LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU STOWARZYSZENIA LGD ZIEMIA PYRZYCKA. Strategia Rozwoju Stowarzyszenia LGD Ziemia Pyrzycka

Transkrypt

1 Strategia Rozwoju Stowarzyszenia LGD Ziemia Pyrzycka 1

2 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU LGD Ziemia Pyrzycka dla obszaru gmin: Pyrzyce, Warnice, Dolic styczeń 2009Spis Błąd! Nie zdefiniowano zakładki. I. CHARAKTERYSTYKA LGD JAKO JEDNOSTKI ODPOWIEDZIALNEJ ZA REALIZACJĘ LOKALNEJ STRATEGII ROZWOJU (LSR)... 4 II. OPIS OBSZARU OBJĘTEGO LSR WRAZ Z UZASADNIENIEM JEGO WEWNĘTRZNEJ SPÓJNOŚCI

3 IV. CELE OGÓLNE I SZCZEGÓŁOWE LSR ORAZ PLANOWANE DO REALZIACJI PRZEDSIĘWZĘCIA V. OKREŚLENIE MISJI LGD ZIEMIA PYRZYCKA MISJĄ LOKALNEJ GRUPY DZIALANIA LGD ZIEMI YRZYCKA JEST POPRAWA JAKOSCI śycia JEJ MIESZKAŃCÓW W OPARCIU O LOKALNE ZASOBY, DZIEDZICTWO KULTUROWE I PRZYRODNICZE ORAZ WSPÓŁPRACĘ TRZECH SEKTORÓW: PUBLICZNEGO, SPOŁECZNEGO I GOSPODARCZEGO Z ZACHOWANIEM ZASADY ZRÓWNOWAśONEGO I ZINTEGROWANEGO ROZWOJU SPOŁECZNEGO, GOSPODARCZEGO I KULTURALNEGO VI. WYKAZANIE SPÓJNOŚCI SPECYFIKI OBSZARU Z CELAMI LSR VII. UZASADNIENIE PODEJŚCIA ZINTEGROWANEGO DLA PLANOWANYCH W RAMACH LSR PRZEDSIĘWZIĘĆ VIII. UZASADNIENIE PODEJŚCIA INNOWACYJNEGO DLA PLANOWANYCH W RAMACH LSR PRZEDSIĘWZIĘĆ IX. OKREŚLENIE PROCEDURY OCENY ZGODNOŚCI OPERACJI Z LSR, PROCEDURY WYBORU OPERACJI LGD, PROCEDURY ODWOŁANIA OD ROZSTRZYGNIĘĆ ORGANU DECYZYJNEGO W SPRAWIE OPERACJI W RAMACH DZIAŁANIA,,WDRAśANIE LSR, KRYTERIÓW NA PODSTAWIE KTÓRYCH JEST OCENIANA ZGODNOŚĆ OPERACJI Z LSR, ORAZ KRYTERIÓW WYBORU OPERACJI, A TAKśE PROCEDURY ZMIAN TYCH KRYTERIÓW X. OKREŚLENIE BUDśETU LSR DLA KAśDEGO ROKU JEJ REALIZACJI XI. OPIS PROCESU PRZYGOTOWANIA I KONSULTOWANIA LSR XII. OPIS PROCESU WDRAśANIA I AKTUALIZACJI LSR XIII. ZASADY I SPOSÓB DOKONYWANIA EWALUACJI WŁASNEJ XIV. OKREŚLENIE POWIĄZAŃ LSR Z INNYMI DOKUMENTAMI PLANISTYCZNYMI ZWIĄZANYMI Z OBSZAREM OBJĘTYM LSR XV. WSKAZANIE PLANOWANYCH DZIAŁAŃ, PRZEDSIĘWZIĘĆ LUB OPERACJI REALIZOWANYCH PRZEZ LGD W RAMACH INNYCH PROGRAMÓW WDRAśANYCH NA OBSZARZE OBJĘTYM LSR XVI. PRZEWIDYWANY WPŁYW REALIZACJI LSR NA ROZWÓJ REGIONU I OBSZARÓW WIEJSKICH XVII. INFORMACJA I ZAŁACZNIKACH

4 I. CHARAKTERYSTYKA LGD JAKO JEDNOSTKI ODPOWIEDZIALNEJ ZA REALIZACJĘ LOKALNEJ STRATEGII ROZWOJU (LSR). I.1. Nazwa i status prawny LGD oraz data wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego i numer w tym rejestrze. Stowarzyszenie LGD Ziemi Pyrzyckiej z siedzibą w Pyrzycach, ul. Plac Ratuszowy 1, Pyrzyc REGON NIP Status prawny LGD: Stowarzyszenie-podstawa prawna: Stowarzyszenie działa na podstawie przepisów ustawy z 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 855, z późn. zm.), ustawy z 7 marca 2007 o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich, rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005 z dnia 20 września 2005 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich ( Dz. Urz. UE L 277 z , str.1) oraz niniejszego statutu i z tego tytułu posiada osobowość prawną. Data rejestracji w sądzie: r. nr KRS: I.2. Opis procesu budowania partnerstwa. Z inicjatywy samorządu lokalnego trzech gmin: Dolic, Pyrzyc, Warnic w czerwcu 2008 r odbyło się spotkania z przedstawicielami 3 sektorów społecznego, prywatnego i publicznego w Warnicach. Na spotkanie zaproszono przedstawicieli Stowarzyszenia WIR - Wiejska Inicjatywa Rozwoju z siedzibą w Stargardzie Szczecińskim (które miało juŝ doświadczenie w realizacji projektu Leader +) o przedstawienie celów i idei Leadera oraz wspólnych przedsięwzięć realizowanych przez Lokalną Grupę Działania. Spotkanie to zaowocowało podjęciem decyzji o załoŝeniu LGD. Dnia r. odbyło się spotkanie załoŝycielskie, w którym uczestniczyło 49 osób, które przyjęło Statut Stowarzyszenia, wybrało Władze Stowarzyszenia: Zarząd, Komisje Rewizyjną i Radę. Komitet załoŝycielski złoŝył dokumentację do Sądu Rejonowego w Szczecinie i przyjął nazwę Stowarzyszenie LGD Ziemia Pyrzycka. Stowarzyszenie LGD Ziemia Pyrzycka jest dobrowolnym, samorządnym, trwałym zrzeszeniem o celach niezarobkowych, mającym na celu: poprawę jakości Ŝycia na obszarach objętych Lokalną Strategią Rozwoju poprzez podejmowanie działań na rzecz ich wszechstronnego i zrównowaŝonego rozwoju, budowanie społeczeństwa obywatelskiego na obszarach wiejskich i miejskowiejskich poprzez pobudzanie i wspieranie oddolnych inicjatyw społecznych w róŝnych dziedzinach, opracowanie i realizację Lokalnej Strategii Rozwoju (LSR) 4

