Ocena ekspresji CD25 na powierzchni limfocytów T CD4+ krwi obwodowej u pacjentów z astmą

Transkrypt

1 251 Ocena ekspresji CD25 na powierzchni limfocytów T CD4+ krwi obwodowej u pacjentów z astmą CD25 molecule expression on peripheral blood CD4+ T cells in asthmatic patients Andrzej Eljaszewicz 1, Małgorzata Rusak 2, Marta Jeznach 3, Paula Mikłasz 1, Milena Dąbrowska 2, Marcin Moniuszko 1,3, Anna Bodzenta-Łukaszyk 3 1 Zakład Medycyny Regeneracyjnej i Immunoregulacji, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku 2 Zakład Diagnostyki Hematologicznej, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku 3 Klinika Alergologii i Chorób Wewnętrznych, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku Praca była finansowana ze środków projektu badawczego Narodowego Centrum Nauki nr N N Streszczenie Wprowadzenie. Zapalenie alergiczne leżące u podłoża astmy związane jest z aktywacją licznych komórek układu immunologicznego zlokalizowanych w dolnych drogach oddechowych, w tym limfocytów T. W literaturze znajduje się natomiast znacznie mniej danych dotyczących poziomu aktywacji limfocytów T krwi obwodowej u pacjentów z astmą. Nie dysponujemy też danymi, które pozwoliłyby na wyczerpujący opis wpływu stosowania glikokortykosteroidów (GKS) na poziom aktywacji krążących limfocytów T. W opublikowanych niedawno badaniach wykazaliśmy charakterystyczne dla aktywacji immunologicznej obniżenie ekspresji CD127 (receptora dla interleukiny-7 (IL-7)) na powierzchni krążących limfocytów T CD4+ pacjentów z astmą. Cel pracy. Ocena poziomu ekspresji kolejnego z kluczowych markerów aktywacji limfocytów T, podjednostki alfa receptora dla inteleukiny-2 (IL- 2) (określanego mianem CD25) na powierzchni limfocytów T CD4+ krwi obwodowej pacjentów z astmą. Materiał i metody. Do badania włączono grupę 63 pacjentów z astmą atopową łagodną, umiarkowaną lub ciężką, zarówno nieleczonych jak i leczonych wziewnymi i/lub systemowymi GKS. Grupę kontrolną stanowiło 13 zdrowych ochotników. U wszystkich zakwalifikowanych osób przeprowadzono cytometryczną ocenę ekspresji receptora CD25 na powierzchni krążących limfocytów T CD4+. Wyniki. Poziom ekspresji CD25 na powierzchni limfocytów T CD4+ krwi obwodowej nie różnił się pomiędzy osobami zdrowymi a pacjentami z astmą łagodną, umiarkowaną i ciężką. Fakt przyjmowania GKS wziewnych nie miał istotnego wpływu na ekspresję CD25. Podobnie, w przypadku grupy pacjentów z zaostrzeniem astmy poddanych kilkudniowej terapii systemowymi GKS nie zaobserwowano istotnych różnic w ekspresji CD25. Wnioski. Uzyskane wyniki obecnych oraz poprzednich badań naszego zespołu wskazują na to, że zapalenie alergiczne leżące u podłoża astmy oraz stosowana steroidoterapia nie wpływają bezpośrednio na zmiany ekspresji CD25 na powierzchni i limfocytów T krwi obwodowej pacjentów z astmą. Słowa kluczowe: astma, limfocyty T, CD25, glikokortykosteroidy Summary Introduction. Allergic inflammation underlying asthma is associated with enhanced immune activation of numerous cell types localized in lower airways, including T cells. To date, considerably less is known about the levels of activation of circulating T cells in asthmatic patients. Similarly, there is no data on the effects of glucocorticoids (GCS) on activation of peripheral blood T cells in asthmatic patients. Recently, we have demonstrated decreased levels of CD127 (interleukin-7 receptor; one of T cell-associated activation markers) on circulating CD4+ T cells in asthmatic patients. Aim. Given these data, here we aimed to analyze expression levels of another major activation marker, CD25 (interleukin-2 