Ramy finansowe strategii rozwoju Województwa Małopolskiego na lata

Transkrypt

1 Dla Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego Marta Mackiewicz, Elżbieta Malinowska-Misiąg, Wojciech Misiąg, Marcin Tomalak Ramy finansowe strategii rozwoju Województwa Małopolskiego na lata Spis treści 1. WSTĘP CEL OPRACOWANIA METODOLOGIA RAPORTU MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE GŁÓWNE TEZY PUNKT WYJŚCIA I WARUNKI REALIZACJI STRATEGII ROZWOJU W LATACH SYTUACJA GOSPODARCZA WOJEWÓDZTWA FINANSE SAMORZĄDÓW TERYTORIALNYCH WOJEWÓDZTWA NAJWAŻNIEJSZE USTALENIA ZAKTUALIZOWANEJ STRATEGII ROZWOJU WOJEWÓDZTWO MAŁOPOLSKIE W NARODOWEJ STRATEGII ROZWOJU REGIONALNEGO ZAŁOŻENIA DO OBLICZEŃ PARAMETRY MAKROEKONOMICZNE DOCHODY I WYDATKI JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO Dochody jednostek samorządu terytorialnego Wydatki jednostek samorządu terytorialnego DOPUSZCZALNE ZADŁUŻENIE WYKORZYSTANIE ŚRODKÓW Z BUDŻETU UE Pozycja Polski w podziale środków UE między kraje członkowskie Podział środków UE na część centralną i regionalną Udział województwa w podziale środków regionalnych SZACUNEK POTENCJAŁU ROZWOJOWEGO WOJEWÓDZTWA W LATACH PROGNOZA DOCHODÓW BUDŻETOWYCH PROGNOZA WYDATKÓW I POTENCJAŁ INWESTYCYJNY WOJEWÓDZTWA PROGNOZA ŚRODKÓW NA ROZWÓJ TABELE FINANSOWE ROZLICZENIA ŚRODKÓW UE PO ROKU WRAŻLIWOŚĆ OSZACOWANIA POTENCJAŁU INWESTYCYJNEGO NA ZMIANY PARAMETRÓW ZAŁĄCZNIK 1. SYNTETYCZNE WYNIKI ANKIETY ZAŁĄCZNIK 2. CELE I DZIAŁANIA STRATEGII ROZWOJU WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO ZAŁĄCZNIK 3. ROZLICZENIE ŚRODKÓW Z BUDŻETU UNII EUROPEJSKIEJ... 89

2

3 1. Wstęp 1.1. Cel opracowania Zasadniczym celem poniższego raportu, opracowanego na zlecenie Małopolskiego Urzędu Marszałkowskiego, jest oszacowanie kwoty, jaką jednostki samorządu terytorialnego województwa mogą w latach , a więc w okresie objętym opracowywanym obecnie Narodowym Planem Rozwoju, przeznaczyć na finansowanie szeroko rozumianych przedsięwzięć rozwojowych. Prezentowane poniżej obliczenia można więc traktować jako wstępne oszacowanie ram finansowych dla regionalnej (wojewódzkiej) strategii rozwoju. Z góry trzeba zastrzec, że prezentowane poniżej wyniki obarczone są dużą niepewnością, mającą swe źródła zarówno w czynnikach zewnętrznych (brak ostatecznych uzgodnień co do ram finansowych dla budżetów Unii Europejskiej na lata ), jak i w czynnikach wewnętrznych, takich jak: brak jasności co do kierunków i zakresu zmian w finansach publicznych, uniemożliwiający precyzyjne określenie rozmiarów zasilania jednostek samorządu terytorialnego środkami z budżetu państwa, a także co być może jest jeszcze ważniejsze utrudniający sporządzenie realistycznej prognozy makroekonomicznej, brak ostatecznych ustaleń co do zasad podziału między regiony (województwa) środków otrzymywanych z budżetu Unii Europejskiej. Prezentowane w poniższym raporcie obliczenia zostały przeprowadzone przy założeniu, że podstawowe założenia makroekonomiczne (tempo wzrostu PKB, inflacja) są zgodne z tymi, jakie przyjęto na obecnym etapie prac nad Narodowym Planem Rozwoju na lata Zapewnia to formalną zgodność wyników z obliczeniami prowadzonymi na szczeblu centralnym. Musimy jednak stwierdzić, że założenia te są naszym zdaniem zbyt optymistyczne Metodologia raportu Metodologia obliczeń przedstawionych w tym raporcie opiera się na opracowanych w Instytucie Badań nad Gospodarką Rynkową algorytmach wyznaczania potencjału inwestycyjnego (rozwojowego) jednostek samorządu terytorialnego. Za potencjał inwestycyjny uważa się środki, które jednostka samorządu terytorialnego może w określonym okresie przeznaczyć na finansowanie nowych przedsięwzięć rozwojowych (w tym inwestycji), przy założeniu, że: 1) wykonywać będzie wszystkie bieżące (stałe) zadania jednostki oraz dokonywać będzie niezbędnej wymiany sprzętu, 2) utrzyma bezpieczny dla jednostki poziom zadłużenia. 3

