ISTOTA RACHUNKOWOŚCI, FORMALNE I PRAWNE PODSTAWY PROWADZENIA RACHUNKOWOŚCI, NADRZĘDNE ZASADY RACHUNKOWOŚCI

Transkrypt

1 Strona1 ISTOTA RACHUNKOWOŚCI, FORMALNE I PRAWNE PODSTAWY PROWADZENIA RACHUNKOWOŚCI, NADRZĘDNE ZASADY RACHUNKOWOŚCI Rachunkowośd to proces identyfikacji, pomiaru i komunikowania informacji ekonomicznych, umożliwiających użytkownikom tych informacji (czyli różnym agentom) dokonywanie świadomych ocen i podejmowanie decyzji. Informacje generowane przez system rachunkowości służą wielu użytkownikom (agentom). Są nimi urzędy skarbowe, banki, wierzyciele, inwestorzy obecni i przyszli, zarząd firmy, pracownicy itd. Generalnie można ich podzielid na użytkowników zewnętrznych (w stosunku do jednostki gospodarczej) i użytkowników wewnętrznych. Rachunkowość jako system informacyjny Strumień informacji wejściowych Proces przetwarz ania Informacje wyjściowe Operacje gospodarcze są dokumentowane, analizowane, rejestrowane, klasyfikowane przekazywane w sprawozdaniach finansowych zainteresowanym użytkownikom Użytkownicy wewnętrzni - w celu zarządzania firmą Użytkownicy zewnętrzni Rachunkowość zarządcza Rachunkowość podatkowa Rachunkowość finansowa

2 Strona2 Uproszczone formy rachunkowości, czyli podatkowe formy rozliczania działalności gospodarczej Osoby fizyczne prowadzące działalnośd gospodarczą jednoosobowo lub jako wspólnicy spółek cywilnych, jawnych, partnerskich mogą rozliczad podatek dochodowy według jednej z możliwych zasad: Funkcją wielkości firmy i siedziby (ryczałt) Funkcją przychodu (ryczałt od przychodów) Funkcją dochodu (podatek dochodowy) Opodatkowanie na zasadach ogólnych unormowane w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, Podmioty zobowiązane są prowadzid podatkową księgę przychodów i rozchodów albo księgi rachunkowe Przy tej formie opodatkowania dochodem jest przychód pomniejszony o koszty jego uzyskania.

3 Strona3 Księga przychodów i rozchodów najczęściej wybierana forma rozliczeo z Urzędem Skarbowym Przychodami z działalności gospodarczej są, np.: należności z tytułu sprzedaży towarów i usług; świadczenia w naturze; otrzymane dotacje i subwencje; odsetki od lokat bankowych związanych z działalnością firmy; należności z najmu lub dzierżawy urządzeo, samochodów i innych składników majątku firmy, itp. Kosztami natomiast, m.in. są: czynsz za media i lokal, w którym prowadzona jest działalnośd firmy; wynagrodzenia pracowników; wydatki na reklamę; wydatki związane z zakupieniem urządzeo i maszyn niezbędnych do prowadzenia działalności firmy. Dla rozliczających się na zasadach ogólnych przewidziano dwie możliwości wyboru metody opodatkowania: 1. skorzystanie z opodatkowania według progresywnej skali podatkowej z kwotą wolną od podatku, dającego możliwośd rozliczania się wspólnie z małżonkiem oraz odliczania istniejących jeszcze ulg. 2. skorzystanie z opodatkowania według metody liniowej z zastosowaniem jednej stawki podatku tj. 19 % wyłączenia możliwości zastosowania kwoty wolnej od podatku oraz rozliczania się wspólnie z małżonkiem.

4 Strona4 Stawka podatku % 18 % do zł 32 %pow zł Przywileje małego podatnika metoda kasowa rozliczeo VAT, kwartalne rozliczenia VAT bez konieczności wpłacania zaliczek, jednorazowa amortyzacja środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych do wartości euro (czyli w 2010 r. do zł), możliwośd wpłacania zaliczek na podatek dochodowy w formie kwartalnej

