24. Medytacja różni się od koncentracji Szukałem. Cały czas szukam. Szukałem wtedy i szukam teraz tego wśród ludzi, który posiada prawdziwego ducha człowieka. Ludzkich istot nie brakuje. Patrząc na ludzkie formy, nie znajduję prawdziwej natury boskości. Widząc niektóre owoce dzikiej bawełny, niekiedy zdaje się nam i łudzimy się, że to mango. Widząc dziką trzcinę cukrową, żujemy ją w złudnym przekonaniu, że jest to prawdziwa trzcina cukrowa. Widząc kawałek marmuru, ssiemy go w złudnym przekonaniu, że to cukierek. Nie powinniśmy dawać się zwodzić przez zewnętrzną formę człowieka. To nie ta zewnętrzna postać jest ważna, lecz jego guny, czyli atrybuty. Diwjatma swarupy (ucieleśnienia boskiej atmy), uczniowie! Poznanie cech wyróżniających ludzką istotę jest niezmiernie ważne. Aby te cechy nabyć, musimy rozwinąć koncentrację, ducha poświęcenia i wiarę w Boga. Zdobyta w ten sposób mądrość jaśnieje niczym słońce. Jednak, w naszym stanie ignorancji światło tej mądrości zakrywa chmura egoizmu. Dopóki człowiek nie zdoła usunąć chmur egoizmu, nie może patrzeć na słońce mądrości. Drzewo, które śle chłodny cień, nawet nie myśli o pożytku, jakim darzy podróżników. Człowiek natomiast, gdy myśli o swoim ciele, myśli też o swoich bogactwach, swojej rodzinie, swoim dobytku, swojej żonie i swoich dzieciach, i przywiązuje się do nich. Musimy zastanowić się i znaleźć odpowiedź na pytanie, kim jest to ja w stwierdzeniach to jest mój dom, to są moje pieniądze, to jest mój ojciec czy to jest moje ciało. Powinniśmy dowiedzieć się, kim jest ta jednostka, która tak twierdzi. Zastanówmy się, czy to ciało przypisuje sobie to wszystko, czy jest to ja, czyli jaźń zamieszkująca ciało. Jeśli jest to ciało, jaki sens ma wówczas powiedzenie: To jest moje ciało?. Zatem ciało tym kimś nie jest i jest ono oddzielne od niego. Ciało jako takie nie ma życia. To życie w nim jest tym, co przypisuje sobie wszystkie te rzeczy. Próby znalezienia odpowiedzi na pytanie, kim to ja w ciele jest, nazywa się sankhja. Sankhja oznacza dociekanie natury przedmiotów materialnych, ale gdy pytamy o pochodzenie ja, to takie dociekanie nazywa się taraka. W stanie taraka zapomina się o wszystkim innym i cieszy błogością boskiej atmy, co nazywa się amanaska. Sadhana umożliwia poznanie znaczenia sankhji, taraki i amanaski. 1 S t r o n a
Na przykład, gdy mamy mleko z nieoddzieloną śmietaną, nie możemy zobaczyć oddzielnie klarowanego masła. Ale gdy z mleka zrobimy zsiadłe mleko, wydzielimy z niego maślankę, a z niej wyodrębnimy masło i je stopimy, wtedy to klarowane masło możemy zobaczyć. Tego masła, które wydzieliliśmy z mleka, nie da się ponownie zmieszać z mlekiem. Jakkolwiek będziecie się wysilać i próbować, klarowanego masła nie uda się wam zmieszać z mlekiem; pozostanie oddzielne. Tak samo jest z życiem. Początkowo taraka, sankhja i amanaska wydają się jednym i tym samym i nieodłącznie wymieszanym z ciałem. Ale gdy wykonamy sadhanę i oddzielimy je, będą osobno i nie zechcą połączyć się z ciałem. W słowie so ham (sa+aham) sylaba sa (on) oznacza paramatmę, czyli boskość, aham (ja) oznacza dźiwę, czyli człowieka. Gdy złożymy te dwie części i wypowiemy razem, otrzymamy słowo so ham. Wtedy możemy dojść do rozpoznania faktu, że dźiwa i paramatma łączą się. Dlatego też w naszym kraju istnieje powszechna praktyka medytacji nad słowem so ham w celu rozpoznania jedności dźiwy i brahmana. W królestwie atmy boskość trwa wolna od formy i imienia, jedna bez wtórej, zawsze czysta i tylko jako świadek. Nazywa się ją tat (ów, owa, owo). Gdy człowiek koncentruje się i medytuje o tat, z jego medytacji wychodzi twam (ty). Słowo asi (jesteś) mamy zawsze pod ręką, by połączyć tat i twam. Kombinacja tych trzech słów stanowi mahawakję (wielką sentencję) Tat twam asi. Trzeba dobrze zrozumieć znaczenie tej mahawakji. Wczoraj wspomniałem, że tat ewa twam wyraża punkt widzenia ucznia. Nauczyciel wyjaśnia uczniowi znaczenie tat, a ten rozumie ten aspekt tat z pozycji twam. Jedność nauczyciela i ucznia jest celem procesu