OCHRONA OZNACZEŃ GEOGRAFICZNYCH PRODUKTÓW ROLNYCH I ŚRODKÓW SPOŻYWCZYCH W PRAWIE EUROPEJSKIM Dr Edyta Całka Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie 10 czerwca 2010 r.
POJĘCIE
JAK ROZUMIEĆ OZNACZENIA GEOGRAFICZNE? Geograficzne oznaczenia pochodzenia (oznaczenia geograficzne) są to oznaczenia (symbole) o treści geograficznej, g które identyfikują określone miejsce na Ziemi (miejscowość, region, państwo itp.). Przeciętny odbiorca łącząc je z towarem przypisuje mu pochodzenie ze wskazanego miejsca geograficznego.
Oznaczenia geograficzne są związkiem pewnego symbolu o treści geograficznej g z towarem, który jest odbierany przez przeciętnego nabywcę jako zespół informacji o towarze, w tym zwłaszcza o jego pochodzeniu z pewnego miejsca geograficznego R. Skubisz
OZNACZENIA GEOGRAFICZNE TO DOBRA NIEMATERIALNE Ich niematerialna natura powstaje z chwilą ą wytworzenia w świadomości odbiorców pojęciowego związku ą oznaczenia z towarem obejmującego ogół wyobrażeń o danym towarze wyodrębnionym o y na podstawie kryterium jego pochodzenia R. Skubisz
OZNACZENIA GEOGRAFICZNE ODNOSZĄ SIĘ DO: produktów rolnych i środków spożywczych y win napojów spirytusowych produktów przemysłowych
FUNKCJE
INFORMACYJNA ODRÓŻNIAJĄCA REKLAMOWA GWARANCYJNA (JAKOŚCIOWA)
KLASYFIKACJA
ZWYKŁE I KWALIFIKOWANE Ciasteczka lubelskie, Prosciutto di Parma BEZPOŚREDNIE I POŚREDNIE Turron de Alicante, Ouzo SŁOWNE, SŁOWNO - GRAFICZNE, GRAFICZNE
ŹRÓDŁA Ó PRAWA
PRAWO MIĘDZYNARODOWE 1) konwencja paryska o ochronie własności przemysłowej z dnia 20 marca 1883 r., 2) porozumienie madryckie w sprawie zwalczania fałszywych lub oszukańczych oznaczeń pochodzenia towarów z dnia 14 kwietnia 1891r., 3) porozumienie lizbońskie wsprawie ochrony nazw pochodzenia i ich międzynarodowej rejestracji z dnia 31 października 1958 r., 4) międzynarodowa konwencja w sprawie używania nazw pochodzenia i oznaczeń serów z dnia 1 czerwca 1951 r. (konwencja streska), 5) porozumienie i w sprawie handlowych h aspektów praw własnościł ś intelektualnej z dnia 15 kwietnia 1994 r. (porozumienie TRIPS), 6) umowy dwustronne, do których należą: konwencja handlowa między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Czechosłowacką z dnia 23 kwietnia 1925 r., porozumienie między Rzecząpospolitą Polską akrólestwemwęgierskim o ochronie nazw terytorialnych i specjalnych nazw gatunków winnych z dnia 4 listopada 1931 r., traktat handlowy i nawigacyjny z Republiką Francuską z dnia 22 maja 1937 r.