4 Obliczenie potencjału inwestycyjnego wymaga więc oszacowania: 1) stanu wolnych środków dostępnych na początku analizowanego okresu, 2) dochodów jednostki w analizowanym okresie, 3) dopuszczalnego zadłużenia w całym okresie, 4) wydatków bieżących jednostki, w tym: kosztów obsługi zaciągniętego długu, 5) wydatków niezbędnych do poniesienia na dokończenie przedsięwzięć już rozpoczętych, 6) przypadających na analizowany okres spłat długu jednostki, 7) minimalnych, niezbędnych wydatków na wymianę sprzętu. OBLICZANIE POTENCJAŁU INWESTYCYJNEGO Czynniki zwiększające potencjał inwestycyjny KRAJOWE DOCHODY BUDŻETOWE WOLNE ŚRODKI NA POCZĄTEK OKRESU ZACIĄGNIĘTE ZOBOWIĄZANIA Czynniki zmniejszające potencjał inwestycyjny WYDATKI BIEŻĄCE WYDATKI NA DOKOŃCZENIE INWESTYCJI INWESTYCJE AUTONOMICZNE SPŁATA ZADŁUŻENIA Jak stąd widać, wielkość potencjału inwestycyjnego (zdolność do finansowania nowych przedsięwzięć rozwojowych) zależy nie tylko od rozmiarów własnych dochodów i skuteczności pozyskiwania środków z innych źródeł, ale również od tego, jak dużą część dochodów pochłaniają stałe, bieżące wydatki oraz od tego, jak mocno jednostka jest już zaangażowana w realizację dłuższych przedsięwzięć. Określenie potencjał inwestycyjny należy traktować szeroko. W istocie rzeczy potencjał inwestycyjny może być wykorzystany zarówno na finansowanie projektów inwestycyjnych, jak i na finansowanie innych projektów rozwojowych. Analizując możliwości potencjału inwestycyjnego należy też pamiętać, że w przypadku zadań inwestycyjnych potencjał inwestycyjny musi sfinansować nie tylko bezpośrednie koszty inwestycji, ale również nieuwzględnione w prognozie wydatków bieżących koszty eksploatacji obiektów powstałych dzięki poniesieniu wydatków inwestycyjnych. Podstawą obliczenia potencjału inwestycyjnego jest zawsze prognoza budżetowa, określająca dochody jednostki i niezbędne wydatki bieżące. Prognozę tę wyznaczono przyjmując za podstawę wyniki finansowe z 2004 r. oraz dostępne dane o zamierzeniach i możliwościach inwestycyjnych w kolejnych latach. Przyjęto przy tym dwa istotne założenia: 1) w latach nie nastąpią w systemie krajowych dochodów jednostek samorządu terytorialnego zmiany powodujące wzrost tych dochodów w stosunku do stanu obecnego wzrost dochodów krajowych będzie więc wynikał wyłącznie z przesłanek makroekonomicznych (zatrudnienie, wzrost gospodarczy, inflacja, kursy walut), 2) podejmowane działania rozwojowe będą w analizowanym okresie finansowo neutralne dla samorządów, co oznacza, że pozytywne skutki tych działań (nowe dochody, redukcja wydatków, rozszerzenie bazy dochodowej) będą neutralizowane przez wydatki eksploatacyjne związane z realizacją działań rozwojowych. Oba powyższe założenia są świadomie i celowo pesymistyczne, gdyż uważamy, że szacunek potencjału inwestycyjnego powinien być prowadzony według zasad ostrożnej wyceny. Założenie o stałości systemu dochodów samorządowych może się wydać, w świetle zapowiadanych zmian w podatkach, mało realistyczne, gdyż np. przewidywane zmiany w podatku dochodowym od osób fizycznych będą musiały spowodować ustalenie nowych wskaźników udziałów jednostek samorządowych we wpływach z PIT. Możemy jednak zakładać, że takie dostosowawcze zmiany będą finansowo neutralne nie zmienią globalnej kwoty dochodów, choć ich struktura być może będzie inna. 4

5 Dla pokazania wpływu, jaki na wielkość potencjału inwestycyjnego wywierają zobowiązania jednostek, odróżniać będziemy dwa pojęcia: potencjał własny, obliczany bez uwzględnienia zobowiązań, a więc równy dochodom jednostki pomniejszonym o wydatki bieżące oraz niezbędne wydatki inwestycyjne, potencjał inwestycyjny, równy potencjałowi własnemu, powiększonemu o przyrost długu. Pamiętać przy tym należy, że przyrost zobowiązań zwiększa potencjał inwestycyjny w jednym okresie, lecz jednocześnie zmniejsza go (przez konieczność spłat zadłużenia) w okresach następnych. Całkowitą kwotę, jaką jednostki samorządowe województwa mogą przeznaczyć na przedsięwzięcia rozwojowe, oblicza się jako sumę trzech składników: potencjału inwestycyjnego, środków otrzymanych z budżetu Unii Europejskiej, środków prywatnych, współfinansujących przedsięwzięcia rozwojowe. W naszym przekonaniu nie ma obecnie podstaw, by zakładać, że w najbliższych latach kapitał prywatny stał się znaczącym źródłem finansowania zadań samorządowych. Zaangażowanie środków prywatnych w działania rozwojowe wymaga bowiem nie tylko odpowiednich rozwiązań prawnych, ale również i przede wszystkim odpowiedniego klimatu dla takich przedsięwzięć. Tego klimatu obecnie nie ma, dlatego w prezentowanych dalej prognozach tylko symbolicznie uwzględniliśmy możliwości finansowania zadań jednostek samorządu terytorialnego ze źródeł prywatnych. Zwiększenie przewidywanego udziału środków prywatnych kłóciłoby się z zasadą ostrożnej wyceny potencjału rozwojowego województwa Materiały źródłowe Przy konstrukcji prognozy potencjału inwestycyjnego wykorzystano informacje pochodzące z: 1) sprawozdań finansowych jednostek samorządu terytorialnego za lata oraz za pierwsze półrocze 2005 r., 2) ankiety przeprowadzonej przez Urząd Marszałkowski w jednostkach samorządu terytorialnego z terenu województwa, której syntetyczne wyniki przedstawiono w załączniku 1, 3) projektu Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata , 4) dokumentów obrazujących aktualny stan prac nad Narodowym Planem Rozwoju na lata oraz nad Narodową Strategią Rozwoju Regionalnego 2, 5) dokumentów obrazujących przebieg prac nad ramami finansowymi UE na lata , 1 Małopolska Strategia rozwoju Województwa Małopolskiego na lata , Zarząd Województwa Małopolskiego, Kraków Wykorzystano m.in. następujące dokumenty i publikacje: Założenia Narodowego Planu Rozwoju na lata , Rada Ministrów, Warszawa 2004; Projekt Narodowej Strategia Rozwoju Regionalnego na lata zaakceptowany przez Radę Ministrów 6 września 2005, Ministerstwo Gospodarki i Pracy, Warszawa 2005; Wstępny projekt Narodowego Planu Rozwoju na lata (zaakceptowany przez Radę Ministrów dnia 11 stycznia 2005 r.), Ministerstwo Gospodarki i Pracy, Warszawa Wykorzystano m.in. następujące dokumenty i publikacje: Wniosek o odnowienie POROZUMIENIA INS- TYTUCJONALNEGO w sprawie dyscypliny budżetowej i usprawnienia procedury budżetowej, Dokument roboczy Komisji, Bruksela , COM(2004) 498 końcowy; Draft report on Policy Challenges and Budgetary Means of the enlarged Union , European Parliament, , Provisional 2004/2209(INI); Technical adjustments to the Commission proposal for the multiannual financial framework , Commision Working Document, Brussels , SEC(2005) 494 final wszystkie dokumenty dostępne na stronie internetowej 5

6 6) ustawy budżetowej na rok 2005 i uzasadnienia projektu tej ustawy 4, 7) projektu ustawy budżetowej na rok 2006 i uzasadnienia projektu tej ustawy 5, 8) wstępnych informacji o realizacji Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego w 2004 i 2005 r. 4 Ustawa budżetowa na rok Uzasadnienie, Rada Ministrów, Warszawa Ustawa budżetowa na rok Uzasadnienie, Rada Ministrów, Warszawa