5 mobilizowanie lokalnych zasobów ( ludzkich, finansowych, materialnych) oraz wykorzystywanie ich potencjału dla wspierania lokalnych inicjatyw rozwojowych, zapewnienie, Ŝe podejmowane przez stowarzyszenie działania będą odpowiadać zasadom Leader-a, działanie na rzecz wspólnego dobra lokalnej społeczności, zwłaszcza dla grup, które mogą stanowić czynnik przyspieszonego rozwoju, oraz dla grup i obszarów zaniedbanych, jak najlepsze wykorzystanie zasobów przyrodniczych, krajobrazowych i dziedzictwa kulturowego, w tym zwiększanie wartości terenów wiejskich, oraz propagowaniem działań na rzecz ochrony środowiska. I.3. Charakterystyka członków LGD albo jej partnerów i sposób rozszerzania lub zmiany składu LGD. Zgodnie z przedstawionymi powyŝej celami, Stowarzyszenie LGD Ziemia Pyrzycka zakłada podejmowanie róŝnorodnych działań na rzecz rozwoju obszaru objętych Lokalną Strategią Rozwoju. Podstawowym sposobem realizacji tego celu jest współpraca ze wszystkimi członkami z sektora publicznego, społecznego i prywatnego, którzy mogą się do tego przyczynić. KaŜdy podmiot zainteresowany współpracą moŝe włączyć się w prace Stowarzyszenia zgodnie z procedurą przewidzianą w 9, Statutu stowarzyszenia traktującym o sprawach członkowskich. Stowarzyszenie LGD Ziemia Pyrzycka liczy 55 członków: sektor publiczny reprezentuje 6 członków, sektor prywatny 7 członków i najliczniejszy sektor społeczny 32 członków. Osoby prawne i fizyczne złoŝyły deklaracje o przystąpieniu do LGD. Deklaracje oraz opis tabelaryczny, który zawiera: imię i nazwisko członka, sektor z jakiego pochodzi, rodzaj prowadzonej działalności oraz funkcję jaką pełni w Stowarzyszeniu Ziemia Pyrzycka przedstawia załącznik nr 15 do wniosku. Sposób rozszerzania lub zmiany LGD Zgodnie z 9 Statutu członkiem zwyczajnym Stowarzyszenia moŝe być osoba fizyczna, osoba prawna, w tym jednostki samorządu terytorialnego. Osoba prawna działa w Stowarzyszeniu poprzez swoich przedstawicieli. Członkiem wspierającym moŝe zostać osoba prawna zainteresowana statutową działalnością, która: a) zadeklaruje stowarzyszeniu świadczenie pomocy w róŝnej formie, b) zobowiąŝe się do przestrzegania postanowień statutu stowarzyszenia, c) przedstawi zarządowi pisemną rekomendację dwóch członków stowarzyszenia oraz złoŝy pisemną deklarację członkowską, d) uzyska akceptację zarządu, e) osoba prawna będąca członkiem wspierającym działa w stowarzyszeniu przez swojego przedstawiciela. Paragraf 10 Statutu podaje, iŝ nabycie i utrata członkowstwa następuje w drodze uchwały przyjętej zwykłą większością głosów przez Walne Zebranie Członków Stowarzyszenia. 5

6 I.4. Struktura organu decyzyjnego a) liczba i skład ciała decyzyjnego Rady oraz gmina i sektor, która reprezentuje dany członek Zgodnie z 19 Statutu Rada Stowarzyszenia LGD Ziemia Pyrzycka składa się z: przewodniczącego, zastępcy, sekretarza i 6 członków, wybranych przez Walne Zebranie Członków spośród jego członków.. Rada w co najmniej 50% składa się z podmiotów o których mowa w art.6 ust.1 lit. b i c rozporządzenia Rady(WE) NR 1698/2005 z dnia 20 września 2005 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich - czyli partnerów gospodarczych i społecznych oraz innych odpowiednich podmiotów reprezentujących społeczeństwo obywatelskie, organizacje pozarządowe, w tym organizacje zajmujące się zagadnieniami z zakresu środowiska naturalnego, oraz podmioty odpowiedzialne za promowanie równości męŝczyzn i kobiet. Zgodnie ze Statutem Stowarzyszenia Rada liczy 9 osób. Tab. nr I/1. Skład Rady Stowarzyszenia LGD Ziemia Pyrzycka, z funkcją pełnioną w Radzie, reprezentacja Gminy i sektora, która reprezentuje dany członek Rady Lp. Imię i Nazwisko członka Rady Funkcja pełniona w Radzie Gmina którą członek reprezentuje Sektor, który członek reprezentuje 1. Jan Adamski Przewodniczący Pyrzyce publiczny 2. Jolanta Bęćkowska Zastępca Dolice gospodarczy Przewodniczacego 3. Anna Hackiewicz - członek Warnice społeczny Gębska 4. Andrzej Chabier członek Warnice gospodarczy 5. Anna Chojnacka członek Pyrzyce publiczny 6. Henryk Węgielnik członek Dolice publiczny 7. Agnieszka członek Pyrzyce społeczny Odachowska 8. Aneta Kremer - członek Warnice publiczny Seredyńska 9. Janusz Gajowniczek członek Dolice społeczny b) procentowy udział członków organu decyzyjnego w poszczególnych sektorach W skład 9 osobowej Rady wchodzą 4 osoby z sektora publicznego, 3 osoby z sektora społecznego i 2 osoby z sektora gospodarczego. Liczba osób sektora społecznogospodarczego w Radzie stanowi 55 % członków Rady. Wśród członków Rady trzech reprezentuje gminę Pyrzyce, trzech gminę Warnice i trzech gminę Dolice. c) Kryterium zakazu łączenia funkcji w Radzie z funkcją w Zarządzie lub Komisji Rewizyjnej Zgodnie ze Statutem Stowarzyszenia rozdziału 19 ust. 3 członek Rady nie moŝna być jednocześnie członkiem Zarządu ani Komisji Rewizyjnej. 6

7 I.5. Zasady i procedura funkcjonowania LGD oraz organu decyzyjnego. Stowarzyszenie LGD Ziemia Pyrzycka funkcjonuje w poparciu o: ustawę z dnia 7 marca 2007 roku o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (Dz.U nr 64, poz.427), rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 23 maja 2008 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania Funkcjonowanie Lokalnej Grupy Działania objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich (Dz.U nr 103, poz.660), rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 8 lipca 2008 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty pomocy finansowej w ramach działania WdraŜanie Lokalnych Strategii Rozwoju objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata (Dz. U. nr 138,poz.868) statut Stowarzyszenia -załącznik 1 do wniosku o wybór LGD do realizacji LSR Regulamin Rady Stowarzyszenia (załącznik nr 2 do wniosku o wybór LGD do realizacji LSR). Zgodnie ze Statutem 13 władzami Stowarzyszenia są: Walne Zebranie Członków, Zarząd, Rada, Komisja Rewizyjna. Kadencja Zarządu, Rady i Komisji Rewizyjnej wynosi 3 lata. Kompetencje poszczególnych organów władzy podaje Statut Stowarzyszenia, który jest załącznikiem nr 1 do wniosku. Członkowie Zarządu, Komisji Rewizyjnej i Rady są wybierani i odwoływani przez Walne Zebranie Członków bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy składu. a) procedura naborów pracowników LGD, Stowarzyszenie LGD Ziemia Pyrzyce posiada Biuro Stowarzyszenia, które zapewnia sprawne funkcjonowanie pracy Stowarzyszenia, obsługę Zarządu, Komisji Rewizyjnej, Walnego Zebrania Członków oraz Rady. Zgodnie ze Statutem Stowarzyszenia, pracowników Biura przyjmuje na drodze Uchwały Zarząd Stowarzyszenia. W związku z rangą zadań jakie musi spełnić Biuro zajmujące się między innymi rejestracją i obiegiem dokumentów dotyczących składania przez beneficjentów wniosków dotyczących działania,,wdraŝanie Lokalnych Strategii, musi być zatrudniony odpowiedni personel. Zakłada się, Ŝe w biurze będą na stałe pracować minimum 2 osoby o wysokich kwalifikacjach i doświadczeniu w pracy administracyjnej i biurowej. Biuro będzie opierało się na pozyskiwaniu w procesie otwartego konkursu naboru pracowników. Kryteria naboru pracowników podawane są w formie ogłoszenia do publicznej wiadomości (na stronie internetowej LGD i gmin (członków LGD), w lokalnej prasie, na tablicy informacyjnej w siedzibie Stowarzyszenia. Podstawowe zatrudnienie w biurze LGD to Kierownik Biura i Pracownik Administracyjny. 7