5 Strona5 Pełna księgowośd czyli księgi rachunkowe Przepisom ustawy o rachunkowości podlegają (tzn. prowadzą tzw. księgi rachunkowe czyli pełną księgowośd): osoby prawne, a także osoby fizyczne prowadzące działalnośd gospodarczą na własny rachunek i spółki cywilne osób fizycznych, jeżeli ich przychody netto ze sprzedaży produktów, usług i towarów oraz przychody finansowe za poprzedni rok obrotowy osiągnęły równowartośd w walucie polskiej euro Jeżeli przychody nie przekroczyły euro jednostki stosują uproszczone formy opodatkowania (ryczałt, karta podatkowa, książka przychodów i rozchodów) Albo MOGĄ wybrad dobrowolnie pełną księgowośd Formalne i prawne podstawy prowadzenia rachunkowości Ustawa o rachunkowości z dnia 29 września 1994 r (Dz.U. nr 113, poz z późniejszymi zmianami) Krajowe Standardy Rachunkowości Międzynarodowe Standardy Rachunkowości MSR/MSSF Do jasnego i rzetelnego przedstawienia sytuacji majątkowej i finansowej firm oraz jej wyniku finansowego służą sprawozdania finansowe. Sprawozdanie finansowe składa się z: bilansu, rachunku zysków i strat, informacji dodatkowej. Niektóre jednostki 1 sporządzają także: zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym oraz rachunek przepływów pieniężnych. Dla zapewnienia porównywalności rezultatów działalności różnych przedsiębiorstw wprowadzono nadrzędne zasady rachunkowości i sprawozdawczości finansowej, które narzucają pewne normy, 1 Zgodnie z art. 64 ustawy o rachunkowości są to banki, ubezpieczyciele, spółki akcyjne, jednostki działające na podstawie przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, jednostki działające na podstawie przepisów o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych oraz przepisów o funduszach inwestycyjnych, a także pozostałe jednostki, których zatrudnienie, aktywa bilansu i przychód netto osiągnęły wielkości wymienione w tym artykule.

6 Strona6 zarówno w zakresie prowadzenia ksiąg rachunkowych, jak i wykorzystywania informacji dostarczanych przez te księgi do sprawozdao finansowych. Nadrzędną zasadą rachunkowości jest zasada wiernego obrazu. Zobowiązuje ona jednostki gospodarcze do przedstawiania w sprawozdaniach finansowych informacji odzwierciedlających rzeczywistą ich sytuację majątkową i finansową. Do podstawowych zasad należą poza tym : Zasada przewagi treści nad formą (art.4, ust.2) Zasada kontynuacji działania (art. 5, ust.2) Zasada jasnego i rzetelnego obrazu (art. 4, ust. 1) Zasada memoriału (art. 6, ust. 1) Zasada ostrożnej wyceny (art. 7) Zasada istotności (art. 4, ust. 4) Zasada kompletności (art. 20, ust. 1) Zasada współmierności (art. 6, ust. 2) Zasada zakazu kompensaty (art. 7, ust. 3) Zasada ciągłości (art. 5, ust 1)

7 Strona7 OPERACJE GOSPODARCZE, WPŁYW NA RÓWNANIE BILANSOWE BILANS MAJĄTKOWY I RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT Przedmiot rachunkowości Przedmiotem rachunkowości jest: każde zdarzenie gospodarcze wyrażone w mierniku pieniężnym i wpływające na zmianę sytuacji podmiotu gospodarczego na jego majątek i na źródła jego pochodzenia. Przedmiotem zainteresowania rachunkowości są zasoby majątku rzeczowego i finansowego, ponoszone koszty i uzyskiwane przychody oraz wyniki działalności podmiotu gospodarczego. Równanie bilansowe Aktywa = Zobowiązania + Kapitał własny zasoby Źródła pochodzenia zasobów

8 Strona8 Równanie bilansowe a bilans majątkowy Bilans majątkowy jest podstawowym sprawozdaniem finansowym, w którym zostaje ukazany majątek jednostki gospodarczej, jednocześnie w ujęciu rzeczowym i finansowym Bilans majątkowy jest to dwustronne zestawienie aktywów i pasywów przedsiębiorstwa na określony dzień, nazywany momentem bilansowym Aktywa Pasywa budynki kapitał własny grunty. płynność.. wymagalność... pożyczki pieniądze ZUS suma aktywów: suma pasywów:

9 Strona9 BILANS (uproszczony)... (nazwa jednostki) na dzieo... AKTYWA Stan na PASYWA Stan na 1 2 początek koniec początek koniec 1 2 roku roku roku roku A Aktywa trwałe A Kapitały własne I Wartości niematerialne i Kapitał I prawne podstawowy II Rzeczowe aktywa trwałe II Kapitał zapasowy kapitał III rezerwowy (w Należności III tym kapitał z długoterminowe aktualizacji wyceny) IV V Inwestycje długoterminowe Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe B Aktywa obrotowe B I II III IV Rzeczowe aktywa obrotowe Należności krótkoterminowe Inwestycje krótkoterminowe Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe Suma bilansowa IV V I II III IV Zysk/strata z lat ubiegłych zysk strata netto Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania Rezerwy na zobowiązania Zobowiązania długoterminowe Zobowiązania krótkoterminow e Rozliczenia międzyokresowe Suma bilansowa Data sporządzenia... Podpisy

10 Strona10 Tabela: Wzór bilansu (wersja pełna) Aktywa A. Aktywa trwałe I. Wartości niematerialne i prawne 1. Koszty zakooczonych prac rozwojowych 2. Wartośd firmy 3. Inne wartości niematerialne i prawne 4. Zaliczki na wartości niematerialne i prawne II. Rzeczowe aktywa trwałe 1. Środki trwałe a) grunty (w tym prawo użytkowania wieczystego gruntu) b) budynki, lokale i obiekty inżynierii lądowej i wodnej c) urządzenia techniczne i maszyny d) środki transportu e) inne środki trwałe 2. Środki trwałe w budowie 3. Zaliczki na środki trwałe w budowie III. Należności długoterminowe 1. Od jednostek powiązanych 2. Od pozostałych jednostek IV. Inwestycje długoterminowe 1. Nieruchomości 2. Wartości niematerialne i prawne 3. Długoterminowe aktywa finansowe a) w jednostkach powiązanych - udziały lub akcje - inne papiery wartościowe - udzielone pożyczki - inne długoterminowe aktywa finansowe b) w pozostałych jednostkach - udziały lub akcje - inne papiery wartościowe - udzielone pożyczki - inne długoterminowe aktywa finansowe 4. Inne inwestycje długoterminowe V. Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe 1. Aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego 2. Inne rozliczenia międzyokresowe Pasywa A. Kapitał (fundusz) własny I. Kapitał (fundusz) podstawowy II. Należne wpłaty na kapitał podstawowy (wielkośd ujemna) III. Udziały (akcje) własne (wielkośd ujemna) IV. Kapitał (fundusz) zapasowy V. Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny VI. Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe VII. Zysk (strata) z lat ubiegłych VIII. Zysk (strata) netto IX. Odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego (wielkośd ujemna) B. Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania I. Rezerwy na zobowiązania 1. Rezerwa z tytułu odroczonego podatku dochodowego 2. Rezerwa na świadczenia emerytalne i podobne - długoterminowa - krótkoterminowa 3. Pozostałe rezerwy - długoterminowe - krótkoterminowe II. Zobowiązania długoterminowe 1. Wobec jednostek powiązanych 2. Wobec pozostałych jednostek a) kredyty i pożyczki

11 Strona11 B. Aktywa obrotowe I. Zapasy 1. Materiały 2. Półprodukty i produkty w toku 3. Produkty gotowe 4. Towary 5. Zaliczki na dostawy II. Należności krótkoterminowe 1. Należności od jednostek powiązanych a) z tytułu dostaw i usług, o okresie spłaty: - do 12 miesięcy - powyżej 12 miesięcy b) inne 2. Należności od pozostałych jednostek a) z tytułu dostaw i usług, o okresie spłaty: - do 12 miesięcy - powyżej 12 miesięcy b) z tytułu podatków, dotacji, ceł, ubezpieczeo społecznych i zdrowotnych oraz innych świadczeo c) inne d) dochodzone na drodze sądowej III. Inwestycje krótkoterminowe 1. Krótkoterminowe aktywa finansowe a) w jednostkach powiązanych - udziały lub akcje - inne papiery wartościowe - udzielone pożyczki - inne krótkoterminowe aktywa finansowe b) w pozostałych jednostkach - udziały lub akcje - inne papiery wartościowe - udzielone pożyczki - inne krótkoterminowe aktywa finansowe c) środki pieniężne i inne aktywa pieniężne - środki pieniężne w kasie i na rachunkach - inne środki pieniężne - inne aktywa pieniężne 2. Inne inwestycje krótkoterminowe IV. Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe b) z tytułu emisji dłużnych papierów wartościowych c) inne zobowiązania finansowe d) inne III. Zobowiązania krótkoterminowe 1. Wobec jednostek powiązanych a) z tytułu dostaw i usług, o okresie wymagalności: - do 12 miesięcy - powyżej 12 miesięcy b) inne 2. Wobec pozostałych jednostek a) kredyty i pożyczki b) z tytułu emisji dłużnych papierów wartościowych c) inne zobowiązania finansowe d) z tytułu dostaw i usług, o okresie wymagalności: - do 12 miesięcy - powyżej 12 miesięcy e) zaliczki otrzymane na dostawy f) zobowiązania wekslowe g) z tytułu podatków, ceł, ubezpieczeo i innych świadczeo h) z tytułu wynagrodzeo i) inne 3. Fundusze specjalne IV. Rozliczenia międzyokresowe 1. Ujemna wartośd firmy 2. Inne rozliczenia międzyokresowe - długoterminowe - krótkoterminowe Pasywa razem Aktywa razem