receptor), on peripheral blood CD4+ T cells in asthmatic patients. Material and Methods. We recruited 63 patients with mild, moderate and severe asthma that were either treated or not treated with inhaled GCS. The control group consisted of 13 healthy volunteers. All studied subjects were assessed by flow cytometry for the expression levels of CD25 on the surface of circulating CD4+ T cells. Results. The levels of CD25 expression on circulating CD4+ T cells were similar in healthy volunteers and patients with mild, moderate and severe asthma, both untreated and treated with inhaled GCS. Similarly, 7-day administration of oral GCS in patients experiencing asthma exacerbations did not result in changes of CD25 expression on peripheral blood CD4+ T cells. Conclusions. Altogether, our data indicate that neither allergic airway inflammation nor GCS therapy directly affect CD25 expression on peripheral blood CD4+ T cells of asthmatic patients. Keywords: asthma, T cells, CD25, glucocorticoids Alergia Astma Immunologia 2014, 19 (4): Przyjęto do druku: Adres do korespondencji / Address for correspondence Dr hab. med. Marcin Moniuszko Zakład Medycyny Regeneracyjnej i Immunoregulacji UM w Białymstoku ul. Waszyngtona 13, Białystok tel , fax marcin.moniuszko@umb.edu.pl

2 252 Alergia Astma Immunologia 2014, 19 (4): WSTĘP Astma jest przewlekłą chorobą zapalną dolnych dróg oddechowych, w przebiegu której kluczową rolę odgrywają limfocyty T CD4+, eozynofile oraz makrofagi [1]. Do niedawna uważano, że astma związana jest głównie z nadmierną aktywacją limfocytów Th subpopulacji 2 (Th2). Obecnie wiadomo jednak, że patomechanizm astmy jest bardziej złożony i pozostaje ściśle powiązany z aktywacją wielu populacji i subpopulacji komórek układu immunologicznego, w tym różnych subpopulacji limfocytów T [2]. Tym niemniej, do stałych immunologicznych cech astmy należy zwiększony poziom ekspresji molekuł aktywacyjnych na powierzchni limfocytów T zlokalizowanych w dolnych drogach oddechowych [3,4]. Do grupy tak zwanych markerów aktywacji należą te białka błonowe, których ekspresja uzależniona jest od wewnątrzkomórkowych szlaków sygnałowych związanych z pobudzeniem komórek. Kinetyka zmian ekspresji cząsteczek uznawanych za markery aktywacji nie jest jednakowa, w związku z powyższym wyróżnia się markery tak zwanej wczesnej aktywacji (np. CD69) oraz późnej aktywacji (np. HLA-DR) [5]. Część z omawianych białek receptorowych pełni funkcje kostymulujące (np. ICOS, ang. Inducible T cell Costimulator; ICAM-1, ang. Intracellular Adhesion Molecule), a także wzbudzające wewnątrzkomórkowe sygnały m.in. w procesie prezentacji antygenu (np. CD71) [6,7]. Inną grupę markerów aktywacji stanowią receptory dla czynników rozpuszczalnych m.in. cytokin. Przykładem jest podjednostka alfa receptora dla interleukiny 2 (IL-2) CD25. Jest to transbłonowa glikoproteina, która pojawia się na powierzchni aktywowanych limfocytów T nieco później niż CD69, ale wcześniej niż HLA-DR, w związku z czym uznawana jest za marker tak zwanej pośredniej aktywacji [5]. Ocena CD25 używana jest powszechnie do oceny poziomu aktywności opisywanych komórek we krwi obwodowej [8-10]. Jak już wspomniano, w dolnych drogach oddechowych pacjentów z astmą zidentyfikowano pulę aktywowanych limfocytów T wykazujących podwyższoną ekspresję m.in. receptora CD25 [3]. Należy podkreślić, że utrzymanie odpowiedniej równowagi pomiędzy aktywacją i hamowaniem odpowiedzi immunologicznej zależnej od limfocytów T jest bardzo istotne dla utrzymania homeostazy organizmu. W przypadku astmy, zapalenie wywołane i podtrzymywane ekspozycją na alergen, stanowi