ACADEMY OF BUSINESS IN DĄBROWA GÓRNICZA KULTURA PRZEMYSŁY KULTURY PRZEMYSŁY KREATYWNE Łukasz Wróblewski, Ph.D. Projekt Kulturalna inicjatywa edukacyjno-naukowa RAZEM DLA POGRANICZA jest współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Funduszu Mikroprojektów z Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Republika Czeska Rzeczpospolita Polska 2007-2013 i budżetu państwa za pośrednictwem Euroregionu Śląsk Cieszyński
Pojęcie przemysły kultury po raz pierwszy pojawiło się w Dialektyce Oświecenia, autorstwa Theodora W. Adorno w 1947 roku i początkowo było używane w kontekście krytyki nowoczesnego, masowego podejścia do rozrywki. Zestawienie słów kultura oraz przemysł miało szokować odbiorcę i dezawuować popularne formy rozrywki, takie jak niskich lotów prasa, film czy muzyka skierowane do masowego odbiorcy.
Obecnie pejoratywny wydźwięk sformułowania przemysły kultury został zatracony i używa się go do określenia tych branż, które łączą tworzenie, produkcję i komercjalizację produktu o charakterze niematerialnym i kulturowym, a produkt (zawarte w nim treści) są chronione zwykle prawem autorskim (UNESCO, 2005). Są to branże przemysłowe nastawione na wytwarzanie różnych dóbr i usług kulturalnych oraz branże, których produkcja opiera się na przemysłowym powielaniu oryginalnych dzieł twórców.
Na polskim rynku kultury należy wyróżnić przede wszystkim: przemysł audiowizualny i filmowy, przemysł wydawniczy i prasowy, przemysł fonograficzny.
D. Thorsby zaproponował koncentryczny model przemysłów kultury (Thorsby, 2008). Działalności w ramach przemysłów kultury podzielone są na cztery kręgi: rdzeniowe działalności artystyczne związane ze sztuką (np. twórczość literacka, plastyczna, muzyczna), pozostałe rdzeniowe działalności kreatywne (np. działalność teatrów, muzeów, filharmonii), szerzej rozumiane przemysły kultury (np. działalność wydawnicza, telewizja, radio) oraz powiązane działalności gospodarcze
Rdzeniem modelu są artyści i podstawowe dziedziny sztuki (muzyka, literatura, sztuki wystawiane i wizualne), instytucje kultury (np. teatry, opery, filharmonie, muzea, biblioteki) wymienione są wśród pozostałych rdzeniowych działalności kreatywnych. Dyfuzja pomysłów, artystycznych idei i inspiracji w naturalny sposób przebiega od rdzenia na zewnątrz, docierając do powiązanych działalności gospodarczych co z czasem doprowadziło do wyszczególnienia przemysłów kreatywnych.
rdzeniowa twórczość artysty Pozostała rdzeniowa działalność artysty Przemysły kultury Przemysły kreatwna
Samo pojęcie przemysłów kreatywnych jest względnie nowe, podobnie badania nad tym sektorem stanowią nową dziedzinę. Pojęcie to jest używane od końca XX w., a w 2000 r. zostało spopularyzowane przez Richarda Cavesa (Caves, 2000). Już sam tytuł książki tego autora wskazuje, że przemysły kreatywne działają na styku działalności kulturalnej i biznesu. Pojęcie przemysłów kreatywnych jest szeroką kategorią, obejmująca działalność artystyczną, instytucje kultury, przemysły kultury oraz inne rodzaje działalności twórczej, opartej na jednostkowej kreatywności, w tym obejmującej branże wykorzystujące nowe technologie (np. nowe media) w działaniach twórczych.
W Polsce do prac nad uporządkowaniem sektora przemysłów kreatywnych włączył się Główny Urząd Statystyczny, który zaproponował model określający obszary zaliczane do przemysłów kreatywnych. Są to: architektura i projektowanie wnętrz, działalność wydawnicza, dziedzictwo narodowe, biblioteki i archiwa, edukacja artystyczna, moda i wzornictwo przemysłowe, produkcja radiowa i muzyczna, programowanie, reklama i działalność pokrewna, rękodzieło artystyczne, sztuki wystawiane, sztuki wizualne.
Jednym ze spojrzeń na przemysły kreatywne jest wykorzystanie pojęcia łańcucha wartości, wprowadzonego do ekonomii w roku 1985 przez Michaela Portera do opisu procesów gospodarczych. Łańcuch wartości w odniesieniu do przemysłów kreatywnych rozpoczyna się od twórców oraz instytucji kultury, dalej ciągnie się przez różnego rodzaju producentów i dystrybutorów przedmiotów kultury i kończy się na odbiorcach, czyli szeroko rozumianej publiczności.
Sektor kultury proces tworzenia muzyki przez kompozytorów i autorów tekstów; wykonywanie muzyki; Sektor przemysłów kultury nagrywanie muzyki i działalność wytwórni płytowych; wydawanie muzyki, zarówno w postaci płyt, jak i nut; produkcję instrumentów muzycznych; działalność organizacji muzycznych; dystrybucję towarów muzycznych; Sektor przemysłów kreatywnych produkcja instrumentów zabawek; projektowanie gadżetów (koszulek, kubków, zeszytów itp.) z wizerunkami muzyków, zespołów muzycznych.
