Implementacja e i praktyczna realizacja zapisów Konwencji Praw Dziecka ONZ w zakresie zapobiegania i i zwalczania przemocy wobec dzieci oraz handlu dziećmi 1
Omówimy dzisiaj stan realizacji zapisów: art. 19, art.34 i art.37 Konwencji praw di dziecka ONZ odnoszących się do ochrony dzieci przed wszelkimi forami przemocy (fizycznej, psychicznej), zaniedbaniem czy wykorzystaniem seksualnym, art. 35 odnoszącego się do ochrony dzieci przed uprowadzeniem i handlem wraz z Protokołem dodatkowym do Konwencji w sprawie handlu dziećmi, dziecięcej prostytucji i pornografii przyjętym w Nowym Jorku dnia 25 maja 2000 r. (Dz. U. z 2004 r., Nr 238, poz. 2389). 2
Konwencja Praw Dziecka ONZ Ochrona dzieci przed wszelkimi formami przemocy y( (fizycznej, psychicznej) zaniedbaniem czy wykorzystywaniem seksualnym 3
Konwencja Praw Dziecka ONZ Art. 19 Konwencji 1. Państwa-Strony będą podejmowały wszelkie właściwe kroki w dziedzinie ustawodawczej, administracyjnej, społecznej oraz wychowawczej dla ochrony dziecka przed wszelkimi formami przemocy fizycznej bądź psychicznej, krzywdy lub zaniedbania bądź złego traktowania lub wyzysku, w tym wykorzystywania w celach seksualnych, dzieci pozostających pod opieką rodzica(ów), opiekuna(ów) prawnego(ych) lub innej osoby sprawującej opiekę nad dzieckiem. 4
Konwencja Praw Dziecka ONZ Art. 19 Konwencji 2. Tego rodzaju środki ochronne powinny obejmować, tam gdzie jest to właściwe, skuteczne przedsięwzięcia w celu stworzenia programów socjalnych dla realizacji pomocy dziecku oraz osobom sprawującym opiekę nad dzieckiem, jak również innych form działań prewencyjnych dla ustalania, informowania, wszczynania i prowadzenia śledztwa, postępowania, notowania wymienionych wyżej przypadków niewłaściwego traktowania dzieci oraz tam, gdzie jest to właściwe - ingerencję sądu. 5
Konwencja Praw Dziecka ONZ Art. 37 Konwencji Państwa-Strony zapewnią aby żadne dziecko nie podlegało torturowaniu bądź okrutnemu, nieludzkiemu ildki czy poniżającemu traktowaniu lub karaniu aa (...). 6
Prawo wewnętrzne Art. 40 Konstytucji RP Nikt nie może być poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu. Zakazuje się stosowania kar cielesnych. 7
Prawo wewnętrzne Art. 72 Konstytucji RP 1. Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę praw dziecka. di Każdy ma prawo żądać od organów władzy publicznej ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem i demoralizacją. 8
Prawo wewnętrzne Kodeks rodzinny i opiekuńczy Art. 109-111 111 (ograniczenie, pozbawienie władzy rodzicielskiej), Art. 113 2-113 3 (ograniczenie i zakazanie kontaktów z dzieckiem e naruszających lub zagrażających jego dobru). 9
Prawo wewnętrzne Kodeks karny Art. 199 2 i 3 202 2, 4, 4a 4 b (szczególna ochrona dzieci przed nadużyciami seksualnymi, w niektórych przypadkach ochrona dotyczy wyłącznie osoby poniżej 15 r.); Art. 197 (karanie za zgwałcenie osoby powyżej 15 r.ż.), Art.204 3 (ochrona dziecka przed wykorzystywaniem do prostytucji); Art. 253 (ochrona przed handlem ludźmi); Art. 207 (ochrona przed znęcaniem się ze strony rodziców/opiekunów); Art. 208 (zakaz rozpijania małoletniego); Art.209 (karanie za uchylanie się ę od alimentacji); j); Art.210 (karanie za porzucenie małoletniego); Art. 217 (karanie za naruszenie nietykalności cielesnej); Art. 157 (karanie za naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia); Art. 190 (karanie za groźbę bezprawną); Art. 160 212i3Kk(karaniezanarażenie 1,2 K.k.(karanie narażenie na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia). 10