8 Tab. nr I/1 Wymagania dla personelu Biura Stanowisko Wymagania konieczne Wymagania dodatkowe Kierownik Biura Pracownik administracyjny - wykształcenie wyŝsze -doświadczenie i kwalifikacje w pozyskiwaniu funduszy i zarządzaniu projektami, - znajomość problematyki rozwoju obszarów wiejskich, w szczególności podejście Leader. - wykształcenie min. Średnie, - znajomość problematyki rozwoju obszarów wiejskich, w szczególności podejście Leader. - znajomość języka UE na poziomie umoŝliwiającym komunikację -prawo jazdy kat.b - znajomość języka UE na poziomie umoŝliwiającym komunikację Procedury naboru personelu Biura Stowarzyszenia podaje załącznik nr 5 do wniosku b/procedura postępowania w sytuacji wystąpienia trudności w zatrudnieniu pracowników spełniających wymagania konieczne W pierwszym naborze poszukiwane będą osoby związane z obszarem działania LGD, w razie problemów z pozyskiwaniem kandydatów o odpowiednich kwalifikacjach ogłoszenia zostaną rozszerzone o województwo, a kryteria złagodzone. c) opisy stanowisk precyzujące podział obowiązków i zakres odpowiedzialności na poszczególnych stanowiskach pracy, Zakres obowiązków Kierownika Biura zarządzanie bieŝącymi pracami biura, określanie zadań pracownikowi administracyjnemu, organizacja i udział w posiedzeniach Zarządu oraz realizacja poleceń Zarządu, organizacja i udział w posiedzeniach Rady oraz realizacja poleceń Rady, przygotowanie dokumentów aplikacyjnych do programów i funduszy, informowanie Członków i Partnerów LGD o bieŝących działaniach LGD m.in. poprzez organizację spotkań i szkoleń, uzupełnianie działań Zarządu. Zakres obowiązków Pracownika Administracyjnego prowadzeni bieŝącej pracy biura, przyjmowanie i obsługa klientów biura, przyjmowanie i rejestracja wniosków aplikacyjnych beneficjentów, obsługa korespondencji, aktualizacja strony internetowej, organizowanie informacji i promocji, 8

9 Opis stanowisk precyzując podział obowiązków i zakres odpowiedzialności na poszczególnych stanowiskach podaje załącznik nr 6 do wniosku. d) zasady powołania członków organu decyzyjnego, uregulowane zapisami statutowymi, Zgodnie ze Statutem Stowarzyszenia 19 Rada składa się z 9 członków. Członkowie Rady wybierani są na okres 3 lat przez Walne Zebranie Członków. Wybór członków wymaga bezwzględnej większości głosów przy ponad połowy członków Walnego Zebrania Członków Stowarzyszenia. Do wyłącznej kompetencji Rady naleŝy wybór operacji, które mają być realizowane w ramach opracowanej przez stowarzyszenie Lokalnej Strategii Rozwoju. Wybór operacji dokonywany przez Radę Stowarzyszenia LGD Ziemia Pyrzycka jest podejmowany w formie uchwały, podjętej zwykłą większością głosów przy obecności, co najmniej połowy członków uprawnionych do głosowania. Rada obraduje na posiedzeniach zwołanych przez Przewodniczącego w miarę potrzeb. Posiedzenie Rady zwołuje Przewodniczący Rady, uzgadniając miejsce, termin i porządek posiedzenia z Zarządem i Biurem LGD. Szczegółowe zasady i procedury funkcjonowania Rady LGD Stowarzyszenia Ziemia Pyrzycka określa Regulamin Rady, stanowiący załącznik nr 2 do wniosku o wybór LGD do realizacji LSR. e) zasady odwołania poszczególnych członków organu decyzyjnego, uregulowane zapisami statutowymi, W razie zmniejszenia się składu władz Stowarzyszenia(w tym członków Rady) wymienionych w 14 ust. pkt. 2-4 w czasie trwania kadencji tych władz, poniŝej składu określonego w statucie Zarząd zwołuje Walne Zebranie Członków w celu uzupełnienia ich składu. f) procedura wyłączenia członka organu decyzyjnego od udziału w dokonywaniu wyboru w operacji w razie zaistnienia okoliczności, które mogą wywołać wątpliwości, co do jego bezstronności, w szczególności w przypadku ubiegania się tego członka o wybór jego operacji w ramach działania 4.1 WdraŜanie LSR stanowiąca element regulaminu organizacyjnego LGD. Regulamin Rady określa, Ŝe członek Rady nie moŝe być zatrudniony w biurze Stowarzyszenia i wyłączony jest od udziału w dokonywaniu wyborów operacji, które mogą wywołać wątpliwości co do jego bezstronności. Poszczególni członkowie Rady przed głosowaniem nad wyborem operacji podpisują deklarację bezstronności. Z mocy prawa wykluczeniu podlegają: 1) osoby składające wniosek, 2) osoby spokrewnione w pierwszej linii z wnioskodawcą, 3) osoby zasiadające w organach lub będące przedstawicielami osób prawnych składających wniosek. W przypadkach innych niŝ wymienione o wykluczeniu decyduje głosowanie. g) warunki techniczne i lokalowe biura Stowarzyszenia Biuro Stowarzyszenia mieścić się będzie w budynku Domu Kultury w Pyrzycach. Biuro składać się będzie z dwóch pomieszczeń, jedno do przyjmowania interesantów, drugie do pracy pracowników zatrudnionych w LGD. Członkowie Rady w trakcie posiedzeń będą korzystać z sali posiedzeń. Zasady uŝytkowania pomieszczeń wynajętych przez LGD regulować będzie umowa podpisana pomiędzy Stowarzyszeniem, a Gminą Pyrzyce. Budynek posiada całodobowy system ochrony. 9

10 I.6. Kwalifikacje i doświadczenie osób wchodzących w skład organu decyzyjnego. Członkowie Rady są osobami o odpowiednich kwalifikacjach i doświadczeniu udokumentowanym: zaświadczeniami, certyfikatami i innymi dokumentami. Udokumentowaną wiedze z zakresu rozwoju obszarów wiejskich i podejścia LIDER posiada: 4 osoby, co stanowi 44.%. Zameldowane na pobyt stały okres co najmniej 3 lat na obszarze LGD jest 7osób, co stanowi 78.%. Udokumentowane doświadczenie w zakresie realizacji operacji lub projektów z zakresu rozwoju obszarów wiejskich współfinansowanych ze środków pochodzących z budŝetu UE posiadają 3 osoby, co stanowi 33%. Wśród członków Rady Stowarzyszenia udokumentowana znajomość co najmniej jednego języka roboczego wykazało 3 osoby, co stanowi 33%. Szczegółowy wykaz dokumentów, zaświadczeń i certyfikatów dotyczących kwalifikacji i doświadczenia osób wchodzących w skład organu decyzyjnego oraz fakt wieloletniego zamieszkania na terenie objętych LSR przedstawia załącznik nr Doświadczenie LGD i członków LGD albo jej partnerów w realizacji operacji. W skład członków Stowarzyszenia LGD Ziemia Pyrzycka wchodzą trzy gminy, organizacje pozarządowe, rolnicy, przedsiębiorcy oraz osoby fizyczne. Stowarzyszenie LGD Ziemia Pyrzycka zostało zarejestrowane w roku 2008, nie zdobyło w tym czasie doświadczenia w pozyskiwaniu środków u unijnych. PowyŜsze doświadczenie posiadają natomiast członkowie stowarzyszenia, szczególnie gminy i niektóre organizacje pozarządowe. Wykaz doświadczenia w realizacji projektów przedstawia załącznik 17 do wniosku o wybór LSR. 10