jedną z głównych, choć nie jedyną, przyczynę aktywacji limfocytów T. Nasilenie tego procesu zapalnego może być skutecznie kontrolowane przez stosowanie glikokortykosteroidów (GKS) [11]. Dotychczas wciąż niewiele wiadomo jest na temat wpływu przewlekłego zapalenia alergicznego dolnych dróg oddechowych i stosowanej steroidoterapii na poziom aktywacji limfocytów T zlokalizowanych poza drogami oddechowymi. W badaniu opublikowanym przed rokiem wykazaliśmy istotne zmniejszenie ekspresji receptora dla IL-7 (CD127) na powierzchni limfocytów T krwi obwodowej pacjentów z astmą [12]. Warto zaznaczyć, że zmniejszenie ekspresji receptora CD127 uznawane jest powszechnie za tożsame z takim pobudzeniem immunologicznym komórki, które świadczy o jej swoistym wyczerpaniu immunologicznym [13]. Co ciekawe, zastosowanie terapii wziewnymi lub systemowymi GKS u pacjentów z astmą prowadziło do istotnego zwiększenia ekspresji CD127. W związku z powyższym, celem obecnej pracy była ocena wpływu przewlekłego zapalenia alergicznego i steroidoterapii na ekspresję innego kluczowego markera aktywacji CD25 na powierzchni limfocytów T CD4+ krwi obwodowej. MATERIAŁ I METODY Pacjenci Do badania zakwalifikowano grupę 63 pacjentów ze zdiagnozowaną astmą atopową oraz 13 zdrowych dawców krwi. Badanie zostało przeprowadzone po uzyskaniu zgody Komisji Bioetycznej przy Uniwersytecie Medycznym w Białymstoku (nr R-I-002/437/2010). Wszystkie osoby zakwalifikowane do badania zostały poinformowane o celach przeprowadzanych doświadczeń i wyraziły pisemną zgodę na udział w badaniu. W trakcie pobrania krwi pacjenci z astmą znajdowali się w stabilnej fazie choroby. Dodatkowo żaden z pacjentów oraz zdrowych dawców krwi nie był palaczem i nie przechodził zakażenia dróg oddechowych w ciągu poprzedzających badanie czterech tygodni. Klasyfikacja kliniczna została przeprowadzona w momencie diagnozy astmy na podstawie kryteriów zawartych w Global Initiative for Asthma [11]. Umożliwiło to podział pacjentów na 3 grupy zaawansowania klinicznego: a) astma łagodna (n=27; 21 nieleczonych i 6 leczonych wziewnymi GKS (wgks)), b) astma umiarkowana (n=23; 12 nieleczonych i 11 leczonych wgks), c) ciężka astma (n=13, wszyscy leczeni wgks). Pacjenci otrzymywali dawki wziewnych GKS stosowne do ich stanu klinicznego (równoważnik µg budesonidu w astmie łagodnej; µg - w astmie umiarkowanej i µg w astmie ciężkiej). Dodatkowo do badania włączono grupę kolejnych 15 pacjentów z astmą umiarkowaną, u których doszło do zaostrzenia choroby wymagającego krótkotrwałego podania doustnych glikokortykosteroidów. Ocena stopnia aktywacji krążących limfocytów TCD4+ w tej grupie pacjentów została przeprowadzona przed podaniem pierwszej dawki GKS oraz 7 dni po rozpoczęciu leczenia. Cytometria przepływowa Ocena ekspresji receptora CD25 na powierzchni limfocytów T CD4+ została przeprowadzona z wykorzystaniem techniki wielokolorowej cytometrii przepływowej. Krew obwodową poddano barwieniu z wykorzystaniem mysich, sprzężonych z fluorochromem, przeciwciał monoklonalnych skierowanych przeciwko ludzkim markerom powierzchniowym. Wykorzystano przeciwciała skierowane przeciwko receptorowi CD4 koniugowane z FITC oraz CD25 koniugowane z PE-Cy5 (Becton Dickinson Bioscience). Każdorazowo wykonywano również kontrolę FMO (ang. Fluorescence Minus One). Barwienie przeprowadzono zgodnie z zaleceniami producenta zgodnie z procedurą barwienie potem liza komórek (ang. stain-than-lyse). W skrócie, do 100 µl krwi obwodowej dodawano 5 µl zawiesiny przeciwciał według ustalonego panelu barwień. Próby inkubowano w ciemności, w temperaturze pokojowej, przez 30 minut.