Prawo wewnętrzne Art. 207 Kodeksu karnego ZNĘCANIE SIĘ 1. Kto znęca się fizyczniei lb lub psychicznie i nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy albo nad małoletnim lub osobą nieporadną ze względu na jej stan psychiczny py ylub fizyczny, y podlega karzepozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. 2. Jeżeli czyn określony w 1 połączony jest ze stosowaniem szczególnego okrucieństwa, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. 3. Jeżeliż następstwem czynu określonego w 1 lb2 lub jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12. 11
Prawo wewnętrzne Kodeks wykroczeń Art. 82 karanie za pozostawienie dziecka do lat 7 w okolicznościach umożliwiających wzniecenie przez niego pożaru; Art. 89 karanie za pozostawienie dziecka na drodze publicznej czy torach; Art. 104 karanie za wykorzystywanie dziecka do żebrania; Art. 105 karanie rodziców za dopuszczanie do popełniania przez dziecko czynów niezgodnych z prawem i jego demoralizację; Art.115 2,art.116 2karanie za zaniedbywanie zdrowia dziecka poprzez niezapewnienie opieki i świadczeń lekarskich. 12
13
Realizacja Konwencji praw dziecka ONZ 1. Nie dochodzi do ujawnienia znacznej części przypadków znęcania się nad dziećmi i wiele postanowień o umorzeniu postępowań karnych jest niesłusznych. 14
Realizacja Konwencji praw dziecka ONZ W 2008 r. w powszechnych jednostkach organizacyjnych prokuratury zarejestrowano łącznie 53 592 sprawy o przestępstwazużyciem przemocy w rodzinie. Według danych z tzw. Niebieskiej karty, w 2008 r. ujawniono 47.098 dzieci - ofiar przemocy (w 2007 r. było ich 45.964). Tymczasem do bicia dzieci przyznaje się 22% Polaków, a urazy w domu są jedną z głównych przyczyn zgonów małych dzieci w Polsce (1-4 lat) z przyczyn zewnętrznych. 15
Realizacja Konwencji praw dziecka ONZ Art. 217. Kodeksu karnego NARUSZENIE NIETYKALNOŚCI CIELESNEJ 1. Kto uderza człowieka lub w inny sposób narusza jego nietykalność cielesną, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. 2. Jeżeli naruszenie nietykalności wywołało wyzywające zachowanie się pokrzywdzonego albo jeżeli pokrzywdzony odpowiedział naruszeniem nietykalności, sąd może odstąpić od wymierzenia kary. 3.Ściganie odbywa się zoskarżenia prywatnego. 16
Realizacja Konwencji praw dziecka ONZ 2. Zbyt mało jest procedur chroniących dziecko przed ponowną wiktymizacją w trakcie prowadzenia śledztwa dt i postępowania przed sądem. 17
Realizacja Konwencji praw dziecka ONZ Art. 185 a. Kodeksu postępowania karnego 1. W sprawach o przestępstwa określone w rozdziałach XXV i XXVI Kodeksu karnego pokrzywdzonego, kó który w chwili przesłuchania nie ukończył 15 lat, przesłuchuje się w charakterze świadka tylko raz, chyba że wyjdą na jaw istotne okoliczności, których wyjaśnienie wymaga ponownego przesłuchania, lub zażądaą tego oskarżony, który nie miał obrońcy w czasie pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego. 2. Przesłuchanie przeprowadza sąd na posiedzeniu z udziałem biegłego psychologa ( ). 3.Protokół przesłuchania odczytuje się na rozprawie głównej; jeżeli zostałł sporządzony zapis obrazu i dźwięku przesłuchania, należy go odtworzyć. 18
Realizacja Konwencji praw dziecka ONZ Art. 185 b. Kodeksu postępowania karnego 1. Świadka, który w chwili przesłuchania nie ukończył 15 lat, można przesłuchać w warunkach określonych w art. 185a w sprawach o przestępstwa popełnione z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej lub o przestępstwa określone w rozdziale XXV Kodeksu karnego, jeżeli zeznania tego świadka mogą mieć istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. 19
Realizacja Konwencji praw dziecka ONZ 3. Brakuje systematycznie zbieranych i weryfikowanych danych o zjawisku przemocy wobec dzieci. 20
Realizacja Konwencji praw dziecka ONZ Nie wiemy ile dzieci w Polsce ulega urazom (również psychicznym) w wyniku przemocy, jki jaki charakter mają urazy i jk jak są rozległe, ł w jakim wieku sąą dzieci doznające przemocy, nie wiemy w jakich regionach kraju dzieci ulegają najczęściej ś ijprzemocy. 21