11 II. OPIS OBSZARU OBJĘTEGO LSR WRAZ Z UZASADNIENIEM JEGO WEWNĘTRZNEJ SPÓJNOŚCI Diagnozę obszaru objętego LSR opracowano opierając się na dostępnej bibliografii, opisującej uwarunkowania geograficzne, przyrodniczo środowiskowe, historyczno kulturowe oraz zjawiska związane z rozwojem obszaru, ponadto w sporządzaniu dokumentu wykorzystano dane statystyczne m.in. z GUS, WUP. WaŜnym źródłem informacji były informacje uzyskane z jednostek administracyjnych, dla których tworzona jest strategia, m.in. dotyczące opisu potencjału demograficznego i gospodarczego obszaru objętego LSR wraz z aktualnie wdraŝanymi na tym obszarze inicjatywami i projektami. Bardzo istotnym źródłem danych były informacje pozyskane z wywiadów ankietowych potencjalnych beneficjentów, spotkań z mieszkańcami gmin, rozmów z przedstawicielami władz i pracownikami urzędów gmin. II.1. Wykaz gmin wchodzących w skład LGD. Zasięg obszaru objętego Lokalną Strategią Rozwoju obejmuje trzy gmin połoŝone na terenie dwóch jednostek administracyjnych województwa zachodniopomorskiego, tj. powiatu pyrzyckiego: Gminy tworzące LGD to: - Miasto i Gmina Pyrzyce, - gmina Warnice oraz powiatu stargardzkiego: gmina tworząca LGD to: - gmina Dolice. Gminy powyŝsze granicząc ze sobą tworzą spójny obszar. Tabela nr II/1: Identyfikatory gmin naleŝących do obszaru objętego LSR Nazwa gminy naleŝącej do obszaru Rodzaj gminy Identyfikator gminy* Powierzchnia w km 2x Miasto Pyrzyce Obszar wiejski Warnice wiejska Dolice wiejska Ogółem 527 *Źródło: Załącznik nr 1 do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 1998r. w sprawie szczegółowych zasad prowadzenia, stosowania i udostępniania krajowego rejestru urzędowego podziału terytorialnego kraju oraz związanych z tym obowiązków organów administracji rządowej i jednostek samorządu terytorialnego (Dz. U. Nr157, poz.1031 z dnia 22 grudnia 1998r.) 204 II.2. Uwarunkowania przestrzenne (mapa), geograficzne, przyrodnicze, historyczne i kulturowe II.2.1. Powierzchnia LGD. Warunki przestrzenne Powierzchnia LGD Ogólna powierzchnia terytorium LGD wynosi ha, stanowi to 39,99 % powiatu pyrzyckiego i 15,61% powiatu stargardzkiego. Gminą o największej powierzchni wynoszącej ha stanowi gmina Dolice (44,97% powierzchni LGD), o ha mniejszą 11

12 powierzchnie ma miasto i gmina Pyrzyce (38,71 % powierzchni LGD). Warnice jest gminą o powierzchni najmniejszej, jej udział w powierzchni LGD wynosi 16,32%. Tabela nr II/2 : Wykaz gmin LGD 2006 r. Gmina Powierzchnia (w ha) % udziału powierzchni w powiecie Ludność % udziału ludności w powiecie Pyrzyce , ,81 21 Warnice , ,94 13 LGD-w pow , ,75 34 pyrzyckim Dolice , ,90 21 LGD-w pow , ,90 21 stargardzkim Razem LGD Źródło: Bank danych Regionalnych GUS Liczba sołectw PołoŜenie Teren trzech gmin objęty Lokalną Strategią Rozwoju połoŝony jest na obszarze dwóch powiatów: na obszarze powiatu pyrzyckiego gminy LGD zajmują środkowo północy pas powiatu, na terenie powiatu stargardzkiego LGD Ziemia Pyrzycka obejmuje jego południowy fragment. Przez obszar LGD przebiegają ciągi drogowe przez co jest on spójny komunikacyjnie. Są to drogi krajowe: DW nr 106 Pyrzyce-Stargard Szczeciński, DW nr 122 relacji Pyrzyce- Dolice- Piasecznik. Obszar LGD graniczy z 10 gminami, połoŝonymi na obszarze czterech powiatów: pyrzyckiego, stargardzkiego, choszczeńskiego i gryfińskiego. Mapa gmin obszaru LGD Ziemia Pyrzycka Na obszarze LGD Ziemia Pyrzycka znajduje się 61 miejscowości, oraz jedno miasto: Pyrzyce. Tabela nr II/3 : Wykaz ilości miejscowości w tym sołeckich i miast Miejscowości niesołeckie Lp Gmina Sołectwa 1 Pyrzyce - 21 sołectw: Krzemlin, Nowelin, Mielęcin, Pstrowice, Brzesko, Letnin, Miasta Pyrzyce 12

13 2 Dolice Boguszyce, Komorowo, Lipka, Sądówko, Trzebień,5 3 Warnice Janowo Mechowo, Obromino, Nieborowo, Rzepnowo, śabów, Gizyn, Młyny, Ryszewko, Turze, Brzezin, Czernice, Okunica, Ryszewo, StróŜewo, Pyrzyce. 21Bralęcin, Brzezina, Dobropole Pyrzyckie, Kolin, Krępcewo, Mogilica, Morzyca, Moskorzyn, Płoszkowo, Pomietów, Przewłoki, Rzeplino (Repplin), Sądów, Skrzany, Strzebielewo, Szemielino, Warszyn, Ziemomyśl A, Ziemomyśl B i śalęcino 13 sołectw: Warnice, Barnim, Wójcin, Kłęby, Dębica, Reńsko, Obryta, Wierzbno, Grędziec, Stary Przylep, Cieszysław, Zaborsko, Nowy Przylep X Ogółem LGD Źródło: dane z gmin - - II.2.2 Uwarunkowania przyrodnicze Ukształtowanie powierzchni Według rejonizacji fizyczno-geograficznej obszar LGD leŝy na pograniczu dwóch makroregionów PobrzeŜa Szczecińskiego i Pojezierza Zachodniopomorskiego, przy czym największa część znajduje się w mezoregionie Równiny Pyrzycko-Stargardzkiej. Mezoregion ten, określany jest często jako Zastoisko Pyrzyckie poniewaŝ w przeszłości było rozległym basenem jeziornym, w którym pod koniec ostatniego zlodowacenia zbierały się wody roztopowe, niosące duŝą ilość zawiesiny. Powierzchnia zastoiska jest wyścielona grubą serią osadów mułkowo-ilastych, tworzących się na dnie ówczesnego jeziorzyska. W miejscu jeziora Miedwie i Płoń istniały potęŝne bryły lodu lodowcowego konserwującego misy tych jezior. Akumulowane osady ilasto-mułkowe na dnie starego jeziora rozwinęły się później w Ŝyzne gleby, z których słynie Ziemia Pyrzycka. Obszar LGD wyróŝnia się zróŝnicowaną budową geologiczną i rzeźbą terenu. Dla krajobrazu ziemi pyrzyckiej charakterystyczne są wzniesienia morenowe, które stanowią pod względem przyrodniczym jak i turystycznym bardzo waŝny atut tego regionu. Wzniesienia są naturalnymi punktami widokowymi, z których roztacza się widok m.in. na Jezioro Miedwie. Do najwyŝszych wzniesień na terenie gminy Pyrzyce naleŝą: Brzeska Góra (88 m n.p.m), Lipia Góra (83 m n.p.m.), Brodogóry (48 m n.p.m.) i Brzezinki (43 m n.p.m.). Bardzo ciekawie ukształtowany teren występuje równieŝ na terenie Gmina Dolice, co wzmacnia turystycznie teren LGD. Jest on mocno urozmaicony, z duŝymi deniwelacjami oraz malowniczymi formami krajobrazowymi i geomorfologicznymi. Występują tu piękne, liściaste i mieszane lasy z licznymi okazami wiekowych drzew i bogatym runem leśnym oraz mniejsze jeziora z dość czystą wodą (niektóre z nich odznaczają się pierwszą klasą czystości). Cenne walory krajoznawcze nie są dotychczas w pełni wykorzystane przez turystów ze względu na szczupłą bazę socjalną. Ciekawie urozmaicona geomorfologicznie jest część płn. wsch. Gminy Dolice, zaliczana do Pojezierza Choszczeńskiego. Teren ten ograniczony jest dwoma rzekami: Iną i Małą Iną. Prostopadle do łuku moreny czołowej ostatniego zlodowacenia (które ustąpiło ok. 10 tys. lat temu), przebiega kilka rynien wypełnionych wodami jezior. Wiele wzniesień występuje równieŝ na obszarze gminy Dolice, naleŝą do nich: Czarne Góry k. Moskorzyna, wys. 47 m n.p.m. Długa Góra ( Wysoki Las ) k. Dolic, wys. 71 m n.p.m. 13

