Zarządzenie Nr 1766/07 Prezydenta Miasta Gdańska z dnia 28 grudnia 2007r.

Transkrypt

1 Zarządzenie Nr 1766/07 Prezydenta Miasta Gdańska z dnia 28 grudnia 2007r. zmieniające zarządzenie w sprawie przyjęcia Procedury Pomocy Dziecku Krzywdzonemu" Na podstawie art. 19 pkt. 4 i 16 ustawy z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2004r. Nr 64, poz. 593, zm. w 2004r. Dz. U. Nr 99, poz. 1001, Dz. U. Nr 273, poz. 2703, zm. z 2005r. Dz. U. Nr 64,poz. 565, Dz. U. Nr 94, poz. 788, Dz. U. 164, poz. 1366, Dz. U. Nr 179, poz. 1487, Dz. U. Nr 180, poz. 1493, zm. w 2006r. Dz. U. Nr 144, poz. 1043, Dz. U. Nr 249, poz. 1831, Dz. U. Nr 251, poz. 1844, zm. w 2007r. Dz. U. Nr 35, poz. 219, Dz. U. Nr 36, poz. 226, Dz. U. Nr 48, poz. 320, Dz. U. Nr 120, poz. 818) oraz Uchwały Nr XXVI/828/04 Rady Miasta Gdańska z dnia 8 lipca 2004r. w sprawie przyjęcia Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych do roku 2015" zarządza się, co następuje: 1 W Zarządzeniu Nr 773/05 Prezydenta Miasta Gdańska z dnia 05 lipca 2005 roku w sprawie przyjęcia Procedury Pomocy Dziecku Krzywdzonemu" załącznik otrzymuje brzmienie określone w załączniku do niniejszego Zarządzenia. Zarządzenie wchodzi w życie z dniem podpisania. 2

2 Załącznik do Zarządzenia Prezydenta Miasta Gdańska Nr 1766/07 z dnia 28 grudnia 2007r. Procedura pomocy dziecku krzywdzonemu opracowana w ramach programu Bezpieczna Rodzina Bezpieczny Gdańsk z udziałem specjalistów: - Kuratorów i sędziów - Funkcjonariuszy Policji - Funkcjonariuszy Straży Miejskiej - Pracowników pomocy społecznej - Przedstawicieli organizacji pozarządowych - Pedagogów szkolnych - Psychologów - Lekarzy 2

3 Spis treści: 1 Wstęp Słowniczek Kompetencje pomocy społecznej i podstawy prawne dotyczące rozwiązywania problemu przemocy Procedura pomocy dziecku krzywdzonemu postępowanie pracownika pomocy społecznej Procedura pomocy dziecku krzywdzonemu - postępowanie lekarza Kompetencje Policji i podstawy prawne dotyczące rozwiązywania problemów przemocy Procedura pomocy dziecku krzywdzonemu - postępowanie Policji Pomoc dziecku krzywdzonemu udział kuratora sądowego w działaniach związanych z przeciwdziałaniem przemocy Procedura pomocy dziecku krzywdzonemu - postępowanie Straży Miejskiej Kompetencje nauczycieli i podstawy prawne dotyczące rozwiązywania problemu przemocy Procedura pomocy dziecku krzywdzonemu - postępowanie pedagoga szkolnego Załączniki: -załącznik nr 1: Objawy przemocy 41 -załącznik nr 2: Jak rozmawiać z dzieckiem krzywdzonym załącznik nr 3: Wzór zawiadomienia o przestępstwie. 47 -załącznik nr 4. Wzór zawiadomienia o nieprawidłowej sytuacji dziecka załącznik nr 5: Kwestionariusz dziecka krzywdzonego Informacje teleadresowe do Procedury Pomocy Dziecku Krzywdzonemu

4 1. Wstęp Procedury są uporządkowanym sposobem działania w trudnych sytuacjach. Ich podstawową zaletą jest to, że pozwalają szybko i skutecznie działać bez zbytecznego zastanawiania się nad sensem i kolejnością podejmowanych czynności. Szczególnie wtedy, kiedy zagrożone jest bezpieczeństwo dziecka, znajomość zasad postępowania staje się nieodzowna i nieoceniona. Odpowiedni sposób postępowania stanowi gwarancję, że nasza interwencja będzie optymalna. Nie można jednak zapominać, że procedury posługują się suchymi, uproszczonymi faktami, a nie ich interpretacją. Nie biorą pod uwagę złożoności życia i okoliczności, w których to samo zdarzenie ma często różny przebieg, różne przyczyny i skutki. Każda procedura ma za zadanie ułatwić podejmowanie działania, jednak nie można zapomnieć o wyjątkowości każdej sytuacji i konieczności dostosowania się do niej. Warto zatem w tym miejscu przypomnieć sobie podstawowy cel, jakiemu służy procedura pomocy dziecku krzywdzonemu. Jest nim zapewnienie bezpieczeństwa dziecku krzywdzonemu, które doświadczyło przemocy fizycznej, emocjonalnej, seksualnej, zaniedbania. Cel ten można osiągnąć poprzez wspólne, jednolite zasady postępowania, z którymi utożsamiałyby się różne służby pracujące na rzecz dziecka i rodziny. Stosowanie zaproponowanych procedur może przyczynić się do ułatwienia i przyspieszenia działań zmierzających do ochrony zdrowia dzieci krzywdzonych. 4

5 1.1 Słowniczek Definicje pojęć związanych z krzywdzeniem dziecka Przemoc zachodzi wówczas, gdy jakaś osoba odnosi się do drugiej w sposób niezgodny z wymaganiami relacji, która je łączy. Przemoc wobec dziecka uznaje się za nią fizyczne lub umysłowe działanie na szkodę, wykorzystywanie seksualne, zaniedbywanie lub maltretowanie dziecka poniżej 18 roku życia przez osobę odpowiedzialną za pomyślny jego rozwój oraz działania, które stanowią zagrożenie dla jego rozwoju (definicja za amerykańskim Centrum Pomocy Dzieciom Krzywdzonym i Zaniedbywanym). Przemoc fizyczna wobec dziecka obejmuje całą gamę form zachowania, które mogą występować w postaci czynnej lub biernej. Do czynnych form przemocy fizycznej zaliczamy bicie np. pięścią, przedmiotem, kopanie oraz wszelkie zachowania o wyjątkowej brutalności, jak; oparzenia, zadawanie ran ciętych, szarpanych, duszenie, usiłowanie lub dokonanie zabójstwa. Przemoc fizyczna bierna przejawia się w postaci różnego rodzaju zakazów, np.: mówienia w określonym czasie, chodzenia, załatwiania potrzeb fizjologicznych. Przemoc emocjonalna to zachowania osoby dorosłej względem dziecka, które prowadzą do zniszczenia pozytywnego obrazu własnej osoby. Do zachowań tych zaliczamy: odrzucanie, izolowanie, ignorowanie, wyszydzanie, upokarzanie, krytykowanie, terroryzowanie, zmuszanie do wysiłku przekraczającego możliwości dziecka, zastraszanie, grożenie. Zaniedbywanie poważny lub nieustanny brak zwracania uwagi na potrzeby dziecka, w wyniku którego powstaje szkodliwe osłabienie zdrowia lub rozwoju lub niepotrzebne wystawianie dziecka na niebezpieczeństwo w tym zimno lub głód. Przemoc seksualna każde zachowanie osoby dorosłej wobec dziecka, które motywowane jest seksualnie i służy podnieceniu się i zaspokojeniu popędu seksualnego. Kazirodztwo przemoc seksualna w psychologicznym rozumieniu tego słowa jest to nie tylko kontakt fizyczny z ustami, piersiami, zewnętrznymi narządami płciowymi dziecka, lecz również bardziej subtelne zachowania seksualne wobec dziecka, które mają na celu zaspokojenie seksualne osoby dorosłej. Do takich zachowań zaliczamy np. podglądanie dziecka służące podnieceniu osoby dorosłej, robienie nęcących lub seksualnie jednoznacznych uwag wobec dziecka. W psychologicznej definicji kazirodztwa, sprawcą nie musi być osoba z rodziny aby kontakt uznać za kazirodczy. Jeśli dziecko postrzega daną osobę jako członka rodziny, to w przypadku wykorzystania seksualnego, zachowanie to będzie nosiło znamiona kontaktu kazirodczego. 5