7 2. Główne tezy 1. Podstawowym celem poniższego raportu jest ocena wielkości środków, jakie jednostki samorządu terytorialnego województwa małopolskiego będą mogły wykorzystać w latach na finansowanie nowych przedsięwzięć rozwojowych środki te będziemy dalej nazywali środkami na rozwój. Raport ma więc określić finansowe ramy, w jakich konstruowana powinna być strategia rozwoju województwa. 2. Na łączną kwotę środków na rozwój składają się: potencjał inwestycyjny, czyli środki budżetowe (dochody i przychody z zaciąganych zobowiązań) pozostałe do dyspozycji po sfinansowaniu niezbędnych wydatków bieżących i wymiany sprzętu, spłat wcześniej zaciągniętych zobowiązań oraz wydatków na już rozpoczęte przedsięwzięcia rozwojowe, środki otrzymywane z budżetu Unii Europejskiej na refundację uprzednio poniesionych wydatków, środki prywatne współfinansujące przedsięwzięcia rozwojowe władz publicznych. 3. Podstawą obliczenia potencjału inwestycyjnego województwa małopolskiego była prognoza budżetowa, opracowana na podstawie: danych o budżetach samorządowych w województwie małopolskim w 2004 r. i planowanym wykonaniu w 2005 r., założeń dotyczących najważniejszych rodzajów dochodów i wydatków budżetowych, obecnego zadłużenia jednostek samorządu terytorialnego i rozkładu jego spłat w analizowanych latach, środków niezbędnych do zakończenia rozpoczętych inwestycji, wartości zakontraktowanych inwestycji współfinansowanych ze środków funduszy strukturalnych, dopuszczalnej kwoty zadłużenia jednostek samorządu terytorialnego. Założono m.in. że: w 2005 r. produkt krajowy brutto wzrośnie (w cenach stałych) o 3,6% oraz że w latach PKB będzie rósł średnio o 5,3% rocznie, wpływy samorządów z udziałów w CIT będą rosły w tempie identycznym jak PKB, a wpływy z PIT w tempie nieco niższym od PKB, dotacje z budżetu państwa będą rosły w takim samym tempie jak ceny towarów i dóbr konsumpcyjnych, na dokończenie inwestycji rozpoczętych przed końcem 2006 r. samorządy wydadzą w latach ok. 2,6 mld zł, z czego ok. 1 mld zł przypada na rok 2006, a prawie 1,7 mld zł na lata wynagrodzenia w jednostkach samorządowych województwa małopolskiego będą w latach rosły w tempie odpowiadającym 80% realnego wzrostu spożycia, wydatki rzeczowe będą rosły w tempie odpowiadającym 103% tempa wzrostu cen i towarów konsumpcyjnych, a dotacje udzielane z budżetów samorządowych w tempie 102% inflacji, 7

8 na koniec 2013 r. zadłużenie jednostek samorządu terytorialnego (bez pożyczek na prefinansowanie) nie może przekroczyć, w relacji do ich dochodów w 2013 r.: dla miasta Krakowa 43,30%, dla miast 38,59%, dla pozostałych gmin 19,65%, dla powiatów 9,60%, dla samorządu województwa 24,20%. 4. Nie zapadły jeszcze decyzje, od których zależy wielkość środków, które jednostki samorządowe województwa małopolskiego będą mogły w latach otrzymać z budżetu Unii Europejskiej. Nieznana jest zarówno kwota, jaką będzie mogła uzyskać z budżetu UE Polska, jak i sposób podziału tej kwoty między instytucje centralne i województwa. Dlatego w raporcie rozpatrzono trzy warianty napływu do województwa małopolskiego środków z budżetu UE. Przyjęto jednakowy schemat podziału środków przyznanych Polsce na część centralną i regionalną. Warianty różnią się natomiast sposobem podziału części regionalnej na województwa. 5. W wariantach założono, że: na finansowanie 16 regionalnych programów operacyjnych przeznaczone zostanie 60% środków, jakie Polska otrzyma z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, ze środków znajdujących się w bezpośredniej dyspozycji instytucji rządowych do jednostek samorządu terytorialnego zostanie przekazane: 75% środków z Europejskiego Funduszu Społecznego, 37,5% środków z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego nierozdzielonych na regionalne programy operacyjne, 20% środków z Funduszu Spójności (40% środków na ochronę środowiska), 50% środków z Europejskiego Funduszu Rozwoju ów Wiejskich. Założono, że łączna pula środków przyznanych Polsce z budżetu UE na lata wynosi ok. 93,8 mld euro. W obliczeniach nie uwzględniono środków, jakie jednostki samorządu terytorialnego mogą uzyskać z Europejskiego Funduszu Rybołówstwa oraz z puli nazywanej Trwały wzrost gospodarczy konkurencyjność na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia oraz z puli na Sprawy obywatelskie, bezpieczeństwo, sprawiedliwość. 6. Ponieważ dwa z trzech rozpatrywanych wariantów podziału środków okazały się z punktu widzenia województwa małopolskiego niemal identyczne, w raporcie prezentowane są tylko dwa możliwe scenariusze. Czynnikiem różnicującym warianty jest przy tym udział województwa w podziale całej puli środków przeznaczonej dla regionów. W mniej korzystnym dla województwa małopolskiego wariancie ZPORR proporcje podziału środków pomiędzy województwa są takie same jak w Zintegrowanym Programie Operacyjnym Rozwoju Regionalnego) a udział województwa małopolskiego w podziale części regionalnej 6,71%. Przy takich założeniach limit środków na zobowiązania (czyli łączna kwota dofinansowania projektów zakwalifikowanych do rozpoczęcia w latach ) wyniósłby ok ,6 mln euro, czyli (przy obecnym kursie złotego do euro 6 ) ok ,6 mln zł. W wariancie SOPOT (przygotowanym przez grupę roboczą Międzyresortowego Zespołu ds. przygotowania Narodowej Strategii Rozwoju Regionalnego ), pula środków przyznanych Polsce z budżetu UE jest taka sama, ale udział województwa małopolskiego w podziale części regionalnej wynosi 8,38%. W efekcie limit środków na zobowiązania wynosi 3.495,8 mld euro, czyli ok ,1 mld zł. 6 Średni kurs NBP z dnia 31 października 2005 r. 3,99 zł/. 8