14 Góry Karpaty k. Brzeziny, wys. 66,7 m n.p.m. Góra Szemlin k. Moskorzyna, wys. 54,86 m n.p.m. Góra Pustki ( Wrzosowa Góra lub Pogańska Góra ) k. Trzebienia, wys. 52 m n.p.m. Leśne Góry ( Pustki ) k. Moskorzyna, wys. 49,5 m n.p.m. Leśnica k. Trzebienia, wys. 58,68 m n.p.m. Lipia Góra ( Góra Lipki ) k. Przewłok, wys. 36,2 m n.p.m. Lisia Góra k. Warszyna, wys. 72,4 m n.p.m. Pogańska Góra k. Moskorzyna, wys. 48 m n.p.m. Nazwy Historyczne: Sokola Góra (Brzezina), wys. 55,5 m n.p.m., Świńska Góra k. Pomietowa, wys. 58 m n.p.m., Słowiański Dół k. Pomietowa, wys. ok. 35 m n.p.m. Klimat Według rejonizacji klimatycznej Cz. Koźmińskiego, gminy obszaru LGD zalicza się do VII Krainy Goleniowsko-Pyrzyckiej. Obszar ten charakteryzuje się niskimi opadami, wysokim temperaturami, wysokim niedosytem wilgotności powietrza, długotrwałymi przymrozkami oraz intensywnymi wiatrami. Okres wegetacyjny trwa dni. Część obszaru LGD bliŝej usytuowana jeziora Miedwie charakteryzuje się korzystnymi, z punktu widzenia stałego przebywania ludzi, warunkami topoklimatycznymi. Gleby Gleby Ziemi Pyrzyckiej naleŝą do w przewaŝającej części do drugiej klasy bonitacyjnej, uznawane są za jedne z najŝyźniejszych w Polsce są tzw. pyrzyckie ziemie. Pod względem wskaźnika jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej Gminy LGD Ziemia Pyrzycka naleŝą do najlepszych w województwie. Gmina Warnice ze wskaźnikiem 101 zajmuje pierwsze miejsce w zachodniopomorskim, gmina Pyrzyce ze wskaźnikiem 89,7 zajmuje drugie miejsce, Gmina Dolice ze wskaźnikiem 79,3 zajmuje w województwie 9 miejsce. Pod względem bonitacji gleb w ocenie punktowej gmina Warnice ma 80 pkt., gmina Pyrzyce 70,3 pkt. Dolice 60,3 pkt. Na terenie gminy Pyrzyce udział gleb kompleksu pszennego bardzo dobrego i dobrego wynosi ok.70%, Ŝytniego bardzo dobrego i dobrego ok. 18%. W gminie Warnice udział gleb bardzo dobrych i dobrych stanowi 95% uŝytków rolnych. W gminie Dolice gleby kompleksu pszennego bardzo dobrego i pszennego dobrego wynoszą 25%. ZagroŜeniem dla części gleb jest ich występowanie na terenach naraŝonych na erozję gleb (wzniesienia, stoki). Na terenie tym największy udział w strukturze przypada na uŝytki rolne. Tabela nr II/4: Struktura powierzchni gruntów w ha i % według wykorzystania Lp Gmina UŜytki % Lasy % Wody % Grunty pod rolne drogami, budowlami i pozostałe, % Razem grunty w tym nieuŝytki 1 Pyrzyce , , , , Warnice , , , , Dolice , , , , Ogółem LGD , , , , Źródło: Informacje z gmin LGD Bogactwa naturalne na terenie LGD Głównym bogactwem surowcowym na terenie LGD są wody geotermalne występujące w Pyrzycach, które wykorzystywane są do celów grzewczych miasta. Wydajność % 14

15 złoŝa wód geotermalnych wynosi 340 m 3 /h. Wydobywanie złóŝ pozostałych surowców koliduje z ochroną wód powierzchniowych jeziora Miedwia. Tabela nr II/5: Występujące zasoby w poszczególnych gminach Lp. Gmina Piasek Glina Wody geoterm. Torf świr Informacje dodatkowe 1 Pyrzyce ZłoŜa kruszywa Ŝwirowo-piaszczystego Letnin, - złoŝa kredy jeziornej i gytii wapiennej GiŜyn, - złoŝa kruszywa (4 miejsc), ZłoŜa surowców ilastych w połowie wyeksploatowany, - złoŝa torfów i gytii (dolna rzeki Płoni). 2 Warnice Udokumentowane złoŝa surowców ilastych w rejonie Reńska i Warnic Udokumentowane złoŝa kredy jeziornej w ok. Wierzbna i Grędźca 3 Dolice Bez planów ich zagospodarowania Źródło: Informacja z gmin LGD Lesistość Udział powierzchni zalesionych w gminach LGD Ziemia Pyrzycka jest bardzo zróŝnicowany. W gminie Warnice lasy zajmują niecały procent ogólnej powierzchni gminy, w gminie Pyrzyce obszary zalesione stanowią ok. 1,5 % powierzchni, natomiast najwyŝszą lesistość posiada gmina Dolice, wynosi ona 20,36%. Wobec średniej dla województwa zachodniopomorskiego wynoszącej ok. 36% udział obszarów leśnych LGD jest niski i zajmuje zaledwie 9,8%. W gminie Pyrzyce większy kompleks występuje w północnej części gminy, pomiędzy miejscowościami Młyny i Turze. Pozostałe obszary leśne stanowią niewielkie enklawy otoczone polami uprawnymi. W gminie Warnice główne skupiska leśne znajdują się przy jeziorze Miedwie i Zaborsko oraz przy miejscowościach Dębica, Wójcin, Zaborsko. Tabela nr II/6: Lesistość gmin LGD 2006 r. Gmina Powierzchnia gruntów Grunty leśne i publiczne % powierzchni ogólnej leśnych Skarbu Państwa Pyrzyce 292,10 1,42 219,80 Warnice 68,40 0,79 38,40 Dolice 4829,60 20, ,60 Źródło: Bank danych Regionalnych GUS Zasoby wodne terytorium LGD Powierzchnia wód na terenie LGD zajmuje powierzchnię 1699 ha, co stanowi 3,62%. Największy obszar wód znajduje się w gminie Warnice, jest to powierzchnia 915 ha i wynosi to 10,66%. całkowitej powierzchni gminy. Główną oś sieci hydrologicznej gminy Pyrzyce stanowi rzeka Płonia, łącząca jeziora Płoń i Miedwie. Ta część gminy to rozległe, pierwotne zastoisko wodne, po którym pozostały drobne, znacznie wypłycone jeziorka tj. Jezioro DuŜe, Jezioro Małe, Jezioro Koryto, Jezioro Modre oraz Jezioro Szybel. Wody jeziora Miedwie i Ostrowice, a takŝe jeziora Będgoszcz mają niewielkie znaczenie dla rozwoju turystki z uwagi na charakter strefy brzegowej, trudno dostępnej. 15