12 Strona12 Aktywa jednostki gospodarczej Aktywa to kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeo, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych. Aktywa dzielą się na aktywa trwałe i aktywa obrotowe. Kryterium tego podziału jest okres wykorzystywania składnika majątku przez jednostkę. Jeżeli jednostka nabywa określony składnik aktywów i zamierza go użytkowad przez okres dłuższy niż 1 rok wówczas jest to element aktywów trwałych jednostki. Aktywa Aktywa trwałe Aktywa Obrotowe Wartości niematerialne i prawne Rzeczowe aktywa trwałe Nalezności długoterminowe Inwestycje długoterminowe Zapasy Należności krótkoterminowe Krótkoterminowe inwestycje Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe Wartości niematerialne i prawne to nabyte przez jednostkę prawa majątkowe nadające się do gospodarczego wykorzystania, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, przeznaczone do używania na potrzeby jednostki, a w szczególności: autorskie prawa majątkowe, prawa pokrewne, licencje, koncesje, prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych oraz zdobniczych, know-how. Do wartości niematerialnych i prawnych zalicza się również nabytą wartośd firmy oraz koszty zakooczonych prac rozwojowych. Rzeczowe aktywa trwałe obejmują: środki trwałe środki trwałe w budowie. Środki trwałe to rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki. Zalicza się do nich w szczególności: nieruchomości - w tym grunty, prawo użytkowania wieczystego gruntu, budowle i budynki, a także będące odrębną własnością lokale, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego oraz spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego, maszyny, urządzenia, środki transportu i inne rzeczy,

13 Strona13 ulepszenia w obcych środkach trwałych, inwentarz żywy. Środki trwałe w budowie - to zaliczane do aktywów trwałych środki trwałe w okresie ich budowy, montażu lub ulepszenia już istniejącego środka trwałego. Należności to kwoty należne jednostce z różnych tytułów. Całośd należności z tytułu dostaw i usług (od odbiorców) oraz inne należności, które stają się wymagalne w ciągu 1 roku od dnia bilansowego to należności krótkoterminowe (zaliczane do aktywów obrotowych). Pozostałe należności (czyli te, które są wymagalne w ciągu okresu dłuższego niż rok to należności długoterminowe. Inwestycje - to aktywa nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu wartości tych aktywów, uzyskania z nich przychodów w formie odsetek, dywidend (udziałów w zyskach) lub innych pożytków, w tym również z transakcji handlowej, a w szczególności aktywa finansowe oraz te nieruchomości i wartości niematerialne i prawne, które nie są użytkowane przez jednostkę, lecz zostały nabyte w celu osiągnięcia tych korzyści. Inwestycje nabyte przez jednostkę na okres dłuższy niż 1 rok to inwestycje długoterminowe. Zalicza się do nich: Nieruchomości Wartości niematerialne i prawne Długoterminowe aktywa finansowe, do których zalicza się: udziały lub akcje, inne papiery wartościowe, udzielone pożyczki i inne długoterminowe aktywa finansowe. Rozliczenia międzyokresowe to usługi, za które zapłacono w roku objętym sprawozdaniem finansowym, ale dotyczą one okresów przyszłych. Takie rozliczenia określane są jako czynne (w bilansie występują również rozliczenia międzyokresowe bierne, ale jest to element pasywów). W przypadku, gdy okres, na który przedpłacono usługę jest dłuższy niż rok na dzieo sporządzania bilansu to takie rozliczenia będą zaliczane do aktywów trwałych jako element długoterminowych rozliczeo międzyokresowych. Rozliczenia międzyokresowe krótkoterminowe to usługi opłacone z góry na okres krótszy niż rok (stanowią składnik aktywów obrotowych). Przykładami rozliczeo międzyokresowych jest opłacona z góry prenumerata czasopism, ubezpieczenie majątkowe, czynsz itp.. Zapasy są to rzeczowe składniki aktywów obrotowych i obejmują: materiały, które jednostka nabywa w celu ich zużycia na własne potrzeby, półprodukty i produkty w toku, wytworzone przez jednostkę i zdane do sprzedaży produkty (czyli wyroby gotowe i usługi), towary nabyte celem odsprzedaży w stanie nieprzetworzonym zaliczki na dostawy zapasów (które są traktowane jako zakupione ale jeszcze nie dostarczone zapasy). Należności krótkoterminowe obejmują całośd należności od odbiorców z tytułu dostaw i usług oraz cześd należności z innych tytułów z tytułów podatków, ceł, ubezpieczeo społecznych i zdrowotnych, należności dochodzone na drodze sądowej. Inwestycje krótkoterminowe to krótkoterminowe aktywa finansowe (czyli te aktywa finansowe, które jednostka nabywa w celu ich dalszej odsprzedaży lub realizacji w ciągu roku od dnia bilansowego) i inne inwestycje krótkoterminowe. Do krótkoterminowych aktywów finansowych zalicza się: nabyte papiery wartościowe udzielone pożyczki