3 253 Następnie dodano płynu lizującego erytrocyty (Becton Dickinson Bioscience) i inkubowano w ciemności w temperaturze pokojowej przez 15 minut. Następnie próbki zwirowano (5 min, 400xg, 4oC) i wypłukano w roztworze zbuforowanej soli fizjologicznej (PBS, Biomed Lublin). Uzyskane komórki utrwalono poprzez dodanie 100 µl CellFix (Becton Dickinson Bioscience) i analizowano z wykorzystaniem cytometru przepływowoego FACS Calibur (Becton Dickinson). Analiza danych cytometrycznych została przeprowadzona z wykorzystaniem programu FlowJo wersji (Tree Star). Strategię bramkowania limfocytów T CD4+CD25+ przedstawiono na rycinie 1. Analiza statystyczna Analizę statystyczną przeprowadzono z wykorzystaniem programu GraphPad Prism (GraphPad software). Ocena różnic w dwóch grupach niezależnych wykonana została przy użyciu testu U Manna-Whitney a. Do porównania zmiennych przed leczeniem i po jego zakończeniu użyto testu Wilcoxona. Ocenę różnic w wielu grupach przeprowadzono z wykorzystaniem test Kruskala-Wallisa. Za istotne statystycznie uznano różnice w których wartość p<0.05. Wyniki przedstawiono jako mediana (górny - dolny kwartyl). WYNIKI Nie zaobserwowano istotnych statystycznie różnic w odsetku komórek CD4+CD25+ pomiędzy pacjentami z astmą nieleczonymi wgks (15,6% (12,99-20,83)) a osobami zdrowymi (11,75% (8,39-20,3)) (Rycina 2a). Średnia intensywność fluorescencji (MFI) dla receptora CD25 na powierzchni krążących limfocytów T CD4+ w grupie pacjentów z astmą nieleczonych wgks wyniosła 2,53 (2,30-2,97) i nie różniła się istotnie od osób zdrowych 2,12 (1,80-3,01) (Rycina 2b). Ponadto ocena odsetka komórek CD4+CD25+ u pacjentów z astmą łagodną i umiarkowaną nieleczonych wgks oraz astmą ciężką leczonych wgks (odpowiednio 15,60% (12,10-21,90); 15% (14,24-20,50); 17,40% (10,90-20,50)) nie wykazała różnic istotnych statystycznie (ryc. 2c). Podobnie, poziomy intensywności ekspresji receptora CD25 w analizowanych grupach (odpowiednio 2,51 (2,27-2,94); 2,45 (2,31-3,04); 2,78 (2,41-2,93)) nie różniły się istotnie (ryc. 2d). Dalsze analizy nie wykazały znamiennych różnic w poziomie ekspresji CD25 na krążących limfocytach T pomiędzy pacjentami z astmą przyjmujących wziewne GKS i niestosujących tej formy terapii- zarówno pod względem odsetka aktywowanych limfocytów T (odpowiednio 15,40% (13,24-21,25); 17,39% (10,95-21,85); ryc. 3a), a także MFI dla analizowanego receptora (odpowiednio 2,5 (2,29-3,00) i 2,70 (1,99-3,06), ryc. 3b). Podobnie, porównanie analizowanych zmiennych przeprowadzone w grupie leczonych i nieleczonych pacjentów z astmą łagodną (ryc. 3c i 3d) i umiarkowaną (ryc. 3e i 3f) nie wykazało różnic istotnych statystycznie. Nie zaobserwowano zmian (ryc. 4a) w odsetku limfocytów T CD4+CD25+ u pacjentów z zaostrzeniem astmy przed (18,30% (12,60-25,70)) i 7 dni po (17,80% (13,06-25,40)) podaniu 30 mg metyloprednizolonu. Podobnie, średnia intensywność fluorescencji dla receptora CD25 w populacji limfocytów T CD4+ w analizowanej grupie nie ulegała istotnej zmianie po 7 dniach podawania doustnych GKS (2,70 (2,31-3,48) przed rozpoczęciem steroidoterapii i 2,65 (2,27-3,56) po 7 dniach jej stosowania (ryc. 4b). DYSKUSJA W obecnej pracy, rozwijając tematykę dotychczasowych badań własnych poddaliśmy retrospektywnej analizie stopień aktywacji limfocytów T CD4+ oceniany na podstawie ekspresji CD25 u pacjentów z różnymi stopniami ciężkości astmy zarówno leczonych, jak i nieleczonych wziewnymi bądź doustnymi GKS. W większości badań analiza ekspresji CD25 w większości prac wykorzystywana jest do ilościowej oceny limfocytów T regulatorowych. Tym