6 2. Kompetencje pomocy społecznej i podstawy prawne dotyczące rozwiązywania problemu przemocy. Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. (art. 2 ust.1 ustawy z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej, Dz. U. Nr 64 poz. 593 z późń. zm.). Zadaniem pomocy społecznej jest zapobieganie tym sytuacjom, o których mowa w art. 2 ust. 1, poprzez podejmowanie działań zmierzających do życiowego usamodzielnienia osób i rodzin oraz ich integracji ze środowiskiem. (art. 3 ust.2 ustawy). Zjawisko przemocy wobec dzieci, ujęte jest w ustawie jako trudna sytuacja życiowa, z której wynika ustawowy obowiązek interwencji i wsparcia ze strony pomocy społecznej. Przemoc w rodzinie jest jednym z powodów udzielania osobom i rodzinom pomocy socjalnej. W ramach tej pomocy są realizowane następujące zadania określone w ustawie o pomocy społecznej: - przeprowadzanie wywiadu środowiskowego przez pracownika socjalnego, który ustala sytuację osobistą i rodzinną (art. 107 ust 1), w przypadku stwierdzenia przemocy w rodzinie pracownik socjalny wypełnia formularz Pomoc Społeczna - Niebieska Karta stanowiący załącznik do rodzinnego wywiadu środowiskowego (art.107 ust.2), - prowadzenie specjalistycznego poradnictwa w szczególności prawnego, psychologicznego i rodzinnego (art. 46), - interwencja kryzysowa stanowi zespół interdyscyplinarnych działań podejmowanych na rzecz osób i rodzin będących w stanie kryzysu; celem interwencji kryzysowej jest przywrócenie równowagi psychicznej i umiejętności samodzielnego radzenia sobie, a dzięki temu zapobieganie przejściu reakcji kryzysowej w stan chronicznej niewydolności psychospołecznej (art. 47 ust. 1 ustawy), - przyznawanie i wypłacanie świadczeń pieniężnych oraz świadczeń niepieniężnych (art. 36), w tym: udzielanie schronienia, dożywianie dzieci, prowadzenie i zapewnienie miejsc w placówkach opiekuńczo- wychowawczych. Działania pracowników pomocy społecznej wynikają również z praw i obowiązków jakie nakłada na nich Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, Konwencja o Prawach Dziecka, ustawa o postępowaniu w sprawie nieletnich, Kodeks Karny, Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy. Przedstawione akty prawne wskazują na obowiązek zawiadamiania odpowiednich organów o krzywdzeniu dziecka. I tak: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997r. (Dz. U. z 1997r. Nr 78 poz. 483; sprost. Dz. U. z 2001r. Nr 28 poz. 319 zm.; Dz. U z 2006r. Nr 200 poz. 1471) Art. 40 Nikt nie może być poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu i karaniu. Zakazuje się stosowania kar cielesnych. Art. 71 ust.1 Państwo w swojej polityce społecznej i gospodarczej uwzględnia dobro rodziny. Rodziny znajdujące się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej, zwłaszcza wielodzietne i niepełne mają prawo do szczególnej pomocy ze strony władz publicznych. Art. 72 ust.1 Rzeczypospolita Polska zapewnia ochronę praw dziecka. Każdy ma prawo żądać od organów władzy publicznej ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem i demoralizacją. Art.72 ust. 2. Dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy władz 6

7 publicznych. Art. 72 ust. 3 W toku ustalania praw dziecka organy władzy publicznej oraz osoby odpowiedzialne za dziecko są obowiązane do wysłuchania i w miarę możliwości uwzględnienia zdania dziecka. Konwencja o Prawach Dziecka z 20 listopada 1989r. (Dz. U. z 1991r. Nr 120 poz. 526 z późn. zm.) Art. 18 ust. 1 Państwa - Strony podejmują wszelkie możliwe starania dla pełnego uznania zasady, że oboje rodzice ponoszą wspólną odpowiedzialność za wychowanie i rozwój dziecka. Rodzice lub w określonych przypadkach opiekunowie prawni ponoszą główną odpowiedzialność za wychowanie i rozwój dziecka. Jak najlepsze zabezpieczenie interesów dziecka, ma być przedmiotem ich największej troski. ust. 2 W celu zagwarantowania i popierania praw zawartych w niniejszej konwencji Państwa - Strony będą okazywały odpowiednią pomoc rodzicom oraz opiekunom prawnym w wykonywaniu przez nich obowiązków związanych z wychowaniem dzieci oraz zapewnią rozwój instytucji, zakładów i usług w zakresie opieki nad dziećmi. Art.19 ust. 1 Państwa Strony będą podejmowały wszelkie właściwe kroki w dziedzinie ustawodawczej, administracyjnej, społecznej oraz wychowawczej dla ochrony dziecka przed wszelkimi formami przemocy fizycznej bądź psychicznej, krzywdy lub zaniedbania bądź złego traktowania lub wyzysku, w tym wykorzystywania w celach seksualnych, dzieci pozostających pod opieką rodziców, opiekunów prawnych lub innej osoby sprawującej opiekę nad dzieckiem. ust. 2 Tego rodzaju środki ochronne powinny obejmować, tam gdzie jest to właściwe, skuteczne przedsięwzięcia w celu stworzenia programów socjalnych dla realizacji pomocy dziecku oraz osobom sprawującym opiekę nad dzieckiem, jak również innych form działań prewencyjnych dla ustalenia, informowania, wszczynania i prowadzenia śledztwa, postępowania, notowania wymienionych wyżej przypadków niewłaściwego traktowania dzieci oraz tam, gdzie jest właściwe - ingerencję sądu. Art. 20 ust. 1 Dziecko pozbawione czasowo lub na stałe swego środowiska rodzinnego lub gdy ze względu na swoje dobro nie może pozostawać w tym środowisku, będzie miało prawo do specjalnej ochrony i pomocy ze strony państwa. Art. 34 Państwa - Strony zobowiązują się do ochrony dzieci przed wszelkimi formami wyzysku seksualnego i nadużyć seksualnych. Dla osiągnięcia tych celów Państwa - Strony podejmą w szczególności wszelkie właściwe kroki o zasięgu krajowym, dwustronnym oraz wielostronnym dla przeciwdziałania A/ nakłanianiu lub zmuszaniu dziecka do jakichkolwiek nielegalnych działań seksualnych, B/ wykorzystywaniu dzieci do prostytucji lub innych nielegalnych praktyk seksualnych, C/ wykorzystywaniu dzieci w pornograficznych przedstawieniach i materiałach. Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich z 26 października 1982 r. ( t.j. Dz. U. z 2002r. Nr 11 poz.109 z późn. zm.) Art. 3 1 W sprawie nieletniego należy kierować się przede wszystkim jego dobrem, dążąc do osiągnięcia korzystnych zmian w osobowości i zachowaniu się nieletniego oraz zmierzając w miarę potrzeby do prawidłowego spełnienia przez rodziców lub opiekuna ich obowiązków wobec nieletniego, uwzględniając przy tym interes społeczny. Art. 4 1 Każdy, kto stwierdzi istnienie okoliczności świadczących o demoralizacji nieletniego, w szczególności naruszanie zasad współżycia społecznego, popełnienie czynu zabronionego, systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego lub kształcenia 7