PRAWO EUROPEJSKIE PRAWO PIERWOTNE Art. 43 TFUE (dawny art. 37 TWE) Art. 34-36 TFUE (dawne art. 28-30 TWE) Traktat Akcesyjny
PRAWO EUROPEJSKIE PRAWO WTÓRNE 1) Rozporządzenie Rady (WE) nr 510/2006 z dnia 20 marca 2006 r. w sprawie ochrony oznaczeń geograficznych i nazw pochodzenia produktów rolnych i środków spożywczych (Dz. Urz. UE z 31 marca 2006 r. L 93) 2) Rozporządzenie Rady (WE) nr 479/2008 z dnia 29 kwietnia 2008 r. w sprawie wspólnej organizacji rynku wina, zmieniające rozporządzenia (WE) nr 1493/1993, (WE) nr 1782/2003, (WE) nr 1290/2003 i (WE) nr 3/2008 oraz uchylające rozporządzenia (EWG) nr 2392/86 i (WE) nr 1493/1999 (Dz. Urz. UE z 6 czerwca 2008 r. L 148) 3) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 110/2008 z dnia 15 stycznia 2008 r. w sprawie definicji, opisu, prezentacji, etykietowania i ochrony oznaczeń geograficznych napojów spirytusowych oraz uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 1576/89 z dnia 29 maja 1989 r. ustanawiające ogólne zasady definicji, opisu i prezentacji napojów spirytusowych (Dz. Urz. UE z 13 lutego 2008 r. L 39)
PRAWO EUROPEJSKIE ROZPORZĄDZENIA KOMISJI rozporządzenie Komisji (WE) nr 1898/2006 z dnia 14 grudnia 2006 r. określające szczegółowe zasady stosowania rozporządzenia Rady (WE) nr 510/2006 w sprawie ochrony oznaczeń geograficznych i nazw pochodzenia produktów rolnych i środków spożywczych (Dz. Urz. UE z 23 grudnia 2006 r. L 369) rozporządzenie Komisji (WE) nr 918/2004 z 29 kwietnia 2004 r. o przepisach przejściowych dotyczących ochrony nazw pochodzenia i oznaczeń geograficznych dla produktów rolnych i środków spożywczych ze względu na przystąpienie do Unii Europejskiej Republiki Czeskiej, Estonii, Cypru, Łotwy, Litwy, Węgier, Malty, Polski, Słowenii i Słowacji (Dz. Urz. UE z 30 kwietnia 2004 r. L 163) rozporządzenia wydawane przez Komisję dotyczące wpisu nazw i oznaczeń do rejestru chronionych nazw pochodzenia i chronionych oznaczeń geograficznych
PRAWO POLSKIE 1. Ustawa z dnia 17 grudnia 2004 r. o rejestracji ji i ochronie nazw i oznaczeń produktów rolnych i środków spożywczych oraz o produktach tradycyjnych (Dz. U. z 2005 r. Nr 10, poz. 68) 2. Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (tekst jedn. Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1503 z późn. zm.) 3. Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności ł ś przemysłowej ł (tekst jedn. Dz. U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1117)
Konwencja paryska i porozumienie madryckie Oznaczeniami i pochodzenia są wszystkie oznaczenia, które wskazują na pochodzenie geograficzne towaru z określonego państwa bądźą miejsca znajdującego ją sięę w tym państwie. Z punktu widzenia definicji oznaczeń pochodzenia towar nie musi wyróżniać się szczególną jakością lub innymi cechami wynikającymi z pochodzenia geograficznego. Oznaczenia pochodzenia są więc prostą informacją na Oznaczenia pochodzenia są więc prostą informacją na temat miejsca wyprodukowania, wytworzenia lub wydobycia towaru.
ART. 8 UZNK OZNACZENIA POCHODZENIA Czynem nieuczciwej konkurencji jest opatrywanie towarów lub usług fałszywym lub oszukańczym oznaczeniem geograficznym wskazującym bezpośrednio albo pośrednio na kraj, region lub miejscowość ich pochodzenia albo używanież takiego oznaczenia w działalności handlowej, reklamie, listach handlowych, rachunkach lub innych dokumentach (art. 8 uznk). Oznaczenia geograficzne, w rozumieniu art. 8 uznk to zwykłe oznaczenia geograficzne wskazujące jedynie na pochodzenie towaru lub usługi z określonego miejsca.
OZNACZENIA GEOGRAFICZNE At Art. 22 ust. 1 TRIPS Oznaczeniami geograficznymi są oznaczenia, które identyfikują towar jako pochodzący z terytorium kraju członkowskiego lub regionu, lub miejsca na tym terytorium, jeżeli pewna jakość, reputacja lub inna cecha towaru jest przypisywana zasadniczo pochodzeniu geograficznemu tego towaru, oznaczenia geograficzne z art. 2 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 510/2006, oznaczenia pochodzenia z art. 175 ust. 1 pkt 2 pwp. p chronione nazwy pochodzenia i chronione oznaczenia geograficzne z art. 9 uznk
ART. 9 UZNK OZNACZENIA GEOGRAFICZNE Jeżeli towar lub usługa w miejscu pochodzenia korzysta z ochrony, a z pochodzeniem z określonego regionu lub miejscowości ś i są związane ich szczególne cechy lub właściwości, czynem nieuczciwej konkurencji jest fałszywe lub oszukańcze używanie takich chronionych oznaczeń geograficznych i chronionych nazw pochodzenia (art. 9 uznk).
NAZWY POCHODZENIA art. 2 porozumienia lizbońskiego Nazwami pochodzenia są nazwy geograficzne kraju, regionu lub miejscowości, które służą do wskazania pochodzących stamtąd produktów, których jakość i cechy wynikają wyłącznieł lub zasadniczo ze środowiskad i k geograficznego, łącznie z jego czynnikami naturalnymi i ludzkimi (art. 2 ust. 1 porozumienia lizbońskiego). nazwy pochodzenia z art. 2 ust. 1 lit. a) rozporządzenia nr 510/2006 nazwy regionalne z art. 175 ust. 1 pkt 1 pwp.
PRAWO EUROPEJSKIE Rozporządzenie nr 510/2006 z dnia 20 marca 2006 r. w sprawie ochrony oznaczeń geograficznych i nazw pochodzenia produktów rolnych i środkówó spożywczychż (dawne rozporządzenie nr 2081/92)
CELE
zróżnicowanie produkcji rolnej promocja produktów rolnych i środków spożywczych zwiększenie dochodów producentów (rolników) zatrzymywanie społeczności wiejskiej w szczególności na obszarach mniej uprzywilejowanych lub oddalonych podnoszenie jakości żywności ochrona konsumentów wprowadzenie jednolitego systemu ochrony oznaczeń geograficznych zapewnienie jednolitych warunków konkurencji dla producentów
NAZWY POCHODZENIA I OZNACZENIA GEOGRAFICZNE
NAZWA POCHODZENIA oznacza nazwę regionu, określonego miejsca lub, w wyjątkowych przypadkach, kraju, która służy do oznaczenia produktu rolnego lub środka spożywczego pochodzącego z tego regionu, określonego miejsca lub kraju, którego jakość lub cechy charakterystyczne są w istotnej lub wyłącznej mierze zasługą środowiska geograficznego, na które składają się czynniki naturalne i ludzkie, oraz którego produkcja, przetwarzanie i przygotowywanie mają miejsce na określonym obszarze geograficznym art. 2 ust. 1 lit. a) rozporządzenia
OZNACZENIE GEOGRAFICZNE oznacza nazwę regionu, określonego miejsca lub, w wyjątkowych przypadkach, kraju, która służy do oznaczenia produktu rolnego lub środka spożywczego pochodzącego z tego regionu, określonego miejsca lub kraju, oraz którego określona jakość, renoma lub inna cecha charakterystyczna może być przypisana temu pochodzeniu geograficznemu, oraz którego produkcja lub przetwarzanie lub przygotowywanie mają miejsce na określonym obszarze geograficznym. art. 2 ust. 1 lit. b) rozporządzenia
WYJĄTEK POŚREDNIE Ś GEOGRAFICZNE OZNACZENIA POCHODZENIA tradycyjne nazwy geograficzne lub niegeograficzne służące do oznaczenia produktu rolnego lub środka spożywczego, spełniające wymogi, o których mowa w art. 2 ust. 1, są ą również uznawane za nazwy pochodzenia lub oznaczenia geograficzne (art. 2 ust. 2 rozporządzenia) ą
NAZWY RODZAJOWE
NAZWA RODZAJOWA nazwa produktu rolnego lub środka spożywczego, która mimo iż jest związana z miejscem lub regionem, w którym produkt lub środek spożywczy był pierwotnie produkowany lub wprowadzany na rynek stała się powszechną nazwą produktu rolnego lub środka spożywczego we Wspólnocie (art. 3 rozporządzenia).
PROCEDURA REJESTRACJI
UPROSZCZONA (uchylony art. 17 rozporządzenia nr 2081/92) ZWYKŁA (art. 5-7 rozporządzenia nr 510/2006)
ZWYKŁA PROCEDURA POSTĘPOWANIE PRZED ORGANAMI PAŃSTWA POSTĘPOWANIE PRZED KOMISJĄ EUROPEJSKĄ
PROCEDURA REJESTRACJI ZGŁASZAJĄCY MINISTER WŁAŚCIWY KOMISJA (GRUPA) DS. RYNKÓW ROLNYCH EUROPEJSKA Grupa oznacza, niezależnie od jej formy prawnej i składu, każdą organizację producentów lub przetwórców tego samego produktu rolnego lub środka spożywczego.
ZASTRZEŻENIE osoba fizyczna, prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, której interesu gospodarczego lub prawnego dotyczy postępowanie w sprawie rejestracji nazwy produktu rolnego lub środka spożywczego, może złożyć do ministra właściwego do spraw rynków rolnych zastrzeżenie do wniosku o rejestrację (art. 17 ust. 1 ustawy z 2004r.)
SPRZECIW art. 7 ust. 1 rozporządzenia W terminie sześciu miesięcy od daty publikacji w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej każde państwo członkowskie lub państwo trzecie może zgłosić sprzeciw wobec proponowanej rejestracji, poprzez wniesienie do Komisji należycie uzasadnionego sprzeciwu.
SPRZECIW SZCZEBEL KRAJOWY Rozdział ł 4 ustawy z 2004 r. Postępowanie w wypadku sprzeciwu. Przepisy tego rozdziału dotyczą ą dwóch rodzajów zdarzeń: 1) wnoszenia sprzeciwów do ministra właściwego do spraw rynków rolnych przez podmioty pochodzące z Polski w stosunku do wniosków o rejestrację zgłoszonych przez inne państwa; 2) wnoszenia sprzeciwów do Komisji Europejskiej przez inne państwa w stosunku do wniosków o rejestrację pochodzących z Polski.
PODSTAWY WNIESIENIA SPRZECIWU jeżeli wniosek o rejestrację dotyczy nazwy pochodzenia lub oznaczenia geograficznego, które nie spełniają wymogów definicji z art. 2 rozporządzenia, zgłoszona nazwa koliduje z nazwą odmiany roślin lub rasy zwierząt i może przez to wprowadzać konsumentów w błąd co do prawdziwego pochodzenia produktu, zgłoszona ł nazwa jest nazwą homonimiczną i lub częściowo homonimiczną w stosunku do nazwy już zarejestrowanej j i rejestracja j nie uwzględnia gę należycie lokalnego i tradycyjnego użycia, verte
PODSTAWY WNIESIENIA SPRZECIWU cd. zgłoszona nazwa jest nazwą rodzajową, zgłoszona nazwa koliduje z renomowanym znakiem towarowym w ten sposób, że jej rejestracja wiąże się z ryzykiem wprowadzenia konsumentów w błąd co do prawdziwego pochodzenia produktu rejestracja danej nazwy zagroziłaby istnieniu całkowicie lub częściowo ś takiej samej nazwy lub znaku towarowego, lub istnieniu produktów, które były zgodnie z prawem wprowadzane do obrotu przez okres co najmniej pięciu lat poprzedzających publikację jednolitego dokumentu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej j
WNIOSEK O REJESTRACJĘ ZAWIERA nazwę i adres grupy składającej wniosek, specyfikację produktu, jednolity dokument. art. 5 ust. 3 rozporządzenia
SPECYFIKACJA Zgodnie z art. 4 ust. 2 rozporządzenia specyfikacja zawiera przynajmniej: nazwę produktu rolnego lub środka spożywczego, opis produktu rolnego lub środka spożywczego określenie obszaru geograficznego, dowód, że produkt rolny lub środek spożywczy pochodzą ze wskazanego obszaru geograficznego, opis metody otrzymywania produktu rolnego lub środka spożywczego, oraz ewentualnie informacje dotyczące pakowania, szczegółowe informacje potwierdzające związek między jakością i cechami charakterystycznymi produktu rolnego lub środka spożywczego a środowiskiem geograficznym, g dane dotyczące organów lub jednostek przeprowadzających kontrolę zgodności z wymogami specyfikacji produktu oraz ich szczegółowe zadania, szczególne zasady etykietowania danego produktu rolnego lub środka spożywczego inne wymogi określone w przepisach wspólnotowych lub krajowych.
SYMBOLE EUROPEJSKIE
Bryndza podhalańska Oscypek Miód wrzosowy z Borów Dolnośląskich Rogal świętomarciński Wielkopolski ser smażony Andruty kaliskie Truskawka kaszubska Redykołka Wiśnia nadwiślanka POLSKIE CHNP I CHOG
PRAWO Z REJESTRACJI
STRONA POZYTYWNA (art. 4 ust.1 rozporządzenia) Korzystanie z chronionej nazwy pochodzenia (ChNP) lub chronionego oznaczenia geograficznego (ChOG) jest dozwolone jedynie w przypadku gdy produkt rolny lub środek spożywczy są zgodne ze specyfikacją produktu.