16 Gmina Dolice leŝy w dorzeczu dolnej Odry, w granicach dwóch obszarów zlewniowych: zlewni Iny i zlewni Płoni. Rzeka Płonia stanowi niewielki odcinek (około 6 km) granicy pomiędzy gminą Dolice a gminami Przelewice i Barlinek. Na terenie gminy Dolice, na długości 6 km przepływa dopływ Płoni, rzeka Strzelica. Gmina Dolice charakteryzuje się niskim wskaźnikiem jeziorności wynoszącym 0,68%. Największym jeziorem jest Gardzko o pow. 91 ha, jezioro Ziemomyśl o pow. 12,5 ha. Pozostałe jeziora o powierzchni poniŝej 10 ha są na ogół typu wytopiskowego oraz rynnowego. Gmina Warnice wykazuje wskaźnik jeziorności wynoszący ok.10%, w jej zasobach znajduje się fragment jeziora Miedwie i jezioro Zaborsko. oraz odcinki Rzeki Płoni, Rzeki Gowienicy Miedwiańskiej, cieki melioracyjne oraz stawy po wyrobiskach. Brzegi jezior są na znacznych odcinkach trudno dostępne, bagniste, ze strefą przybrzeŝną porośnięta trzciną. Największa, część gminy Warnice leŝy w zlewni Jeziora Miedwie i Rzeki Płoni. W zlewni znajdują się uŝytki rolne oraz tereny osadnictwa wiejskiego z niewielkimi terenami rekreacyjno-wypoczynkowymi nad jez. Miedwie. Obszary objęte ochroną Natura 2000 Na terenie gmin LGD obszarem NATURA 2000 objęty jest obszar o powierzchni 7195,70 ha, pod nazwą,, Jezioro Miedwie i okolice. Obszar ten zajmuje w gminie Pyrzyce i Warnice 50% całkowitej powierzchni. NATURA 2000 obejmuje obszary wokół jeziora Miedwie. Tabela nr II/7: Obszary objęte programem NATURA 2000 Lp. Nazwa obszaru chronionego i symbol Pow. całkowita w ha Gmina Pow. Gminy w ha 1. Jezioro Miedwie i okolice , 80 Pyrzyce Warnice 5 248, ,30 Źródło: ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA z dnia 5 września 2007r Dziennik Ustaw Nr 179 poz.1274 i 1275 *Źródło: proponowane przez Rząd RP Na terenie LGD prawną ochroną przyrody objęty są przede wszystkim uŝytki ekologiczne i rezerwaty przyrody. Największa powierzchnia obszarów chronionych znajduje się w gminie Dolice, ich udział stanowi 88% wszystkich obszarów chronionych połoŝonych na obszarze LGD. UŜytki ekologiczne w Dolicach ustanowione zostały uchwałami rady gminy. RównieŜ w gminie Dolice znajdują się prawie wszystkie pomniki przyrody z obszaru LGD. W gminie Pyrzyce oraz Warnice znajduje się po jednym pomniku przyrody. Na terenie gminy Warnice znajdują się dwa rezerwaty stepowe: 1) Brodogóry I - pow. 4,46 ha (Wierzbno-Grędziec) rezerwat powołany dla ochrony reliktowych stanowisk roslin stepowych (występują murawy ostnicowe z rzadkimi gatunkami, np. ostnica włosowata, pajęczyca liliowata, oleśnik, marzanka balwierska i inne), 2) Stary Przylep - pow. 2,13 ha został on utworzony dla ochrony reliktowych muraw kserotermicznych. Gmina Pyrzyce posiada na swoim terenie jeden rezerwat stepowy przyrody Brodogóry zlokalizowany w okolicy wsi Czernice. Na terenie gminy Pyrzyce projektowane jest utworzenie czterech nowych rezerwatów. NaleŜą do nich: - Rezerwat roślinności stepowej Turze, celem ochrony gatunków ciepłolubnych i kserotermicznych. Znajduje się na północ od wsi Turze; 16

17 - Rezerwat florystyczno-biocenotyczny Modre Kłociowisko, celem ochrony: szuwara kłociowego, zbiorowiska ramiennic, miejsca rozrodu rzadkich gatunków ptaków. Znajduje się na południowy-wschód od wsi Stróźewo; - Rezerwat biocenotyczno-florystyczny Ramienicowe Łąki Jeziora Koryto, celem ochrony fitocenozy wodnej reprezentowane przez zespoły ramienic i populacja storczyka szerokolistnego w strefie brzegowej. Znajduje się na południowy-wschód od wsi StróŜewo; - Rezerwat biocenotyczno-florystyczny Łąki Storczykowe nad jeziorem Szyber, celem ochrony ekosystemu z zachowaniem populacji storczyka białego, stanowiska gęgoła i miejsc rozrodu rzadkich gatunków płazów. Znajduje się przy Kanale Płońskim, na południe od Lubiatowa. Tabela nr II/8: Obszary gmin LGD Ziemia Pyrzycka objęte ochrona przyrody 2006 r. Gmina Obszary Parki Rezerwaty Obszary UŜytki Pomniki prawnie chronione (ha) krajobrazowe przyrody chronionego krajobrazu ekologiczne przyrody LGD 63,7 0,0 10,4 0,0 53,5 43 Pyrzyce 0,8 0,0 0,8 0,0 0,0 1 Warnice 6,6 0,0 6,6 0,0 0,0 1 Dolice 56,3 0,0 3,0 0,0 53,5 41 województwo , , , ,5 6333, Źródło: Bank danych Regionalnych GUS Tabela nr II/9: Najciekawsze pomniki przyrody oŝywionej z terenu LGD Gatunek drzewa Wieś, gmina Pierśnica Dąb Symeon Sądów, Bralęcin, 7,3 m Dąb ostrolistny Sosna czarna Sądów 3,4 m Buk zwyczajny Ziemomyśl, lipka, 4,2 m zalęcino Platan klonolistny Bralęcin 4,5 m Lipa Gwiazda Bralęcin 8,1 m Brzoza Mogilica 2,2 m Modrzew Warszyn, śalęcino 3 m Źródło: Informacje z gmin LGD Tabela nr II/10: Najciekawsze pomniki przyrody nieoŝywionej z terenu LGD Rodzaj Leśnictwo, Wieś, gmina Rozmiary oddział Głaz Dolice, k/moskorzyna, gm. Dolice 15x5x3,8x2m5 narzutowy Moskorzyński Głaz narzutowy Mogilicki Mogilica k/bralęcina, gm. Dolice 12,4x5,2x1,4x2,3 Głaz narzutowy Rolnik Pole k/skrzan, gm. Dolice 11,4x3x..x1,5 Głaz narzutowy Stół ofiarny pole k/krępcewa, gm. Dolice 10,7x3,8x2,5x3,3 Głazowiska Bralęcin k/bralęcina, gm. Dolice Głazowiska Głaz narzutowy - Pyrzyce, przed gmachem Urzędu Miejskiego w Pyrzycach. Źródło: Informacja z gmin LGD 17

18 Stan środowiska Na obszarze objętym LSR brak uciąŝliwego przemysłu, dominującą funkcję pełni rolnictwo. Jedynie na terenie miasta Pyrzyce głównymi podmiotami gospodarczymi zanieczyszczającymi atmosferę są: BS Sp. z o.o Odlewnia Pyrzyce i Obrzańska Spółdzielnia Mleczarska. Od roku 1996 uruchomiono pierwszą w Polsce ekologiczną ciepłownię geotermalną. Zasoby wód geotermalnych znajdujące się na głębokości 1600 m słuŝą do ogrzewania miasta Pyrzyce. Stan czystości powietrza znacznie uległ poprawie. Ze względu na objęcie gmin LGD dyrektywą azotanową 91/676/EWG jako strefy Obszarów Szczególnie NaraŜonych, rolnictwo prowadzone jest pod pewnymi rygorami, które mają ograniczyć zanieczyszczenia wód powierzchniowych związkami azotowymi. Za wody wraŝliwe na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych uznano wody Płoni od źródeł do przekroju zlokalizowanego w miejscowości Jezierzyce/Szczecin (13,8 km) oraz m.in. wody jezior leŝących na terenie gmin LGD: Miedwie, Płonno, Płoń, Zaborsko. Oczyszczanie ścieków Na obszarze LGD funkcjonuje 11 oczyszczalni ścieków, łączna dobowa przepustowość wynosi m 3 /dobę. Oczyszczalnie obsługują łącznie mieszkańców, co stanowi 74% ogólnej liczby ludności zamieszkałej w gminach LGD. Jest to wskaźnik znacznie wyŝszy od wojewódzkiego, który wynosił w 2006 roku 60,36%. Tabela nr II/11: Oczyszczanie ścieków na terenie gmin LGD - stan w 2006 r. Gmina Oczyszczanie Przepustowość oczyszczalni (dam 3 na dobę) Ilość osób obsługiwanych przez oczyszczalnie LGD Pyrzyce Warnice Dolice Źródło: Bank danych Regionalnych GUS Gospodarowanie odpadami Jednostkami wypełniającymi zadania usuwania odpadów z terenu gmin objętych LSR są: Remondis Szczecin Sp. z o. o. oraz Pyrzyckie Przedsiębiorstwo Komunalne Sp. z o.o. i Zakład Produkcyjno-Handlowo-Gastronomiczny JUMAR. Odpady komunalne dostarczane są na składowiska w Łęczycy, Pyrzycach i Dalsze. Na terenie gmin rozstawione są pojemniki do wstępnej selektywnej zbiórki odpadów typu: PET, szkło, papier. Gminy posiadają zintegrowany system gromadzenia i wywozu odpadów, które gromadzone są w pojemnikach o pojemności 110 i 1100 litrów. Problemem wszystkich gmin jest jeszcze występowanie miejsc tzw. dzikich wysypisk śmieci, mimo prowadzenia w kaŝdej miejscowości wstępnej segregacji odpadów. Świadczy to o potrzebie prowadzenia ustawicznej edukacji ekologicznej mieszkańców. II.2.3. Uwarunkowania historyczne i kulturowe Uwarunkowania historyczne Dzięki zasobnym glebom Równina Pyrzycka była od dawna zamieszkała przez ludy rolnicze. W Dolinie Płoni oraz Małej Iny napotkano bardzo wiele znalezisk świadczących o dość gęstym zaludnienieniu tego terenu juŝ podczas neolitu, a zwłaszcza w okresie rozwoju 18