8 zawodowego, używanie alkoholu lub innych środków w celu wprowadzenia się w stan odurzenia, uprawianie nierządu, włóczęgostwo, udział w grupach przestępczych, ma społeczny obowiązek odpowiedniego przeciwdziałania temu, a przede wszystkim zawiadomienia o tym rodziców lub opiekuna prawnego, szkoły, sądu rodzinnego, Policji lub innego właściwego organu. 2 Każdy, dowiedziawszy się o popełnieniu czynu karalnego przez nieletniego, ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym sąd rodzinny lub Policję. 3 Instytucje państwowe i organizacje społeczne, które w związku ze swą działalnością dowiedziały się o popełnieniu przez nieletniego czynu karalnego, ściganego z urzędu, są obowiązane niezwłocznie zawiadomić o tym sąd rodzinny lub Policję oraz przedsięwziąć czynności niecierpiące zwłoki, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów popełnienia czynu. Kodeks Karny (Dz. U. z 1997r. Nr 88 poz. 553 z późn. zm.) Art Kto przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem doprowadza inną osobę do obcowania płciowego, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12. Art. 198 Kto, wykorzystuje bezradność innej osoby lub wynikający z upośledzenia umysłowego lub choroby psychicznej brak zdolności tej osoby do rozpoznawania znaczenia czynu lub pokierowania swoim postępowaniem, doprowadza ją do obcowania płciowego lub do poddania się czynności seksualnej albo do wykonania takiej czynności, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Art.200 Kto obcuje płciowo z małoletnim poniżej lat 15 lub dopuszcza się wobec takiej osoby innej czynności seksualnej lub doprowadza ją do poddania się takim czynnościom albo do ich wykonania, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12. Art. 201 Kto dopuszcza się obcowania płciowego w stosunku do wstępnego, zstępnego, przysposobionego, przysposabiającego, brata lub siostry, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Art Kto małoletniemu poniżej lat 15 prezentuje treści pornograficzne lub udostępnia mu przedmioty mające taki charakter albo rozpowszechnia treści pornograficzne w sposób umożliwiający takiemu małoletniemu zapoznanie się z nimi, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. 3 Kto w celu rozpowszechnienia produkuje, utrwala lub sprowadza albo rozpowszechnia lub publicznie prezentuje treści pornograficzne z udziałem małoletniego albo treści pornograficzne związane z prezentowaniem przemocy lub posługiwaniem się zwierzęciem, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Art Kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy albo nad małoletnim lub osobą nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Art.208 Kto rozpija małoletniego, dostarczając mu napoju alkoholowego, ułatwiając jego spożycie lub nakłaniając go do spożycia takiego napoju, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Art Kto wbrew obowiązkowi troszczenia się o małoletniego poniżej 15 lat albo o osobę nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny osobę tę porzuca, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Art. 211 Kto, wbrew woli osoby powołanej do opieki lub nadzoru, uprowadza lub zatrzymuje małoletniego poniżej lat 15 albo osobę nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. 8

9 Kodeks Postępowania Karnego (Dz. U. z 1997r. Nr 89 poz. 555 z późn. zm.) Art Każdy dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub Policję (...). 2 Instytucje państwowe i samorządowe, które w związku ze swoją działalnością dowiedziały się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, są obowiązane niezwłocznie zawiadomić o tym prokuratora lub Policję oraz przedsięwziąć niezbędne czynności do czasu przybycia organu powołanego do ścigania przestępstw lub do czasu wydania przez ten organ zarządzenia, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów przestępstwa. Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy (Dz. U. z 1964r. Nr 9 poz. 59 z późn. zm.) Art określają stosunki między rodzicami i dziećmi. Kodeks Postępowania Cywilnego (Dz. U. z 1964r. Nr 43 poz. 296 z późn. zm.) Art Każdy, komu znane jest zdarzenie uzasadniające wszczęcie postępowania z urzędu, obowiązany jest zawiadomić o nim sąd opiekuńczy. Art Obowiązek wymieniony w 1 ciąży przede wszystkim na urzędach stanu cywilnego, sądach, prokuratorach, notariuszach, komornikach, organach samorządu i administracji rządowej, organach Policji, placówkach oświatowych, opiekunach społecznych oraz organizacjach i zakładach zajmujących się opieką nad dziećmi lub osobami psychicznie chorymi. 9

10 3. Procedura pomocy dziecku krzywdzonemu - postępowanie pracownika pomocy społecznej Przykładowe sytuacje związane z krzywdzeniem dziecka Do pracownika socjalnego zgłasza się osoba (bezpośrednio lub telefonicznie), która twierdzi, że małoletnie dziecko jest ofiarą przemocy fizycznej jest bite. Podstawa prawna: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej art. 40, art. 71 ust. 1, art. 72 ust Konwencja o Prawach Dziecka art. 18 ust. 1 i 2, art. 19 ust. 1. Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy art. 100, art i 2, art ustawa o pomocy społecznej z art. 47 ust. 1, art. 70 ust. 3 pkt. 12, art. 107 ust 1 i 2. Kodeks Postępowania Karnego art i 2. Kodeks Karny art Kodeks Postępowania Cywilnego art i 2. Tryb postępowania Wizyta pracownika socjalnego w środowisku w celu zbadania sytuacji dziecka (załącznik nr 1 i 2). Nawiązanie kontaktu z rodzicami dziecka w celu przeprowadzenia rozmowy wyjaśniającej i ustalenia z nimi dalszego postępowania np. - wizyta z dzieckiem u lekarza - zwrócenie się rodziców do specjalisty o pomoc w rozwiązaniu ich problemów Nawiązanie kontaktu przez pracownika socjalnego z pediatrą dziecka / pedagogiem szkolnym / pielęgniarką szkolną w celu zweryfikowania sygnału o przemocy Kontakt z psychologiem / pedagogiem MOPS w celu podjęcia działań diagnostycznych dot. sytuacji dziecka w rodzinie W przypadku podtrzymania przypuszczeń o możliwości krzywdzenia dziecka, pedagog / psycholog / pracownik socjalny pisemnie powiadamia Sąd Rodzinny o nieprawidłowej sytuacji dziecka (załącznik nr 4) Przekazanie przez pracownika socjalnego informacji specjaliście ds. nieletnich właściwego terytorialnie Komisariatu Policji (część 1 Informacji teleadresowej) Nawiązanie przez pracownika socjalnego współpracy z instytucjami i organizacjami pozarządowymi w celu otoczenia dziecka wszechstronną pomocą w formie np. terapii, dożywiania, organizacji czasu wolnego i opracowanie planu pomocy dziecku w ramach zespołu interdyscyplinarnego (złożonego z przedstawicieli zaangażowanych w sprawę dziecka służb i organizacji) Monitorowanie przez pracownika socjalnego działań podejmowanych przez rodziców i sytuacji opiekuńczo wychowawczej dziecka. Zespół Interdyscyplinarny tworzy zintegrowaną strategię pomocy, monitoruje i weryfikuje zespół bliskich dziecku i rodzinie profesjonalistów. W przypadku, gdy zostanie stwierdzona przemoc wobec dziecka i nie ma ono aktualnie zapewnionej opieki podejmowane są następujące czynności: Po stwierdzeniu przez pracownika socjalnego obrażeń w wyniku przemocy, zawiadomienie psychologa / 10

11 pedagoga MOPS oraz wezwanie pogotowia ratunkowego celem udzielenia pomocy medycznej, które wydaje zaświadczenie o stanie zdrowia i telefonicznie powiadamia dyżurnego właściwego terytorialnie Komisariatu Policji (część 1 Informacji teleadresowej). Dyżurny na miejsce wysyła grupę dochodzeniowo - śledczą. Po wykluczeniu przez lekarza konieczności umieszczenia dziecka w szpitalu przedstawiciel MOPS z Policją podejmuje czynności związane z umieszczeniem dziecka w rodzinie zastępczej / placówce opiekuńczo wychowawczej. Policja powiadamia telefonicznie właściwy terytorialnie Wydział Sądu Rodzinnego (część 4 Informacji teleadresowej), który może postanowieniem tymczasowym umieścić dziecko w rodzinie zastępczej / placówce. To działanie powinno być poparte jak najszybciej wnioskiem pisemnym sporządzonym przez przedstawiciela MOPS. Jeśli nie ma takiej możliwości należy umieścić dziecko w rodzinie zastępczej / placówce opiekuńczo wychowawczej (część 3 Informacji teleadresowej) bez postanowienia (w uzasadnionym przypadku). Czynności te należy przeprowadzić w asyście Policji. Niezwłocznie powiadomić Sąd Rodzinny. Pracownik socjalny składa zawiadomienie o przestępstwie w Komisariacie Policji (część 1 Informacji teleadresowej). Wspólnie z rodzicami i przedstawicielami instytucji i organizacji pozarządowych działających na rzecz dziecka pracownik socjalny opracowuje plan działań zmierzających do przywrócenia funkcji opiekuńczowychowawczych rodziców dziecka. Monitorowanie przez pracownika socjalnego działań podejmowanych przez rodziców. Zespół Interdyscyplinarny tworzy zintegrowaną strategię pomocy, monitoruje i weryfikuje zespół bliskich dziecku i rodzinie profesjonalistów. W przypadku, gdy zostanie stwierdzona przemoc, ale dziecko ma aktualnie zapewnione bezpieczeństwo i opiekę podejmowane są następujące czynności: Nawiązanie przez pracownika socjalnego kontaktu z rodzicami dziecka w celu przeprowadzenia rozmowy wyjaśniającej i ustalenia z nimi dalszego postępowania np. - wizyta z dzieckiem u lekarza - zwrócenie się do specjalisty (psycholog, pedagog) o pomoc w rozwiązywaniu ich problemów\ Powiadomienie Policji (część 1 Informacji 11

12 teleadresowej) lub Prokuratury (załącznik nr 3), która obligatoryjnie powiadamia Sąd Rodzinny Poinformowanie Sądu Rodzinnego o nieprawidłowej sytuacji dziecka (załącznik nr 4) Przekazanie informacji specjaliście ds. nieletnich właściwego terytorialnie Komisariatu Policji (część 1 Informacji teleadresowej), Nawiązanie kontaktu z instytucjami i organizacjami pozarządowymi w celu otoczenia dziecka wszechstronną pomocą np. w formie terapii, dożywiania, organizacji czasu wolnego i opracowanie planu pomocy dziecku w ramach zespołu interdyscyplinarnego Monitorowanie przez pracownika socjalnego działań podejmowanych przez rodziców lub opiekunów. Zespół Interdyscyplinarny tworzy zintegrowaną strategię pomocy, monitoruj i weryfikuje zespół bliskich dziecku i rodzinie profesjonalistów. Do pracownika socjalnego zgłasza się osoba (bezpośrednio lub telefonicznie), która twierdzi, że rodzice nadużywają alkoholu i w związku z tym zaniedbują obowiązki opiekuńczo wychowawcze wobec małoletniego dziecka. Podstawa prawna: Akty prawne wymienione wyżej oraz Konwencja o Prawach Dziecka art. 20 ust. 1 Wizyta pracownika socjalnego w środowisku w celu zbadania sytuacji dziecka (załącznik nr 1 i 2) Nawiązanie kontaktu z rodzicami dziecka w celu przeprowadzenia rozmowy wyjaśniającej. Pracownik socjalny po wejściu w środowisko stwierdza, że dziecko nie ma zapewnionej opieki, jest brudne i głodne, płacze, a rodzice znajdują się pod wpływem alkoholu. Pracownik podejmuje następujące czynności: Wstępna ocena stanu fizycznego dziecka ewentualnie wzywanie pogotowia ratunkowego celem udzielenia pomocy medycznej - które wydaje zaświadczenie o stanie zdrowia dziecka - telefonicznie powiadamia dyżurnego właściwego terytorialnie Komisariatu Policji (część 1 Informacji teleadresowej). Dyżurny na miejsce wysyła grupę dochodzeniowo - śledczą. Po wykluczeniu przez lekarza konieczności umieszczenia dziecka w szpitalu przedstawiciel MOPS z Policją podejmuje czynności związane z umieszczeniem dziecka w rodzinie zastępczej / placówce opiekuńczo wychowawczej. Policja powiadamia telefonicznie właściwy terytorialnie Wydział Sądu Rodzinnego (część 4 Informacji teleadresowej), który może postanowieniem tymczasowym umieścić dziecko w rodzinie zastępczej / placówce opiekuńczo - wychowawczej. To działanie powinno być poparte jak najszybciej wnioskiem pisemnym sporządzonym przez przedstawiciela MOPS. Jeśli nie ma takiej 12

13 Pracownik socjalny od lekarza pediatry otrzymuje informację, że podczas rutynowego badania dziecka stwierdzono symptomy mogące wskazywać na nadużycie seksualne dziecka. Podstawa prawna: Akty prawne wymienione wyżej oraz Konwencja o Prawach Dziecka art. 34, Kodeks Karny art. 200 możliwości należy umieścić dziecko w rodzinie zastępczej / placówce opiekuńczo wychowawczej (część 3 Informacji teleadresowej) bez postanowienia (w uzasadnionym przypadku). Czynności te należy przeprowadzić w asyście Policji. Niezwłocznie powiadomić Sąd Rodzinny. Pracownik socjalny składa zawiadomienie o przestępstwie w Komisariacie Policji (część 1 Informacji teleadresowej). Nawiązuje współpracę z pedagogiem / psychologiem MOPS, który wspólnie z rodzicami oraz przedstawicielami instytucji i organizacji pozarządowych działających na rzecz dziecka opracowuje plan działań zmierzających do przywrócenia ich funkcji opiekuńczo - wychowawczych (skierowanie ich do odpowiedniej placówki lecznictwa odwykowego, a gdy uchylają się od podjęcia leczenia skierowanie wniosku do Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych o przymusowe leczenie odwykowe) Monitorowanie przez pracownika socjalnego działań podejmowanych przez rodziców. Zespół Interdyscyplinarny tworzy zintegrowaną strategię pomocy, monitoruje i weryfikuje zespół bliskich dziecku i rodzinie profesjonalistów. Pracownik socjalny kontaktuje się z psychologiem / pedagogiem MOPS w celu podjęcia działań diagnostycznych (zbieranie jak największej ilości informacji odnośnie funkcjonowania dziecka). Kontakt pedagoga / psychologa z pediatrą dziecka, w celu uściślenia informacji dot. podejrzeń odnośnie wykorzystywania seksualnego. Wizyta pracownika socjalnego / pedagoga / psychologa w środowisku w celu zbadania sytuacji dziecka (załącznik nr 1 i 2) - nawiązanie kontaktu z rodzicami dziecka w celu przeprowadzenia rozmowy wyjaśniającej. W wyniku wstępnego zdiagnozowania sytuacji dziecka, zostało stwierdzone prawdopodobieństwo, że jest ono wykorzystywane przez ojca, a matka jest sojusznikiem dziecka. Pracownicy MOPS ustalają z matką oraz przedstawicielami instytucji i organizacji pozarządowych działających na rzecz dziecka dalszy tryb postępowania: - pedagog / psycholog powiadamia Policję lub Prokuraturę o popełnieniu przestępstwa oraz Sąd Rodzinny o sytuacji dziecka - kieruje matkę z dzieckiem do lekarza ginekologa dziecięcego 13

14 - organizuje udzielenie pomocy psychologicznej dziecku i matce - podejmuje czynności mające na celu zapewnienie dziecku przez matkę fizycznego bezpieczeństwa (dziecko nie może zostawać samo pod opieką ojca) Monitorowanie przez pracownika socjalnego sytuacji dziecka. Zespół Interdyscyplinarny tworzy zintegrowaną strategię pomocy, monitoruje i weryfikuje zespół bliskich dziecku i rodzinie profesjonalistów. Opracowanie nie wyczerpuje wszystkich sytuacji krzywdzenia dziecka, z którymi spotykają się pracownicy pomocy społecznej. Każdy ujawniony problem krzywdy dziecka należy traktować indywidualnie i ze szczególną troską o jego bezpieczeństwo. Zgodnie z art. 107 ust. 2 Ustawy z dn. 12 marca 2004r. o pomocy społecznej, w przypadku stwierdzenia przemocy w rodzinie pracownik socjalny wypełnia formularz Pomoc społeczna - Niebieska Karta stanowiący załącznik do rodzinnego wywiadu środowiskowego. - w sytuacji bezpośredniego zagrożenia będąc świadkiem faktu stosowania przemocy wzywamy na interwencję Policję tel. 997 i pracownik socjalny w trakcie interwencji w środowisku może prosić o asystę Straż Miejską tel. 986 lub właściwy terytorialnie Komisariat Policji (część 1 Informacji teleadresowej). 14

15 4. Procedura pomocy dziecku krzywdzonemu- postępowanie lekarza Problem postawa prawna Matka zgłasza się do lekarza z dzieckiem w wieku szkolnym, które doznało drugiego urazu w krótkim odstępie czasu (obecnie ma wybitą rękę, poprzednio miało złamany obojczyk) Podstawa prawna: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej art. 40, art. 72 ust. 1,2,3 art. 71 Konwencja o Prawach Dziecka z r. art. 18 art. 19 art. 20 Kodeks Karny art , art Kodeks Postępowania Karnego art i 2. Kodeks Postępowania Cywilnego art i 2. Ustawa o pomocy społecznej z art. 107 ust 1 i 2. Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich z art. 3 1 Ustawa z dnia 5 grudnia 1996r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (tj. Dz. U. z 2005r. Nr 226 poz z późn. zm.) Tryb postępowania Przeprowadzenie rozmowy wyjaśniającej i pogłębionego wywiadu z matką. Zlecenie pielęgniarce środowiskowej wizyty w miejscu zamieszkania dziecka w celu dokonania oceny warunków życia rodziny. Telefoniczne lub pisemne zawiadomienie pracownika socjalnego w rejonie (część 2 Informacji teleadresowej), który podejmuje odpowiednie kroki zgodnie z procedurą postępowania pracownika pomocy społecznej w przypadku krzywdzenia dziecka. W każdym przypadku poczynione ustalenia przekazać specjalistom ds. nieletnich właściwego terytorialnie Komisariatu Policji (część 1 Informacji teleadresowej). Powiadomienie Sądu Rodzinnego (załącznik nr 4). W przypadku, gdy zostanie stwierdzona przemoc wobec dziecka i nie ma ono aktualnie zapewnionej opieki podejmowane są następujące czynności: Po stwierdzeniu obrażeń w wyniku przemocy, lekarz udziela dziecku pomocy medycznej, wydaje zaświadczenie o stanie zdrowia i telefonicznie powiadamia dyżurnego właściwego terytorialnie Komisariatu Policji (część 1 Informacji teleadresowej). Dyżurny na miejsce wysyła grupę dochodzeniowo - śledczą. Po wykluczeniu przez lekarza konieczności umieszczenia dziecka w szpitalu Policja podejmuje czynności związane z umieszczeniem dziecka w rodzinie zastępczej / placówce opiekuńczo wychowawczej. Policja powiadamia telefonicznie właściwy terytorialnie Wydział Sądu Rodzinnego (część 4 Informacji teleadresowej), który może postanowieniem tymczasowym umieścić dziecko w rodzinie zastępczej / placówce opiekuńczowychowawczej. Działanie to powinno być poparte wnioskiem pisemnym sporządzonym przez lekarza. Jeśli nie ma takiej możliwości Policja umieszcza dziecko w rodzinie zastępczej / placówce opiekuńczo wychowawczej (część 3 Informacji teleadresowej) bez postanowienia (w uzasadnionym przypadku). Lekarz niezwłocznie powiadamia na piśmie Sąd Rodzinny. Lekarz składa zawiadomienie o przestępstwie w Komisariacie Policji (część 1 Informacji 15

16 teleadresowej). Lekarz zgłasza sytuację rodziny pracownikowi socjalnemu w rejonie, który wspólnie z rodzicami dziecka opracowuje plan działań, zmierzających do przywrócenia ich funkcji opiekuńczo - wychowawczych oraz nawiązuje współpracę z instytucjami i organizacjami pozarządowymi w celu otoczenia dziecka wszechstronną pomocą w formie np. terapii, dożywiania, organizacji czasu wolnego. Dziecko z licznymi obrażeniami: siniaki, skaleczenia zostaje przyprowadzone do lekarza przez sąsiadkę, która twierdzi, że w domu dziecka ma miejsce pijacka awantura podczas której dziecko zostało pobite. Dziecko nie ma zabezpieczonej właściwej opieki. Podstawa prawna: Akty prawne wymienione wyżej W przypadku, gdy zostanie stwierdzona przemoc, ale dziecko ma aktualnie zapewnione bezpieczeństwo i opiekę, podejmowane są następujące czynności: Lekarz ustala z opiekunem - sojusznikiem dziecka dalszy tryb postępowania np.: skierowanie na specjalistyczne badania, oraz w celu dokładnej diagnozy urazów dziecka do instytucji lub organizacji, gdzie może zostać udzielona im pomocy psychologiczna. Lekarz: powiadamia Policję (część 1 Informacji teleadresowej) lub Prokuraturę (załącznik nr 3). informuje w formie pisemnej Sąd Rodzinny o nieprawidłowej sytuacji dziecka. telefoniczne lub pisemnie powiadamia pracownika socjalnego w rejonie (część 2 Informacji teleadresowej), który podejmuje odpowiednie działanie zgodnie z procedurą postępowania w przypadku krzywdzenia dziecka. Po stwierdzeniu obrażeń w wyniku przemocy, lekarz udziela dziecku pomocy medycznej, wydaje zaświadczenie o stanie zdrowia i telefonicznie powiadamia dyżurnego właściwego terytorialnie Komisariatu Policji (część 1 Informacji teleadresowej). Dyżurny na miejsce wysyła grupę dochodzeniowo śledczą, która potwierdza przedstawioną przez sąsiadkę i dziecko sytuację. Po wykluczeniu przez lekarza konieczności umieszczenia dziecka w szpitalu Policja podejmuje czynności związane z umieszczeniem dziecka w rodzinie zastępczej / placówce opiekuńczo wychowawczej. Policja powiadamia telefonicznie właściwy terytorialnie Wydział Sądu Rodzinnego (część 4 Informacji teleadresowej), który może postanowieniem tymczasowym umieścić dziecko w rodzinie zastępczej / placówce opiekuńczo - wychowawczej. To działanie powinno być poparte 16

17 Rodzic zgłasza się do lekarza z dzieckiem, prosząc o jego przebadanie, gdyż podejrzewa, ze zostało ono wykorzystane seksualnie przez członka rodziny Podstawa prawna: Akty prawne wymienione wyżej oraz Konwencja o Prawach Dziecka art.34 Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich z art. 4 1 Kodeks Karny art.197 1, art. 198, art. 200, art. 201 wnioskiem pisemnym sporządzonym przez lekarza. Jeśli nie ma takiej możliwości Policja umieszcza dziecko w rodzinie zastępczej / placówce opiekuńczo wychowawczej (część 3 Informacji teleadresowej) bez postanowienia (w uzasadnionym przypadku). Lekarz niezwłocznie powiadamia na piśmie Sąd Rodzinny. Lekarz składa zawiadomienie o przestępstwie w Komisariacie Policji (część 1 Informacji teleadresowej). Lekarz zgłasza sytuację rodziny pracownikowi socjalnemu w rejonie, który wspólnie z rodzicami dziecka opracowuje plan działań, zmierzających do przywrócenia ich funkcji opiekuńczo - wychowawczych oraz nawiązuje współpracę z instytucjami i organizacjami pozarządowymi w celu otoczenia dziecka wszechstronną pomocą w formie np. terapii, dożywiania, organizacji czasu wolnego. W wyniku przeprowadzonego badania dziecka oraz pogłębionego wywiadu z rodzicem zostało stwierdzone prawdopodobieństwo, że zostało ono wykorzystane seksualnie, a rodzic jest sojusznikiem dziecka. Lekarz ustala z rodzicem dalszy tryb postępowania: powiadamia Policję lub Prokuraturę o popełnieniu przestępstwa oraz Sąd Rodzinny o sytuacji dziecka, kieruje dziecko z rodzicem do lekarza oraz ginekologa dziecięcego, do instytucji lub organizacji gdzie może zostać udzielona im pomoc psychologiczna, telefoniczne lub pisemnie powiadamia pracownika socjalnego w rejonie (część 2 Informacji teleadresowej), który podejmuje odpowiednie działania zgodnie z procedurą postępowania w przypadku krzywdzenia dziecka. 17

18 5. Kompetencje Policji i podstawy prawne dotyczące rozwiązywania problemu przemocy. Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r o Policji (tj. Dz. U. z 2007 r. Nr 43 poz. 277, z późn. zm.) nakłada na Policję obowiązki i zadania do realizacji miedzy innymi: 1/ ochrona życia ludzi oraz mienia przed bezprawnymi zamachami naruszającymi te dobra, 2/ ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego, w tym zapewnienie spokoju w miejscach publicznych oraz środkach publicznego transportu i komunikacji publicznej, w ruchu drogowym i na wodach do powszechnego korzystania, 3/ inicjowanie i organizowanie działań mających na celu zapobieganie popełnianiu przestępstw i wykroczeń oraz zjawiskom kryminogennym i współdziałanie w tym zakresie z organami państwowymi, samorządowymi i organizacjami społecznymi, 4/ wykrywanie przestępstw i wykroczeń oraz ściganie ich sprawców (art. 1 ust. 2). W celu prawidłowego realizowania ustawowych zadań oraz jasnego podziału kompetencyjnego Policja składa się z następujących służb: kryminalnej, prewencyjnej oraz wspomagającej działalność Policji w zakresie organizacyjnym, logistycznym i technicznym. - Służby kryminalne miedzy innymi: Sekcja Kryminalna i Sekcja Dochodzeniowo Śledcza, które realizują zadania związane z wykrywaniem przestępstw poprzez czynności operacyjno - rozpoznawcze i dochodzeniowo - śledcze, - Służby prewencji miedzy innymi: dzielnicowi, służby patrolowo - interwencyjne, które realizują zadania rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstw i wykroczeń. Przy wykonywaniu czynności podejmowanych przez Policję w celu zapobieżenia, wykrycia, ustalenia sprawców, a także uzyskania i utrwalenia dowodów ściganych z oskarżenia publicznego, umyślnych przestępstw Policja działa w oparciu o Kodeks Postępowania Karnego i Kodeks Karny. Wykaz przestępstw z Kodeksu Karnego w sprawach, o które Policja prowadzi dochodzenia: ROZDZIAŁ XXV Przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności: Art.199 czynność seksualna przez nadużycie zależności, Art. 202 prezentacja i rozpowszechnianie pornografii, Art stręczycielstwo, Art sutenerstwo ROZDZIAŁ XXVI Przestępstwa przeciwko rodzinie i opiece Art. 206 bigamia, Art znęcanie się, typ podstawowy, Art. 208 rozpijanie małoletniego, Art. 209 uchylanie się od alimentów, Art porzucenie nieporadnego, typ podstawowy Art. 211 uprowadzenie małoletniego lub nieporadnego Do dochodzenia stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące śledztwa i tak: rozdział 34 k.p.k. Dochodzenie art. 325 a k.p.k. miedzy innymi: - obligatoryjne jest sporządzenie wspólnego protokołu z przyjęcia ustnego zawiadomienia o przestępstwie i przesłuchanie w charakterze świadka osoby zawiadamiającej, - niezwłocznie po otrzymaniu zawiadomienia o przestępstwie Policja zobowiązana jest wydać 18

19 postanowienie o wszczęciu bądź odmowie wszczęcia dochodzenia (art k.p.k.), - jeżeli zachodzi potrzeba, po otrzymaniu zawiadomienia o przestępstwie można przeprowadzić postępowanie sprawdzające zgodnie z art. 307 k.p.k. i wydać najpóźniej w terminie 30 dni od otrzymania zawiadomienia postanowienie o wszczęciu albo odmowie wszczęcia dochodzenia, - Policja może w wypadkach niecierpiących zwłoki, jeszcze przed wydaniem postanowienia o wszczęciu dochodzenia przeprowadzić w niezbędnym zakresie czynności procesowe zgodnie z art i 2 k.p.k., czynności te mogą być dokonywane tylko w ciągu 5 dni od dnia pierwszej czynności (do biegu terminu nie wlicza się dnia, od którego liczy się dany termin art k.p.k.). Procedura przyjmowania zawiadomienia o przestępstwie: 1. Rozmowa z zawiadamiającym o przestępstwie, podczas której należy uzyskać niezbędne informacje o rodzaju przestępstwa, okolicznościach i skutkach jego popełnienia, w szczególności: rodzaj popełnionego przestępstwa - dla rozstrzygnięcia, co do potrzeby podjęcia działań w trybie art. 308 k.p.k. oraz formy, w której będzie prowadzone postępowanie przygotowawcze (śledztwo - dochodzenie), skutki przestępstwa dla osób lub mienia - dla rozstrzygnięcia co do potrzeby zawiadomienia odpowiednich służb medycznych, ratowniczych itp., rodzaj miejsca popełnienia przestępstwa (teren otwarty - pomieszczenie), czas, jaki upłynął od popełnienia przestępstwa - dla rozstrzygnięcia, co do potrzeby podjęcia określonego rodzaju racjonalnych działań dowodowo wykrywczych z użyciem policjantów służby kryminalnej i prewencyjnej. 2. Przyjęcie zawiadomienia o przestępstwie to utrwalenie czynności w Protokole przyjęcia ustnego zawiadomienia o przestępstwie i przesłuchania zawiadamiającego w charakterze świadka". 3. Przeprowadzenie oględzin miejsca popełnienia przestępstwa - w razie potrzeby, którą determinuje przede wszystkim stan miejsca zdarzenia (zmiany wynikające np. z warunków atmosferycznych, działań podjętych przez osoby inne niż sprawca w okresie od popełnienia przestępstwa do przeprowadzenia czynności przez Policję). Podczas oględzin powinno zabezpieczyć się jedynie ślady przydatne w procesie dowodowo - wykrywczym, w szczególności: rzeczy mogące stanowić dowód w sprawie które mógł lub pozostawił sprawca (a nie zostały one przez zawiadamiającego przekazane Policji podczas czynności przyjmowania zawiadomienia o przestępstwie), ślady biologiczne (np. krew, włosy), ślady daktyloskopijne (np. małżowiny usznej, czerwieni wargowej). Po wykonaniu tych czynności Policja prowadzi postępowanie przygotowawcze (Dział VII, Rozdział 33). Art Celem postępowania przygotowawczego jest: 1) ustalenie, czy został popełniony czyn zabroniony i czy stanowi on przestępstwo, 2) wykrycie i w razie potrzeby ujęcie sprawcy, 19

20 3) zebranie danych stosownie do art. 213 i 214, 4) wszechstronne wyjaśnienie okoliczności sprawy, w tym ustalenie osób pokrzywdzonych i rozmiarów szkody, 5) zebranie, zabezpieczenie i utrwalenie dowodów dla sądu tak, aby rozstrzygnięcie sprawy nastąpiło na pierwszej rozprawie głównej. SPRAWY O PRZESTĘPSTWA, W KTÓRYCH PROWADZI SIĘ ŚLEDZTWO Kodeks Karny Art Śledztwo prowadzi się w sprawach: 1) w których rozpoznanie w pierwszej instancji należy do właściwości sądu okręgowego, 2) o występki - gdy osobą podejrzaną jest sędzia, prokurator, funkcjonariusz Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego lub Centralnego Biura Antykorupcyjnego, 3) o występki - gdy osobą podejrzaną jest funkcjonariusz Straży Granicznej, Żandarmerii Wojskowej, finansowego organu postępowania przygotowawczego lub organu nadrzędnego nad finansowym organem postępowania przygotowawczego, w zakresie spraw należących do właściwości tych organów lub o występki popełnione przez tych funkcjonariuszy w związku z wykonywaniem czynności służbowych, 4) o występki, w których nie prowadzi się dochodzenia, 5) o występki, w których prowadzi się dochodzenie, jeżeli prokurator tak postanowi ze względu na wagę lub zawiłość sprawy. Wszczęcie śledztwa 1. Jeżeli zachodzi podejrzenie popełnienia przestępstwa Policja wydaje z urzędu lub na skutek zawiadomienia o przestępstwie postanowienie o wszczęciu śledztwa (art. 303 k. p. k.). 2. Niezwłocznie po otrzymaniu zawiadomienia o przestępstwie Policja obowiązana jest wydać postanowienie o wszczęciu bądź odmowie wszczęcia śledztwa (art k.p.k.). 3. Sporządza się wspólny protokół z przyjęcia ustnego zawiadomienia o przestępstwie i przesłuchanie w charakterze świadka osoby zawiadamiającej. 4. O wszczęciu przez siebie śledztwa Policja obowiązana jest zawiadomić osobę lub instytucję państwową, samorządową lub społeczną, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie oraz ujawnionego pokrzywdzonego - z pouczeniem o przysługujących im uprawnieniach (art k.p.k.). 5. W granicach koniecznych dla zabezpieczenia śladów i dowodów przestępstwa przed ich utratą, zniekształceniem lub zniszczeniem w wypadkach niecierpiących zwłoki, Policja jeszcze przed wydaniem postanowienia o wszczęciu śledztwa może przeprowadzić w niezbędnym zakresie czynności procesowe określone w art i 2 k. p. k, czynności te mogą być dokonywane tylko w ciągu 5 dni od dnia pierwszej czynności w wypadku niecierpiącym zwłoki Policja może w toku tych czynności przesłuchać osobę podejrzaną o popełnienie przestępstwa w charakterze podejrzanego przed wydaniem postanowienia o przedstawieniu zarzutów, jeżeli zachodzą warunki do sporządzenia takiego postanowienia, najpóźniej w ciągu 5 dni od dnia przesłuchania Policja wydaje postanowienie o przedstawieniu zarzutów albo w razie braku warunków 20

21 do jego sporządzenia umarza postępowanie w stosunku do osoby przesłuchanej (art , 2, 3, 5 k.p.k.). 6. Pokrzywdzony w postępowaniu przygotowawczym jest stroną (art k.p.k.). 7. Jeżeli pokrzywdzonym jest małoletni prawa jego wykonuje przedstawiciel ustawowy albo osoba, do której stałą pieczą pokrzywdzony pozostaje (art.51 2 k.p.k.). 8. Jeżeli osoba przesłuchiwana nie ukończyła 15 lat, czynności z jej udziałem powinny być w miarę możliwości przeprowadzone w obecności przedstawiciela ustawowego lub faktycznego opiekuna, chyba że dobro postępowania stoi temu na przeszkodzie (art k.p.k.). 9. W sprawach o przestępstwa określone w rozdziale XXV Kodeksu karnego (przeciwko wolności seksualnej i obyczajności) pokrzywdzonego, który w chwili czynu nie ukończył 15 lat, powinno się przesłuchać w charakterze świadka tylko raz, chyba że wyjdą na jaw istotne okoliczności, których wyjaśnienie wymaga ponownego przesłuchania, lub zażąda tego podejrzany, który nie miał obrońcy w czasie pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego (art.185 a 1 k.p.k.). 10. Przesłuchanie przeprowadza sąd na posiedzeniu z udziałem biegłego psychologa. Prokurator, obrońca oraz pełnomocnik pokrzywdzonego mają prawo wziąć udział w przesłuchaniu. Osoba wymieniona w art (przedstawiciel ustawowy) ma prawo również być obecna przy przesłuchaniu, jeżeli nie ogranicza to swobody wypowiedzi przesłuchiwanego. Tryb postępowania Policji w przypadku: - interwencji w związku z zaistniałym przestępstwem, - zgłoszenia obywatela, o zaistniałym przestępstwie, materiał dowodowy świadczy o zaistniałym przestępstwie, - powiadomienie o sytuacji, w której mogło zaistnieć przestępstwo, lecz potrzeba jest uzupełnienia. W KAŻDYM PRZYPADKU GDY POKRZYWDZONYM JEST OSOBA MAŁOLETNIA ustala się skutki przestępstwa celem rozstrzygnięcia co do potrzeby zapewnienia bezpieczeństwa dziecka, odseparowania od sprawcy zawiadomienia odpowiednich służb medycznych, ratowniczych, socjalnych itp. 21

22 6. Procedura pomocy dziecku krzywdzonemu postępowanie Policji PROBLEM PODSTAWA PRAWNA Małoletni pokrzywdzony jako ofiara w każdej kategorii przestępstwa: przemocy fizycznej, emocjonalnej, seksualnej, i inne Ustawa o Policji Kodeks postępowania karnego Kodeks Karny art i 2 k.p.k., art i 2 k.p.k., art.51 2 k.p.k. art k.p.k. art. 185 a 1 k.p.k. art.185a 2 k.p.k. TRYB POSTĘPOWANIA W przypadku interwencji Policji w związku z zaistniałym przestępstwem Policja: bada skutki przestępstwa dla pokrzywdzonego celem rozstrzygnięcia co do potrzeby zawiadomienia odpowiednich służb medycznych, ratowniczych, sądowych aby zapewnić bezpieczeństwo pokrzywdzonemu, dla zabezpieczenia śladów i dowodów przestępstwa przed ich utratą, zniekształceniem lub zniszczeniem w wypadkach niecierpiących zwłoki, Policja jeszcze przed wydaniem postanowienia o wszczęciu śledztwa może przeprowadzać w niezbędnym zakresie czynności procesowe, czynności te mogą być dokonywane tylko w ciągu 5 dni od dnia pierwszej czynności w wypadku niecierpiącym zwłoki, Policja może w toku tych czynności przesłuchać osobę podejrzaną o popełnienie przestępstwa w charakterze podejrzanego, zatrzymać podejrzanego na 48 godzin w Policyjnej Izbie Zatrzymań, wystąpić z wnioskiem o zastosowanie środka zapobiegawczego w postaci aresztu gdy pokrzywdzony jest małoletni prawa jego wykonuje przedstawiciel ustawowy albo osoba, pod której stałą pieczą pokrzywdzony pozostaje, małoletniego powinno się przesłuchać w charakterze świadka tylko raz, chyba, że wyjdą na jaw istotne okoliczności, których wyjaśnienie wymaga ponownego przesłuchania, lub zażąda tego podejrzany, który nie miał obrońcy w czasie pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego chyba, że dobro postępowania stoi temu na przeszkodzie, przesłuchanie przeprowadza sąd na posiedzeniu z udziałem biegłego psychologa. Prokurator, obrońca, pełnomocnik i opiekun prawny przesłuchiwanego / pokrzywdzonego mają prawo wziąć udział w przesłuchaniu, jeżeli to nie ogranicza swobody wypowiedzi małoletniego. 22

23 PROBLEM PODSTAWA PRAWNA Małoletni pokrzywdzony jako ofiara w każdej kategorii przestępstwa: przemocy fizycznej, emocjonalnej, seksualnej, i inne Ustawa o Policji Kodeks postępowania karnego Kodeks Karny z art. 307 k.p.k art k.p.k. art k.p.k art k.p.k. art. 185 a 1 k.p.k art. 185 a 2 k.p.k TRYB POSTĘPOWANIA Powiadomienie Policji o sytuacji, w której mogło zaistnieć przestępstwo w celu potwierdzenia przestępstwa lub potrzeby uzupełnienia dowodów jeżeli zachodzi potrzeba, po otrzymaniu zawiadomienia o przestępstwie można przeprowadzić postępowanie sprawdzające i wydać najpóźniej w terminie 30 dni od otrzymania zawiadomienia postanowienie o wszczęciu albo odmowie wszczęcia dochodzenia, po zebraniu materiału dowodowego świadczącego o zaistniałym przestępstwie postępowanie prowadzone jest jak przy zgłoszeniu o przestępstwie, przyjęcie zawiadomienia o przestępstwie w Protokole przyjęcia ustnego zawiadomienia o przestępstwie i przesłuchania zawiadamiającego w charakterze świadka ", gdy pokrzywdzony jest małoletni prawa jego wykonuje przedstawiciel ustawowy albo osoba, pod której stałą pieczą pokrzywdzony pozostaje, pokrzywdzony w postępowaniu przygotowawczym jest stroną uprawnioną do działania we własnym imieniu i zgodnie z własnym interesem, jeżeli pokrzywdzony nie ukończył 15 lat, czynności z jego udziałem powinny być w miarę możliwości, przeprowadzone w obecności przedstawiciela ustawowego lub faktycznego opiekuna, chyba, że dobro postępowania stoi temu na przeszkodzie, w sprawach o przestępstwa określone w rozdziale XXV Kodeksu karnego (przeciwko wolności seksualnej i obyczajności) pokrzywdzonego, który w chwili czynu nie ukończył 15 lat, powinno się przesłuchać w charakterze świadka tylko raz, chyba że wyjdą na jaw istotne okoliczności, których wyjaśnienie wymaga ponownego przesłuchania, lub zażąda tego podejrzany, który nie miał obrońcy w czasie pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego, przesłuchanie przeprowadza sąd na posiedzeniu z udziałem biegłego psychologa. \prokurator, obrońca 23