9 7. W przeprowadzonych obliczeniach założono, że publiczne środki na rozwój będą w latach uzupełniane środkami podmiotów prywatnych. Ich wielkość wyceniono (znacznie ostrożniej niż w założeniach Narodowego Planu Rozwoju (NPR) na lata ) na 5% kwot, jakie jednostki samorządu terytorialnego będą musiały przeznaczyć na współfinansowanie projektów wspieranych środkami z budżetu UE. 8. Sytuacja finansowa województwa małopolskiego w roku 2004 i pierwszym półroczy 2005 r., przyjmowanym za punkt wyjścia do obliczeń prognostycznych była dość słaba. Jednostki samorządu terytorialnego osiągnęły dochody niższe od średnich dla całej Polski, ale dość wysoki był udział inwestycji w ogólnej kwocie wydatków (17,9% w 2004 r.) i na bezpiecznym poziomie (27,1% dochodów z 2004 r.) utrzymywało się zadłużenie. 9. Średni poziom dochodów samorządowych na 1 mieszkańca wyniósł w województwie małopolskim w 2004 r ,6 zł, czyli 92,4% średniej ogólnopolskiej. Dochody gmin na 1 mieszkańca wyniosły 1.768,4 zł o 6,3% poniżej średniej krajowej. 10. Potencjał własny jednostek samorządu terytorialnego województwa małopolskiego w latach oszacowano na 9.817,9 mln zł. Przeciętny roczny potencjał własny wyliczono na 1.402,6 mln zł rocznie, czyli o 6% więcej od kwoty, jaką jednostki samorządu terytorialnego wydały na inwestycje w roku DOCHODY KRAJOWE ,0 mln zł Dochody własne ,6 mln zł Subwencje ogólne ,0 mln zł Dotacje ,4 mln zł 2. WYDATKI NA ZAKOŃCZENIE INWESTYCJI ,1 mln zł 3. INWESTYCJE AUTONOMICZNE 1-455,5 mln zł 4. WYNAGRODZENIA ,4 mln zł 5. INNE WYDATKI BIEŻĄCE ,3 mln zł 6. POTENCJAŁ WŁASNY ( ) 9.817,9 mln zł 1 Niezbędne inwestycje na odtworzenie sprzętu 2 Razem z pochodnymi 11. Na gminy województwa małopolskiego przypada 72,5% wyliczonej powyżej kwoty potencjału własnego, samorząd województwa dysponuje 20,1% ogólnej kwoty potencjału, potencjał inwestycyjny powiatów stanowi tylko 7,4% potencjału jednostek samorządowych województwa. Przy stosunkowo niewielkiej kwocie łącznej potencjału własnego taki podział potencjału własnego oznacza, że ponadgminne władze samorządowe będą miały dość ograniczone możliwości kreowania swej polityki rozwojowej. 12. Największym potencjałem własnym wśród subregionów dysponuje subregion krakowskotarnowski (30,3%). Subregion nowosądecki dysponuje 20,5% potencjału województwa, a na subregion miasta Krakowa przypada 29,1% potencjału własnego. Pozostała część (20,1%) potencjału własnego przypisana jest do województwa samorządowego. Bardzo zróżnicowane są wielkości potencjału własnego przypadające na 1 mieszkańca w subregionie krakowsko-tarnowskim potencjał własny na 1 mieszkańca wynosi 2.112,3 zł, w subregionie nowosądeckim 1.778,5 zł, zaś w subregionie miasta Krakowa 3.806,9 zł. Relatywnie wysoki potencjał na 1 mieszkańca w subregionie miasta Krakowa wynika ze stosunkowo niskiej liczby mieszkańców, w porównaniu z innymi subregionami oraz ze stosunkowo niedużych nakładów do poniesienia w latach na dokończenie inwestycji rozpoczętych przed 2006 r. 13. Dodatkowym źródłem środków na rozwój mogą być zobowiązania (kredyty, pożyczki), zaciągane przez jednostki samorządowe. Z naszych obliczeń wynika, że jednostki samorządowe województwa małopolskiego mogą bez zagrożenia dla stabilności ich finansów 9

10 zwiększyć w latach swe zadłużenie o ok mln zł. Zwiększenie zadłużenia może więc powiększyć potencjał rozwojowy województwa o ok. 10%. Kwota ta nie obejmuje oddzielnie przez nas ujętych pożyczek na prefinansowanie, czyli na przejściowe sfinansowanie wydatków podlegających refundacji ze środków budżetowych UE. 14. W wariancie ZPORR przewidywana wielkość refundacji, jakie jednostki samorządu terytorialnego województwa małopolskiego otrzymają w latach na sfinansowanie wydatków związanych z projektami wspieranymi środkami UE wynosi mln zł. Przewidujemy ponadto, że jednostki samorządu terytorialnego zaciągać będą pożyczki na prefinansowanie wydatków, a saldo zaciągniętych i spłaconych pożyczek na koniec roku 2013 wyniesie 745,8 mln zł. Kwota ta zwiększa środki na rozwój w latach , ale jednocześnie podobnie jak pozostałe zobowiązania zaciągane w tym okresie i niespłacone do końca roku 2013 zmniejszy środki na rozwój w kolejnym okresie. Zakładane finansowanie zadań ze środków prywatnych wyniesie w wariancie ZPORR 162,2 mln zł. 15. W wariancie SOPOT kwota refundacji wydatków na projekty realizowane w ramach NPR na lata będzie większa i wyniesie ,6 mln zł. Większa będzie też kwota zaciągniętych i niespłaconych do końca 2013 r. pożyczek na prefinansowanie szacujemy ją na 969,3 mln zł. Zakładane finansowanie zadań ze środków prywatnych wyniesie 201 mln zł. 16. Środki na rozwój, jakimi dysponować będą w latach jednostki samorządowe województwa małopolskiego oszacowaliśmy ostatecznie na: w wariancie ZPORR na ,2 mln zł, czyli ok ,7 mln zł rocznie, w wariancie SOPOT na ,2 mln zł, czyli ok ,6 mln zł rocznie, zgodnie z następującym rozliczeniem: Tabela 1. Szacunek wielkości środków jednostek samorządu terytorialnego jakie będą mogły być przeznaczone na działania rozwojowe w województwie małopolskim w latach Wyszczególnienie Wariant ZPORR Wariant SOPOT Średnio na rok Średnio na rok mln zł 1. Potencjał własny 9.817, , , ,6 2. Przyrost zobowiązań 2.032,2 290, ,7 322,2 Pożyczki na prefinansowanie 745,8 106,5 969,3 138,5 Inne zobowiązania 1.286,4 183,8 1286,4 183,8 3. Potencjał inwestycyjny (1 + 2) , , , ,8 4. Refundacje z budżetu UE 8985,0 1283, , ,1 5. Środki prywatne 162,2 23,2 201,0 28,7 6. RAZEM ŚRODKI NA ROZWÓJ ( ) , , , ,6 Wydatki inwestycyjne w roku 2004 = 100 ŚRODKI NA ROZWÓJ x 227,0 x 252,6 Źródło: obliczenia własne Po przeliczeniu na ceny stałe 2004 r. przeciętne roczne środki na rozwój są większe od wydatków inwestycyjnych poniesionych przez jednostki samorządowe województwa małopolskiego w 2004 r.: w wariancie ZPORR o 180,0%, w wariancie SOPOT o 211,3%. 17. W wariancie ZPORR projekty realizowane z finansowym zaangażowaniem budżetu UE pochłoną ok. 62,6% wszystkich środków na rozwój, w znacznie korzystniejszym dla województwa wariancie SOPOT wskaźnik ten wyniesie prawie 69,7%, a środki na 10