19 tzw. kultury pucharów lejkowych, czyli ok lat temu. Od tego czasu do początku okresu nowoŝytnego na Ziemi Pyrzyckiej przetrwały liczne groby megalityczne sprzed 4,5 tys. lat, o kształcie trapezowym, zbudowane z głazów kamieni narzutowych. W regionie tym jeszcze w połowie XIX wieku zarejestrowano ponad 100 takich grobów. Megality uległy jednak zagładzie. Materiał wykorzystywany był jako kamień budowlany, ulegały niszczeniom ze względu na utrudnienia jakie sprawiały w uprawie ziemi. Do dziś przetrwało kilka lepiej zachowanych megalitów, w tym jeden niedaleko Krępcewa ( gmina Dolice). Ziemia pyrzycka to teren bardzo starego osadnictwa. Wykopaliska przeprowadzone w wielu miejscach wskazują, iŝ od tysięcy lat uprawiano jej Ŝyzną ziemię. Około 12 tysięcy lat przed naszą erą pojawił się człowiek. Trzynaście wieków przed naszą erą pojawiły się na tych obszarach ludy kultury łuŝyckiej, uznawane przez naukę za ludność prasłowiańską. Pierwszą wzmiankę o Pyrzyczanach znajdujemy u kronikarza zwanego Geografem Bawarskim. W IX wieku wymienia on nazwę szczepu Prissini. Ziemie zamieszkałe przez Plemię Pyrzyczan juŝ w X wieku zostały włączone do tworzonego przez Mieszka, państwa polskiego. Bolesław Krzywousty w początkach XII wieku umocnił polskie panowanie na podbitych ziemiach aŝ po Odrę i Bałtyk. Z jego inicjatywy przeprowadzono chrystianizację Pomorza Zachodniego. W 1124 roku misja św. Ottona dotarła do Pyrzyc, gdzie wzniesiono trzy chrzcielnice w pobliŝu źródełka, z którego czerpano wodę podczas chrztu. Na pamiątkę tego wydarzenia w 1824 roku zbudowano "Studzienkę" według projektu Karola Schinkela, wzorowaną na baptysterium Konstantyna Wielkiego w Rzymie. "Studzienka" kilkakrotnie przebudowywana przetrwała do dziś i stanowi ciekawy i waŝny dla regionu obiekt historyczny. W 1263 roku, w wyniku rozwoju gospodarczego i wzrostu znaczenia handlowego powstało miasto średniowieczne. Miasto Pyrzyce wielokrotnie musiało bronić się przed najazdami z południa i atakami niemieckimi. Z tej przyczyny otoczone zostało potęŝnym systemem fortyfikacji, który w duŝej części zachował się do naszych czasów i jest obecnie cennym dokumentem dawnych dziejów, oglądanym i podziwianym przez turystów. Obwarowania tworzyły: wały ziemne, fosa oraz mury obronne z bramami i basztami. Średniowieczne wsie na obszarze LGD były własnością: kościoła, biskupstwa kamieńskiego ( np. Warnice, Brzesko), naleŝały jako domeny klasztorne do zakonów istniejących na tych terenach, szczególny wpływy miał zakon cystersów z Kołbacza (np. Dolice), joannitów ze Stargardu (np.kolin, śalecino) oraz lenna rodów rycerskich, które stanowiły własność ksiąŝąt zachodniopomorskich. Po wprowadzeniu reformacji na Pomorzu Zachodnim nieruchomości zakonne przeszły na własność ksiąŝąt. Po śmierci ostatniego z dynastii Gryfitów Bogusława XIV tereny te przeszły pod panowanie Brandenburgii. Od 1701 roku weszły w skład Królestwa Pruskiego, od 1871 r przekształciły się w II Rzeszę, od 1934 w III Rzeszę. Po zakończeniu wojny na podstawie umów mocarstw zwycięskich Ziemię Pyrzycką włączono do Polski. Działania wojenne jakie przetoczyły się przez te ziemie spowodowały niepowetowane straty w ludziach i ich zasobach. Szczególne zniszczenia spowodowała wojna 30-letnia oraz II wojna światowa. Najcenniejsze obiekty, które przetrwały zawieruchy wojenne oraz poŝary objęto opieką prawną. Zabytki Ziemi Pyrzyckiej Na obszarze LGD do rejestru zabytków Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków wpisane zostały 74 obiekty. Na terenie gminy Dolice status taki posiada 43 obiekty, są to: od ruiny zamku, pałace, parki dworskie i kościoły oraz zabytkowe cmentarze. W gminie Dolice znajdują się równieŝ stanowiska archeologiczne dawnych cmentarzysk, olbrzymich kurhanów megalitycznych (w pobliŝu: Pomiętowa, Dolic, Sądowa, Mogilicy - kultura pucharów lejkowatych sprzed ponad 5 tys. lat, pojedyncze wysokie kurhany i całe cmentarzyska kurhanowe kultury łuŝyckiej sprzed 3,5 tys. lat. Grobom tym towarzyszą ślady dawnych osad, których całą sieć 19

20 odkryli archeolodzy wzdłuŝ doliny Małej Iny) i grodów prasłowiańskich Pyrzyczan (Moskorzyn, Sądów, Strzebielewo, Dolice, Krępcewo). Do najcenniejszych obiektów architektonicznych gminy Dolice naleŝą: Ruiny średniowiecznego zamku Wedlów nad Iną w Krępcewie, Stella kamienna z XVI w. W Krępcewie, Słupy bramne i fragmenty murów obronnych z 1860 r. w Krępcewie, Zamek Nowe Miasto z XIII w. (zachowane umocnienia ziemne), połoŝony niegdyś pomiędzy Przywodziem, a Skrzanami, Baszta obronna Stary Piotr i fragmenty murów obronnych z XVI/XVII w. w Morzycy. Na terenie miasta i gminy Pyrzyce wpisanych jest do rejestru zabytków 28 obiektów, naleŝą do nich: Zachowane w Pyrzycach mury obronne z bramami (Bańską i Szczecińską) i basztami (Sowia, Prochowa, Lodowa, Mnisza, Pijacka), długości murów wynosi m, wysokości 7-9 m, ich budowę rozpoczęto w XIII wieku. Wały z XIII w. otaczające miasto na długości m. Kaplica Św. Ducha wybudowana w II poł. XIII w. obecnie siedziba Biblioteki Publicznej Pyrzyce, Święta Studnia, wzniesiona w miejscu Świętego Źródła, z którego czerpał wodę Św. Otton podczas chrztu pyrzyczan w 1124 r. - Pyrzyce, Kościół Św. Maurycego, po raz pierwszy wzmiankowany w 1312 r. Po wojnie (1945) odbudowany Pyrzyce, Kościół poaugustiański na Starym Mieście najstarszy obiekt sakralny Pyrzyc z drugiej połowy XII wieku wielokrotnie niszczony obecnie odbudowany, Ratusz elementy zabytkowe zachowane na poziomie piwnic obecnej siedziby władz gminy. Sanktuarium Maryjne w Brzesku z początku XV wieku, kościół w Letninie, Mechowie, Mielęcinie, śabowie, Nowelinie, kościół wraz z otaczającym placem dawnego cmentarza w Ryszewie, kościół z terenem cmentarza w Rzepnowie, Dwory: z XVIII wieku w Krzemlinie, w Nowelinie, pałac w Pstrowicach - teren Starego Miasta w obrębie murów wraz z zespołem dawnych wałów i fos, miejsce chrztu Pyrzyczan wraz ze starodrzewem i studzienką - ul. Warszawska, obwarowania miejskie, obwarowania fosy, grodzisko i podgrodzie (teren cmentarza poewangelickiego), budynek mieszkalny w Nieborowie, spichlerz w Pstrowicach, dom mieszkalny (nr 28) w Obrominie, parki: przy studni św. Ottona ul. Warszawska-miasto Pyrzyce, przy dawnym pałacu w Mechowie, park na terenie załoŝenia dworsko-parkowego w Nowelinie, park w Pstrowicach, park pałacowy w śabowie, park podworski w Krzemlinie, Teren gminy Warnice pod względem wartości zabytkowych jest zróŝnicowany. Występują wsie z zachowanym układem przestrzennym i znacznym nasyceniem cenną zabudową zabytkową (Stary Przylep, Wierzbno, Zaborsko), o średniowiecznej metryce. Obok nich istnieją interesujące i dobrze zachowane wsie folwarczne z dominującymi, duŝymi załoŝeniami gospodarczymi i parkami (Barnim, Wójcin) - pochodzące z XIX-XX w. Z zachowanych obiektów architektonicznych szczególnie cenne są kościoły w Wierzbnie 20

