Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich



Podobne dokumenty
Spis treści. Od autorów... Wykaz skrótów... Bibliografia...

DZIECKO ŁAMIĄCE PRAWO (NIELETNI)

Komentarz. Piotr Górecki, Violetta Konarska-Wrzosek KOMENTARZE PRAKTYCZNE WYDANIE 2

POSTĘPOWANIE W SPRAWACH NIELETNICH

Zamów książkę w księgarni internetowej

Na egzamin! POSTĘPOWANIE KARNE. w pigułce 3. wydanie. Uwzględnia zmiany wchodzące w życie r.! szybko zwięźle i na temat. Wydawnictwo C.H.

stadium postępowania przygotowawczego stadium postępowania sądowego (jurysdykcyjnego) stadium postępowania wykonawczego

Obowiązek powiadomienia organów ścigania o popełnieniu czynu karalnego przez nieletniego:

Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich

DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

SPIS TREŚCI. Wykaz skrótów Akty normatywne Periodyki Przedmowa... 13

SPIS TREŚCI. Wykaz skrótów Wstęp Część A Materialne prawo wykroczeń część ogólna... 15

Odpowiedzialność nieletnich na podstawie ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich

PRAWO KARNE MATERIALNE POSTĘPOWANIE KARNE PRAWO KARNE WYKONAWCZE PRAWO KARNE SKARBOWE PRAWO WYKROCZEŃ POSTĘPOWANIE W SPRAWACH O WYKROCZENIA

Ustawa o świadku koronnym

Spis treści. Wykaz skrótów... XI Wykaz wybranej literatury... XVII Przedmowa... XIX

Spis treści. Rozdział I. Uwagi ogólne... 3 Część I. Uwagi wprowadzające... 3 Część II. Zasady postępowania karnego... 9

Druk Fabryka Druku Sp. z o.o. ul. Zgrupowania AK Kampinos 6, Warszawa

Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich

Ubezwłasnowolnienie. w polskim systemie prawnym. Aspekty materialnoprawne i formalnoprawne. Larysa Ludwiczak. Wydanie 1

PG VIII TKw 38/12. N a podstawie art. 191 ust. l pkt l w związku z art pkt 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej

POSTANOWIENIE. SSN Kazimierz Klugiewicz (przewodniczący) SSN Jerzy Grubba (sprawozdawca) SSN Zbigniew Puszkarski

1) zapobiegania i zwalczania demoralizacji - w stosunku do osób, które nie ukończyły lat 18,

PRAWO KARNE MATERIALNE

Spis treści. Część I. Uwagi ogólne... 3 Rozdział 1. Uwagi wprowadzające... 3 Rozdział 2. Zasady postępowania karnego... 12

OBWIESZCZENIE MARSZAŁKA SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. z dnia 9 lutego 2010 r.

POSTANOWIENIE. SSN Marek Pietruszyński (przewodniczący) SSN Jerzy Grubba (sprawozdawca) SSN Barbara Skoczkowska. Protokolant Anna Janczak

Wykaz skrótów... XI Wykaz wybranej literatury... XVII Przedmowa... XIX

Warszawa, dnia 6 sierpnia 2013 r. Poz. 892

PRAWO KARNE WYKONAWCZE 4. WYDANIE

SENAT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ VII KADENCJA. Warszawa, dnia 2 lipca 2008 r. SPRAWOZDANIE KOMISJI NAUKI, EDUKACJI I SPORTU

Część I. Pozycja stron w postępowaniu w sprawach o wykroczenia... 1

Dz.U Nr 35 poz USTAWA z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich

POSTANOWIENIE. SSN Andrzej Stępka

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Protokolant Danuta Bratkrajc

Na egzamin! i nieletnich. w pigułce 2. wydanie. Zawiera pytania, które padły na egzaminie! szybko zwięźle i na temat. Wydawnictwo C.H.