14 Strona14 inne krótkoterminowe aktywa finansowe (waranty, kontrakty terminowe, opcyjne) środki pieniężne (w kasie jednostki, na rachunkach bankowych) inne aktywa pieniężne. Pasywa jednostki gospodarczej Z równania równowagi bilansowej wynika, że suma aktywów którymi dysponuje jednostka równa się sumie źródeł finansowania tych aktywów. W bilansie jednostki źródła pochodzenia aktywów są określone jako pasywa lub kapitały. Analizując stronę aktywów bilansu uzyskujemy informacje dotyczące wielkości i struktury posiadanego przez jednostkę majątku. Bilans umożliwia również spojrzenie na majątek firmy przez pryzmat źródeł pochodzenia majątku, czyli przez pryzmat pasywów. Pasywa dzielą się na kapitały własne i kapitały obce (zobowiązania i rezerwy na zobowiązania). Kapitały Kapitał (fundusz) własny Zobowiazania i rezerwy na zobowiazania Kapitał podstawowy Kapitały zapasowe Kapitały rezerwowe Wynik finansowy Rezerwy na zobowiązania Zobowiązania długoterminowe Zobowiązania krótkoterminowe Rozliczenia między okresowe Kapitały własne są źródłem finansowania majątku firmy. Mogą one pochodzid z wkładów właścicieli (zarówno wniesionych na początku funkcjonowania jednostki, jak również późniejszych wkładów właścicieli) oraz z wygospodarowanego i zatrzymanego w firmie zysku. W zależności od formy prawnej jednostki stosuje się różne terminologie dla określenia kapitałów własnych:

15 Strona15 Forma prawna jednostki Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, Spółka akcyjna Spółka komandytowo-akcyjna Spółka jawna, cywilna Spółdzielnia Przedsiębiorstwo paostwowe Osoba fizyczna prowadząca działalnośd gospodarczą Nazwy kapitałów własnych podstawowych Kapitał zakładowy, kapitał zapasowy, kapitał rezerwowy (na przykład z aktualizacji wyceny) Kapitał wspólników Fundusz udziałowy, fundusz zasobowy Fundusz założycielski, fundusz przedsiębiorstwa Kapitał właściciela Równowartośd aktywów firmy, które są finansowane kapitałami własnymi określana jest mianem aktywów netto. Aktywa netto są to aktywa jednostki pomniejszone o kapitały obce. Aktywa = Pasywa Aktywa = Kapitały własne + Kapitały obce Aktywa netto = Aktywa - Kapitały obce Aktywa netto = Kapitały własne Kapitały obce (zobowiązania i rezerwy na zobowiązania) to obowiązek wykonania świadczeo, który powstał w następstwie uzyskanych w przeszłości korzyści. Wywiązanie się z tego obowiązku spowoduje wykorzystanie istniejących lub przyszłych zasobów jednostki. Kapitały obce czyli Zobowiazania i rezerwy na zobowiazania Rezerwy na zobowiązania Zobowiązania Rozliczenia między okresowe krótkoterminowe długoterminowe krótkoterminowe długoterminowe krótkoterminowe długoterminowe Zobowiązania powstają w wyniku określonego zdarzenia prawnego. W takich przypadkach zarówno kwota jak i wierzyciel oraz termin zapłaty są znane. W zależności od terminu wymagalności tych zobowiązao dzielą się one na zobowiązania długoterminowe i zobowiązania krótkoterminowe (z wyłączeniem zobowiązao z tytułu dostaw i usług, które w całości zaliczane są do zobowiązao krótkoterminowych). Innymi przykładami zobowiązao powstałych w wyniku zdarzenia prawnego są zobowiązania finansowe (z tytułu zaciągniętych kredytów, pożyczek, emisji obligacji), zobowiązania wobec budżetu, zobowiązania wobec pracowników. Szczególnym rodzajem zobowiązao są fundusze specjalne. Są one przeznaczone na określone cele dla pracowników firmy. Zobowiązania, przy których kwotę obowiązku trzeba oszacowad i (lub) wierzyciel oraz termin zapłaty nie są znane, określane są jako rozliczenia międzyokresowe bierne lub rezerwy na zobowiązania. Do rezerw zalicza się prawdopodobne przyszłe wydatki będące konsekwencją na przykład zawartych z pracownikami umów i porozumieo, udzielonych poręczeo oraz rezerwy na podatek dochodowy odroczony. Bierne rozliczenia międzyokresowe występujące w pasywach to przede wszystkim przychody przyszłych okresów.

16 Strona16 O czym informuje bilans Bilans jest statycznym obrazem firmy przedstawiającym wielkośd i strukturę majątku, którym ona dysponuje (aktywa) oraz strukturę źródeł finansowania tego majątku (pasywa) na dany moment (dzieo bilansowy). Analiza tego sprawozdania pozwala ocenid sytuację majątkową i finansową firmy. Wielkośd i struktura majątku firmy jest różna w zależnośd od specyfiki działalności jednostki, rodzaju branży, technologii wytwarzania produktów. Zmianom podlega również wielkośd i struktura majątku danej jednostki w kolejnych okresach (dynamika zmian). Analiza tych zmian w czasie oraz porównywanie w przestrzeni ( na przykład z jednostkami tej samej branży) daje podstawę dokonania oceny sytuacji majątkowej jednostki. Struktura pasywów informuje o źródłach finansowania majątku. Dla potrzeb oceny sytuacji finansowej jednostki często dokonuje się podziału pasywów zgodnie z zasadą rosnącej wymagalności: kapitały własne kapitały obce długoterminowe kapitały obce krótkoterminowe. Pasywa bilansu dostarczają informacji o stopniu zadłużenia jednostki (jaki procent stanowią kapitały obce w stosunku do wszystkich kapitałów) i trwałości struktury finansowania (jaką częśd stanowią kapitały stałe w stosunku do ogółu źródeł finansowania). Kapitały stałe to kapitały związane z jednostką na długi okres, czyli: kapitały własne + długoterminowe kapitały obce. O czym informuje bilans? Bilans Aktywa Aktywa trwałe Aktywa obrotowe Pasywa Kapitał własny Zobowiązania długoterminowe Zobowiązania krótkoterminowe Kapitał stały Z punktu widzenia utrzymania równowagi finansowej firmy zasadnicze znaczenie ma relacja między strukturą aktywów i pasywów. W teorii i praktyce analizy finansowej do ukazania zależności między strukturą kapitału a płynnością majątku bierze się pod uwagę dwie zasady: złotą zasadę finansową - według złotej zasady finansowej kapitał nie może byd dłużej związany czasowo z danym składnikiem aktywów, aniżeli wynosi okres pozostawania tego kapitału w przedsiębiorstwie. Zgodnie z tą zasadą kapitał długoterminowy powinien byd wykorzystywany do sfinansowania majątku o długoterminowym okresie użytkowania, natomiast kapitał krótkoterminowy powinien służyd do pokrycia finansowych wahao w majątku obrotowym oraz operacji krótkoterminowych

17 Strona17 złotą zasadę bilansową - złota zasada bilansowa ukazuje relacje między majątkiem przedsiębiorstwa a kapitałami z punktu widzenia płynności majątku (podział na majątek trwały i majątek obrotowy) i terminu zwrotu kapitałów. W myśl tej zasady majątek trwały powinien byd finansowany kapitałem stałym, a więc oprócz kapitału własnego również długoterminowym kapitałem obcym. Majątek obrotowy powinien byd pokryty nie tylko kapitałem stałym, ale także krótkoterminowym kapitałem obcym. Przestrzeganie wymienionych reguł finansowania sprzyja utrzymaniu równowagi finansowej przedsiębiorstwa, warunkującej jego bieżącą i przyszłą działalnośd. Przykład z rozwiązaniem Zakład produkcyjno-handlowy sp. z o.o.. sporządził na dzieo 30 czerwca spis inwentarza, który zawiera następujące składniki majątku i źródła jego finansowania Lp. Nazwa składnika aktywów lub pasywów wartośd 1. Gotówka w kasie Budynek fabryczny Zobowiązania wobec dostawcy Budynek biurowy Zapas towarów Patent nabyty od FIRMY Zapas materiałów produkcyjnych Udziały wspólników spółki Długoterminowy kredyt inwestycyjny z banku Pożyczka od FUNDACJI ROZWOJU z okresem spłaty 9 miesięcy Zobowiązania z tytułu podatku dochodowego Należności od odbiorcy Zapas wyrobów gotowych Kapitał rezerwowy Wynik finansowy za bieżący okres,,,,,,,,,,,,(oblicz) Sporządź uproszczony bilans z podziałem aktywów na trwałe i obrotowe oraz pasywów na kapitał własny i obcy Oblicz, w jakim stopniu majątek jest finansowany kapitałem własnym Rozwiązanie: Bilans zakładu produkcyjno- handlowego na dzieo 30. czerwca Aktywa Pasywa A. Aktywa trwałe A. Kapitały własne I. Wartości niematerialne i prawne 440 I. Kapitał udziałowy (8.) 4000 (6.) II. Rzeczowy majątek trwały (2.+4.) 5600 II. Kapitał rezerwowy (14.) 200 III. Należności długoterminowe 0 III. Wynik finansowy za rok bieżący (15.) X IV. Inwestycje długoterminowe 0 V. Długoterminowe rozliczenia 0 międzyokresowe Aktywa trwałe razem 6040 Kapitały własne razem 4200+X

18 Strona18 B. Aktywa obrotowe B. Kapitały obce I. Zapasy ( ) 1320 I. Zobowiązania długoterminowe (9.) 2500 II. Należności (12.) 180 II Zobowiązania krótkoterminowe 740 ( ) III. Inwestycje krótkoterminowe (1.) 30 Aktywa obrotowe razem 1530 Kapitały obce razem 3240 Aktywa razem 7570 Pasywa razem 7440+X 7570=7440+X, X= =130 wynik finansowy za bieżący rok (zysk) Majątek ogółem= 7570 Kapitały własne= =4330 Stopieo sfinansowania majątku kapitałami własnymi= kapitały własne/majątek ogółem Stopieo sfinansowania majątku kapitałami własnymi= 4330/7570= 0,572 Majątek spółki jest finansowany w ponad 57% kapitałem własnym.

19 Strona19 Przykład 1. Jak należy zakwalifikowad: 1. cukier znajdujący się w: a) hurtowni artykułów spożywczych b) cukrowni c) prywatnej ciastkarni 2. samochód osobowy znajdujący się w: a) magazynie Fabryki Samochodów b) Zarządzie PZU S.A c) salonie sprzedaży samochodów w Kielcach d) posiadaniu nieznanego złodzieja 3. deski dębowe znajdujące się w: a) sklepie materiałów budowlanych b) w tartaku c) w stolarni Przykład 2. W jakich pozycjach bilansowych należy wykazad w Zakładach Produkcji Mebli Rekord : a) deski sosnowe b) maszyny produkcyjne c) uchwyty meblowe d) niewypłacone wynagrodzenia e) licencję na produkcję wzoru Ludwik XV f) meble w magazynie wyrobów gotowych g) meble w biurze zarządu h) krótkoterminowy kredyt bankowy i) samochód dostawczy firmy transportowej Spedytor j) zysk Przykład W jakich pozycjach bilansowych należy wykazad w przedsiębiorstwie przemysłu poligraficznego : a) samochód dostawczy, b) równowartośd wkładu właścicieli drukarni, c) maszyny drukarskie, d) papier, farba drukarska, e) książki, f) kredyty bankowe, 2. Do jakiej pozycji bilansowej należy zakwalifikowad zapasy drzwi znajdujące się w: a) magazynie zakładu stolarskiego produkującego drzwi, b) magazynie spółdzielni mieszkaniowej c) hurtowni artykułów budowlanych. 3. W jakiej pozycji w aktywach bilansu należy ująd samochód osobowy w zakładach produkujących samochody: a) środki trwałe; b) materiały, c) towary; d) wyroby gotowe.