uczenia. Dlatego powinniśmy usunąć nasze odczucia i myśli, które odnoszą się do zewnętrznych przejawów. Musimy rozwinąć pojmowanie boskości i stać się jednym z nią. Czym są te zewnętrzne przejawienia? Odnoszą się one do naszych ciał: grubego (materialnego), subtelnego i przyczynowego. Kiedy wypowiadacie słowo aham, czynność ta angażuje trzy guny: sattwę, radźas i tamas. Dźwięk ten, będący tym samym, co ego, gdy łączy się z trzema gunami, przenika trzy aspekty ciała i przejawia się jako Brahma, Wisznu i Maheśwara, którzy stanowią trzy różne aspekty świata. Wszystko, co widzimy i czego doświadczamy w tym materialnym świecie, trzeba traktować jako writti, czyli jakiś rodzaj pracy. Nawet słuchanie kogoś jest procesem i może być nazwane writti. Jednak słuchania imienia Boga lub wymawiania tego imienia w celu wytworzenia świętych brzmień, nie nazwiemy doczesnym zajęciem. Jest to coś pomiędzy prawritti i niwritti i pozwala nam zbliżyć te dwa aspekty do siebie. Jeśli chcecie zmienić doczesne aspekty prawritti w bezinteresowną karmę, czyli niwritti, niezbędne są pewne sadhany, czyli praktyki duchowe. Sadhany te można nazwać medytacją, czyli dhjaną. 2 S t r o n a
Jak prowadzimy tę medytację i jakie jest jej wewnętrzne znaczenie? Musimy rozwinąć zaufanie do rozmaitych ścieżek, które prowadzą do medytacji. Tylko wtedy można dosięgnąć obiektu medytacji, czyli zrozumieć cel medytacji. Słowo dhjana bywa bardzo różnie interpretowane przez różnych ludzi. Zalecają oni także różne rodzaje medytacji, siejąc w ten sposób pewien zamęt w głowach aspirantów. Dhjana jest sadhaną, czyli praktyką, dzięki której sadhaka (aspirant) medytuje o Bogu, przez co łączy trzy części składowe: obiekt medytacji, czyli Boga, osobę medytującą, czyli ja oraz proces, czyli samą medytację. Kombinacja i jedność tych trzech składników jest dhjaną. Sam proces i znaczenie dhjany jest obecnie błędnie interpretowane i przyrównywane do koncentracji, czyli skupienia na jednym. Aby się skoncentrować, nie musimy medytować. W istocie, koncentrujemy się cały czas. Koncentracji wymaga picie, jedzenie, pisanie, czytanie i chodzenie. Koncentracja odnosi się do czegoś, co jest podporządkowane różnym zmysłom postrzegania i jest to: śabda, sparśa, rupa, rasa i gandha (słuchowi, dotykowi, wzrokowi, smakowi i zapachowi). Jeśli chcecie czytać gazetę, wasze oczy muszą widzieć gazetę, ręce muszą ją trzymać i wreszcie umysł musi połączyć wszystkie wrażenia. Gazetę możemy czytać tylko wtedy, gdy skoncentrowani wykonujemy wszystkie te czynności razem. Gdy idziemy drogą, musimy zważać na ruch, a także baczyć na wszelkie przeszkody, dziury, węże lub skorpiony. Podobnie, gdy prowadzimy samochód, potrzebna jest ogromna koncentracja. Dlatego tego rodzaju koncentracji, którą znamy z codziennego życia, nie możemy nazywać dhjaną, czyli medytacją. Medytacją nazwiemy przyjęcie boskości za obiekt medytacji, wzniesienie się ponad zmysły i utrzymywanie umysłu ponad narządami zmysłów. Zatem, medytacja jest nadrzędna względem organów zmysłów, zaś koncentracja jest im podporządkowana. Oto mały przykład. Mamy krzew róży, a na nim liście, kolce, gałęzie i same kwiaty. Koncentracją możemy nazwać zdolność rozróżniania między kolcami, liśćmi, gałęziami i kwiatami. Po obejrzeniu wszystkich tych części możemy zidentyfikować kwiat. Gdy już umiejscowicie kwiat i skoncentrujecie się na nim, możecie go zerwać bez dotykania kolców. Po zerwaniu kwiatu, nie ma już żadnego związku między kwiatem z jednej strony, a kolcami, liśćmi i gałęziami z drugiej. Oddzielenie kwiatu od pozostałych części krzewu nazywa się kontemplacją. Kwiat ten ofiarujecie Bogu. Po ofiarowaniu w ogóle nie istnieje krzew, gałązka, wasza ręka, a 3 S t r o n a
nawet kwiat. To ofiarowanie, podczas którego zniknęły inne rzeczy, a istnieje tylko Bóg, nazywa się medytacją. Wasze życie jest jak roślina róży. Wszystkie wasze związki stanowią gałęzie tego krzewu. Wasze cechy, czyli guny, to liście, a wasze przywiązania i pragnienia to kolce. Wasza prema, miłość jest kwiatem tej rośliny. Praktykowanie utrzymywania kwiatu waszej premy z dala od kolców, czyli przywiązań i od gałęzi związków jest kontemplacją. W chwili ofiarowania tej premy Bogu osiągnęliście jedność tych trzech rzeczy. Taka prema jest czystą premą. Dzieje się tak dlatego, że w procesie jej otrzymywania oddzieliliście kolce i liście od kwiatu. Zatem, to co trzymacie w ręce, jest czystym kwiatem premy. Dopóki czają się w was materialne pragnienia, wasze uczucia trzeba traktować jako pożądanie. Prawdziwa i czysta miłość przejawi się, kiedy z waszych uczuć wyeliminujecie pożądanie. Tego rodzaju miłość będzie ekspansywna, poszerzająca, gdyż jest bezinteresowna. Zawężający rodzaj miłości opiera się na egoizmie. Czystą miłość możecie kultywować przebywając w dobrym towarzystwie i wcielając w życie wskazówki naszych Wed i upaniszad. Swój intelekt powinniście traktować jak lustro i utrzymywać go w czystości. Waszą prawdziwą naturę jako człowieka można zobaczyć tylko w lustrze waszego intelektu. Swoją premę możecie ukształtować tak, by była ekspansywna tylko wtedy, gdy uznacie cały świat za swój własny dom i wszystko w nim za swoje. Istnieją trzy rodzaje sadhan. Pierwszym jest sadhana, którą praktykują małpy i nazywa się markata sadhana (małpia praktyka). Drugi rodzaj nazywa się wihanga sadhana (ptasia praktyka) i jest typowa dla ptaków. Trzecia to pipilika sadhana (mrówcza praktyka) i prowadzą ją mrówki. Jeśli chodzi o małpy, one wchodzą na drzewo, zrywają owoc, ale nie zjadają go na miejscu. Potem skaczą z gałęzi na gałąź, a w czasie tego skakania gubią owoc! Odpowiada to sadhanie, z której chcemy mieć szybko rezultaty. Pragniemy szybko zobaczyć Boga i dlatego, niczym małpy, ciągle, codziennie zmieniamy obiekt i miejsce sadhany. Drugi rodzaj sadhany można porównać do zachowania ptaka. Ptak pikuje na owoc i uderza w niego tak gwałtownie, że owoc spada na ziemię. Skutek jest taki, że ptak traci swój obiekt. Trzeci rodzaj sadhany jest typowy dla postępowania mrówki i nazywa się pipilika sadhana. Jak wiadomo, mrówka rozdrabnia wszystko, co chce zjeść, na bardzo małe kawałki, które powoli i systematycznie zanosi do swojego miejsca. Zawsze z powodzeniem zdobywa pożywienie. Tak samo 4 S t r o n a
my w sadhanie musimy być powolni i stali. To pozwoli wam osiągnąć cel. Tak jak mrówki rozdrabniają swoje pożywienie na małe kawałki, znoszą je do domu i zjadają w wolnym czasie i w spokoju, tak i my nie możemy zbaczać z naszej ścieżki, musimy utrzymywać obiekt w umyśle i nie powinniśmy dopuszczać do zanikania naszej wizji. Zatem, aby zapewnić sobie duchowy postęp, powinniśmy zachować dyscyplinę i panować nad umysłem. Wszystko powinniśmy robić w imię Boga. Uczniowie i studenci! W tym waszym młodym wieku musicie rozwijać święte myślenie. Powód stanie się jasny, gdy wysłuchacie następującej relacji o pewnym wydarzeniu. Kiedyś przyszli do mnie wedantin i propagator filozofii dwajty. Wcześniej toczyli ze sobą spór, w którym każdy utrzymywał, że jego teoria jest lepsza niż tego drugiego. Prosili mnie, abym rozstrzygnął, który z nich ma rację. W swej głupocie i ignorancji pytali, czy lepiej stosować się do filozofii dwajty, czy do nauk wedanty. Powiedziałem im, że ani prawdziwość dwajty, ani wedanty z sadhanami w niej zalecanymi, nie zależy od osoby, która ją popiera. Czy dwajta stanie się słabsza przez to, że osoba wspierająca ją zmieni zdanie? Tak samo, Wedy nie osłabną, jeśli osoba wspierająca myśl wedanty zmieni zdanie. Siła dwajty i wedanty zależy od ich treści, a nie od argumentów ludzi. Oświadczyłem im, że ich argumenty mają charakter popisywania się, dlatego nie przynoszą im chluby. Dzisiaj dobro i zło ubarwia się własnymi postawami i przesądami. Jeśli będziemy rozwijać w sobie dobre myśli, wszędzie zaczniemy dostrzegać dobro. Nie pozwólcie, by książki zapanowały nad wami, lecz swoje serca wypełniajcie miłością. Błogosławię wam, abyście zdołali tak postępować. Źródło: http://www.sssbpt.info/english/sum1973.htm (wersja robocza, 12.05.2013 r.) Tłum. Kazik Borkowski 5 S t r o n a