Elektroenergetyka w Polsce Wyzwania

Transkrypt

1 Elektroenergetyka w Polsce Wyzwania Autor: Herbert Leopold Gabryś ( Energetyka Cieplna i Zawodowa nr 7-8/2011) Wyniki gospodarcze elektroenergetyki w Polsce za 2010 rok (zweryfikowane) potwierdzają korzystne tendencje zarówno z rozwoju gospodarczego, jak i zmian w konsumpcji energii elektrycznej. Co więcej, rok 2010 był przecież czasem wychodzenia z najpoważniejszego od lat kryzysu gospodarczego świata. Choć oceniając tylko kraje OECD, gdzie zwiększenie produkcji energii elektrycznej (licząc relacje 2010 do 2009) przekroczyło 3,5%, to nadal, z wielu uwarunkowań (problemy budżetowe Stanów Zjednoczonych, wyraźne kłopoty strefy EURO,...), stan niepewności co do utrzymania stabilizacji gospodarczej jest znacznie wyższy, niż można było szacować z początkiem bieżącego roku. Wartym podkreślenia jest fakt, iż w krajach OECD zwiększenie produkcji energii elektrycznej pochodzi przedee wszystkim ze źródeł na paliwach konwencjonalnych. W strukturze produkcji udział źródeł na paliwa konwencjonalne za rok ubiegły stanowi nieco ponad 63% i w stosunku do struktury z roku 2009 jest to o 2% więcej. Nadal zwiększa się produkcja z OŹE, choć także nadal jej udział jest niewielki -nieznacznie przekracza 320 TWh w stosunku do TWh produkcji energii elektrycznej ze źródeł na paliwa konwencjonalne. RYS.1.STRUKTURA PRODUKCJI ENERGII ELEKTRYCZNEJ W KRAJACH OECD ŁĄCZNIE WG RODZAJU PALIWA [TWh] W ROKU

2 Jeśli w ograniczonym zakresiee porównać strukturę produkcji energii elektrycznej w Polsce do kilku wybranych krajów z najbliższego otoczenia, to potwierdza się także z wyników roku 2010 specyfika polskiej elektroenergetyki z decydującą rolą paliw konwencjonalnych - stałych. Warto przy tym zwrócić uwagę na kraje Wspólnoty Unijnej, w których także udział paliw konwencjonalnych nie jest marginalny! Niektóre z nich (Niemcy, Włochy, Anglia, Austria...) mogą być po naszej stronie w poskramianiu" eskalacji kosztów z ambicji klimatycznych UE czy dosadniej polityki dekarbonizacji! RYS.2.PRODUKCJA ENERGII ELEKTRYCZNEJ PRZEZ KRAJE OECD EUROPA WG RODZAJU PALIWA [TWh] W ROKU 2010 Porównując produkcję energii elektrycznej w roku 2010 do tej z roku 2009 w krajach OECD EUROPA, wyraźną jest tendencja jej powiększania ze wszystkich rodzajów paliw, potwierdzając korzystnąą koniunkturę gospodarczą dla elektroenergetyki w tym okresie. Sądzę, że bieżący rok może tę koniunkturę w wielu krajach co nieco zmienić! Jak to jest w Polsce W Polsce rok 2010 w wynikach gospodarczych elektroenergetyki był podobny, choć nie do końca, bowiem przy wyraźnie większej konsumpcji energii elektrycznej, dynamika produkcji była mniejsza. Wyniki finansowe z działalności energetycznej były dla wytwórców energii elektrycznej wyraźnie gorsze, przy ponad 2,6-krotnie lepszych dla dystrybucji. To kolejny sygnał o istotnej, także w tym obszarze roli regulatora! Zróżnicowane wyniki gospodarcze grup skonsolidowanych nie tylko z racji różnic w proporcjach poszczególnych podsektorów, ale także po raz pierwszy bardzo wyraźnie sygnalizujące zróżnicowaną strategię korporacyjną (przede wszystkim w kreowaniu centr kosztów i zysku). To także rok, w którym bilansując energię pierwotną zużytą w tym czasie w kraju, jej pozyskanie było o prawie 0,6% mniejsze, przy większym o 7% zużyciu, co w 2

3 konsekwencji istotnie zwiększyło uzależnienie Polski od dostaw zewnętrznych nośników energii. TAB.1. ZUŻYCIE ENERGII PIERWOTNEJ W POLSCE W 2010 ROKU [PJ] Utrzymuje się tendencja z ostatnich kilku lat powiększania zależności energetycznej Polski od dostaw zewnętrznych. Za rok ubiegły było to prawie 46,8%, kiedy w roku 2007 wynosiło 42,9%. Dynamika tych zmian jest zatem nie tylko znacząca, ale i skłaniająca do głębszych przemyśleń w tej materii! W Polsce w roku ubiegłym produkcja energii elektrycznej ogółem stanowiła 157,4 TWh - była większa o 3,86% %. Zużycie w kraju było większe o 4,48% także ze zmian w wymianie z zagranicą. Z prawie 3% zwiększenia produkcji ogółem w elektrowniach zawodowych na węglu kamiennym" było o 5,65% więcej, co także jest wyjątkowe dla roku ubiegłego przy mniejszej produkcji na węglu brunatnym (nie bez znaczenia była tu sytuacja w Elektrowni Bełchatów). W strukturze produkcji według paliw podstawowych wystąpiło zwiększenie udziału produkcji na węglu kamiennym, przy zmniejszonymm udziale na węglu brunatnym". RYS.3. PRODUKCJA ENERGII ELEKTRYCZNEJ W POLSCE W ROKU 2010 W PORÓWNANIU DO ROKU 2009 [GWh] 3