11 realizację projektów finansowanych wyłącznie środkami krajowymi zmaleją przez konieczność wyasygnowania ok. 4 mld zł na współfinansowanie projektów wspieranych środkami UE. Wykorzystanie środków UE wymagać więc będzie starannej selekcji innych projektów rozwojowych. Dodać należy, że również w wariancie ZPORR, mniej obciążonym kosztami współfinansowania, środki na finansowanie projektów krajowych (nieobjętych wsparciem UE) nie będą zbyt duże. 18. Sporządzenie prognozy środków na rozwój wymagało przyjęcia dużej liczby założeń. Jest oczywiste, że ostateczne wyniki w istotny sposób zależą od tych założeń, a trafność prognozy zależy od tego, czy przyjęte założenia zostaną spełnione. Dlatego chcemy na zakończenie zilustrować wpływ zmian wartości niektórych parametrów na wielkość środków na rozwój. Wszystkie opisane powyżej warianty zostały obliczone na podstawie opisanych powyżej wariantów podstawowych. W każdym z rozpatrywanych nowych wariantów zmieniano wartość tylko jednego parametru. Analizując poniższe zestawienie należy pamiętać, że skutki zmian poszczególnych parametrów mogą się ze sobą sumować. Analizie poddano wpływ na wielkość potencjału inwestycyjnego założeń dotyczących: dynamiki wzrostu gospodarczego, wybranych rodzajów wydatków bieżących jednostek samorządu terytorialnego, stopnia absorpcji potencjalnie dostępnych środków z budżetu UE. Wyniki przeprowadzonych obliczeń wykazują, że: obniżenie dynamiki PKB o ok. 20% (czyli o ok. 1,1 punktu procentowego) zmniejsza wielkość środków na rozwój o ok. 5%, podwyższenie o 1 punkt dynamiki realnego wzrostu wydatków rzeczowych zmniejsza potencjał rozwojowy województwa o 4,6% w wariancie ZPORR i o 4,2% w wariancie SOPOT, obniżenie stopnia absorpcji środków z budżetu UE do poziomu 90% potencjalnie dostępnych kwot zmniejszy potencjał rozwojowy województwa o ok. 4,5% w wariancie ZPORR i ok. 5,1% w wariancie SOPOT, zmiany realnej dynamiki wynagrodzeń, dotacji i świadczeń pieniężnych nie mają istotnego wpływu na możliwości rozwojowe. 11

12

13 3. Punkt wyjścia i warunki realizacji strategii rozwoju w latach Sytuacja gospodarcza województwa Województwo małopolskie jest jednym z mniejszych powierzchniowo regionów, za to bardzo gęsto zaludnionym. Jego ludność stanowi 8,4% ludności Polski. Większość mieszkańców żyje na wsi, wskaźnik urbanizacji wynosi 49,9%. Mimo, że region zaliczany jest do rolniczych, cechuje go bardzo niskie bezrobocie. Według danych z września 2005 r. małopolskie jest województwem o najniższym w kraju bezrobociu (13,6% przy średniej dla kraju 17,6%), przy czym wewnątrz województwa sytuacja jest bardzo zróżnicowana dla miasta Krakowa stopa bezrobocia wynosi 6,9%, dla podregionu nowosądeckiego 17,6%. Wskaźnik obciążenia ekonomicznego, czyli liczba osób niepracujących przypadająca na 100 osób pracujących jest nieco wyższy od średniej krajowej. PKB per capita województwa małopolskiego w roku 2003 stanowiło 87,3% średniej krajowej. W latach wcześniejszych było to: w roku ,4%, w roku ,7%, w roku ,4%, w roku ,4%. Województwo małopolskie w 2003 r. zajęło dziesiątą pozycję w kraju pod względem PKB na mieszkańca taką samą jak w poprzednich trzech latach. Zatrudnienie w rolnictwie pozostaje od kilku lat na poziomie 37%, nieco zmniejszyło się zatrudnienie w przemyśle (z 22% w 1999 r. do ok. 20%) przy zwiększeniu udziału zatrudnionych w usługach rynkowych. Duże zatrudnienie w rolnictwie przy jego niskiej efektywności wpływa negatywnie na wzrost wartości dodanej brutto (niecałe 2% regionalnej wartości dodanej brutto jest wypracowywane w rolnictwie). Jednak można mieć nadzieję, że dzięki coraz bardziej intensywnemu wykorzystywaniu atrakcji turystycznych regionu, zacznie się zwiększać zarówno zatrudnienie jak i udział PKB wytwarzany w usługach rynkowych. Pod względem liczby wyższych uczelni i liczby studentów region ma bardzo dobrą pozycję w kraju (trzecie miejsce pod względem liczby wyższych uczelni i piąte pod względem liczby absolwentów szkół wyższych), a udział ludności z wyższym wykształceniem jest wyższy od średniej krajowej. 13

14 Tabela 2. Województwo małopolskie podstawowe dane Wyszczególnienie Polska = Powierzchnia w km 2 x x x x x x 4,8 12 Populacja w tys , , , , , ,2 8,4 4 Gęstość zaludnienia (na km 2 ) 213,0 214,0 214,0 214,0 214,0 (. ) 173,5 2 Udział ludności miejskiej (%%) 50,4 50,4 50,3 50,2 49,9 (. ) 81,4 13 Zatrudnienie w tys. 691,8 634,8 613,0 593,3 596,4 (. ) 7,8 5 Stopa bezrobocia (%%) 10,2 12,2 16,3 16,0 16,2 15,0 80,5 2 Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto (PLN) 1.561, , , , , ,3 92,4 6 Niepracujący na 100 osób pracujących 68,2 66,7 64,9 63,7 62,0 (. ) 105,2 12 Wydatki na badania i rozwój (%% PKB) 0,94 0,81 0,84 0,89 (. ) (. ) 131,8 2 Nakłady inwestycyjne (%% PKB ) 18,6 17,3 14,4 14,7 (.) (. ) 94,5 4 Nakłady inwestycyjne w przedsiębiorstwach (udział w PKB % %) 12,7 11,8 8,7 6,9 (. ) (. ) 86,2 7 PKB per capita (zł) (. ) (. ) 87,9 10 Wartość dodana brutto na pracującego (zł) (. ) (. ) 84,2 12 Rolnictwo (. ) (. ) 46,3 x Przemysł (. ) (. ) 93,6 x Usługi (. ) (. ) 93,5 x Źródło: Roczniki Statystyczne Województw, GUS, Warszawa Lokata 3.2. Finanse samorządów terytorialnych województwa Sytuacja finansowa województwa małopolskiego w roku 2004, przyjmowanym przez nas za punkt wyjścia do obliczeń prognostycznych była nienajlepsza. Jednostki samorządu terytorialnego osiągnęły dochody na mieszkańca niższe od średnich dla całej Polski, ale dość wysoki był udział inwestycji w ogólnej kwocie wydatków i na dość bezpiecznym poziomie utrzymywało się zadłużenie. Tabela 3. Budżety jednostek samorządu terytorialnego województwa małopolskiego w 2004 r. Samorząd Gminy Wyszczególnienie Razem województwa Razem MPP 1 Miejsko- Powiaty Inne miasta Wiejskie wiejskie mln zł Dochody 7.197,3 486,1 958, , ,4 373, , ,3 Wydatki 7.397,9 423,7 956, , ,8 369, , ,8 Bieżące 6.076,6 266,2 863, , ,2 310, , ,4 Majątkowe 1.321,3 157,5 93, ,9 418,7 58,6 221,1 372,4 Wynik -200,5 62,5 2,0-265,0-159,4 4,8-35,8-74,5 Nadwyżka operacyjna 1.120,8 220,0 95,0 805,8 259,2 63,4 185,3 297,9 Zadłużenie 1.950,3 86,5 99, , ,7 63,4 265,9 345,5 %% Dochody 100,0 6,8 13,3 79,9 31,8 5,2 18,3 24,7 Wydatki 100,0 5,7 12,9 81,3 33,0 5,0 18,3 25,0 Bieżące 100,0 4,4 14,2 81,4 33,3 5,1 18,7 24,3 Majątkowe 100,0 11,9 7,0 81,0 31,7 4,4 16,7 28,2 Nadwyżka operacyjna 100,0 19,6 8,5 71,9 23,1 5,7 16,5 26,6 Zadłużenie 100,0 4,4 5,1 90,5 55,9 3,3 13,6 17,7 14

15 c.d. Samorząd Gminy Wyszczególnienie Razem województwa Razem MPP 1 Miejsko- Powiaty Inne miasta Wiejskie wiejskie zł na 1 mieszkańca Dochody 2.212,6 149,4 294, ,4 702,6 114,9 405,5 545,5 Wydatki 2.274,2 130,2 294, ,9 751,6 113,5 416,5 568,4 Bieżące 1.868,0 81,8 265, ,7 622,9 95,5 348,5 453,9 Majątkowe 406,2 48,4 28,6 329,2 128,7 18,0 68,0 114,5 Nadwyżka operacyjna 344,5 67,6 29,2 247,7 79,7 19,5 57,0 91,6 Zadłużenie 599,6 26,6 30,5 542,4 335,0 19,5 81,7 106,2 Źródło: obliczenia własne na podstawie danych Ministerstwa Finansów Średni poziom dochodów samorządowych na 1 mieszkańca wyniósł w województwie małopolskim w 2004 r ,6 zł, czyli 92,4% średniej ogólnopolskiej. Dochody gmin na 1 mieszkańca wyniosły 1.768,4 zł o 6,3% poniżej średniej krajowej. Jedynie miasta na prawach powiatu oraz gminy miejsko-wiejskie i wiejskie miały w 2004 r. ujemy wynik finansowy. Zwraca zwłaszcza uwagę sytuacja finansowa samorządów miejskich. Ich budżety były w 2004 r. niemal zrównoważone, istotne jest też, że gminy te charakteryzuje stosunkowo niski poziom nadwyżki operacyjnej. Świadczy to o tym, że niewielka część inwestycji może być finansowana własnymi dochodami. Charakterystyczne jest, że dochody gmin wiejskich na 1 mieszkańca są wyraźnie wyższe od dochodów gmin w miastach (poza miastami na prawach powiatu). Tabela 4. Podstawowe dane o finansach subregionów województwa małopolskiego w 2004 r. Wyszczególnienie Ludność Dochody Wydatki tys. osób Wydatki inwestycyjne mln zł Dług Nadwyżka operacyjna Ogółem województwo 3.252, , , , , ,8 35 Krakowsko-tarnowski 1.393, , ,7 412,2 572,0 323,5 36 Nowosądecki 1.101, , ,9 369,2 310,3 339,2 37 Miasto Kraków 757, , ,6 382,5 981,5 238,1 Samorząd województwa 3.252,9 486,1 423,7 157,5 86,5 220,0 Udział w województwie (w %%) Ogółem województwo 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 35 Krakowsko-tarnowski 42,9 36,9 37,1 31,2 29,3 28,9 36 Nowosądecki 33,9 31,2 30,8 27,9 15,9 30,3 37 Miasto Kraków 23,3 25,1 26,4 28,9 50,3 21,2 Samorząd województwa 100,0 6,8 5,7 11,9 4,4 19,6 Na 1 mieszkańca (w zł) Ogółem województwo x 2.212, ,2 406,2 599,6 344,5 35 Krakowsko-tarnowski x 1.905, ,1 295,7 410,4 232,1 36 Nowosądecki x 2.039, ,5 335,2 281,8 308,0 37 Miasto Kraków x 2.387, ,3 504, ,4 314,2 Samorząd województwa x 149,4 130,2 48,4 26,6 67,6 Źródło: obliczenia własne na podstawie danych Ministerstwa Finansów Znaczne są różnice dochodów i wydatków publicznych w subregionach województwa. Zwrócić też trzeba uwagę na bardzo wysoki poziom zadłużenia miasta Krakowa odpowiadało ono w 2004 r. już 54% rocznych dochodów Najważniejsze ustalenia zaktualizowanej strategii rozwoju Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata została przyjęta przez Sejmik Województwa Małopolskiego uchwałą nr XXIII/250/2000 z dnia 28 sierpnia 2000 roku. 15

16 Założenia aktualizacji strategii rozwoju zostały przedstawione przez Zarząd Województwa w październiku 2005 r. Strategia rozwoju województwa Małopolskiego w latach koncentruje się na trzech polach aktywności: I Konkurencyjność gospodarcza, II Spójność społeczna, III Potencjał instytucjonalny, dla których wytyczono odpowiednio następujące cele strategiczne: 1) wzmocnienie konkurencyjności gospodarczej województwa, 2) stworzenie warunków dla wszechstronnego rozwoju społecznego i wysokiej jakości życia, 3) wzmocnienie potencjału instytucjonalnego województwa. W ramach każdego z pól aktywności wyodrębniono obszary polityki rozwoju, dla których sformułowane zostały cele pośrednie. Osiągnięciu tych celów podporządkowane są działania planowane w ramach danego obszaru. Strategia realizowana jest w ramach dziewięciu obszarów polityki rozwoju województwa. Konkurencyjność gospodarcza Spójność społeczna Potencjał instytucjonalny I. Społeczeństwo wiedzy i aktywności V. Spójność wewnątrzregionalna VIII. Współpraca międzyregionalna II. Gospodarka regionalnej szansy VI. Środowisko przyrodnicze IX. Nowoczesne zarządzanie publiczne III. Infrastruktura dla rozwoju regionalnego IV. Krakowski Metropolitalny VII. Środowisko kulturowe i przestrzeń regionalna Strategia wskazuje konkretne działania, w ramach poszczególnych obszarów polityki rozwoju, które służyć będą osiągnięciu celów strategii i w których koncentrować się będzie aktywność merytoryczna i finansowa samorządu województwa. Celom strategii towarzyszą wymierne wskaźniki osiągnięć miary sukcesu. Miarami sukcesu są: na poziomie celów strategicznych - wskaźniki szerokiego, globalnego oddziaływania, w sposób generalny wskazujące zmiany w profilu społeczno-gospodarczym województwa i jego miejscu wśród regionów polskich i europejskich, do których przyczynić się ma realizacja strategii Małopolska 2015 ; na poziomie celów pośrednich w odniesieniu do poszczególnych obszarów polityki - wskaźniki oddziaływania, które opisują wprost oczekiwane, długoterminowe, trwałe, czasem nieco odłożone w czasie efekty działań województwa; na poziomie celów bezpośrednich wskaźniki oczekiwanych rezultatów działań, rozumiane jako bezpośrednie korzyści odniesione z realizacji danego programu. Na poziomie celów strategicznych sformułowane zostały także wskaźniki subiektywne oceny reprezentatywnych przedstawicieli grup społecznych będących odbiorcami poszczególnych części strategii. W strategii można wyodrębnić 387 działań, o bardzo różnym poziomie szczegółowości. Zdecydowana większość z nich to zadania nieinwestycyjne. Duży nacisk w strategii położono na zwiększanie spójności regionalnej oraz rozwój zasobów ludzkich. W ramach obszaru Społeczeństwo wiedzy i aktywności realizowane będą 42 działania, z tego 10 to zdania inwestycyjne, a 3 to instrumenty finansowe. W ramach obszaru Gospodarka regionalnej szansy realizowane będzie 47 działań, w tym 7 związane jest ze stworzeniem instrumentów finansowych a 9 to zadania inwestycyjne. III Infrastruktura dla rozwoju regionalnego 16

17 obejmuje 33 działania, w tym 17 inwestycyjnych i 2 instrumenty finansowe. Krakowski Metropolitarny zawiera 21 działań, z tego 13 inwestycyjnych i jedno finansowe. Spójność wewnątrzregionalna obejmuje 67 działań, w tym jedno inwestycyjne. W obszarze V Środowisko przyrodnicze określono 50 działań, z czego 10 stanowią zadania inwestycyjne. W ramach obszaru Środowisko kulturowe i przestrzeń regionalna realizowane będzie 60 zadań, w tym 6 zadań inwestycyjnych i jedno zadanie polegające na stworzeniu instrumentu finansowego. Kolejny obszar Współpraca międzyregionalna obejmuje 36 zadań i nie przewiduje się w jego ramach realizacji zadań inwestycyjnych. W ramach obszaru Nowoczesne zarządzanie publiczne realizowane będzie 31 zadań, również nie obejmujących inwestycji. Również w ramach zadań realizowanych na podstawie kontraktu wojewódzkiego duży nacisk położony został na rozwój zasobów ludzkich. Tabela 5. Struktura wydatków w ramach kontraktu wojewódzkiego 2004 r. Wyszczególnienie Udział %% Restrukturyzacja i unowocześnianie bazy: oświatowo-wychowawczej; szkolnictwa wyższego; turystyczno-sportowo-rekreacyjnej i kulturalnej 36,44 Unowocześnianie i rozbudowa systemu ochrony zdrowia 24,74 Podnoszenie standardu infrastruktury transportowej, w szczególności drogowej 13,43 Modernizacja bazy i podnoszenie standardu instrumentów pomocy społecznej 11,77 Wzmacnianie systemu ochrony środowiska 7,67 Tworzenie i dokapitalizowanie regionalnych funduszy kredytowych, pożyczkowych i gwarancyjnych 3,26 Popularyzowanie regionu z wykorzystaniem miejscowych zasobów dziedzictwa kulturowego 2,49 Wspieranie projektów z zakresu promocji, edukacji, zdrowia i ekologii, realizowanych przez organizacje pozarządowe i społeczne 0,19 Źródło: Wykaz zadań wybranych do realizacji kontraktu, załącznik nr 6 do kontraktu wojewódzkiego dla województwa małopolskiego na rok Województwo małopolskie w narodowej strategii rozwoju regionalnego Narodowa Strategia Rozwoju Regionalnego (NSRR) jest średniookresowym dokumentem planistycznym określającym uwarunkowania, cele i kierunki wspierania rozwoju regionalnego przez państwo oraz koordynacji polityki sektorowej w województwach. Dokument określa priorytety i kryteria wyodrębniania obszarów wsparcia z punktu widzenia polityki państwa. Niektóre priorytety NSRR będą realizowane w wybranych województwach, aby zapewnić spójność gospodarczą, społeczną oraz przestrzenną i zrównoważony rozwój kraju. Wybrane województwa, o szczególnym znaczeniu dla realizacji określonego celu lub o dużym nasileniu problemów rozwojowych będą więc prawdopodobnie mogły liczyć na dodatkowe środki publiczne, które pozwolą na realizację celów zarysowanych w strategii. Działania ukierunkowane regionalnie będą realizowane w ramach celu II Większa spójność społeczna, gospodarcza i przestrzenna. 17

18 Województwo małopolskie zostało w szczególny sposób uwzględnione przy następujących priorytetach Narodowej Strategii Rozwoju Regionalnego: Priorytet Budowa ponadwojewódzkich kompleksowych struktur funkcjonalno-przestrzennych i gospodarczych Przekształcenia społeczne i gospodarcze w obszarach problemowych Kierunki działań Wzmocnienie impulsów rozwojowych o znaczeniu ponadregionalnym na obszarze oddziaływania VI Paneuropejskiego Korytarza Transportowego Budowa pasma rozwojowego na obszarze oddziaływania III Paneuropejskiego Korytarza Transportowego Działania na rzecz rozwoju obszarów górskich i podgórskich 18