20 Strona20 Przykład Określ w jakich podmiotach gospodarczych należy wykazad w aktywach bilansu tkaninę lnianą jako : a) materiały ; b) wyroby gotowe; c) towary; d) środki trwałe. 2. Oceo prawidłowośd kwalifikacji w aktywach bilansu kserokopiarki laserowej jako: a) środka trwałego w kancelarii prawnej ; b) wyrobu gotowego w przedsiębiorstwie wytwarzającym sprzęt biurowy ; c) wartości niematerialnej i prawnej w hurtowni z materiałami budowlanymi ; d) towary w sklepie spożywczym. 3 Podaj w jakich pozycjach bilansowych należy ująd w firmie IKEA : a) zestaw mebli do sypialni ; b) budynek sklepu ; c) niewypłacone wynagrodzenia d) zysk netto e) torby-reklamówki do pakowania towarów, f) akcje Banku Zachodniego zakupione w celu gry na giełdzie, g) niezapłacony podatek VAT, h) utarg i) zaliczki pobrane przez pracowników, j) rozpoczętą budowę budynku biurowego, Przykład 5. Zakład produkcyjno-handlowy s.a. sporządził na dzieo 30 czerwca spis inwentarza, który zawiera następujące składniki majątku i źródła jego finansowania Lp Nazwa składnika aktywów lub pasywów wartośd 1. Gotówka w kasie Budynek fabryczny Zobowiązania wobec dostawcy Budynek biurowy Zapas towarów Patent nabyty od FIRMY Zapas materiałów produkcyjnych Udziały wspólników spółki Długoterminowy kredyt inwestycyjny z banku Pożyczka od FUNDACJI ROZWOJU z okresem spłaty 9 miesięcy Zobowiązania z tytułu podatku dochodowego Należności od odbiorcy Zapas wyrobów gotowych Kapitał rezerwowy Zysk netto..(oblicz) Zakwalifikuj poszczególne składniki do odpowiednich pozycji aktywów i pasywów

21 Strona21 Zestawid uproszczony bilans z podziałem aktywów na trwałe i obrotowe oraz pasywów na kapitał własny i obcy Obliczyd, w jakim stopniu majątek jest finansowany kapitałem własnym Przykład 6. Wspólnicy A i B zakładają spółkę z o.o. AB. Każdy ze wspólników wniósł do spółki zł, za które dokonali zakupu pierwszego wyposażenia oraz towarów dla przyszłej działalności: 1. Kupili pawilon handlowy należący do spółdzielni HH za zł 2. Zakupili urządzenia wytwórcze za zł 3. Kupili komputer, drukarkę itp. za zł 4. Nabyli oprogramowanie sieci informatycznej zł 5. Zaopatrzyli się w materiały o wartości zł oraz towary handlowe za zł 6. Dla prowadzenia działalności niezbędny okazał się samochód, a także środki pieniężne na opłacenie wynagrodzeo, podatków, składek ZUS i inne opłaty bieżące. Spółka zaciągnęła więc kredyt bankowy w wysokości zł. Z tego kredytu sfinansowano zakup środka transportu za zł, a pozostałą częśd kredytu pozostawiono na rachunku bankowym spółki. Sporządź bilans początkowy spółki AB. BILANS (uproszczony)... (nazwa jednostki) na dzieo... AKTYWA Stan na PASYWA Stan na 1 2 początek roku 1 2 początek roku A Aktywa trwałe A Kapitały własne I Wartości niematerialne i prawne I Kapitał podstawowy II Rzeczowe aktywa trwałe II Kapitał zapasowy III Należności długoterminowe III kapitał rezerwowy IV Inwestycje długoterminowe IV V Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe B Aktywa obrotowe B I Rzeczowe aktywa obrotowe I II Należności krótkoterminowe II III Inwestycje krótkoterminowe III IV Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe Suma bilansowa V IV Zysk/strata z lat ubiegłych zysk strata netto Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania Rezerwy na zobowiązania Zobowiązania długoterminowe Zobowiązania krótkoterminowe Rozliczenia międzyokresowe Suma bilansowa