4 Licząc łącznie, produkcja energii elektrycznej z paliw konwencjonalnych stanowiła 93,15%. Pozostała część to odnawialne źródła energii z utrzymującą się niezmiennie od lat dużą dynamiką zwiększeń, w szczególności energii z wiatru. Licząc rok do roku to o 43,7% więcej! Jeśli łącznie OŹE w produkcji ogółem stanowiły 6,8%, to w tym współspalanie stanowiło ponad połowę, przy 0,9% energii z wiatru i ponad 2,6% dla pozostałych źródeł kwalifikowanej produkcji odnawialnej. RYS.4. PRODUKCJA ENERGII ELEKTRYCZNEJ W POLSCE W LATACH 2003 do [TWh] W OŹE Ubiegły rok z większą konsumpcją i produkcją energii elektrycznej w kraju, z wyraźnym zróżnicowaniem tej ostatniej pomiędzy na węglu kamiennym" i na węglu brunatnym, przyniósł mniej korzystne wyniki gospodarcze dla sektora, a przede wszystkim dla podsektora wytwarzania. Także z wyraźnym zróżnicowaniem tych na węglu kamiennym" i tych na węglu brunatnym"! Rzeczywistość bieżącego roku elektroenergetyki w Polsce korzystnie kreślą zmiany w bilansie energii elektrycznej za pierwsze miesiące (także ze skutków oddanej inwestycji w Bełchatowie). Zauważmy jednak, że trudną przyszłość (żeby nie powiedzieć - czarną) kreślą zamiary z wyzwań Road Energy Map 2050! Korzystna koniunktura w sektorze elektroenergetycznym trwa. Wobec niepewności sytuacji w otoczeniu zewnętrznym nie oznacza to jednak stabilizacji. Niestabilne finanse Stanów Zjednoczonych i ich słabnąca gospodarka w kontraście z rozpędzoną" gospodarką Chin i nie tylko, wyznaczają stan rozchwiania" gospodarczego świata. Dodajmy do tego wewnętrzne problemy strefy EURO oraz istotne zmiany dotychczasowych relacji walut z wszystkimi konsekwencjami (nie tylko dla kredytobiorców) a obraz zagrożeń niestabilnością gospodarczą staje się czytelny. Choć w Polsce jak gdyby z tych faktów raczej szaro niż czarno", to bez wątpienia nie pozostanie to bez wpływu na elektroenergetykę. 4

5 Wartym zauważenia jest fakt, iż w pierwszym półroczu bieżącego roku wyraźnie zwiększyła się produkcja w elektrowniach na w kamiennym", ale równocześnie odwróciła się" tendencja w elektrowniach na węglu brunatnym" z dużym, bo ponad 4,7% jej zwiększeniem w relacji do pierwszego półrocza Utrzymuje się tendencja ostrego" wzrostu produkcji w elektrowniach wiatrowych. W strukturze produkcji energii elektrycznej oraz w strukturze paliw podstawowych wystąpiły zauważalne zmiany w stosunku do roku Elektrownie węgla kamiennego" zmniejszyły swój udział o prawie 1,5%, a węgla brunatnego" utrzymały swój udział - 31,6% wyraźnie zwiększając produkcję. To pierwszee efekty z powrotu elektrowni Bełchatów (z grupy PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A.) do swej wiodącej roli w generacji polskiej elektroenergetyki. Duma i satysfakcja z zakończonej inwestycji! Słuszna i należna wielu za determinację w zmierzaniu do celu i certyfikat" jakości, i kompetencji! Nowy i nowoczesny blok tak bardzo potrzebny polskiej elektroenergetyce, drugi po Łagiszy, ale pierwszy w takiej skali!... i rodzące się pytanie: czy trzeba było aż 16 lat, bowiem to już w 1995 roku przy przyzwoleniu ministra Klemensa Ścierskiego podpisałem i przywiozłem do Bełchatowa zgodę na rozpoczęcie prac przygotowujących tą inwestycję i ponoszenie w związku z tym kosztów!... i pytanie kolejne: czy trzeba tak wiele czasu także w dzisiejszych realiach na poskromienie" politycznej wrzawy w obszarach, które merytoryczniee są niepodważalne, ot chociażby w potrzebie odbudowy polskiej generacji? Porównując konsumpcję energii elektrycznej w poszczególnych miesiącach z lat 2007 do 2010 i pierwszego półrocza 2011 zauważmy, że jest wyraźnie większa (poza kwietniem) zarówno w stosunku do tej z 2010, ale, co ważniejsze, do konsumpcji sprzed kryzysu tj. z 2008 roku. 5