niemniej, CD25 ulega ekspresji zarówno na powierzchni limfocytów T regulatorowych (Treg), jak i tych, które uległy aktywacji [14-16]. Bardziej precyzyjne badania ostatnich lat wykazały, że spośród limfocytów T CD4+CD25+, potencjał regulatorowy (tak zwany supresorowy ) posiadają głównie komórki z wysoką ekspresją CD25 (CD4+CD25high) [16-18]. W związku z powyższym, w świetle obecnego stanu wiedzy, ocena liczby limfocytów Treg z użyciem jedynie CD25 jest niewystarczająca, a dodatkowymi markerami precyzującymi tę ocenę powinny być co najmniej FoxP3 i/lub CD127 [19-21]. Przeprowadzona przez nas analiza liczby limfocy- Ryc. 1. Strategia bramkowania limfocytów T CD4+CD25+. Rycina przedstawia sposób bramowania wykorzystywany podczas analizy danych cytometrycznych. Identyfikację limfocytów T CD4+CD25+ przeprowadzono na podstawie wyodrębnienia komórek o relatywnie średniej wielkości i niewielkiej ziarnistości (FSCint SSClo) (a), ekspresji receptora CD4 (b) i receptora CD25 (dla porównania, szarym kolorem oznaczono fluorescencję niebarwionej próbki) (c).

4 254 Alergia Astma Immunologia 2014, 19 (4): Ryc. 2. Analiza poziomu ekspresji CD25 na powierzchni limfocytów T CD4+ krwi obwodowej w grupie pacjentów z astmą. Rycina przedstawia zmiany odsetka limfocytów T CD4+CD25+ (1a oraz 1c), a także poziomu ekspresji receptora CD25 w populacji komórek CD4+ (1b oraz 1d). tów Treg ocenianych z użyciem CD4, CD25, CD127, FoxP3 wykazała brak różnic w liczbie tych komórek wśród pacjentów z różnymi stopniami ciężkości astmy, zarówno leczonych jak i nieleczonych GKS [16]. Wyniki te nie potwierdziły założeń hipotezy badawczej, że zastosowanie GKS wiąże się z automatyczną aktywacją wszystkich mechanizmów przeciwzapalnych układu immunologicznego, w tym tych zależnych od limfocytów Treg. Podobnie, wyniki obecnego badania wskazują na bardziej złożony charakter interakcji pomiędzy zapaleniem alergicznym dolnych dróg oddechowych, steroidoterapią i stopniem aktywacji limfocytów T. Opierając się na wynikach naszych poprzednich badań zakładaliśmy pierwotnie, że podobnie jak w przypadku wykazania istotnych zmian w ekspresji CD127, u nieleczonych wziewnymi GKS pacjentów z astmą zaobserwujemy różnice w ekspresji CD25. Brak takich różnic wskazuje na możliwość pobudzenia jedynie selektywnych mechanizmów aktywacji immunologicznej. Potwierdzają to także ostatnie doniesienia wskazujące na brak istotnych różnic w ilości limfocytów T CD4+ wykazujących ekspresję wczesnego markera aktywacji CRTAM (ang. Class-I MHC-restricted T cell-associated molecule) u pacjentów z astmą [22]. Zaobserwowany przez nas zróżnicowany schemat ekspresji dwóch różnych pośrednich markerów aktywacji, CD25 (w obecnym badaniu) i CD127 (w poprzednich badaniach) może także sugerować, że astma związana jest nie Ryc. 3. Ocena aktywacji limfocytów T w grupie pacjentów z astmą przyjmujących lub nieprzyjmujących wziewne GKS. Rycina przedstawia podsumowanie wyników analiz procentowego udziału aktywowanych limfocytów T oraz ekspresji receptora CD25 w populacji limfocytów T CD4+ u pacjentów z astmą przyjmujących (wgks+) i nie przyjmujących (wgks-) wziewnych glikokortykosteroidów (2a oraz 2b), a także pacjentów z astmą łagodną (2c oraz 2d) i umiarkowaną (2e oraz 2f). Ryc. 4. Zmiany ekspresji CD25 na powierzchni limfocytów T u pacjentów z zaostrzeniem astmy po doustnym podaniu 30 mg metyloprednizolonu. Rycina przedstawia ocenę zmian odsetka limfocytów T o fenotypie CD4+CD25+ (3a) oraz poziomu ekspresji receptora CD25 na powierzchni limfocytów T CD4+ (3b) krwi obwodowej po zastosowaniu doustnych GKS.