Realizacja Konwencji praw dziecka ONZ 4. Brak pracy ze sprawcą, gwarantującej ochronę dzieci przed skrzywdzeniem w przyszłości oraz dbałość o naprawienie przez niego wyrządzonej szkody. 22
Konwencja Praw Dziecka ONZ Ochrona dzieci przed nadużyciami seksualnymi (w tym wykorzystywaniem do pornografii, prostytucji itp.) 23
Konwencja Praw Dziecka ONZ Art. 34 Konwencji Państwa-Strony zobowiązują się do ochrony dzieci przed wszelkimi formami wyzysku seksualnego i nadużyć seksualnych. Dla osiągnięcia ę tych celów Państwa-Strony podejmą w szczególności wszelkie właściwe kroki o zasięgu krajowym, dwustronnym oraz wielostronnym dla przeciwdziałania: i ł i a) nakłanianiu lub zmuszaniu dziecka do jakichkolwiek nielegalnych il l hdił działańń seksualnych; b) wykorzystywaniu dzieci do prostytucji lub innych nielegalnych praktyk seksualnych; c) wykorzystywaniu dzieci w pornograficznych przedstawieniach i materiałach. 24
Protokół fakultatywny do Konwencji Pornografia dziecięcaę to: jakiekolwiek pokazywanie, za pomocą dowolnych środków, dziecka uczestniczącegoą wrzeczywistych y lub symulowanych y ewidentnie czynnościach seksualnych lub też jakiekolwiek pokazywanie jego jg organów płciowych w celach przede wszystkim seksualnych. Przestępstwem jest: produkcja, dystrybucja, rozpowszechnianie, import, eksport, oferowanie, handel lub posiadanie dla wyżej wymienionych celów dziecięcej pornografii. 25
Protokół fakultatywny do Konwencji Prostytucja t di dziecięcai to: wykorzystywanie dzieci do czynności seksualnych za wynagrodzeniem lub jakąkolwiek rekompensatą w innej formie. Przestępstwem jest: każdy przypadek oferowania, uzyskiwania, nabycia lub dostarczenia dziecka w celu uprawiania przez nie prostytucji. 26
Prawo wewnętrzne Kodeks karny Art. 199 2 i 3 202 2, 4, 4a 4 b (szczególna ochrona di dziecii przed nadużyciami ż i seksualnymi, w niektórych przypadkach ochrona dotyczy wyłącznieosobył poniżej 15 r.); Art. 197 (karanie za zgwałcenie osoby powyżej 15 r.ż.); Art.204 3 (ochrona dziecka przed wykorzystywaniem do prostytucji). 27
Realizacja Konwencji praw dziecka ONZ 1. Brak profesjonalnego systemu pomocy i rozwiniętej sieci sprawnie działających w obszarze pomocy di dzieciom-ofiaromi przestępstw seksualnych organizacji pozarządowych. 28
Realizacja Konwencji praw dziecka ONZ 2. Istniejące przepisy prawa nie zapewniają pełnej ochrony dzieci jako osób do 18 roku życia przed skrzywdzeniem. 29
Realizacja Konwencji praw dziecka ONZ Art. 200. Kodeksu karnego 1. Kto obcuje płciowo z małoletnim poniżej lat 15 lub dopuszcza się wobec takiej osoby innej czynności seksualnej lub doprowadza ją do poddania się takim czynnościom albo do ich wykonania, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12. 2. Tej samej karze podlega, kto w celu zaspokojenia seksualnego prezentuje tj małoletniemuł lti poniżej lt15 lat wykonanie czynności seksualnej. 30
Realizacja Konwencji praw dziecka ONZ Art. 197. Kodeksu karnego 1. Kto przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem doprowadza inną osobę do obcowania płciowego, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12 ( ). 31
Realizacja Konwencji praw dziecka ONZ Art. 202. Kodeksu karnego 4. Kto utrwala treściś pornograficzne z udziałem dił małoletniego poniżej lat 15, podlega karze pozbawienia i wolności ś od roku do lat 10. 4a. Kto sprowadza, przechowuje lub posiada treści pornograficzne z udziałem małoletniego poniżej lat 15. 32
Konwencja Praw Dziecka ONZ Ochrona dzieci przed uprowadzeniem i handlem dziećmi 33