ZAPOBIEGANIE WYSTĘPOWANIU DOPALACZY W SZKOŁACH Ciechanowska Komenda Policji

POSTANOWIENIE. Protokolant Małgorzata Sobieszczańska

Spis treści. Wykaz skrótów Przedmowa do szóstego wydania... 15

POSTANOWIENIE Z DNIA 12 LIPCA 2001 R. III KZ 39/01

POSTANOWIENIE. SSN Jacek Sobczak (przewodniczący) SSN Przemysław Kalinowski SSN Barbara Skoczkowska (sprawozdawca) Protokolant Barbara Kobrzyńska

o postępowaniu w sprawach nieletnich

Odpowiedzialność prawna nieletnich

POSTANOWIENIE. Sygn. akt III KK 156/17. Dnia 23 maja 2017 r. Sąd Najwyższy w składzie:

OBWIESZCZENIE MINISTRA SPRAWIEDLIWOŚCI z dnia 25 stycznia 2002 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich

W Y R O K W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Spis treści. Wykaz skrótów Wykaz literatury powoływanej zapisem skrótowym Od Autorów Wprowadzenie...

Wykaz skrótów Nota od autora Dział I. Uczestnicy postępowania karnego

Uchwała z dnia 13 stycznia 2005 r., III CZP 69/04

DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

ZAGADNIENIE PRAWNE UZASADNIENIE

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Stanisław Zabłocki (przewodniczący) SSN Zbigniew Puszkarski SSN Dorota Rysińska (sprawozdawca)

System resocjalizacji młodzieży niedostosowanej społecznie w Polsce i w Niemczech. Darmowy fragment Maćkowi

KODEKS karny Kontrola. skarbowa TEKSTY USTAW 15. WYDANIE

Warunki wykonywania środków wychowawczych stosowanych przez sąd rodzinny

Warszawa, dnia 15 września 2017 r. Poz. 1745

Studia Stacjonarne Prawa Zagadnienia egzaminacyjne z postępowania karnego

POSTANOWIENIE. SSN Kazimierz Klugiewicz (przewodniczący) SSN Andrzej Ryński (sprawozdawca) SSN Andrzej Stępka

POSTANOWIENIE Z DNIA 11 GRUDNIA 2002 R. V KK 135/02

Dz.U Nr 35 poz USTAWA z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich

Temat zajęć Grupa Liczba Godzin

Przedmowa... XIII Wykaz skrótów... XV

Warszawa, dnia 28 maja 2014 r. Poz. 41


WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Andrzej Siuchniński (przewodniczący) SSN Józef Szewczyk SSN Eugeniusz Wildowicz (sprawozdawca)

POSTANOWIENIE. Protokolant Joanna Sałachewicz

Sądy i Trybunały są władzą odrębną i niezależną od innych władz. [ ]

Przedmowa... XIII Wykaz skrótów... XV

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Tomasz Artymiuk (przewodniczący) SSN Kazimierz Klugiewicz (sprawozdawca) SSA del. do SN Jacek Błaszczyk

Postępowanie karne. Część szczególna. redakcja Zofia Świda. Zofia Świda Jerzy Skorupka Ryszard Ponikowski Włodzimierz Posnow

METODYKA PRACY SĘDZIEGO W SPRAWACH O WYKROCZENIA

PRAWO WYKROCZEŃ MINIREPETYTORIUM ANNA ZIENTARA. Zamów książkę w księgarni internetowej

Cje. Właściwość organów postępowania karnego. Postępowanie karne

Spis treści. Wykaz skrótów Wstęp do wydania drugiego poprawionego... 15

2) uzasadnione wydatki stron, w tym z tytułu ustanowienia w sprawie jednego obrońcy lub pełnomocnika.

ISBN (wersja drukowana) ISBN (ebook)

Zadania kuratorów sądowych

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Jarosław Matras (przewodniczący) SSN Małgorzata Gierszon SSN Przemysław Kalinowski (sprawozdawca)

Zajęcia nr 17: Środki przymusu i postępowanie przygotowawcze rozwiązywanie kazusów

PRAWO KARNE SKARBOWE. Magdalena Błaszczyk Monika Zbrojewska. Zamów książkę w księgarni internetowej

OPIS PRZEDMIOTU, PROGRAMU NAUCZANIA ORAZ SPOSOBÓW WERYFIKACJI EFEKTÓW KSZTAŁCENIA. CZEŚĆ A * (opis przedmiotu i programu nauczania)

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Protokolant Dorota Szczerbiak

Spis treści. Przedmowa... Wykaz skrótów... Literatura...