5 255 tyle z systemową aktywacją limfocytów T CD4+, a raczej ze zjawiskiem tak zwanego przewlekłego wyczerpania immunologicznego (ang. chronic immune exhaustion). Zjawisko to, identyfikowane głównie poprzez zmniejszoną ekspresję CD127 na powierzchni limfocytów T krwi obwodowej opisywane było najczęściej w przebiegu zakażenia retrowirusowego, ale zaobserwowaliśmy je także u pacjentów z astmą [12,23]. Co ważne, wykazaliśmy również, że zastosowanie GKS pozwalało na przywrócenie normalnej ekspresji CD127 zarówno u pacjentów z astmą, jak i u zwierząt naczelnych zakażonych małpim wirusem upośledzenia odporności (SIV) [12]. W obecnym badaniu wykazaliśmy natomiast, że zarówno wziewne jak i systemowe GKS nie wywierają istotnego wpływu na poziom ekspresji CD25 na powierzchni limfocytów T CD4+. Ponownie, wyniki obecnych badań potwierdzają, że stosowanie GKS w astmie, pomimo ich silnego działania przeciwzapalnego i immunosupresyjnego, nie prowadzi do automatycznej regulacji wszystkich mechanizmów zaburzeń immunologicznych. Podobnie, w pracy opublikowanej na łamach Clinical and Experimental Immunology w roku 2009 opisaliśmy efekt obniżenia ekspresji receptora dla interleukiny-10 na powierzchni leukocytów krwi obwodowej w grupie pacjentów z astmą leczonych doustnymi GKS [24]. WNIOSKI Podsumowując, wyniki obecnych badań wykazują, że ekspresja markera aktywacji immunologicznej, za jaki uważany jest CD25, na powierzchni limfocytów T CD4+ krwi obwodowej pacjentów z astmą nie jest zależna ani od stopnia ciężkości astmy ani od stosowanej steroidoterapii wziewnej i systemowej. Piśmiennictwo 1. Cohn L, Elias JA, Chupp GL. Asthma: mechanisms of disease persistence and progression. Annu Rev Immunol 2004; 22: Lloyd CM, Hessel EM. Functions of T cells in asthma: more than just T(H)2 cells. Nat Rev Immunol 2010; 10: Bentley AM, Maestrelli P, Saetta M i wsp. Activated T-lymphocytes and eosinophils in the bronchial mucosa in isocyanate-induced asthma. J Allergy Clin Immunol 1992; 89: Leckie MJ, Jenkins GR, Khan J i wsp. Sputum T lymphocytes in asthma, COPD and healthy subjects have the phenotype of activated intraepithelial T cells (CD69+ CD103+). Thorax 2003; 58: Reddy M, Eirikis E, Davis C i wsp. Comparative analysis of lymphocyte activation marker expression and cytokine secretion profile in stimulated human peripheral blood mononuclear cell cultures: an in vitro model to monitor cellular immune function. J Immunol Methods 2004; 293: Watts TH, DeBenedette MA. T cell co-stimulatory molecules other than CD28. Curr Opin Immunol 1999; 11: Lebedeva T, Dustin ML, Sykulev Y. ICAM-1 co-stimulates target cells to facilitate antigen presentation. Curr Opin Immunol 2005; 17: Caruso A, Licenziati S, Corulli M i wsp. Flow cytometric analysis of activation markers on stimulated T cells and their correlation with cell proliferation. Cytometry 1997; 27: Hashemi BB, Penkala JE, Vens C i wsp. T cell activation responses are differentially regulated during