Upadłość spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, a zwołanie i kompetencje walnego zgromadzenia wspólników. Co się dzieje z kwestią Walnego Zgromadzenia Wspólników, jeśli ogłoszono upadłość obejmująca likwidację majątku spółki z o.o.? Czy takie zgromadzenie w ogóle odbywa się, czynie? Kto je zwołuje? Jaki ma przedmiot? Aby rozstrzygnąć kwestię Zwyczajnego Zgromadzenia Wspólników, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, która znajduje się w upadłości obejmującej likwidację majątku, należy zauważyć na wstępie, iż Zwyczajne Zgromadzenie jest zwoływane corocznie w celu zatwierdzenia sprawozdania finansowego spółki, sprawozdania Zarządu z działalności i udzielenia absolutorium członkom organów spółki. Zwołanie Zgromadzenia Wspólników Upadła spółka nie traci swoich dotychczasowych uprawnień w zakresie zwoływania Zgromadzenia Wspólników. Zgodnie więc z art. 235 1 ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych Zgromadzenie Wspólników zwołuje zarząd. Art. 235 2 Kodeksu spółek handlowych daje również prawo do zwołania zwyczajnego zgromadzenia wspólników radzie nadzorczej lub komisji rewizyjnej, jeśli nie zwoła go zarząd w terminie wskazanym w Kodeksie spółek handlowych (w ciągu sześciu miesięcy po upływie każdego roku obrotowego) lub w umowie spółki. Rada nadzorcza oraz komisja rewizyjna mają również prawo do zwoływania nadzwyczajnych zgromadzeń wspólników, jeśli uznają ich zwołanie za wskazane, a zarząd nie zwoła nadzwyczajnego zgromadzenia w ciągu dwóch tygodni od zgłoszenia takiego żądania przez radę nadzorczą lub komisję rewizyjną. Wskazane powyżej uprawnienia rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej w zakresie zwoływania zgromadzeń wspólników umowa spółki może przyznać również innym osobom (art. 235 3 K.s.h.). Przepisy ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze nie odbierają uprawnienia do zwoływania zgromadzeń wspólników organom wskazanym w art. 235 Kodeksu spółek handlowych. Art. 75 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze wskazuje, iż z chwilą ogłoszenia upadłości obejmującej likwidację majątku upadłego, upadły traci prawo zarządu oraz możliwość korzystania i rozporządzania mieniem wchodzącym do masy upadłości. Upadły zachowuje jednak swoje uprawnienia organizacyjne i nie traci osobowości prawnej (art. 185 ust. 2 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. 1
Prawo upadłościowe i naprawcze). W doktrynie (Stanisław Gurgul, Prawo upadłościowe i naprawcze Komentarz, Warszawa 2005 r., s. 581-582) wskazuje się, że organy osoby prawnej w upadłości w dalszym ciągu są czynne, z tym zastrzeżeniem, że mogą w zasadzie dokonywać tylko takich czynności, które dotyczą spraw organizacyjnych osoby prawnej. Zwołanie zgromadzenia wspólników należy niewątpliwie do sfery spraw organizacyjnych (korporacyjnych) osoby prawnej. Podkreśla to również postanowienie Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 13 czerwca 2000 r. (sygn. akt I Acz 669/00 podaję za: Stanisław Sołtysiński, Andrzej Szajkowski, Andrzej Szamański, Monika Tarska, Kodeks spółek handlowych komentarz do artykułów 151 300, Warszawa 2005 r., s. 658, Nb 8a), w którym sąd określił charakter tego rodzaju czynności stwierdzając, iż: czynność zwołania zgromadzenia wspólników jest czynnością organizacyjną, a zwołanie tego zgromadzenia jest obowiązkiem zarządu. Zauważyć również należy, iż art. 185 ust. 4 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze reguluje kwestię kosztów związanych z funkcjonowaniem organów upadłego i realizacją jego uprawnień organizacyjnych. Koszty te ustala każdorazowo sędzia komisarz i wchodzą one w skład kosztów postępowania upadłościowego. W doktrynie (Feliks Zedler, Prawo upadłościowe i naprawcze komentarz, Zakamycze 2003 r., s. 509) przyjmuje się, iż do tego rodzaju kosztów (organizacyjnych) zalicza się między innymi koszt zwołania walnego zgromadzenia wspólników. Rola syndyka w zwoływaniu i w trakcie Zgromadzenia Wspólników Syndyk nie pełni żadnej roli w czynnościach związanych ze zwoływaniem Zgromadzenia Wspólników. Dzieje się tak ze względu na fakt, iż czynność zwołania Zgromadzenia Wspólników jest czynnością ze sfery spraw organizacyjnych osoby prawnej, która może być podjęta samodzielnie przez upadłego pomimo ogłoszenia upadłości. Syndyk nie pełni również żadnej roli w trakcie obrad Zgromadzenia Wspólników. Przepisy nie nakładają na upadłego obowiązku informowania syndyka o Zgromadzeniu Wierzycieli, o kwestiach, jakie będą na nim poruszane oraz nie wprowadzają obowiązku uczestniczenia syndyka w Zgromadzeniu Wspólników. Mając na uwadze poprawność współpracy z syndykiem, uniknięcia nieporozumień co do kwestii jakie były podnoszone na Zgromadzeniu Wspólników i czynności jakie były na nim podejmowane, zasadne jest rozważenie możliwości poinformowania syndyka o planowanym terminie Zgromadzenia Wspólników, przedstawienie mu planu jego obrad oraz umożliwienie obecności podczas samych obrad Walnego Zgromadzenia. Zatwierdzanie sprawozdania Zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego 2
Zgromadzenie Wspólników, w sytuacji ogłoszenia upadłości spółki, nie zatwierdza sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy. Wniosek taki należy wysnuć z analizy przepisów ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, a ściślej z jej art. 53. Zgodnie z art. 53 ust. 1 ustawy o rachunkowości, roczne sprawozdanie finansowe jednostki podlega zatwierdzeniu przez organ zatwierdzający, nie później niż 6 miesięcy od dnia bilansowego. Art. 53 ust. 2a stwierdza jednak, iż przepis ust.1 nie dotyczy jednostek, w stosunku do których ogłoszona została upadłość. Wysnuć należy zatem wniosek, iż sprawozdanie finansowe podmiotu w upadłości nie podlega zatwierdzeniu. Zgodnie z art. 169 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze obowiązki sprawozdawcze, jakie ciążą na upadłym wykonuje syndyk. Na nim więc spoczywa obowiązek sporządzenia i przesłania do właściwych organów sprawozdania finansowego. Sprawozdanie takie podpisuje syndyk, gdyż zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, uważa się go, od dnia ustanowienia, za kierownika jednostki zobowiązanej do składania sprawozdań finansowych. Zgromadzenie Wspólników może dokonać czynności zatwierdzenia (lub nie zatwierdzenia) sprawozdanie Zarządu z działalności spółki. W sprawozdaniu zarządu z działalności spółki przedstawia się całość spraw spółki zarówno sprawy przedsiębiorstwa spółki, jak i inną działalność prowadzoną w okresie sprawozdawczym. Sprawozdanie takie sporządzane jest w celu zaprezentowania wspólnikom obrazu sytuacji spółki. Podobnie więc jak w przypadku zwołania zgromadzenia wspólników, jest to czynność należąca do sfery spraw organizacyjnych (korporacyjnych) osoby prawnej. Zauważyć jednak również należy, iż zatwierdzenie sprawozdania jest czynnością potwierdzającą prawidłowość, rzetelność i wiarygodność danych w nim wskazanych oraz wyrażającą aprobatę dla wszelkich poczynań zarządu, które miały miejsce w danym roku, za który sporządzone zostało sprawozdanie. Ogłoszenie upadłości osoby prawnej stwarza niejako domniemanie co do faktu, iż nie wszystkie działania spółki były prawidłowe. W tej sytuacji zatwierdzenie sprawozdania zarządu z działalności spółki stwarzać będzie okoliczność, na którą osoby wchodzące w skład organów spółki mogą powoływać się przy ograniczeniu ich ewentualnej odpowiedzialności odszkodowawczej. To zaś spowodować może przenikanie się sfery spraw organizacyjnych ze sferą spraw majątkowych osoby prawnej. Przy analizie kwestii sprawozdania zarządu z działalności spółki należy również zwrócić uwagę na art. 203 3 Kodeksu spółek handlowych dający uprawnienie i nakładający obowiązek na odwołanych członków zarządu do składania wyjaśnień w toku sporządzania sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz do udziału w Zgromadzeniu Wspólników. 3
Podejmowanie uchwały o pokryciu straty przez Zgromadzenie Wspólników Zgromadzenie Wspólników, w sytuacji ogłoszenia upadłości spółki, nie podejmuje uchwały o pokryciu straty. Zarówno art. 53 ust. 3, jak i art. 53 ust. 4 ustawy o rachunkowości wskazują, iż podział lub pokrycie wyniku finansowego netto jest możliwe dopiero po zatwierdzeniu sprawozdania finansowego przez organ zatwierdzający. Skoro zgodnie z art. 53 ust. 2a w jednostkach, w stosunku do których ogłoszona została upadłość, organ zatwierdzający nie zatwierdza sprawozdania finansowego, nie jest także możliwe podjęcie uchwały o pokryciu straty. Należy zwrócić również uwagę na przepisy ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze. Zgodnie z art. 75 ust. 1 z chwilą ogłoszenia upadłości obejmującej likwidację majątku upadłego, upadły traci prawo zarządu oraz możliwość korzystania i rozporządzania mieniem wchodzącym do masy upadłości. Biorąc pod uwagę przytoczony przepis nie jest możliwe podjęcie uchwały o pokryciu straty, gdyż jest ona czynnością z zakresu zarządu i rozporządzania majątkiem, a uprawnienie do dokonywania czynności o tym charakterze spółka utraciła z chwilą ogłoszenia upadłości. Udzielenie absolutorium przez Zgromadzenie Wspólników członkom organów spółki. W doktrynie prawa istnieje spór, co do prawnego charakteru i skutków, jakie pociąga za sobą udzielenie absolutorium członkom organów spółki kapitałowej. Generalnie istnieją dwie zasadnicze tendencje dotyczące oceny absolutorium: pierwsza, zgodnie z którą jego udzielenie pociąga za sobą daleko idący skutek w postaci zwolnienia członka organu z odpowiedzialności wobec spółki za ewentualnie wyrządzoną spółce szkodę wraz ze zrzeczeniem się ewentualnego roszczenia i zobowiązaniem się do nie pozywania członka organu spółki; druga, zgodnie z którą udzielenie absolutorium stwarza jedynie domniemanie wykonania zobowiązania zgodnie z jego treścią, na które to domniemanie członek organu może powoływać się w ewentualnym procesie o odszkodowanie, jaki wytoczy mu spółka. Wedle drugiej koncepcji udzielenie absolutorium wywołuje jedynie pewne skutki procesowe i nie zamyka spółce drogi do dochodzenia swoich pretensji, może ją jednak znacznie utrudnić. Nie przesądzając o tym, która z zaprezentowanych koncepcji jest słuszna, należy zauważyć, iż obydwie traktują udzielenie absolutorium jako czynność wywołującą skutki nie 4
tylko na płaszczyźnie organizacyjnej spółki (nie udzielenie absolutorium może być podstawą do odwołania członka organu), a więc w jej sferze stosunków wewnętrznych, lecz przede wszystkim na płaszczyźnie cywilnoprawnej, w sferze stosunków zewnętrznych, a dokładniej odpowiedzialności członka organu wobec spółki z tytułu ewentualnego wyrządzenia szkody. Kwestia udzielenia absolutorium dotyka więc sfery majątkowej spółki, zarządu majątkiem, gdyż udzielenie absolutorium ma wpływ na możliwość realizacji ewentualnego roszczenia odszkodowawczego. Jest to szczególnie widoczne przy przyjęciu za słuszną pierwszej z koncepcji skutków prawnych, jakie niesie za sobą udzielenie absolutorium (a więc koncepcji zwolnienia z odpowiedzialności wobec spółki, zrzeczenia się roszczenia i zobowiązania do nie pozywania członków organu). Zgodnie z art. 75 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze z chwilą ogłoszenia upadłości obejmującej likwidację majątku upadłego, upadły traci prawo zarządu oraz możliwość korzystania i rozporządzania mieniem wchodzącym do masy upadłości. Oznacza to, iż z chwilą ogłoszenia upadłości upadły (spółka) nie może podejmować decyzji związanych z zarządem majątkiem i mających wpływ na skład masy upadłości. Jeżeli przyjmiemy więc, iż pierwsza z zaprezentowanych koncepcji jest słuszna, to ze względu na swoja doniosłość dla sfery majątkowej spółki należy uznać, iż Zgromadzenie Wspólników nie może podjąć uchwały w przedmiocie udzielenia (lub nie udzielenia) absolutorium członkom organów spółki. Ze względu na bardzo daleko idące skutki udzielenia absolutorium, które przewiduje pierwsza z koncepcji, słuszniejszym wydaje się jednak przyjęcie, iż prawdziwy charakter wyraża druga z koncepcji, a więc koncepcja domniemania wykonania zobowiązania zgodnie z jego treścią, utrudniająca, lecz nie zamykająca spółce drogi do realizacji roszczeń odszkodowawczych wobec członków organów. Ze względu więc na fakt, iż nie niesie ona definitywnych skutków dla sfery stosunków majątkowych spółki uznać można dopuszczalność podjęcia przez Zgromadzenie Wspólników uchwały o udzieleniu absolutorium członkom organów spółki. W praktyce jednak możliwa jest obrona zarówno pierwszej, jak i drugiej koncepcji. Podsumowanie Podsumowując przedstawioną powyżej problematykę należy udzielić następujących odpowiedzi na przedstawione do rozważenia zagadnienia: 1) upadła spółka nie traci swoich uprawnień organizacyjnych i może wykonywać je pomimo ogłoszenia upadłości, dlatego też zwoływania Zgromadzenia Wspólników 5
dokonuje Zarząd lub inne podmioty wskazane w art. 235 Kodeksu spółek handlowych i na zasadach tam określonych; 2) obowiązujące przepisy prawa nie zastrzegają dla syndyka żadnej roli w kwestii zwoływania Zgromadzenia Wspólników oraz w trakcie jego obrad; 3) Zgromadzenie Wspólników może zatwierdzić sprawozdanie Zarządu z działalności spółki czynność ta nie jest bowiem czynnością z zakresu zarządu majątkiem spółki nie ma również cech korzystania i rozporządzania tym majątkiem; 4) Zgromadzenie Wspólników nie zatwierdza sprawozdania finansowego, nie podejmuje również uchwały o pokryciu straty, gdyż możliwość podjęcia tych czynności wyłączają przepisy ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości; 5) Zgromadzenie Wspólników może udzielić absolutorium członkom organów spółki. 6