Konwencja Praw Dziecka ONZ Art. 35 Konwencji Państwa-Strony będą podejmowały wszelkie kroki o zasięgu krajowym, dwustronnym oraz wielostronnym dla przeciwdziałania uprowadzeniom, sprzedaży bądź handlowi dziećmi, dokonywanych dla jakichkolwiek celów i w jakiejkolwiek formie. 34
Konwencja Praw Dziecka ONZ Protokół fakultatywny do Konwencji w sprawie handlu dziećmi, dziecięcej prostytucji tt jiidii dziecięcej i pornografii Handel dziećmi to jakiekolwiek działanie lub transakcja, w drodze której dziecko przekazywane jest przez jakąkolwiek osobę lub grupę osób, innej osobie lub grupie osób, za wynagrodzeniem lub jakąkolwiek inną rekompensatą. 35
Konwencja Praw Dziecka ONZ Protokół fakultatywny Przestępstwem jest oferowanie, dostarczenie lub przyjęcie dziecka w jakikolwiek sposób w celu: - seksualnego wykorzystywania, - przekazania jego organów dla zysku, - angażowania do pracy przymusowej. -nakłanianie, jako pośrednik, do udzielenia zgody na adopcję dziecka z naruszeniem przepisów dotyczących adopcji. 36
Prawo wewnętrzne Kodeks karny m.in.: Art. 253 (ochrona przed handlem ludźmi), Art. 211 (ochrona przed uprowadzeniem dziecka poniżej 15 r.ż.), Art.189 1 i 2 K.k. (ochrona przed pozbawieniem człowieka wolności), Art.191 1 K.k. (ochrona przed zmuszaniem do określonego zachowania). 37
Prawo wewnętrzne Przepisy wprowadzające Kodeks karny Art.8 (ochrona przed oddaniem człowieka w stan niewolnictwa lub handlem niewolnikami). Ustawa o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów Art. 44 (ochrona przed handlem narządami, komórkami i tkankami ludzkimi, karanie za ich nieuprawnione pobieranie). 38
Realizacja Konwencji praw dziecka ONZ Niska wykrywalność handlu ludźmi 1. inarządami/tkankami ludzkimi. 39
Realizacja Konwencji praw dziecka ONZ 2. Brak dowodów popełnienia przestępstwa przyczyną dużej liczby umorzeń postępowań karnych. 40
Realizacja Konwencji praw dziecka ONZ 3. Brak programu wsparcia dziecka ofiary uprowadzenia i handlu ludźmi oraz schematów postępowania organów ścigania w przypadku ujawnienia tych przestępstw. 41
Realizacja Konwencji praw dziecka ONZ 4. Niepełna implementacja zapisów Konwencji praw dziecka ONZ w zakresie odnoszącym się do handlu i uprowadzenia dzieci. 42
Realizacja Konwencji praw dziecka ONZ a) Niepełna ochrona dzieci między 15 a 18 rokiem życia przed skrzywdzeniem. b) Brak dfiiji definicji handlu ludźmi rozróżniającej j handel dziećmiihandel osobami dorosłymi. 43
Realizacja Konwencji praw dziecka ONZ Art. 253 Kodeksu karnego 1. Kto uprawia handel ludźmi nawet za ich zgodą, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3. 2. Kto, w celu osiągnięcia ę korzyści majątkowej, j, zajmuje się organizowaniem adopcji dzieci wbrew przepisom p ustawy, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. 44
Realizacja Konwencji praw dziecka ONZ c) Luki w prawie odnoszącym się do handlu ludźmi iichnarządami/tkankami. 45
Realizacja Konwencji praw dziecka ONZ Art.1 ust. 2 ustawy o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek,tkanek k k k i narządów Przepisów ustawy nie stosuje się do: 1) pobierania, przeszczepiania komórek rozrodczych, gonad, tkanek zarodkowych i płodowych oraz narządów rozrodczych lub ich części; 46
Realizacja Konwencji praw dziecka ONZ Strategia zapobiegania krzywdzeniu dzieci: monitorowanie zjawiska i prowadzeniu systematycznych badań, skuteczniejsze ściganiu przestępstw (m.in. przez wprowadzenie nowych rozwiązań i procedur prawnych), wymiana informacji i wielopłaszczyznowej współpracy międzyresortowej ji międzynarodowej, d tworzenie krajowych programów profilaktycznych oraz rehabilitacji ofiar i sprawców. 47
www.pomoc.rpo.gov.pl Dikj Dziękuję za uwagę Dorota Krzysztoń Główny Koordynator Programu ds. Pomocy Ofiarom Przestępstw rzecznik@rpo.gov.pl 48