STRONA NEGATYWNA (art. 13 ust.1 rozporządzenia) Zarejestrowane nazwy są chronione przed: a) wszelkim bezpośrednim lub pośrednim używaniem w obrocie zarejestrowanej j nazwy dla produktów nieobjętych rejestracją, ją, jeżeli produkty te są porównywalne do produktów zarejestrowanych pod tą nazwą lub jeżeli przez używanie tej nazwy wykorzystuje się renomę chronionej nazwy; b) wszelkim nadużywaniem, imitacją lub aluzją, nawet jeśli jest wskazane prawdziwe pochodzenie produktu lub jeśli chroniona nazwa została przetłumaczona, lub towarzyszy jej określenie takie, jak: rodzaj, typ, metoda, na sposób, imitacja lub inne podobne określenie; c) wszelkim innym fałszywym ł lub wprowadzającym w błąd określeniem miejsca pochodzenia lub wytwarzania, właściwości lub podstawowych cech produktu znajdujących się na opakowaniu zewnętrznym lub wewnętrznym, w materiale reklamowym lub w dokumentach odnoszących się do danego produktu, jak również ż stosowaniem opakowań ń mogących stworzyć ć fałszywe ł wrażenie co do jego pochodzenia; d) wszelkimi innymi praktykami mogącymi wprowadzić odbiorców w błąd co do prawdziwego pochodzenia produktu.
PRAWO Z REJESTRACJI JEST MAJĄTKOWYM BEZWZGLĘDNYM Ę PRAWEM PODMIOTOWYM
KONTROLA
Akredytowane i upoważnione przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi jednostki certyfikujące uprawnione do kontroli zgodności ze specyfikacją: Jednostka Certyfikująca PNG w Zajączkowie Polskie Centrum Badań i Certyfikacji w Warszawie COBICO Sp. z o.o. Kraków BIOCERT MAŁOPOLSKA Sp. z o.o. Kraków TUV Rheinland Polska Sp. z o.o., Warszawa wojewódzcy inspektorzy jakości handlowej artykułów rolnospożywczych
KOLIZJA ZAREJESTROWANYCH OZNACZEŃ Ń GEOGRAFICZNYCH ZE ZNAKAMI TOWAROWYMI
Artykuł 14 rozporządzenia 1. W przypadkach gdy nazwa pochodzenia lub oznaczenie geograficzne g zostało zarejestrowane na podstawie rozporządzenia, wniosek o rejestrację znaku towarowego, odpowiadający jednemu z przypadków wymienionych w art. 13 i odnoszący się do tej samej kategorii produktów, jest odrzucany, o ile wniosek o rejestrację ję znaku towarowego został złożony ypo złożeniu w Komisji wniosku o rejestrację. Znaki towarowe zarejestrowane z naruszeniem akapitu pierwszego są unieważniane. 2. Przy poszanowaniu prawa wspólnotowego używanie znaku towarowego odpowiadającego jednemu z przypadków określonych w art. 13, zgłoszonego, g zarejestrowanego lub ( ) nabytego poprzez p używanie go w dobrej wierze na terytorium Wspólnoty, przed dniem objęcia ochroną nazwy pochodzenia lub oznaczenia geograficznego w kraju pochodzenia ( ) może być dalej dozwolone, niezależnie od rejestracji danej nazwy pochodzenia od lub oznaczenia a geograficznego, ego, o ile brak jest podstaw unieważnienia lub wygaśnięcia znaku towarowego określonych w pierwszej dyrektywie Rady 89/104/EWG ( ) oraz w rozporządzeniu Rady (WE) nr 40/94 ( ).
PODSUMOWANIE Pojęcia z zakresu geograficznych oznaczeń pochodzenia są określone w prawie międzynarodowym, europejskim i krajowym Ochrona nazw pochodzenia i oznaczeń geograficznych produktów rolnych i środków spożywczych jest ochroną europejską. Kwestie dotyczące zarejestrowanych oznaczeń należy rozstrzygać przede wszystkim na podstawie rozporządzenia 510/2006 Przepisy krajowe dotyczące ochrony oznaczeń p y j y ą y geograficznych muszą być zgodne z prawem europejskim (rozp. 510/2006, TFUE)
LINKI europa.eu www.minrol.gov.pl