clinorotation and in spaceflight. FASEB J 1999; 13: Hosono M, de Boer OJ, van der Wal AC i wsp. Increased expression of T cell activation markers (CD25, CD26, CD40L and CD69) in atherectomy specimens of patients with unstable angina and acute myocardial infarction. Atherosclerosis 2003; 168: Bateman ED, Hurd SS, Barnes PJ i wsp. Global strategy for asthma management and prevention: GINA executive summary. Eur Respir J 2008; 31: Moniuszko M, Lipinska D, Jeznach M i wsp. Glucocorticoids upregulate decreased IL-7 receptor expression in asthmatic patients and simian immunodeficiency virus-infected non-human primates. J Biol Regul Homeost Agents 2013; 27: Kiazyk SA, Fowke KR. Loss of CD127 expression links immune activation and CD4(+) T cell loss in HIV infection. Trends Microbiol 2008; 16: Hougardy JM, Verscheure V, Locht C, Mascart F. In vitro expansion of CD4+CD25highFOXP3+CD127low/- regulatory T cells from peripheral blood lymphocytes of healthy Mycobacterium tuberculosis-infected humans. Microbes Infect 2007; 9: Moniuszko M, Liyanage NP, Doster MN i wsp. Glucocorticoid Treatment at Moderate Doses of SIVmac251-Infected Rhesus Macaques Decreases the Frequency of Circulating CD14(+) CD16(++) Monocytes But Does Not Alter the Tissue Virus Reservoir. AIDS Res Hum Retroviruses 2014 (w druku). 16. Moniuszko M, Bodzenta-Lukaszyk A, Dabrowska M. Effects of oral glucocorticoid therapy on CD4+CD25+CD127- and CD4+CD25high T cell levels in asthmatic patients. Inflammation 2010; 33: Clark FJ, Gregg R, Piper K i wsp. Chronic graft-versus-host disease is associated with increased numbers of peripheral blood CD4+CD25high regulatory T cells. Blood 2004; 103: Moniuszko M, Kowal K, Jeznach M i wsp. Phenotypic correlations between monocytes and CD4+ T cells in allergic patients. Int Arch Allergy Immunol 2013; 161: Moniuszko M, Kowal K, Zukowski S i wsp. Frequencies of circulating CD4+CD25+CD127low cells in atopics are altered by bronchial allergen challenge. Eur J Clin Invest 2008; 38: Liu W, Putnam AL, Xu-Yu Z i wsp. CD127 expression inversely correlates with FoxP3 and suppressive function of human CD4+ T reg cells. J Exp Med 2006; 203: Seddiki N, Santner-Nanan B, Martinson J i wsp. Expression of interleukin (IL)-2 and IL-7 receptors discriminates between human regulatory and activated T cells. J Exp Med 2006; 203: Ramirez-Velazquez C, Beristain-Covarrubias N, Guido-Bayardo L, Ortiz-Navarrete V. Peripheral blood T cells and neutrophils from asthma patients express class-i MHC-restricted T cell-associated molecule. Allergy Asthma Clin Immunol 2014; 10: Kared H, Saeed S, Klein MB, Shoukry NH. CD127 expression, exhaustion status and antigen specific proliferation predict sustained virologic response to IFN in HCV/HIV co-infected individuals. PLoS One 2014; 9: e Moniuszko M, Bodzenta-Lukaszyk A, Dabrowska M. Oral glucocorticoid treatment decreases interleukin-10 receptor expression on peripheral blood leucocyte subsets. Clin Exp Immunol 2009; 156: