Ocena zachowań higienicznych studentów Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego i Turystyki w Białymstoku

Szczerbiński Probl Hig Epidemiol R i wsp. 2011, Ocena 92(4): zachowań 915-919 higienicznych studentów Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego i Turystyki... 915 Ocena zachowań higienicznych studentów Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego i Turystyki w Białymstoku Assessment of hygienic behaviors of from Physical and Turistic Education College in Białystok Robert Szczerbiński 1/, Jan Karczewski 2/ 1/ Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Sokółce 2/ Zakład Higieny i Epidemiologii Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku Cel pracy. Analiza sposobu spędzania wolego czasu pod kątem higieny wypoczynku czynnego i biernego i ocena rozpowszechnienia palenia papierosów i picia napojów alkoholowych przez studentów licencjackich. Materiał i metoda. Badaniami w Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego i Turystyki w Białymstoku objęto 126 studentów studiów licencjackich niestacjonarnych z kierunku Turystyka i Rekreacja oraz Wychowania Fizycznego. Badania przeprowadzono w roku akademickim 2009/2010 metodą sondażu diagnostycznego za pomocą anonimowego kwestionariusza ankiety konstrukcji własnej. Wyniki i wnioski. Stwierdzono, że, zarówno Turystyki i Rekreacji jak i Wychowania Fizycznego zbyt dużo czasu poświęcali na bierne formy spędzania wolnego czasu, przy czym różnic istotnie statystycznych między studentami obu kierunków nie stwierdzono. Aktywność fizyczna studentów wyrażona uprawianiem sportu i chodzeniem na spacer była mniej popularna wśród studentów Turystyki i Rekreacji w porównaniu ze studentami Wychowania Fizycznego, przy czym Turystyki i Rekreacji istotnie statystycznie częściej wcale nie uprawiały sportu w czasie wolnym niż ich koleżanki z Wychowania Fizycznego. Stwierdzono wysokie rozpowszechnienie palenia papierosów i picia napojów alkoholowych wśród badanych studentów. Wśród spożywanych napojów alkoholowych na ogół najczęściej deklarują picie piwa. Potwierdzono, że częściej niż podejmują próbę palenia oraz regularnie palą papierosy, przy czym różnice nie były istotnie statystyczne. Ustalono, że kierunek studiów wśród studentek różnicuje częstość nadmiernego spożywania napojów alkoholowych. Słowa kluczowe:, higiena wypoczynku, wypoczynek czynny i bierny, palenie papierosów, picie alkoholu Probl Hig Epidemiol 2011, 92(4): 915-919 www.phie.pl Nadesłano: 10.06.2011 Zakwalifikowano do druku: 03.08.2011 Aim. Analysing favourite pastimes in terms of the hygiene of active and passive rest among undergraduates and analysing popularity of cigarette smoking and alcohol drinking among undergraduates. Material & method. The research spanned 126 extramural undergraduates of the College of Physical Education and Tourism in Bialystok from the faculties of tourism, recreation and physical education. The research was conducted during the academic year 2009/2010 and used the method of diagnostic tests with the help of a self-made anonymous questionnaire. Results & conclusions. It was found that the from the tourism/ recreation and physical education faculties preferred passive leisure, and at the same time there were no statistically important differences between the of both faculties. The physical activity of expressed by their practicing sports and taking walks was less popular among the of tourism/recreation when compared with the of physical education and what is more, female tourism/recreation significantly more often than the female from physical education did not exercise at their leisure. High popularity of cigarette smoking and alcohol drinking among the surveyed was shown. Beer is the most often consumed alcohol by the. It was proven that male more often than female make an attempt to smoke cigarettes and smoke regularly, however the differences were statistically insignificant. The research established that the course of study among female differentiates the frequency of excessive intake of alcoholic drinks. Key words:, rest hygiene, passive and active leisure, cigarette smoking, alcohol drinking Adres do korespondencji / Address for correspondence prof. dr hab. n. med. Jan K. Karczewski Zakład Higieny i Epidemiologii Uniwersytetu Medycznego ul. Mickiewicza 2c, 15-22 Białystok e-mail: higiena@umb.edu.pl Wprowadzenie Styl życia młodzieży studiującej determinowany jest specyfiką wybranego kierunku studiów. Istotne znaczenie ma m.in. czas poświęcony na zajęcia na uczelni, naukę w domu, dodatkową pracę zarobkową, stąd ważne jest prawidłowe zaplanowanie wypoczynku umożliwiającego eliminację napięć nerwowych i stresów oraz zwiększenie zdolności do pracy umysłowej. W celu odreagowania napięć często sięgają po alkohol, a znaczny odsetek pali papierosy. Na szczególną uwagę zasługuje młodzież z uczelni o profilu sportowym, gdyż w przyszłej pracy z młodzieżą spoczywa na niej obowiązek kształtowania postaw i zachowań korzystnych dla zdrowia [1,2]. Regularny wysiłek fizyczny ma pozytywny wpływ na utrzymanie masy ciała i właściwej masy kostnej,

916 Probl Hig Epidemiol 2011, 92(4): 915-919 zmniejsza ryzyko chorób układu sercowo-naczyniowego, obniża ciśnienie tętnicze krwi, modyfikuje gospodarkę lipidową, ponadto poprawia samopoczucie [3]. Cel pracy Analiza sposobu spędzania wolego czasu pod kątem higieny wypoczynku czynnego i biernego oraz ocena rozpowszechnienia palenia papierosów i picia napojów alkoholowych przez studentów licencjackich. Materiał i metody Badaniami objęto dobranych losowo 126 studentów studiów licencjackich niestacjonarnych Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego i Turystyki (WSWFiT) w Białymstoku (50 z kierunku Turystyka i Rekreacja, w tym: 20 studentów i 30 studentek oraz 76 z kierunku Wychowania Fizycznego, w tym: 40 studentów i 36 studentek). Badania przeprowadzono w roku akademickim 2009/2010 metodą sondażu diagnostycznego za pomocą anonimowego kwestionariusza ankiety konstrukcji własnej z pytaniami zamkniętymi. Oceniono ilość czasu poświęconego na wypoczynek bierny i czynny. Do wypoczynku biernego zaliczano oglądanie TV/DVD, słuchanie radia, czytanie książek i prasy oraz sen w ciągu dnia, zaś do czynnego czas poświęcony na wykonywanie czynności higienicznych, obowiązki domowe, prace dodatkowe, sport i spacery. Oprócz tego analizowano odpowiedzi na pytania dotyczące: podjęcia próby palenia papierosów i picia napojów alkoholowych, częstości palenia papierosów i picia poszczególnych rodzajów napojów alkoholowych oraz nadmiernego spożywania napojów alkoholowych. Analizę statystyczną wyników wykonano z zastosowaniem pakietu komputerowego Statistica v. 6.0. Do analizy danych wykorzystano nieparametryczny test c 2 z poprawką Yatesa, przyjmując poziom istotności p=0,05. Wyniki i omówienie Sposób spędzania wolnego czasu w ciągu dnia przez studentów WSWFiT przedstawia tabela I. Tabela I. Spędzanie wolnego czasu przez studentów Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego i Turystyki Table I. Favourite pastimes among the of College of Physical Education and Tourism Rodzaje zajęć /Kind of activities oglądanie TV/ DVD /watching TV/DVD Korzystanie z komputera /compu-ter use słuchanie muzyki /listening to music czytanie książek i prasy /reading books and magazines czynności higieniczne /higienic activities obowiązki domowe /domestic obligations sen w ciągu dnia /napping during the day dodatkowa praca zarobkowa /additional profit job wcale Turystyka i rekreacja /turism and recreation Wychowanie fizyczne /sport activity /male /female /male /female / not <1 1-2 3-4 5-6 >6 0 15,0 50,0 25,0 10,0 0 0 13,33 66,67 13,33 6,67 0 10,0 17,5 50,0 20,0 2,5 0 5,55 5,55 55,55 27,78 5,55 0 0 15,0 35,0 25,0 15,0 10,0 0 6,67 66,67 13,33 0 13,33 5,0 7,5 42,5 B 10,0 5,0 25,0 20,0 20,0 20,0 13,33 13,33 20,0 13,33 13,33 26,67 H 25,0 10,0 A 50,0 5,0 0 0 26,67 40,0 A 32,5 10,0 2,5 0 11,11 72,22 B 11,11 5,55 0 10,0 7,5 40,0 20,0 5,0 17,5 22,22 11,11 33,33 22,22 11,11 0 H 40,0 6,67 6,67 0 35,0 22,5 40,0 0 0 0 16,67 16,67 61,11 5,55 0 0 0 5,0 90,0 0 0 0 0 6,67 80,0 13,33 0 0 0 15,0 80,0 5,0 D 0 0 0 0 72,22 27,78 D 0 0 20,0 5,0 75,0 5,0 0 0 0 0 80,0 13,33 6,67 0 22,5 10,0 62,5 2,5 2,5 0 5,55 0 77,78 16,67 0 0 65,0 0 10,0 0 10,0 20,0 53,33 13,33 20,0 6,67 6,67 0 75,0 E 65,0 25,0 0 0 0 5,0 40,0 6,67 13,33 6,67 6,67 26,67 I sport /sports 30,0 15,0 55,0 0 0 0 26,67 F 13,33 60,0 0 0 0 G 2,5 12,5 C 5,0 5,0 0 50,0 E 11,11 33,33 C 5,55 0 0 60,0 0 5,0 12,5 7,5 15,0 66,67 0 0 5,55 16,67 5,55 I 7,5 10,0 50,0 25,0 5,0 2,5 0 F 5,55 61,11 22,22 G 11,11 0 spacer /walking 40,0 15,0 55,0 0 0 0 33,33 40,0 26,67 0 0 0 42,5 22,5 32,5 2,5 0 0 27,78 22,22 50,0 0 0 0 A,B,C,D,E,F,G,H,I różnice istotne statystycznie (p 0,05) / A,B,C,D,E,F,G,H,I differences of statistical importance (p 0.05

Szczerbiński R i wsp. Ocena zachowań higienicznych studentów Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego i Turystyki... 917 Wypoczynek bierny (oglądanie TV/DVD 1-2 godz./dzień, korzystanie z komputera) deklarowało najwięcej studentów kierunku Turystyki i Rekreacji jak i Wychowania Fizycznego, przy czym odsetek studentek na obu kierunkach był wyższy w porównaniu ze studentami Wśród ankietowanych najwyższy odsetek na obydwu kierunkach słuchał muzyki 1-2 godz./dzień (więcej studentów Wychowania Fizycznego niż Turystyki i Rekreacji). Więcej studentek Turystyki i Rekreacji deklarowało słuchanie muzyki >6 godz./ dzień, zaś Wychowania Fizycznego 1-2 godz./dzień i nie deklarowało słuchania muzyki >6 godz./dzień. Czytanie książek i prasy w czasie wolnym zajmowało najczęściej 1-2 godz./dzień. Dokonana analiza czasu poświęconego na czytanie książek i prasy <1 godz./dzień wykazała, że Turystyki i Rekreacji istotnie statystycznie częściej sięgają po książki i prasę, niż z tego kierunku. Studenci Turystyki i Rekreacji i Wychowania Fizycznego najczęściej deklarowali 1-2 godz./dzień na czynności higieniczne, przy czym częściej niż. Dodatkową pracę zarobkową podejmowały częściej niż na obu kierunkach, przy czym Turystyki i Rekreacji najczęściej deklarowali pracę <1 godz./dzień, zaś Wychowania Fizycznego >6 godz./dzień. Studentki Turystyki i Rekreacji deklarowały dodatkową pracę zarobkową >6 godz./dzień (istotnie statystycznie częściej niż Wychowania Fizycznego deklarujące >6 godz./dzień), zaś Wychowania Fizycznego najczęściej przeznaczały na dodatkowe prace zarobkowe 5-6 godz./dzień. Uprawianie sportu w czasie wolnym od zajęć wśród słuchaczy Turystyki i Rekreacji deklarowało 70% studentów i 73% studentek, zaś wśród słuchaczy Wychowania Fizycznego 97% studentów i 100% studentek (różnice istotnie statystyczne stwierdzono między obu kierunkami). Spacery deklarowało 70% studentów i 67% studentek Turystyki i Rekreacji oraz 57% studentów i 78% studentek Wychowania Fizycznego (1-2 godz./dzień). Uzyskane wyniki potwierdzają badania Czabak-Garbacz i wsp.[4] oraz Łapeckiej-Klusek i wsp.[5], że młodzież akademicka preferuje bierne formy spędzania wolnego czasu. Badania Ordys i Eszyk [6] wykazały, że sport uprawia 45% studentów uczelni śląskich, rzadko 41%, a w ogóle 7%, zaś Wyka i Żechałko-Czajkowska [7] stwierdziły, że uprawianiem sportu poza zajęciami na uczelni zajmowało się 30,9% studentek i 64,7% studentów. Wyniki własne oraz doniesienia innych autorów wskazują, że występują dysproporcje, jeśli chodzi o sposób spędzania wolnego czasu przez młodzież akademicką. Pali papierosy 82% studentów Turystyki i Rekreacji oraz 85,5% studentów Wychowania Fizycznego, częściej niż (tab. II). Tabela II. Palenie tytoniu wśród studentów Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego i Turystyki Table II. Popularity of smoking among the of College of Physical Education and Tourism Palenie papierosów /Cigarette smoking podejmowanie próby palenia /smoking attempt Palą obecnie /Actual smoking codziennie /every day co najmniej raz w tygodniu /once a week and more Turystyki i rekreacji /Turism and recreation /male /female Wychowania fizycznego /Physical education /male /female 85,0 80,0 92,5 77,8 58,8 41,7 45,9 22,2 5,9 8,3 10,8 16,7 rzadziej niż raz 23,5 16,7 25,0 27,3 w tygodniu /less than once a week wcale 11,8 33,3 16,2 33,3 Wśród studentów, którzy przeszli inicjację palenia papierosów kontynuowało ją z różną częstotliwością 88% studentów i 66% studentek Turystyki i Rekreacji oraz 83% studentów i 85% studentek Wychowania Fizycznego. Wyniki własne odbiegają od wyników innych autorów. Badania Skop-Lewandowskiej i wsp. [8] wykazały, że 30% studentów I roku i 25% IV roku CM UJ w Krakowie deklaruje palenie papierosów, przy czym mężczyźni częściej palili regularnie (22,5% z I roku i 20% z IV roku), zaś kobiety okazjonalnie (18%). Wyniki badań Wójtowicz-Chomicz i wsp. [9] wskazują, że palący stanowią 27% wszystkich studentów, w tym 25,9% to kobiety, a 28,8% mężczyźni. Potwierdzają to badania Walczak i wsp.[10], Krzych [11] oraz Pietryki-Michałowskiej i wsp. [12], którzy wykazali niższy odsetek studentów deklarujących palenie papierosów. Spożycie napojów alkoholowych przez studentów WSWFiT przedstawia tabela III. Analiza spożycia napojów alkoholowych wykazała różnice istotne statystycznie między studentkami Turystyki i Rekreacji a studentkami Wychowania Fizycznego spożywającymi piwo raz w miesiącu. Picie wina w ostatnich 12 miesiącach przed badaniem Turystyki i Rekreacji deklarowali najczęściej raz w miesiącu (50% i 26%) zaś Wychowania Fizycznego rzadziej niż raz w miesiącu (28% i 50%). Picie wódki w ostatnich 12 miesiącach przed badaniem Turystyki i Rekreacji deklarowali rzadziej niż raz w miesiącu (40%), zaś tego kierunku raz w miesiącu (46%). Zarówno jak i Wychowania Fizycznego najczęściej deklarowali picie

918 Probl Hig Epidemiol 2011, 92(4): 915-919 Tabela III. Spożycie napojów alkoholowych przez studentów Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego i Turystyki Table III. Popularity of drinking alcohol among the of College of Physical Education and Tourism Picie alkoholu /Alcohol drinking Turystyki i rekreacji /Turistic and recreation /male /female Wychowania fizycznego /Physical education /male /female Podejmowanie próby picia alkoholu /Alcohol drinking attempt 100 100 95,00 100 piwo /beer wino /wine wódka /vodka Częstość picia napojów alkoholowych w ostatnich 12 miesiącach /Frequency of drinking alkohol beverages during last 12 months codziennie /every day 5,0 0 0 0 w każdym tygodniu /once a week 70,0 40,0 68,4 44,4 raz w miesiącu /once a month 15,0 6,7 A 23,7 33,3 A rzadziej niż raz w miesiącu /less than once a month 5,0 26,7 5,3 16,7 wcale 5,0 20,0 7,9 5,5 codziennie /every day 0 0 0 0 w każdym tygodniu /once a week 15,0 20,0 13,2 16,7 raz w miesiącu /once a month 50,0 26,7 23,7 22,2 rzadziej niż raz w miesiącu /less than once a month 20,0 20,0 B 28,9 50,0 B wcale 15,0 33,3 39,5 C 11,1 C codziennie /every day 0 0 0 0 w każdym tygodniu /once a week 15,0 6,7 10,5 5,5 raz w miesiącu /once a month 35,0 46,7 57,9 38,9 rzadziej niż raz w miesiącu /less than once a month 40,0 33,3 28,9 33,3 wcale 10,0 13,3 7,9 22,2 Częstość nadmiernego spożywania napojów alkoholowych w ostatnich 12 miesiącach*/ Frequency of overuse of alkohol beverages during last 12 months * co najmniej raz /once at least 5,0 20,0 0 11,1 2-4 razy /2-4 times 15,0 20,0 13,2 2,8 5 i więcej razy /5 or more times 80,0 E 46,7 E 86,8 F 30,5 F wcale 5,0 13,3 G 0 D 55,5 D,G * wypicie 5 lub więcej z rzędu drinków (drink oznacza kieliszek wina, butelkę piwa, kieliszek wódki lub innego napoju spirytusowego) /* drinking 5 or more drinks at a time (meaning: glass of wine, bottle of beer, glass of vodka or different alkoholic drink). A,B,C,D,E,F,G różnice istotne statystycznie /A,B,C,D,E,F,G differences of statistical importance (p 0,05) wódki raz w miesiącu (57% i 38%) różnice nie są istotne statystycznie. Nadmierne spożywanie napojów alkoholowych w ostatnich 12 miesiącach przed badaniem deklarowało 100% studentów i 86% studentek Turystyki i Rekreacji oraz 100% studentów i 44% studentek Wychowania Fizycznego (różnice istotne statystycznie). Odnotowane w badaniach tendencje obserwowane były przez innych autorów. Wyniki badań Kowalewskiego [13] wykazały, że rozpowszechnienie picia napojów alkoholowych w środowisku akademickim Krakowa jest bardzo wysokie. Picie napojów alkoholowych deklarowało aż 90,6% studentów Politechniki Krakowskiej, 85,4% Akademii Pedagogicznej i 78% Uniwersytetu Jagiellońskiego, przy czym mężczyźni deklarują częściej picie napojów alkoholowych niż kobiety, a najczęściej spożywanym rodzajem napoju alkoholowego było piwo, co deklarowało 84% respondentów. Również wyniki badań Lisickiego [14] wykazują powszechne picie alkoholu przez studentów gdańskich uczelni. Zwolennikami abstynencji było jedynie 9% kobiet i 6% mężczyzn. Analiza wyników prac podejmujących to zagadnienie wskazuje że najczęściej preferowanym napojem alkoholowym wśród studentów jest piwo [13,15], a więcej zwolenników picia alkoholu jest wśród mężczyzn niż wśród kobiet [16, 17]. Wnioski 1. Studenci Turystyki i Rekreacji i Wychowania Fizycznego WSWFiT preferowali bierne formy spędzania wolnego czasu. 2. Aktywność fizyczna studentów była mniej popularna wśród studentów Turystyki i Rekreacji w porównaniu ze studentami Wychowania Fizycznego. 3. Stwierdzono wysokie rozpowszechnienie palenia papierosów i picia napojów alkoholowych, głównie piwa, wśród studentów WSWFiT.

Szczerbiński R i wsp. Ocena zachowań higienicznych studentów Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego i Turystyki... 919 Piśmiennictwo / References 1. Mazur J, Kowalewska A, Woynarowska B. Picie alkoholu i inne zachowania ryzykowne dla zdrowia u młodzieży w wieku 11-15 lat. Med Wieku Rozw 2003, 7, 1: 75-89. 2. Mazur J, Woynarowska B. Współwystępowanie palenia tytoniu i picia alkoholu w zespole zachowań ryzykownych u młodzieży szkolnej. Tendencje zmian w latach 1990-2002. Alkohol Narkom 2004, 17, 1-2: 29-43. 3. Fuscaldo JM. Prescribing physical activity In primary care. W V Med J 2002, 98(6): 250-253. 4. Czabak-Grabacz R, Skibniewska A, Mazurkiewicz P i wsp. Higiena wypoczynku studentów III roku Wydziału Pielęgniarstwa i Nauk o Zdrowiu. Roczn PZH 2002, 53: 203-211. 5. Łepoecka-Klusek C, Bucholc M i wsp. Rekreacja fizyczna studentek pielęgniarstwa. Annales UMCS Lublin Polonia Sectio D 2003, LVIII, suppl. XIII, 150: 252-255. 6. Ordys D, Eszyk J. Próba oceny stylu życia młodzieży studenckiej śląskich uczelni. Ann UMCS Lublin Polonia Sectio D 2003, LVIII, SUPPL. XIII, 177: 404-409. 7. Wyka J, Żechałko-Czajkowska A. Wiedza żywieniowa, styl życia i spożycie grup produktów w grupie studentów I roku Akademii Rolniczej we Wrocławiu. Roczn PZH 2006, 57: 381-388. 8. Skop-Lewandowska A, Szot W, Kolarzyk E. Ocena uzależnienia od nikotyny wśród studentów kierunków medycznych. Probl Hig Epidemiol 2007, 88(4): 437-440. 9. Wojtowicz-Chomicz K, Kowal M, Kowalska M. Analiza uzależnienia od nikotyny, motywacji do zaprzestania palenia i narażenia na palenie bierne wśród studentów Akademii Medycznej w Lublinie. Probl Hig Epidemiol 2008, 89(1): 142-145. 10. Walczak M, Brzeszczańska K, Wawrzyniak A. Studenci I i VI roku Wydziału Lekarskiego a nikotynizm. Ocena sposobu uzależnienia i motywacja do zaprzestania palenia. Pol Med Rodz 2004, 6, 4: 1465-1471. 11. Krzych Ł. Analiza stylu życia studentów Śląskiej Akademii Medycznej. Zdr Publ 2004,114, 1: 67-70. 12. Pietryka-Michałowska E, Wdowiak L, Dreher P. Zachowania Zdrowotne studentów akademii medycznej. II. Analiza spożycia alkoholu, palenia papierosów, zażywania narkotyków, picia kawy. Zdr Publ 2004, 114, 4: 532-536. 13. Kowalewski I. Picie alkoholu w wybranych środowiskach akademickich Krakowa. Roczn PZH 2006, 57: 137-140. 14. Lisicki T. Zjawisko spożywania alkoholu przez studentów Gdańskich uczelni. Roczn PZH 2006, supl, 57: 131-135. 15. Gembalczyk I. Alkohol jako element studenckiego stylu życia. Roczn PZH 2006, supl. 57: 101-105. 16. Gerstenkorn A, Suwała M. Picie alkoholu przez studentów medycyny. Zdr Publ 2004, 114,1: 59-62. 17. Patok J. Aktywność fizyczna i inne składniki stylu życia oraz samoocena zdrowia studentów wybranych uczelni Gdańska. Praca doktorska. AWF, Gdańsk 2001.