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Protokolant Katarzyna Wełpa

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Wiesław Kozielewicz (przewodniczący) SSN Józef Dołhy (sprawozdawca) SSA del. do SN Dariusz Kala

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Protokolant Anna Kowal

BEZPIECZNA SZKOŁA BEZPIECZNY UCZEŃ. Przestrzeganie prawa to obowiązek każdego, także

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

KOMENTARZ. Ustawa o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary. Dorota Habrat WYDANIE 1

Spis treści. Wstęp... 9

Skarga na przewlekłość postępowania sądowego

Postępowanie cywilne

WYROK Z DNIA 15 GRUDNIA 2011 R. II KK 184/11

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Henryk Gradzik (przewodniczący) SSN Małgorzata Gierszon (sprawozdawca) SSN Jacek Sobczak

UCHWAŁA Z DNIA 26 WRZEŚNIA 2002 R. I KZP 20/02

POSTANOWIENIE. Sygn. akt IV KS 21/18. Dnia 13 grudnia 2018 r. Sąd Najwyższy w składzie:

Spis treści. Rozdział I. Władza rodzicielska. Przedmowa... Wykaz skrótów... Wykaz literatury...

Zagadnienia egzaminacyjne z przedmiotu Polskie postępowanie karne. Rok akademicki 2010/ Przedmiot a podstawa faktyczna procesu karnego.

POSTANOWIENIE. Sygn. akt V KK 312/14. Dnia 25 listopada 2014 r. Sąd Najwyższy w składzie:

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Dariusz Świecki (przewodniczący) SSN Michał Laskowski (sprawozdawca) SSN Roman Sądej

Transkrypt:

Piotr Górecki Stanisław Stachowiak Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich Komentarz

Piotr Górecki Stanisław Stachowiak Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich Komentarz 4. wydanie praktyczne komentarze

Stan prawny na 2 kwietnia 2007 r. Redakcja: Katarzyna Rybczyńska Wydawca: Justyna Kossak Skład, łamanie: Jacek Sobczyk; Faktoria Wyrazu Sp. z o.o. Copyright by Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o., 2007 ISBN: 978-83-7526-204-9 4. wydanie Wydane przez: Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o. Redakcja Wydawnictw Książkowych i Czasopism Prawniczych 01-231 Warszawa, ul. Płocka 5a tel. (022) 535 80 00 Redakcja Książek 31-156 Kraków, ul. Zacisze 7 tel. (012) 630 46 00 e-mail: ksiazki@wolterskluwer.pl www.wolterskluwer.pl Księgarnia internetowa www.profinfo.pl Druk i oprawa: Drukarnia Diecezjalna w Sandomierzu, ul. Żeromskiego 4, 27-600 Sandomierz

SPIS TREŚCI Wykaz skrótów................................................. 11 Słowo wstępne................................................. 13 Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich................................................. 15 DZIAŁ I. PRZEPISY OGÓLNE................................... 17 Art. 1 [Zakres stosowania]..................................... 17 Art. 2 [Stosowanie ustawy]..................................... 20 Art. 3 [Zasada dobra nieletniego; zasada indywidualizacji]............ 20 Art. 3a [Mediacja]............................................. 25 Art. 4 [Zawiadomienie sądu rodzinnego].......................... 28 Art. 4a [Obowiązek udzielenia informacji sądowi]................... 29 DZIAŁ II. ŚRODKI ZAPOBIEGANIA I ZWALCZANIA DEMORALIZACJI I PRZESTĘPCZOŚCI NIELETNICH..... 30 Art. 5 [Środki stosowane wobec nieletniego]....................... 30 Art. 6 [Katalog środków]....................................... 31 Art. 7 [Zobowiązanie rodziców]................................. 47 Art. 8 [Kara pieniężna]........................................ 48 Art. 9 [Orzekanie o karze]...................................... 50 Art. 10 [Zakład poprawczy przesłanki]........................... 50 Art. 11 [Warunkowe zawieszenie umieszczenia]..................... 55 Art. 12 [Szpital psychiatryczny].................................. 56 Art. 13 [Wymierzenie nieletniemu kary]............................ 59 Art. 14 [Stosowanie prawa materialnego k.k., k.k.s. i k.w.]............ 63 5

Spis treści DZIAŁ III. POSTĘPOWANIE PRZED SĄDEM...................... 65 Rozdział 1. Przepisy ogólne o postępowaniu......................... 65 Art. 15 [Właściwość rzeczowa sądu rodzinnego]..................... 65 Art. 16 [Wyjątek od zasady właściwości rzeczowej].................. 66 Art. 17 [Właściwość miejscowa sądu]............................. 70 Art. 18 [Właściwość sądu karnego]................................ 71 Art. 19 [Wysłuchanie nieletniego]................................. 79 Art. 20 [Stosowanie przepisów k.p.k. i k.p.c.]....................... 80 Art. 21 [Wszczęcie i umorzenie postępowania]...................... 82 Art. 22 [Czyny ścigane na wniosek i z oskarżenia prywatnego].......... 87 Art. 23 [Zawiadomienie]........................................ 88 Art. 24 [Wywiad środowiskowy]................................. 89 Art. 25 [Dowód z opinii o nieletnim].............................. 94 Art. 25a [Opinia psychiatryczna].................................. 96 Art. 26 [Środki tymczasowe]..................................... 97 Art. 27 [Schronisko dla nieletnich]................................ 99 Art. 28 [Nałożenie obowiązków wobec rodziców]................... 105 Art. 29 [Zażalenie]............................................ 106 Art. 30 [Strony postępowania].................................. 107 Art. 30a [Zawieszenie postępowania].............................. 112 Art. 31 [Doręczenia].......................................... 113 Art. 32 [Koszty postępowania].................................. 114 Rozdział 3. Postępowanie wyjaśniające............................ 118 Art. 33 [Wszczęcie postępowania]............................... 119 Art. 34 [Postanowienie o wszczęciu postępowania wyjaśniającego]..... 120 Art. 35 [Zadania postępowania wyjaśniającego]..................... 123 Art. 36 [Prawa stron].......................................... 125 Art. 37 [Uprawnienia policji]................................... 126 Art. 38 [Zażalenie]............................................ 129 Art. 39 [Przesłuchanie nieletniego przez Policję].................... 130 Art. 40 [Zatrzymanie nieletniego]................................ 132 Art. 41 [Nadzór sędziego rodzinnego]............................ 135 Art. 42 [Przekazanie sprawy nieletniego do innych trybów]........... 136 6

Spis treści Art. 43 [Treść postanowienia]................................... 140 Rozdział 4. Postępowanie opiekuńczo-wychowawcze................. 141 Art. 44 [Obrońca nieletniego]................................... 142 Art. 45 [Wyłączenie jawności].................................. 143 Art. 46 [Treść postanowienia; doręczenia]......................... 143 Art. 47 [Przekazanie sprawy do innego trybu]...................... 145 Art. 47a [Postępowanie o umieszczenie nieletniego w szpitalu psychiatrycznym]...................................... 146 Rozdział 5. Postępowanie poprawcze.............................. 147 Art. 48 [Wyłączenia przepisów]................................. 147 Art. 49 [Obrońca]............................................ 149 Art. 50 [Skład sądu]........................................... 150 Art. 51 [Udział w rozprawie].................................... 150 Art. 52 [Skutki niestawiennictwa]................................ 152 Art. 53 [Niejawność rozprawy].................................. 152 Art. 54 [Uprawnienia nieletniego]................................ 154 Art. 55 [Rozstrzygnięcia sądu rodzinnego]......................... 156 Rozdział 6. [skreślony]......................................... 158 Rozdział 7. Postępowanie odwoławcze............................. 159 Art. 58 [Skład sądu odwoławczego].............................. 159 Art. 59 [Postępowanie przed sądem].............................. 166 Art. 60 [Granice rozpoznania środka odwoławczego]................ 171 Art. 61 [Granice środka odwoławczego]........................... 172 Art. 62 [Rozstrzygnięcia sądu odwoławczego]...................... 175 Art. 63 [Zakaz reformationis in peius]............................ 176 Art. 63a [Odpowiednie stosowanie]............................... 180 DZIAŁ IV. POSTĘPOWANIE WYKONAWCZE.................... 180 Rozdział 1. Przepisy ogólne...................................... 181 Art. 64 [Wszczęcie postępowania]............................... 181 Art. 65 [Cele postępowania].................................... 181 Art. 65a [Obowiązki nieletniego]................................. 183 Art. 66 [Dyrektywa ogólna; korespondencja nieletniego]............. 183 7

Spis treści Art. 66a [Praktyki religijne]..................................... 187 Art. 67 [Działania Policji]...................................... 189 Art. 68 [Rola sądu rodzinnego].................................. 190 Art. 69 [Wykonywanie orzeczonych środków]..................... 191 Art. 70 [Uprawnienia stron i dyrektora zakładu]..................... 191 Art. 71 [Odroczenie i przerwa wykonania]......................... 192 Art. 72 [Obowiązek zawiadomienia sądu rodzinnego]................ 194 Art. 73 [Czas trwania wykonania orzeczenia]....................... 194 Art. 74 [Wykonywanie środka tymczasowego]...................... 197 Art. 75 [Uregulowania procesowe]............................... 198 Art. 76 [Pomoc następcza]..................................... 201 Art. 77 [Nadzór sędziego rodzinnego]............................ 202 Art. 78 [Delegacja ustawowa]................................... 204 Rozdział 2. Środki wychowawcze i lecznicze........................ 205 Art. 79 [Zasada elastyczności stosowania środków].................. 205 Art. 80 [Obowiązki dyrektora].................................. 207 Art. 81 [Delegacja ustawowa]................................... 208 Art. 82 [Delegacja ustawowa]................................... 209 Art. 83 [Delegacja ustawowa]................................... 210 Art. 84 [Delegacja ustawowa]................................... 210 Rozdział 3. Środek poprawczy................................... 211 Art. 85 [Rodzaj i zmiana zakładu poprawczego].................... 211 Art. 86 [Warunkowe zwolnienie]................................ 216 Art. 87 [Okres próby]......................................... 217 Art. 88 [Odstąpienie od wykonania].............................. 218 Art. 89 [Zatarcie orzeczenia].................................... 220 Art. 90 [Uprawnienia dyrektora zakładu].......................... 220 Art. 91 [Postępowanie w razie popełnienia czynu karalnego w zakładzie].......................................... 222 Art. 92 [Kolejność wykonywania orzeczeń]........................ 227 Art. 93 [Kolejność wykonywania orzeczeń]........................ 228 Art. 94 [Kolejność wykonywania orzeczeń]........................ 230 Art. 95 [Nadzór Ministra Sprawiedliwości]........................ 231 8

Spis treści Rozdział 4. Stosowanie środków przymusu bezpośredniego wobec nieletniego umieszczonego w zakładzie poprawczym, w schronisku dla nieletnich, młodzieżowym ośrodku wychowawczym, młodzieżowym ośrodku socjoterapii, ośrodku szkolno-wychowawczym............................. 232 Art. 95a [Środki przymusu bezpośredniego]......................... 233 Art. 95b [Decyzja o zastosowaniu środków przymusu]................ 237 Art. 95c [Delegacje ustawowe]................................... 239 Rozdział 5. Zatrudnianie nieletnich umieszczonych w zakładach poprawczych lub schroniskach dla nieletnich..................... 240 Art. 95d [Warunki zarudniania]................................... 240 Art. 95e [Czas pracy].......................................... 241 Art. 95f [Wynagrodzenie]....................................... 242 Art. 95g [Zaliczanie okresu pracy]................................ 242 Art. 95h [Prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego]........... 243 DZIAŁ V. PRZEPISY PRZEJŚCIOWE I KOŃCOWE [Przepisy międzyczasowe]....................................... 244 Art. 96.................................................... 244 Art. 97.................................................... 244 Art. 98.................................................... 245 Art. 99 [skreślony]............................................ 245 Art. 100 [skreślony]............................................ 245 Art. 101..................................................... 245 Art. 102..................................................... 246 Art. 103..................................................... 247 Art. 104..................................................... 248 Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny Art. 10. [Odpowiedzialność karna nieletnich]....................... 249 WYBRANE PRZEPISY WYKONAWCZE......................... 257 Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 sierpnia 2001 r. w sprawie wysokości i szczegółowych zasad ustalania kosztów postępowania w sprawach nieletnich........................... 259 9

Spis treści Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 16 sierpnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu przeprowadzania wywiadów środowiskowych o nieletnich........................ 263 Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 21 stycznia 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad pobytu nieletnich w policyjnych izbach dziecka........................ 266 Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 października 2001 r. w sprawie zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich....270 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 1 lutego 2005 r. w sprawie szczegółowych warunków i sposobu użycia środków przymusu bezpośredniego wobec nieletnich umieszczonych w zakładach poprawczych, schroniskach dla nieletnich, młodzieżowych ośrodkach wychowawczych i młodzieżowych ośrodkach socjoterapii..... 312 Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 września 2001 r. w sprawie zakresu i trybu współdziałania zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich z Policją w wypadku zagrożenia bezpieczeństwa tych placówek............................... 316 Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 5 października 2001 r. w sprawie ośrodków kuratorskich............................. 319 Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 maja 2001 r. w sprawie postępowania mediacyjnego w sprawach nieletnich...... 331 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 26 lipca 2004 r. w sprawie szczegółowych zasad kierowania, przyjmowania, przenoszenia, zwalniania i pobytu nieletnich w młodzieżowym ośrodku wychowawczym oraz młodzieżowym ośrodku socjoterapii... 338 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 kwietnia 2005 r. w sprawie szczegółowych zasad kierowania, przyjmowania, przenoszenia, zwalniania i pobytu nieletnich w publicznych zakładach opieki zdrowotnej............................................... 342 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 7 marca 2005 r. w sprawie rodzajów i szczegółowych zasad działania placówek publicznych, warunków pobytu dzieci i młodzieży w tych placówkach oraz wysokości i zasad odpłatności wnoszonej przez rodziców za pobyt ich dzieci w tych placówkach............ 352 Bibliografia.................................................. 371 Indeks rzeczowy.............................................. 379 10

WYKAZ SKRÓTÓW Dz. U. Dziennik Ustaw Dz. Urz. Dziennik Urzędowy k.c. ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) k.k. ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.) k.k.s. ustawa z dnia 10 września 1999 r. Kodeks karny skarbowy (Dz. U. Nr 83, poz. 930 z późn. zm.) k.k.w. ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 90, poz. 557 z późn. zm.) k.p.c. ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 z późn. zm.) k.p.k. ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555 z późn. zm.) k.r.o. ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59 z późn. zm.) k.w. ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (Dz. U. Nr 12, poz. 114 z późn. zm.) OSN Orzecznictwo Sądu Najwyższego OSNC Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna OSNCP Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna i Ubezpieczeń Społecznych OSNKW Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Karna i Wojskowa OSP Orzecznictwo Sądów Polskich OSNPG Orzecznictwo Sądu Najwyższego, Prokuratura Generalna PPK Przegląd Prawa Karnego 11

Wykaz skrótów SN u.p.n. u.s.p. Sąd Najwyższy ustawa z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (tekst jedn. Dz. U. z 2002 r. Nr 11, poz. 109 z późn. zm.) ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070 z późn. zm.)

SŁOWO WSTĘPNE Przygotowanie uchwalonej w dniu 26 października 1982 r. ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich trwało bardzo długo. Obowiązuje ona od 12 maja 1983 r., a więc od 23 lat, z tym, że była parokrotnie nowelizowana. Od dawna zgłaszane są pod adresem tej ustawy różne zastrzeżenia, a i w wymiarze praktycznym jej stosowanie wywołuje szereg wątpliwości, niejasności i problemów. W założeniu ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich miała być aktem prawnym całościowo regulującym sprawy nieletnich, którzy dopuścili się czynów zabronionych prawem karnym lub przejawiają cechy demoralizacji. Tak się jednak w gruncie rzeczy nie stało, gdyż ustawodawca założył zarazem, że w zależności od trybu postępowania, a w pewnym zakresie i od fazy postępowania, mają zastosowanie przepisy kodeksu postępowania karnego lub kodeksu postępowania cywilnego, a zatem kodeksy regulujące bardzo odmienną materię procesową (art. 20 ustawy). Ponadto, zgodnie z art. 14 ustawy, w sprawach nieletnich, którzy dopuścili się czynu karalnego, sąd rodzinny stosuje odpowiednio przepisy części ogólnej kodeksu karnego, kodeksu karnego skarbowego lub kodeksu wykroczeń, jeżeli nie są sprzeczne z ustawą. Trudności ze stosowaniem przepisów ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich wiążą się także z faktem uchwalenia w 1997 r. nowych kodeksów karnego oraz postępowania karnego (także już nowelizowanych), a także z dość istotnymi zmianami wprowadzonymi w ostatnich latach w nowelizacjach kodeksu postępowania cywilnego i prawa wykroczeń. Od pewnego czasu trwają prace nad przygotowaniem projektu nowego prawa (kodeksu) nieletnich. Ewentualne uchwalenie tych przepi- 13

