we wszystkich dopływach Czarnej Orawy. Głowacz białopłetwy 22

23 Głowacz białopłetwy zasiedla podgórskie i wyżynne rzeki i potoki, zaliczane do krainy lipienia i brzany. Preferuje odcinki o dnie kamienistym i żwirowym. W granicach obszaru PLH stwierdzono jego występowanie na stanowiskach o średniej szerokości około 6,5 m (±2 m; SD) i głębokości maksymalnej 75 ±25 cm, gdzie substrat denny składał się zwykle ze żwiru (47%), piasku (30%) i kamieni (23%). Średnia prędkość prądu wynosiła tam 0,3 0,5 m s 1, a maksymalna sięgała 0,9 1,5 m s 1. Koza Koza zasiedla wolno płynące rzeki i potoki o dnie piaszczystym i mulistym. W granicach obszaru PLH stwierdzono jej występowanie na stanowiskach o średniej szerokości około 8 m (±4 m; SD) i głębokości maksymalnej 80 ±10 cm, gdzie substrat denny składał się zwykle z piasku (60%) i żwiru (40%). Występowanie kozy w granicach obszaru PLH było stwierdzone w Czarnej Orawie w Jabłonce, oraz w jej dopływach: Piekielniku i Syhlcu. Mimo braku współczesnego potwierdzenia występowania kozy w dorzeczu Czarnej Orawy, nie można tego wykluczyć, ponieważ znajdują się tam siedliska spełniające wymagania tego gatunku. Potencjalny zasięg przypuszczalnie obejmuje odcinek Czarnej Orawy od Jabłonki do ujścia do Zbiornika Orawskiego, oraz Piekielnik z dopływem Borowy. Kumak górski Kumak górski występuje nad Czarna Orawą rzadko, spotykany jest pojedynczo w większych płatach łęgów, gdzie wykorzystuje nietrwałe zbiorniki wodne. Do rozrodu potrzebuje płytkich zbiorników, ze stojącą wodą, najlepiej dobrze oświetlonych, i nagrzewających się w słońcu. Brak dokładniejszych danych zarówno o jego rozmieszczeniu, jak i zagęszczeniach gatunku w tym obszarze Natura Ocena stanu ochrony gatunków zwierząt z Załącznika II Dyrektywy Siedliskowej w obszarze Czarna Orawa Nazwa polska Nazwa łacińska Siedlisko Populacja Perspektywy Ocena Ocena ogólna (%) gatunku gatunku ochrony ogólna FV U1 U2 XX Minóg Lampetra XX XX XX XX 100 strumieniowy planeri Minóg Eudontomyzon XX XX XX XX 100 ukraiński mariae Głowacz białopłetwy Cottus gobio FV U1 FV U1 100 Koza Cobitis taenia XX XX XX XX 100 Kumak górski Bombina variegata U1 XX FV XX 100 Potrzeby ochrony gatunków zwierząt Potrzeba podjęcia działań ochronnych gatunków zwierząt w obszarze Czarna Orawa (1= priorytet wysoki, 2 = średni, 3 = niski) Nazwa polska gatunku Nazwa łacińska gatunku Prior ytet Najistotniejsze miejsca dla ochrony Najistotniejsze działania ochronne (ogólnie) Minóg strumieniowy Lampetra planeri 1 Potencjalny zasięg w obszarze obejmuje odcinek Czarnej Orawy powyżej Poprawa jakości wody; zachowanie naturalnej roślinności brzegowej, pozostawienie w 23

24 Minóg ukraiński Głowacz białopłetwy Koza Eudontom yzon mariae Cottus gobio Cobitis taenia Kumak górski Bombina variegata Orawki, z dopływami. Może on być powiększony o wszystkie dopływy Czarnej Orawy. 1 Gatunek był stwierdzany w Czarnej Orawie przy ujściu Piekielnika oraz powyżej Orawki, i w Potoku Bębeńskim. Potencjalny zasięg obejmuje odcinek Czarnej Orawy powyżej Orawki, z dopływami, oraz potok Piekielnik. I poza obszarem PLH120002, we wszystkich dopływach Czarnej Orawy. 1 W Czarnej Orawie: na odcinku od Podwilka do Jabłonki, oraz w jej dopływach: Potoku Bębeńskim, Piekielniku i Syhlcu. Potencjalny zasięg jest szerszy i obejmuje większość powierzchni obszaru, a także dopływy Czarnej Orawy poza obszarem. 1 W Czarnej Orawie w Jabłonce, oraz w jej dopływach: Piekielniku i Syhlcu. Potencjalny zasięg przypuszczalnie obejmuje odcinek Czarnej Orawy od Jabłonki do ujścia do Zbiornika Orawskiego, oraz Piekielnik z dopływem Borowy. 2 XX; Prawdopodobnie zadrzewione fragmenty brzegów zgodnie z rozmieszczeniem łęgów korycie grubego rumoszu drzewnego, poprawa możliwości migracji bocznej koryta i utrzymanie istniejącego zróżnicowania warunków mikrosiedliskowych - ograniczanie wszelkich ingerencji w korytach, a zwłaszcza prac hydrotechnicznych i poboru kruszywa Poprawa jakości wody; zachowanie naturalnej roślinności brzegowej, pozostawienie w korycie grubego rumoszu drzewnego, poprawa możliwości migracji bocznej koryta i utrzymanie istniejącego zróżnicowania warunków mikrosiedliskowych - ograniczanie wszelkich ingerencji w korytach, a zwłaszcza prac hydrotechnicznych i poboru kruszywa Poprawa jakości wody; zachowanie naturalnej roślinności brzegowej, pozostawienie w korycie grubego rumoszu drzewnego, poprawa możliwości migracji bocznej koryta i utrzymanie istniejącego zróżnicowania warunków mikrosiedliskowych - ograniczanie wszelkich ingerencji w korytach, a zwłaszcza prac hydrotechnicznych i poboru kruszywa Poprawa jakości wody; zachowanie naturalnej roślinności brzegowej, pozostawienie w korycie grubego rumoszu drzewnego, poprawa możliwości migracji bocznej koryta i utrzymanie istniejącego zróżnicowania warunków mikrosiedliskowych - ograniczanie wszelkich ingerencji w korytach, a zwłaszcza prac hydrotechnicznych i poboru kruszywa Zgodne z zasadami ochrony łęgów Zagrożenia dla gatunków zwierząt i sposoby ich eliminacji Nazwa polska gatunku Nazwa łacińsk a gatunk Zagrożenie Wpływ na przedmiot ochrony Sposób eliminacji lub ograniczenia zagrożenia 24

25 Minóg strumien iowy Minóg ukraińsk i Głowacz białopłet wy u Lampet ra planeri Eudont omyzon mariae Cottus gobio Pogorszenie jakości wody i podniesienia poziomu żyzności; Modyfikacje koryt potoków, będące następstwem prowadzenia prac hydrotechnicznyc h, lub pobierania kruszywa; Tworzenie przeszkód migracyjnych; Pogorszenie jakości wody i podniesienia poziomu żyzności; Modyfikacje koryt potoków, będące następstwem prowadzenia prac hydrotechnicznyc h, lub pobierania kruszywa; Tworzenie przeszkód migracyjnych; Pogorszenie jakości wody i podniesienia poziomu żyzności; Modyfikacje koryt potoków, będące następstwem prowadzenia prac hydrotechnicznyc h, lub pobierania kruszywa; Tworzenie przeszkód migracyjnych; Nawet niewielkie, ale chroniczne zanieczyszczenie wody działa na ryby bezpośrednio poprzez osłabianie kondycji osobników, co odbija się na ich żywotności i płodności, a przeżyźnienie zmienia skład rzecznej biocenozy, co ma wpływ na stan bazy pokarmowej; Ograniczenie możliwości znalezienia miejsc odpowiednich do rozwoju larw; Fragmentacja aktualnego zasięgu, uniemożliwienie zajęcia zasięgu potencjalnego, i zwiększenie prawdopodobieństwa wyginięcia całej populacji Nawet niewielkie, ale chroniczne zanieczyszczenie wody działa na ryby bezpośrednio poprzez osłabianie kondycji osobników, co odbija się na ich żywotności i płodności, a przeżyźnienie zmienia skład rzecznej biocenozy, co ma wpływ na stan bazy pokarmowej; Ograniczenie możliwości znalezienia miejsc odpowiednich do rozwoju larw; Fragmentacja aktualnego zasięgu, uniemożliwienie zajęcia zasięgu potencjalnego, i zwiększenie prawdopodobieństwa wyginięcia całej populacji Nawet niewielkie, ale chroniczne zanieczyszczenie wody działa na ryby bezpośrednio poprzez osłabianie kondycji osobników, co odbija się na ich żywotności i płodności, a przeżyźnienie zmienia skład rzecznej biocenozy, co ma wpływ na stan bazy pokarmowej; Ograniczenie możliwości odbycia przez głowacza białopłetwego tarła (gatunek litofilny, składający ikrę pod kamieniami, i ochraniający gniazdo) oraz znalezienia miejsc odpowiednich do żerowania; Fragmentacja aktualnego zasięgu, uniemożliwienie zajęcia zasięgu potencjalnego, i zwiększenie prawdopodobieństwa wyginięcia całej populacji Poprawa jakości wody; Zaniechanie poboru żwiru i prac hydrotechnicznych zmieniających strukturę koryta; Zaniechanie budowy kolejnych progów, modyfikacja istniejących; Poprawa jakości wody; Zaniechanie poboru żwiru i prac hydrotechnicznych zmieniających strukturę koryta; Zaniechanie budowy kolejnych progów, modyfikacja istniejących; Poprawa jakości wody; Zaniechanie poboru żwiru i prac hydrotechnicznych zmieniających strukturę koryta; Zaniechanie budowy kolejnych progów, modyfikacja istniejących; 25

26 Koza Kumak górski Cobitis taenia Bombin a variega ta Pogorszenie jakości wody i podniesienia poziomu żyzności; modyfikacje koryt potoków, będące następstwem prowadzenia prac hydrotechnicznyc h, lub pobierania kruszywa; Tworzenie przeszkód migracyjnych; Likwidacja lub pogorszenie stanu siedlisk, utrzymanie ciągłości populacji Nawet niewielkie, ale chroniczne zanieczyszczenie wody działa na ryby bezpośrednio poprzez osłabianie kondycji osobników, co odbija się na ich żywotności i płodności, a przeżyźnienie zmienia skład rzecznej biocenozy, co ma wpływ na stan bazy pokarmowej; Zmiana struktury substratu dna i zmniejszenie zróżnicowania mikrosiedlisk w korycie, co ogranicza możliwość odbycia przez kozę tarła (gatunek fitofilny, składający ikrę na roślinach wodnych) oraz znalezienia miejsc odpowiednich do żerowania; Fragmentacja aktualnego zasięgu, uniemożliwienie zajęcia zasięgu potencjalnego, i zwiększenie prawdopodobieństwa wyginięcia całej populacji Utrudnienie odnawiania się populacji, tendencje do kurczenia się liczebności, trudności z rozrodem Poprawa jakości wody; Zaniechanie poboru żwiru i prac hydrotechnicznych zmieniających strukturę koryta; Zaniechanie budowy kolejnych progów, modyfikacja istniejących; Utrzymanie łęgów we właściwym stanie ochrony, utrzymanie ciągłości zadrzewień wzdłuż Czarnej Orawy Warunki utrzymania lub poprawy stanu ochrony gatunków zwierząt Gatunek Stan ochrony Cel ochrony Warunki utrzymania/odtworzenia FV Minóg strumieniowy XX; brak działań ochronnych gatunku Utrzymanie siedliska we właściwym stanie Poprawa jakości wody; Zaniechanie poboru żwiru i prac hydrotechnicznych zmieniających strukturę koryta; Zaniechanie budowy kolejnych progów, modyfikacja Minóg ukraiński XX; brak działań ochronnych gatunku Głowacz białopłetwy Koza U1; brak działań ochronnych gatunku XX; brak działań ochronnych gatunku Utrzymanie siedliska we właściwym stanie Utrzymanie siedliska we właściwym stanie Utrzymanie siedliska we właściwym stanie istniejących; Poprawa jakości wody; Zaniechanie poboru żwiru i prac hydrotechnicznych zmieniających strukturę koryta; Zaniechanie budowy kolejnych progów, modyfikacja istniejących; Poprawa jakości wody; Zaniechanie poboru żwiru i prac hydrotechnicznych zmieniających strukturę koryta; Zaniechanie budowy kolejnych progów, modyfikacja istniejących; Poprawa jakości wody; Zaniechanie poboru żwiru i prac hydrotechnicznych zmieniających strukturę koryta; Zaniechanie budowy kolejnych progów, modyfikacja 26