6 RYS.5. ZUŻYCIE KRAJOWE ENERGII ELEKTRYCZNEJ* W UKŁADZIE MIESIĘCZNYM W LATACH [TWh] 6 Spójrzmy w kontekście wyników elektroenergetyki w Polsce za rok ubiegły na jej sytuację w horyzoncie strategicznym. Ten wyznacza dziś wiele determinantów między innymi z polityki UE, polityki państwa i strategii grup kapitałowych: Polityka energetyczna Polski do roku 2030 z rozbieżnością wobec zmienionego otoczenia nie tyko ze skutków kryzysu finansowego świata, ale także dynamicznych zmian w strategii ekologicznej UE! rozbieżność tyczy przede wszystkim nietrafionej i weryfikowanej konsumpcji energii elektrycznej w kraju, nierealnego, nie tylko z powodów polityki niskoemisyjnej, udziału paliw stałych w jej produkcji, nieskuteczności mechanizmów stymulowania rozwoju generacji (łącznie z OŹE z groźbą niewykonania przyjętych powinności zobowiązań na 2020 rok)! konkludując dokument strategiczny (sprawnie i poprawnie przygotowany - to moja ocena) nieprzystający jednak dziś do stanu rzeczy ze zmian w otoczeniu nie może być traktowany w kategoriach programowych to raczej chaos w opędzaniu" się od skutków zaskakujących nas unijnych rozstrzygnięć niż ich współtworzenie w kontekście naszych interesów! Pakiet klimatyczno-energetyczny z wszystkimi wyodrębnionymi obszarami, poczynając od programu rozwoju gospodarki niskoemisyjnej, w tym dekarbonizacji i wydumanych" argumentacji dla CCS! z uwarunkowań Pakietu wynikają dziś szczególnie zawirowania wokół problemów derogacji, i to niezależnie od wagi pożytków dla SP czy podmiotów gospodarczych z opłat za emisję CO 2 (w jakiejkolwiek skali derogacji

7 to bez wątpienia jest to tylko odsunięcie problemu na czas opłat pełnych z kosztami utraconej szansy i czasu na rozpoczęcie koniecznych dostosowań strategii polskiej elektroenergetyki wobec przyjętych zobowiązań! konkludując: realizacja pakietu klimatycznego potwierdza wcześniejsze uwagi co do opędzania" się od skutków legislacyjnych UE w tej materii, wewnętrznego wyszarpywania" pożytków na krótki czas z niewykorzystaniem szansy na rzeczywiste długookresowe zmiany zarówno w doktrynie bezpieczeństwa energetycznego Polski, jak i strategii rozwoju elektroenergetyki! Plan Działań Dla Przejścia Do Konkurencyjnej Niskoemisyjnej Gospodarki w 2050 Roku w skrócie Mapa Drogowa 2050! założenie redukcji emisji CO 2 w niezwykle wysokim stopniu dla energetyka (93% do 99% mniej w relacji do 1990 roku) po raz kolejny prowokuje do postawienia zasadniczego pytania: czy nadal opędzać się" jak dotąd od tak konstruowanych wyzwań, czy też podjąć wyzwania na miarę logiki ekologicznej, koncentrując się na uwzględnieniu nadal znaczącej produkcji energii elektrycznej z paliw stałych w Polsce (to może być przecież w 2050 roku nadal około 1/3 w całości produkcji energii elektrycznej), a pozostały obszar stymulować dla zmian strukturalnych generacji energii elektrycznej z szeroko rozumianą infrastrukturą ze środków pozyskiwanych z opłat ekologicznych, przede wszystkim z uprawnień do emisji CO 2 w dyspozycji polskiego rządu z odstąpieniem od zamiaru ich koncentrowania w UE! konkludując: Mapa Drogowa 2050 winna być postrzegana nie tylko w kategoriach niezwykle trudnych wyzwań z wszystkimi brakami w logice jej argumentacji (w pierwszej kolejności dla elektroenergetyki), ale także, a może przede wszystkim, jako wezwanie i szansa dla podjęcia istotnych strukturalnych przemian w polskiej gospodarce ze skutków w elektroenergetyce na miarę reformy gospodarczej z początku lat dziewięćdziesiątych! CZY TO MOŻLIWE? ZAGROŻEŃ Z ZEWNĄTRZ TAK WIELE PRZY TYCH WEWNĘTRZNYCH, KTÓRYCH TAKŻE NIE BRAK, ŻE CORAZ TRUDNIEJ W KATEGORIACH WYZWAŃ MYŚLEĆ POZYTYWNIE! W artykule wykorzystano materiały: 1.Zbiory własne HLG 2.ARE S.A. 3.PSE-Operator S.A. 4.Internet 5. Word Energy Outlook IEA - z 09 listopada