21 (kościół z XV w. z barokową wieŝą), Barnimiu, Starym Przylepie, Warnicach i Zaborsku oraz odbudowany w Obrytej. Najcenniejszym zespołem zabytkowego budownictwa są wąskofrontowe chałupy typu pyrzyckiego, które obecnie zachowały się w znikomej ilości głównie w miejscowościach Wójcin i Zaborsko Część zabytków wymaga renowacji oraz zabezpieczenia. Tabela nr II/12: Obiekty wpisane do rejestru zabytków Lp GMINA Obiekty Sakralne Kościoły, klasztory Pałace, dworki, zamki Inne obiekty Parki dworskie OGÓŁEM 1 Pyrzyce Warnice Dolice (cmentarze) OGÓŁEM Uwarunkowania kulturowe Tradycje, święta, sztuka Po roku 1945 nastąpiła pełna wymiana ludności oraz powrót do słowiańskich korzeni nazewnictwa topograficznego i osadniczego, sytuacja ta nie sprzyjała kontynuacji wielowiekowej tradycji historycznej. Mieszkańcy, którzy osiedlili się na tych terenach po II wojnie stanowili ludność napływową, jak na całym Pomorzu Zachodnim, przede wszystkim z terenów Polski wschodniej oraz centralnej. Wnieśli oni do kultury tych ziem własne tradycje i obyczaje, które obecnie tworzą tradycje i kulturę tych ziem. Kalendarz kultywowanych tradycji związany jest z zarówno ze świętami kościelnymi oraz tradycjami rolniczymi. W okresie BoŜego Narodzenia w wielu miejscowościach odgrywane są jasełka. W Niedzielę Palmową święci się ozdobne palmy, kultywowana jest symbolika Wielkanocy: święcone są potrawy, malowane jajka, w wielu kościołach straŝacy, odświętnie ubrani, trzymają warty przy grobie Chrystusa. W Zielone Świątki nadal przystrajane są domy gałązkami brzozy. W BoŜe Ciało mieszkańcy licznie uczestniczą w procesjach, wcześniej przystrajając w wyznaczonych miejscach na wsiach cztery ołtarze. W okresie jesiennym powszechnie kultywowana jest tradycja doŝynkowa. Organizowane są doŝynki sołeckie oraz gminne. Silnie przetrwała tradycja przystrajania grobów zmarłych, palenia świec we Wszystkich Zmarłych i Dniu Zadusznym. Jako bardzo waŝny element odtworzonej kultury słowiańskiej jest historyczne udokumentowany haft pyrzycki oraz strój ludowy. Stać się on moŝe lokalnym produktem rękodzielniczym promującym obszar LGD. Tradycje kultywują liczne zespoły folklorystyczne i śpiewacze. Co rocznie organizowany jest przegląd zespołów ludowych w Pyrzycach, impreza ta ma juŝ charakter ponadregionalny. W wielu miejscowościach na terenie gmin LGD organizowane są imprezy powiązane ze świętami i tradycjami. Najwięcej imprez dla regionu organizuje Pyrzycki Dom Kultury. Tabela nr II/13: Imprezy organizowane na terytorium LGD powiązane z tradycjami, świętami i legendami Lp Wyszczególnienie Miejscowość Gmina 1. Dni Gminy Dolice Dolice Dolice 2. Kolęda w tradycji Polskiej Dolice Dolice 3. Gminny przegląd twórczości artystycznej Dolice Dolice 21

22 4. Moja mała ojczyzna Dolice Dolice 5. Festyny wiejskie (5) Sądów, Bralęcin, Rzeplino, Dolice śalęcino, Kolin 6. Międzynarodowe Spotkanie Noworoczne 7. Przegląd Grup Jasełkowych i Zapustnych Pyrzycki Dom Kultury Pyrzycki Dom Kultury Pyrzyce Pyrzyce 8. Koncert Kolęd i Pastorałek Pyrzycki Dom Kultury Pyrzyce 9. Przedstawienia teatralne Pyrzycki Dom Kultury Pyrzyce 10. Topienie marzanny - witamy wiosnę Pyrzycki Dom Kultury 11. Wielkanocne Malowanie konkurs i wystawa Pyrzycki Dom Kultury Pyrzyce Pyrzyce 12. Kiermasz Wielkanocny Plac Ratuszowy w Pyrzycach Pyrzyce 13. Plener rzeźbiarski Pyrzycki Dom Kultury Pyrzyce 14. Pyrzyckie Spotkania z Folklorem Plac Ratuszowy w Pyrzycach Pyrzyce 15. Imprezy okolicznościowe związane z Chrztem Pyrzyce Pyrzyce Pyrzyczan 16. Turniej Rad Sołeckich O Złoty Pług Sołectwo Obromino Pyrzyce 17. Nasze Kulinarne Dziedzictwo konkurs wojewódzki Pyrzycki Dom Kultury Pyrzyce 18. DoŜynki Gminne oraz sołeckie sołectwa 19. Wieczór z muzyką sakralną Pyrzycki Dom Kultury Pyrzyce Pyrzyce 20. Święto Kiszenia Kapusty Nieborowo Pyrzyce 21. Wieczór WróŜb z okazji Andrzejek Pyrzycki Dom Kultury Pyrzyce 22. Świąteczne Impresje oraz III Pyrzycki Konkurs Pyrzycki Dom Kultury Pyrzyce Plastyczny na Szopkę Betlejemską 23. Koncert Kolęd i Pastorałek Pyrzycki Dom Kultury 24. Kiermasz BoŜonarodzeniowy Pyrzycki Dom Kultury Pyrzyce Pyrzyce 25. Warnice Warnice Festyn majowy 26. DoŜynki Miejscowości gminne Warnice Źródło: Informacje z gmin LGD Zespoły artystyczne, pieśni i tańca. Tabela nr II/14 Zespoły pieśni i tańca Lp. Nazwa zespołu Gmina 1. Zespół wokalno-instrumentalny Heaven - młodzieŝowy Dolice 2. Zespół seniorów- Kub Złota Jesień Dolice 3. Zespół dziewcząt Sądów Dolice 4. Zespół gimnazjum Dolice 5. Zespół emerytów i rencistów Dolice 6. Zespół Pieśni i Tańca Pyrzyczanie Pyrzyce 7. Zespół Śpiewaczy Kresowianki Pyrzyce 8. Zespół Śpiewaczy Warnice Źródło: Informacje z gmin LGD Produkt lokalny, jako produkt mogący promować obszar LGD Produkty Ŝywnościowe Tabela nr II/15: Przegląd produktów Ŝywnościowych i moŝliwości ich wykorzystania w celach promocyjnych Lp. Nazwa produktu Gmina Informacje dodatkowe 1 Miód pszczeli Dolice Józef Junak Sądów Jolanta Bęćkowska Kolin Wojciech Ukleja-Rzeplino 2 Domowe obiady Dolice Hubertus -Dolice 3 Konfitury z dzikiej róŝy, dyni Dolice Przewłoki, gospodarstwo ekologiczne 4 Wyroby wędliniarskie z dziczyzny Dolice Dolice, Bralęcin 5 Gęsie pipki Pyrzyce Produkt posiada Perłę Źródło: Informacje z gmin LGD 22