19 4. Założenia do obliczeń Zestawienie prognozy potencjału inwestycyjnego wymaga przyjęcia dość licznych założeń, dotyczących systemu prawnego, w którym strategia będzie realizowana oraz parametrów liczbowych opisujących zarówno warunki zewnętrzne, jak i politykę budżetową prowadzoną przez jednostki samorządowe Parametry makroekonomiczne Podstawowe założenia makroekonomiczne do prognozy (tempo wzrostu PKB, inflacja, stopy procentowe) przyjęliśmy za: dla lat prognozami Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową 7, dla lat wstępną wersją Narodowego Planu Rozwoju na lata Również ze wstępnej wersji Narodowego Planu Rozwoju na lata wzięliśmy też prognozę stóp procentowych w latach Prognozę ze wstępnej wersji NPR wykorzystaliśmy dla zapewnienia zgodności podstawy prezentowanych dalej obliczeń z podobnymi opracowaniami, jakie prawdopodobnie konstruowane będą dla innych województw. Chcemy jednak zastrzec, że naszym zdaniem prognoza ta jest zbyt optymistyczna (szczególnie w kwestii przewidywanego tempa wzrostu gospodarczego), a jej spełnienie się wymagałoby nie tylko prowadzenia przez długi czas twardej i bardzo Konsekwentnej polityki makroekonomicznej, ale i korzystnego układu wszystkich istotnych czynników zewnętrznych. Już założenie, że w latach przeciętna stopa wzrostu PKB utrzyma się na poziomie 4,5 5%, a w kolejnych 7 latach na poziomie 4 4,5% byłoby w naszym przekonaniu dość optymistyczne. Założenia o wzroście PKB mają przy tym bardzo duży wpływ na prognozę potencjału inwestycyjnego dlatego w końcowej części opracowania przedstawimy dla zobrazowania wagi założeń makroekonomicznych wariant z niższymi, choć nadal wysokimi wskaźnikami wzrostu PKB. Ustalając założenia dotyczące kursu złotego do euro przyjęliśmy, że w latach nominalny kurs złotego do euro będzie rósł o 1,5% rocznie, czyli w tempie zbliżonym do przeciętnego wzrostu cen w krajach UE. W przyjętych założeniach złoty jest więc silniejszy niż przyjęto w obliczeniach wykonywanych nas potrzeby prac nad NPR na lata Nie zakładamy formalnie wejścia Polski do strefy euro przed końcem okresu , ale przy dość neutralnych założeniach kursowych nie ma to istotnego znaczenia dla prezentowanych wyników. 7 Kwartalne Prognozy Makroekonomiczne, nr 47 (3/2005) z 27 lipca 2005 r., Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową. 8 Narodowy Plan Rozwoju. Wstępny projekt Prognozy, Ministerstwo Gospodarki i Pracy, Warszawa 2005, s

20 Najważniejsze założenia makroekonomiczne na lata przedstawiono w tabeli 7. Tabela 6. Makroekonomiczne założenia prognozy potencjału inwestycyjnego dla lat Wyszczególnienie Dynamika PKB (ceny stałe) 104,7 105,1 105,2 105,6 106,1 105,6 105,2 105,0 Dynamika cen 102,1 102,4 102,8 103,0 103,4 103,7 103,6 103,5 Nominalna stopa procentowa 7,4 7,0 5,4 5,0 5,0 5,0 5,0 5,0 Kurs złotego do euro (średnio w roku) 4,000 4,060 4,121 4,183 4,245 4,309 4,374 4,439 Źródło: Narodowy Plan Rozwoju. Wstępny Projekt Prognozy, Ministerstwo Gospodarki i Pracy 2005, s , Kwartalne Prognozy Makroekonomiczne, nr 47 (3/2005) z 27 lipca 2005 r., Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową 4.2. Dochody i wydatki jednostek samorządu terytorialnego Centralnym punktem procedury szacowania potencjału inwestycyjnego jest zestawienie prognozy dochodów i wydatków bieżących. Prognoza zestawiana była odrębnie dla każdej jednostki, z tym że dla wszystkich jednostek danego rodzaju stosowano te same założenia dotyczące prognozowanych dochodów i wydatków, natomiast jako wielkości bazowe prognozy wykorzystano faktyczne wielkości z budżetów poszczególnych jednostek na rok Dzięki zastosowaniu takiej techniki możliwe było przedstawienie nie tylko prognozy zbiorczej dla wszystkich jednostek, ale również odrębnych prognoz dla subregionów i dla poszczególnych rodzajów jednostek samorządowych Dochody jednostek samorządu terytorialnego Punktem wyjścia do sporządzenia prognozy dochodów JST województwa było oszacowanie dochodów budżetowych w roku Dla wszystkich wyróżnionych pozycji planu dochodów przyjęto jednolitą metodę szacowania, polegającą na wykorzystaniu danych o wykonaniu budżetów JST za pierwsze półrocze 2005 r. oraz wskaźników relacji dochodów rocznych do dochodów z I półrocza, obliczonych ze sprawozdań budżetowych za rok Wpływy z udziałów w PIT szacowano przyjmując, że ich wzrost uzależniony jest od wzrostu prognozowanej wartości spożycia indywidualnego (mierzonego w cenach bieżących). Uwzględniono również przewidywane zmiany (od 35,61% w 2005 r. do 38,92% w 2013 r.) wskaźnika udziałów gmin we wpływach z PIT. Dla wpływów z udziałów w CIT przyjęto natomiast, że będą one rosnąć w tempie równym tempu wzrostu produktu krajowego brutto, mierzonego w cenach bieżących. Prognozę wyróżnionych podatków i opłat stanowiących dochód gmin (podatki: rolny, od nieruchomości, od środków transportowych, od czynności cywilnoprawnych, opłata skarbowa) powiązano ze wzrostem cen towarów i usług konsumpcyjnych, dopuszczając jednocześnie możliwość zastosowanie parametrów korygujących. w prezentowanej w tym raporcie prognozie przyjęto, że: dynamika wpływów z podatku rolnego będzie o 2% niższa od tempa wzrostu cen, dynamika realnej wartości wpływów z podatku od nieruchomości będzie o 5% niższa od dynamiki wzrostu PKB w cenach stałych, realna wartość wpływów z podatku od środków transportowych będzie stała, 9 Przeprowadzona przez nas analiza wykazała dla dużej części dochodów dużą stabilność tych wskaźników dlatego zrezygnowaliśmy z obliczania uśrednionych wskaźników z kilku ostatnich lat. Dla niektórych rodzajów dochodów uśrednienie takie nie miałoby zresztą sensu ze względu na zmiany w systemie dochodów wprowadzone od początku 2004 r. 20