Słowo wstępne sów to jednak jeszcze dość odległa przyszłość. Przygotowanie zatem już czwartego wydania komentarza do obowiązującej ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich uznaliśmy za potrzebne tym bardziej, że poprzednie wydania zostały przyjęte przychylnie. Komentarz uwzględnia dorobek orzecznictwa Sądu Najwyższego, a także w wielu miejscach odwołuje się do poglądów wyrażonych w literaturze. Ze względu na charakter opracowania, literatura została zaprezentowana nie w pełnym zakresie, tym bardziej że w wielu opracowaniach zaprezentowano już bogatą bibliografię dotyczącą ustawy, z której zainteresowany Czytelnik będzie mógł z łatwością skorzystać. Autorzy żywią nadzieję, że komentarz będzie przydatny w szczególności: sędziom, prokuratorom, adwokatom, policjantom, kuratorom sądowym oraz innym osobom związanym z postępowaniem w sprawach nieletnich. W pewnym zakresie może także służyć jako pomoc dydaktyczna studentom prawa, pedagogiki, psychologii czy też socjologii, nie tylko w obrębie studiów uniwersyteckich, lecz także w wielu innych szkołach wyższych, w których te kierunki kształcenia są obecne i program studiów przewiduje przedmiot związany z postępowaniem w sprawach nieletnich. Za konieczne uznaliśmy zamieszczenie w opracowaniu komentarza do art. 10 kodeksu karnego z 1997 r. (dotyczącego nieletnich, którzy popełnili czyn zabroniony), albowiem stanowi on istotne dopełnienie unormowania odpowiedzialności nieletnich zawartego w przepisach ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich. Za niezmiernie istotne uznaliśmy także zamieszczenie wybranych przepisów wykonawczych do ustawy. Autorami komentarza są: Piotr Górecki i Stanisław Stachowiak, który opracował rozdział 7 działu III ustawy. Komentarz uwzględnia stan prawny na dzień 2 kwietnia 2007 r. Autorzy

Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (tekst. jedn. Dz. U. z 2002 r. Nr 11, poz. 109; sprost. Dz. U. z 2002 r. Nr 58, poz. 542; zm.: Dz. U. z 2003 r. Nr 137, poz. 1304, Nr 223, poz. 2217; z 2005 r. Nr 169, poz. 1413; z 2006 r. Nr 220, poz. 1600) W dążeniu do przeciwdziałania demoralizacji i przestępczości nieletnich i stwarzania warunków powrotu do normalnego życia nieletnim, którzy popadli w konflikt z prawem bądź z zasadami współżycia społecznego, oraz w dążeniu do umacniania funkcji opiekuńczowychowawczej i poczucia odpowiedzialności rodzin za wychowanie nieletnich na świadomych swych obowiązków członków społeczeństwa stanowi się, co następuje: 1. Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich zawiera preambułę, która stanowi ogólną wskazówkę interpretacyjną wszystkich jej przepisów. Preambuła kierowana jest do wszystkich organów i osób stosujących przepisy ustawy z dnia 26 października 1982 r., a w szczególności policji, prokuratury, sędziów rodzinnych, sądów rodzinnych, kuratorów sądowych oraz dyrektorów zakładów poprawczych i osób tam zatrudnionych. Z treści preambuły wynika, że ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich zmierza do osiągnięcia przede wszystkim dwóch celów: przeciwdziałania demoralizacji i przestępczości nieletnich i stworzenia warunków powrotu do normalnego życia nieletnim, którzy popadli w konflikt z prawem bądź zasadami współżycia; 15

Preambuła umocnienia funkcji opiekuńczo-wychowawczej i poczucia odpowiedzialności rodzin za wychowanie nieletnich na świadomych swych obowiązków członków społeczeństwa. 2. Pojęcie demoralizacji nie jest w ustawie zdefiniowane. Ustawa traktuje demoralizację bardzo szeroko, co może grozić dowolnym manipulowaniem tym pojęciem. Należy przyjąć, że demoralizacja w świetle przepisów u.p.n. oznacza szczególnie intensywną i względnie trwałą postać nieprzystosowania społecznego. Demoralizacja to pewien proces odchodzenia od obowiązujących w społeczeństwie wartości moralnych, przejawiający się niekiedy przez przestępczość. Demoralizacja jako termin ustawowy ma zdecydowanie pejoratywny i stygmatyzujący charakter. Szerzej na temat demoralizacji pisali m.in.: A. Ratajczak, Materialnoprawne problemy ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich, Państwo i Prawo 1983, z. 2, s. 10; A. Strzembosz, Projekt ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich, Tygodnik Powszechny 1982, nr 38, s. 6; tenże, System sądowych środków ochrony dzieci i młodzieży przed niedostosowaniem społecznym, Lublin 1985, s. 128 134; Z. Sienkiewicz, Sporne kwestie wokół pojęcia demoralizacji i nieprzystosowania społecznego nieletnich (w:) Postępowanie z nieletnimi. Orzekanie i wykonywanie środków wychowawczych i poprawczych, pod red. T. Bojarskiego, Lublin 1988; M. Korcyl-Wolska, Postępowanie w sprawach nieletnich, Zakamycze 2004, s. 66 68. Zob. też orzeczenie Sądu Najwyższego: Stopień demoralizacji może przejawiać się nie tylko przez uprzednie popełnienie przestępstw w ogóle czy popadanie w konflikt z prawem, ale może wyrazić się także w sposobie przygotowania i realizacji tego przestępstwa, które jest aktualnie przedmiotem osądu (wyrok SN z dnia 15 listopada 1984 r., II KR 248/84, OSNKW 1985, nr 7 8, poz. 61) i glosa: M. Lubelski, Nowe Prawo 1987, nr 11 12. 3. Przez zwrot przestępczość nieletnich należy rozumieć czyny zabronione przez ustawę jako przestępstwa, przestępstwa skarbowe i niektóre ściśle określone wykroczenia (art. 1 2 u.p.n.). 4. Zasadami współżycia społecznego są normy niebędące normami skodyfikowanymi, a odnoszące się do postępowania jednych osób wobec drugich i znajdujące szeroką aprobatę w RP. 16

Zakres stosowania Art. 1 DZIAŁ I PRZEPISY OGÓLNE Art. 1 [Zakres stosowania] 1. Przepisy ustawy stosuje się w zakresie: 1) zapobiegania i zwalczania demoralizacji w stosunku do osób, które nie ukończyły lat 18, 2) postępowania w sprawach o czyny karalne w stosunku do osób, które dopuściły się takiego czynu po ukończeniu lat 13, ale nie ukończyły lat 17, 3) wykonywania środków wychowawczych lub poprawczych w stosunku do osób, względem których środki te zostały orzeczone, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez te osoby lat 21. 2. Ilekroć w ustawie jest mowa o: 1) nieletnich rozumie się przez to osoby, o których mowa w 1, 2) czynie karalnym rozumie się przez to czyn zabroniony przez ustawę jako: a) przestępstwo lub przestępstwo skarbowe albo b) wykroczenie określone w art. 51, 62 1, 69, 74, 76, 85, 87, 119, 122, 124, 133 lub 143 Kodeksu wykroczeń. 1. Artykuł 1 1 u.p.n. reguluje zakres podmiotowy przepisów ustawy. Zakres ten obejmuje trzy kategorie osób: a) w zakresie zapobiegania i zwalczania demoralizacji nieletnim jest osoba do 18. roku życia, przy czym dolna granica wieku nie jest określona; b) w sprawach o czyn karalny nieletnim jest osoba między 13. a 17. rokiem życia; c) w zakresie wykonywania środków wychowawczych lub poprawczych do ukończenia 21 lat życia. 1 Art. 62 kodeksu wykroczeń został skreślony przez art. 41 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt (Dz. U. Nr 111, poz. 724), która weszła w życie z dniem 24 października 1997 r. 17