Przemysły kultury Przemysły kreatywne Działalność wydawnicza + + Reprodukcje zapisanych nośników informacji + + Produkcja zabawek + Pozostały handel detaliczny handel antykami + + Sprzedaż gazet, książek, muzyki i nagrań wideo + + Usługi telewizji kablowych + + Wydawanie oprogramowania + Specjalistyczne projektowanie \ Inne usługi designerskie + Profesjonalne usługi fotograficzne + Usługi architektoniczne + Reklama + Działalność związana z organizacją targów, wystaw i kongresów +
Tworzenie, dystrybucja, wyświetlanie filmów, nagrań filmów i programów telewizyjnych + + Nagrania dźwiękowe i muzyczne + + Nadawanie programów + + Twórczość literacka, artystyczna, działalności instytucji sztuki + + Agencje informacyjne + Biblioteki, muzea i obiekty zabytkowe + +
Wykorzystanie regionalnego potencjału kulturalnego Uaktywnienie i wykorzystanie dziedzictwa kulturowego regionu Tworzenie miejsc pracy przyjaznych dla środowiska, opartych na wiedzy Kreowanie funkcji metropolitarnych Tworzenie pozytywnego wizerunku regionu ROLA PRZEMYSŁÓW KREATYWNYCH W ROZWOJU REGIONALNYM Większa endogeniczna zdolność regionu do reagowania na zmiany zachodzące pod wpływem czynników egzogenicznych ROZWÓJ SPOŁECZNO-GOSPODARCZY REGIONU
Znaczenie kultury oraz wpływ przemysłów kreatywnych na rozwój regionu można analizować z różnych punktów widzenia. Przyjmując szeroki zakres oddziaływania kultury do znaczących i głównych płaszczyzn wpływu przemysłów kreatywnych na rozwój gospodarczy można zaliczyć: bezpośredni wpływ na rynek pracy poprzez tworzenie miejsc pracy przyjaznych dla środowiska, opartych na wiedzy i wysokich technologiach ze względu na swoją innowacyjność, stałe wytwarzanie nowych dóbr i usług przemysły kreatywne są obecnie jednym z najdynamiczniej rozwijających się sektorów rynku pracy;
tworzenie produktów dla innych działów (gałęzi gospodarki) co przyczynia się pośrednio do zwiększenia liczby miejsc pracy w sektorach komplementarnych wobec sfery kultury turystyka, rekreacja, edukacja. Kultura pracuje w istocie na inne sektory. Przykładem może być dziedzictwo narodowe, które w wielu krajach, również słabiej rozwiniętych, jest kołem zamachowym rozwoju przemysłu turystycznego;
wzrost dochodów budżetu lokalnego bezpośrednio poprzez sprzedaż dóbr i usług kultury na rynku wewnętrznym i zewnętrznym oraz zysków pośrednich podatki od nieruchomości, dochodowe od osób fizycznych i firm oraz poprzez zyski generowane w branżach komplementarnych;
czynniki atrakcyjności inwestycyjnej regionu (efekt Bilbao); element odnowy i rewitalizacji przestrzeni miejskiej i wiejskiej oraz obiektów poprzemysłowych. Rewitalizacja przyczynia się do poprawy jakości życia mieszkańców, przywrócenia ładu przestrzennego oraz do ożywienia gospodarczego i odbudowy więzi społecznych;
pomoc w tworzeniu pozytywnego wizerunku regionu; podwyższenie poziomu i jakości życia co przekłada się na atrakcyjność miejsca zamieszkania, przyczynia się do przyciągania i zatrzymywania ludzi kreatywnych, posiadających wysokie kwalifikacje;
Strategie marketingowe instytucji kultury wobec wyspecyfikowanych rynków docelowych Biorąc pod uwagę zarówno kompetencje artystycznoestetyczne odbiorców kultury (tych obecnych, jak i potencjalnych) oraz stopień intensywności działań marketingowych w instytucjach kultury, można wyodrębnić cztery podstawowe segmenty klientów: osoby zawodowo związane ze sztuką, osoby pozytywnie postrzegające sztukę, osoby obojętne na sztukę, osoby niechętne wobec sztuki.
Dzięki wyodrębnieniu zaprezentowanych segmentów rynku, a także określeniu przez filharmonie kierunku w jakim zmierza ich oferta artystyczna (elitarność popularność), możliwe jest zastosowanie jednej z czterech następujących strategii marketingowych: strategii sztuki elitarnej, strategii uwydatniania sztuki, strategii uwrażliwiania na sztukę, strategii popularyzacji sztuki.
sztuki elitarnej sztuki elitarnej produktu cen dystrybucji promocji personelu rozwoju produktu penetracji rynku ceny prestiżowej ceny neutralnej różnicowania cen dystrybucji ekskluzywnej dystrybucji selektywnej informująca budująca lojalność wizerunkowa zabiegania o pracownika rozwoju pracownika
uwydatniania sztuki uwydatniania sztuki produktu cen dystrybucji promocji personelu penetracji rynku rozwoju produktu ceny neutralnej ceny prestiżowej różnicowania cen dystrybucji selektywnej dystrybucji ekskluzywnej budująca lojalność informująca wizerunkowa rozwoju pracownika zabiegania o pracownika
uwrażliwiania na sztukę produktu rozwoju rynku uwrażliwiania na sztukę cen ceny kompensacyjnej ceny symbolicznej różnicowania cen dystrybucji dystrybucji selektywnej dystrybucji intensywnej promocji aktywizująca informująca wizerunkowa personelu rozwoju pracownika oczekiwania na pracownika
popularyzacji sztuki produktu dywersyfikacji popularyzacji sztuki cen ceny symbolicznej ceny kompensacyjnej dystrybucji dystrybucji intensywnej dystrybucji selektywnej promocji wizerunkowa aktywizująca informująca personelu oczekiwania na pracownika rozwoju pracownika
Projekt Kulturalna inicjatywa edukacyjno-naukowa RAZEM DLA POGRANICZA jest współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Funduszu Mikroprojektów z Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Republika Czeska Rzeczpospolita Polska 2007-2013 i budżetu państwa za pośrednictwem Euroregionu Śląsk Cieszyński